Мектепішілік бейіндік оқыту
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуы
Мазмұны
Кіріспе
7
1
Автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастырудың теориялық негіздері
9
1.1
Бейіндік ресурстық орталық мектептерінің ұйымдастыру жағдайлары
9
1.2
Бейіндік ресурстық орталық мектеп түрлері және бейінді оқытудағы педагогтың рөлі
14
1.3
Қарағанды қаласындағы бейіндік ресурстық орталық мектептерін-дегі Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқыту
21
2
Бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі элективті курстардың оқыту әдістемесі
27
2.1
Бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі элективті курстар-дың оқыту маңыздылығы және ерекшелігі
27
2.2
Автомобильдер мен жол қозғалыс ережесі пәні бойынша сабақ дайындамалары
31
3
Бейне дәріс құралын дайындау
46
3.1
Бейне дәріске қойылатын талаптар
46
3.2
Кәсіптік оқыту әдістемесіпәні бойынша бейне дәрісті оқу барысынды қолдану
49
4
Еңбек қорғау
53
4.1
Өндірістегі қауіпті және зиянды факторларды саралау
54
4.2
4.3
Электр қауіпсіздігі
Жарықтылықты есептеу
57
59
4.3
Өрт қауіпсіздігі
60
Қорытынды
65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А қосымшасы.Ендіру туралы акт
Ә қосымшасы.Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
66
67
68
Кіріспе
Дипломның өзектілігі: Бейіндік оқыту ресурстық орталық мектептерінде білім беруді дамытуда өзекті және маңызды қадам болып табылады. Осы сияқты көлемдегі барлық басқа жаңа енгізілімдер сияқты, бұл қадам да барынша ойлануды, тындырымды нақтылауды керек етеді. Ең алдымен, бейіндік оқыту және бейіндік мектеп ұғымдарын ажырату қажет.
Жалпы бейіндік оқыту - саралай және даралай оқытудың құралы, білім беру үдерісінің құрылымында, мазмұны мен ұйымдастыруында өзгертулер енгізе отырып, оқушылардың қызығушылықтарын, қабілеттері мен бейімділіктерін ескеретін, жоғары сынып оқушыларының бейіндік қызығушылықтарына және таңдаған бағыттарына білімді жалғастыруына сәйкес оқыту жағдайларын жасау болып табылады [1].
Бейіндік ресурстық орталық мектебі - осы мақсатқа жетудің институционалдық формасы. Бұл негізгі форма болғанымен, жекелеген жағдайларда бейіндік оқытудың басқа формалары перспективалы бола алады, оның ішінде білім стандарты мен бағдарламаларды жүзеге асыру болады.
Бейіндік білім беру ұйымы бүгінгі күні аса қажет ететін мәселелер:
- оқушылар мен тәрбиеленушілерге кәсіби бағдар беру, бейіналды және бейіндік даярлауды жүзеге асыру брйынша жүйелі жұмыс жүргізу, нәтижесі - түлектердің болашақ мамандығын игеруге жоғары деңгейдегі психологиялық және интеллектуалдық (білімдік) даярлығы болуы;
- кәсіби бағдар беру, бейіналды және бейіндік оқыту бағдарламала-ры бойынша көрестілетін білімдік қызметке білім беру үдерісіне қатысушылардың сұранысы болуы;
- біліктілігі бар мамандар құрамы болуы;
- таңдалған бағыт бойынша оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуі;
- оқушылардың өзін-өзі тануы мен әлеуметтік бейімделуі үдеріс-терінің жүйелі психология-педагогикалық қамтамасыз етілуі;
- ақпараттық-талдау қызметін ұйымдастыру.
Бейіндік оқыту жеке тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған оқыту үдерісін жүзеге асыруға бағытталады. Бұл ретте оқушылардың индивидуалдық білім алу траекториясын реттеу мүмкіндігі кәдімгідей кеңейеді.
Бейінді оқыту тұжырымдамасын құрудың әдістемелік негізі таяу даму аймағын құратын, ілеспелі оқыту үдерісімен сәйкес келмейтін оқыту мен дамыту үдерістерінің динамикалық қатынасы туралы Л.С.Высотскийдің гипотезасы болып табылады. Бейінді оқыту теориясын құруда В.В.Давыдовтың дамытатын оқыту теориясы елеулі үлес қосты, ол теория бойынша дамытушы оқыту мазмұнының әдісі - оқушылар мен педагогтардың бірлескен оқу қызметін ұйымдастыру, ал даму өнімі - басты психикалық жаңаашылымдар болатын теориялық білім болып табылады. Кейінірек бұл идеялар Ш.А.Амонашвили, В.В.Рубцов, И.С.Якиманский және т.б. жұмыстарында қарқын алды [5].
Бейіналды дайындық пен бейінді оқыту үдерісіндегі оқушылардың өзін-өзі дамыту феноменінің әдістемелік негізін әр оқушының даралығы, өзіндік ерекшелігі, өзін-өзі бағалауын мойындау негізіне кіретін, білім берудегі жаңа тәсіл - антропоэкологиялық тәсілді (А.А. Макареня, С.В. Кривых, И.В. Иванов, Е.В. Бускина, А.Н. Макарчук) ашады.
Димломдық жұмыстың мақсаты: автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастырылуын қарастыру және сабақ дайындамаларын әзірлеу.
Зерттеу нысаны: бейіндік ресурстық мектептегі оқу-тәрбие процессі.
Зерттеу пәні: бейіндік ресурстық мектептегі автокөлік бағыты бойынша бейіннің оқытылуы.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуының теориялық негізін қарастыру;
- бейіндік ресурстық орталық мектептерінің түрлері мен ұйым-дастырылу жағдайларын қарастыру;
- автокөлік бағытындағы элективті курстартың күнтізбелік тақырып-тық жоспарын құру және сабақ дайындамаларын әзірлеу;
- бейне дәрісті әзірлеу;
- еңбек қорғауды қарастыру;
Дипломдық жұмыстың әдістемелік-практикалық маңыздылығы ;
Ресурстық орталықтарда Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуын зерттеу.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден ,төрт тараудан, қоры-тындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Кіріспеде дипломдық жұмыстың мақсаты,нысаны, пәні және міндеттері атап көрсетілген.
Бірінші тарауда - автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресур-стық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастрылуы-ның теориялық негіздері қарастырылды ;
Екінші тарауда - бейіндік ресурстық орталық мектепін дегі элективті курстардың оқыту әдістемесі қарастырылған;
Үшінші бөлімде -бейне дәріске қойылатын талаптар қарастырылған
Төртінші бөлімде - еңбек қорғау қарастырылған.
Қорытынды , пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген.
1 Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуының
теориялық негіздері
1.1Бейіндік ресурстық орталық мектептерінің ұйымдастыру жағдайлары
Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруда Бейіндік мектеп құру арқылы бейінді оқыту жүйесін енгізу басым бағыттардың бірі болып қарастырылған. Бейіндік мектеп бағдарламасы орта мектептердің жоғары сыныптарында 2015 жылдан бастап жүзеге асырыла бастайды [1].
Мемлекеттік бағдарламада атап көрсетілгендей, 2014 жылға қарай бейіндік оқытудың Бейіндік мектеп бағдарламасы әзірленеді және сынақтан өткізіледі. Бейіндік мектеп бағдарламасымен жұмыс істейтін жоғары мектеп (10-11-шы сыныптар) оқушыларды жоғары оқу орындарына дайындайтын болады [1].
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің мәліметі бойынша бейіндік мектепте 10-шы сынып түлектерінің 60 пайызы оқуларын жалғастырады деп пайымдалуда. Және мұндай мектептердің жартысынан астамы, жатақханалармен қоса, ауылдық жерлерде ашылатын болады. Жоғары оқу орындарының негізінде де бейіндік оқу бағдарламасын жүзеге асыратын мектептер құрылады. Қазіргі таңда базасында бейінді мектепте оқыту және орналастыру мүмкіндігі қарастырылған 40 жоғары оқу орны анықталып отыр.
Бейіндік оқытудың қазақстандық моделі халықаралық тәжірибелердің негізінде әзірленіп отыр. Барлық дамыған елдерде жоғары сыныптағы жалпы білім бейіндік болып табылады және бұл бағдарлама мектептердің соңғы екі оқу жылын қамтиды.
Қазақстанда Бейіндік мектеп бағдарламасы 2015 жылдан бастап орта мектептердің, лицей-гимназиялардың, зияткерлік мектептер мен дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептердің жоғары сыныптарында жүзеге асырыла бастайды [2].
Бейіндік оқытуды іске асыру барысындағы оқу жоспарының мүмкіншіліктерін қарастырайық. Жалпы тұрпатта алғанда, оларды былайшы бөліп қарастыруға болады:
- типтік оқу жоспары тікелей қамтамасыз ететіндер;
- типтік оқу жоспарыжанама қамтамасыз ететіндер, яғни құрылымы мен мазмұнына ТОЖ-дың арнайы жағдай жасауы арқасында жүзеге асырылатындар
Бейіндік мектеп үшін өзіндік идеялары бар, жаңа оқу бағдарламаларын жасауға және жүргізуге қабілетті, жоғары интеллектуалдық әлеуетке және ғылыми құзырға ие мұғалім қажет. Бейіндік оқыту жағдайында педагог әдістемелік даярлығы қалыптасқан, сабақта оқушылардың танымдық ісәрекетін ұйымдастырудың түрлі әдістерін меңгерген тұлға болуы тиіс.
Ол оқушылармен бірге олардың пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында ізденістік-зерттеу жұмыстарын үнемі жүргізуі керек. Бейіндік сыныптардағы мұғалім - оқу, ізденістік жұмыстың ұйымдастырушысы, кеңесшісі болып табылады. Бейіндік оқу сабақ-тары қоғамдық-гуманитарлық, жаратылыстану математикалық және технологиялық бағыттар бойынша жүргізілмек. Бейіндік мектепке оқушылар ұлттық тестілеудің негізінде қабылданатын болады.
Қазақстанда, әлемнің барлық басқа елдеріндегідей, елдің экономикалық әлеуетінің артуымен елде автомобильдендіру деңгейі артып келеді.
Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуының басты себептерінің басты факторлар - жолдардағы қозғалыс қарқындылығы мен апаттардың артуы, жол ережесін сақтамау, азаматтардың автокөлікті қажетті көлік құралы ретінде пайдалануға деген қажеттілігі, сондай-ақ 10-нан 11-сыныптағы оқушылардың жоғары кәсіби өзін-өзі анықтауы болып табылады [1].
Қазіргі уақытта оқушылардың жүргізуге дайындықтың маңыздылығы бірнеше факторлармен түсіндіріледі
1 Қазіргі заманғы автокөлік тасымалының қарқынды өсуі және жолдардағы ауыр қозғалыстың артуы
2 Жол қозғалысы ережелерін бұзу және жол қозғалысы ережелерін бұзу, жол пайдаланушылардың тәртібі төмен.
3 Азаматтардың көлікті кәсіби қызметте тасымалдаудың маңызды құралы ретінде пайдалану қажеттілігін арттыру.
4 Жоғары мектеп оқушыларында политехникалық ойлауды дамыту, функционалдық сауаттылық дағдыларын дамыту қажеттілігі [2].
5 10-11 сынып оқушыларының кәсіби өзін-өзі анықтауда қажеттілігі.
Автомобиль және жол қауіпсіздігі бағдарламасы оқушыларды ұлттық экономикалық кешеннің маңызды инфрақұрылымдық құрамы ретінде қазіргі заманғы көлік құралдарына, көлікті дамытудың қазіргі заманғы бағыттарымен, оның қызмет көрсету саласындағы рөлі мен орны білім берудің жоғары білім деңгейіндегі профилді таңдауды және қосымша кәсіби білім алу жолдарын қалыптастыруға ықпал етеді
Қазіргі заманғы мамандарды кәсіби дайындау көп қырлы болып табылады және тек теориялық оқытуды ғана емес, сонымен қатар жұмысшы мамандықтарды меңгеруді де қамтиды.
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыру екі кезеңге бөліп қарастыруға болады.Бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастап, білім беру мекемелерінің (лицей, гимназия, арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер) моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен, қолданылатын білім беру технологиялар спекторының кеңейуімен байланысты [2].
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастырудың негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж.), жалпы орта білім берудің мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж.) көрініс тапты.
Екінші кезеңі, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандартын Негізгі ережелер (МЖБС 2.003. - 2002) енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғарғы сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылынан бастап Қазақстандағы бейіндік оқытуды ұйымдастырудың негізі анықталды [2].
Қазақстан Республикасында бейіндік оқытуды дамыту тұжырымдамасы 12 жылдық білім беру жағдайында бейіндік оқыту үлгісін және құрылымын ұйымдастыру бойынша негізігі идеяларды ашады. Бейіндік оқыту нәтижеге бағытталған 12 жылдық білім беру үлгісінде жоғарғы сыныптағылардың білім сапасын арттыру бойынша басқару жүйесін анықтауға бағытталған.
Оқытудың нормативтік мерзімі 2 жыл деп (10-11 сыныптар) анықталған. Бейіндік оқытудың міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру енгізіледі. Бейіндік оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім беруді қамтамасыз ету үшін толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы орта білім беру сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы) сәйкес жүзеге асырылады [2].
12 жылдық білім беру жағдайында бейіндік оқыту арнайы жаңадан салынған бейіндік мектептерде және жалпы орта білім беретін ұйымдарда (лицейлерде, мектеп-гимназияларда, колледждерде) жүзеге асырылады.
Жалпы орта білім беру жүйесінде бейінді оқытуды жүзеге асыру - білім алушылардың саналы түрде кәсіптік, азаматтық, тұлғалық өзін-өзі анықтауына мүмкіндік беретін түйінді құзыреттіліктерді игеруін қамтамасыз ету және даралық білімдік қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады.
Бейіндік оқытуда білім беру үдерісінің мазмұны жүйелі-әрекеттік және тұлғаға бағдарланған тәсілдер әдіснамасына негізделіп, жеке оқытуды, өздігінен білім алуды, сол сияқты білім алушылардың өзіндік дамуын, өзін-өзі жүзеге асыруын қамтамасыз етеді.
Бейіндік оқытуды дамыту тұжырымдамасында: бейінді оқыту - кәсіптік білім беру бағдарламаларын игеруге дайындау, олардың кәсіптік бейімі үшін жағдай жасау, оқушылардың бейімділігі мен қызығушылығын, танымдық қабілетін ескеруге бағытталған білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнын ұйымдастыру түрі, жоғары сынып оқушыларының оқуын даралау мен саралап жіктеудің педагогикалық жүйесі, - делінген [2].
Бейіндік оқыту жоғары сынып оқушыларының қызығушылығына, бейіміне және қабілетіне қарай сараланған білім беру негізінде ұйымдастырылады.
Бейіндік оқытуды ұйымдастырудың мақсаты:
оқушылардың әлеуметтену мүмкіндігін кеңейтіп, Қазақстан азаматтарының сындарлы рөл ретінде базалық құзыреттер түріндегі білім беру жүйесінің ұлттық мақсаттарына жетуге мүмкіндік туғызу;
жалпы орта білім берудің жеке оқу жоспарларын жобалау мен іске асыру мүмкіндігін;
оқушылардың сапалы білімге қол жеткізуін, олардың қабілеті мен қызығушылығын, танымдық және өмірлік қажеттіліктеріне, бейімділіктеріне сәйкес қамтамасыз ету;
жоғарғы кәсіби және орта білім деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз ету [2].
Бейіндік оқыту жеке тұлғаға бағыттала отырып, мынадай міндеттерді жүзеге асырады:
жалпы орта білім бағдарламасының пәндерін тереңдете оқыту;
білім траекториясын құруға жағдай жасау;
оқушының белгілі сала бойынша қабілетін ұштау, оның бойында
келешекке қажет білік пен дағданың қалыптасуына мүмкіндік жасау.
1.1-кесте
Қазақстанның инновациялық мектептерінде бейіндік саралап оқытудың даму кезеңдері
Кезеңдері
Уақыты
Сипаты
1
1990 - 1993 жж.
Инновациялық мектептердің қалыптасуы. Бейіндік (бағыттары) оқутудың негізі қаланды.
2
1994 - 2002 жж.
Бейіндіктің мазмұны анықталды. Қосымша білім беру бағдарламалары бейімделді.
3
2002 - 2005 жж.
Вариативтік білім беру бағдарламасын құру. Жаңа оқу мекемесінің моделінің мен саралап бейінді оқыту негізінде оқушылардың болуы.
4
2012 г
Қазақстан Республикасының 23 тамыз 2012 ж. №1080 қаулысында мемлекеттік жалпы міндетті орта білім беру стандартында бейіндік оқытудың идеясын жүзеге асыру жалғасын тапты.
1.2-кесте
Бейіндік оқытудың типтік оқу жоспарының ерекшеліктері
Жаратылыстану-математикалық бағыты
Қоғамдық- гуманитарлық бағыты
1
Инновациялық компоненттер
Базалық пәндер
Базалық пәндер
Бейіндік пәндер
Бейіндік пәндер
2
Вариатвтік компоненттер
Қолданбалы курстар
Қолданбалы курстар
Таңдау бойынша курстар
Таңдау бойынша курстар
Бейіндік оқытудағы бейіндік пәндер және олардың мазмұны әр бағытта (жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағыттар) әртүрлі болады, яғни бейіндік пәндер жоғары сыныптағылардың бейіндік оқыту бағытын, мамандандыруды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бейіндік пәндер:
оқыту бағыттарына байланысты сараланған түрде болады;
инварианттық компонентке қосылған және олардың бағдарла-малары мен оқу-әдістемелік кешендері мемлекеттік деңгейде әзірленеді;
жаңашыл және тәжірибеге бағытталған қолданбалы мазмұнды қамтиды;
көптілді оқыту арқылы жүзеге асырылады;
бейіндік оқыту аясында жекелей және аралас пәндерді кіріктіру жолымен орта мектеп пен жоғары мектептің бакалавриат бағдарламасындағы сабақтастықты қамтамасыз етеді.
11-12 сыныптарда бейіндік оқытудың білім мазмұны жаратылыстануматематикалық, қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағыттардың ішкі бағдарларға бөлінумен жүзеге асырылады, яғни жаратылыстану-математикалық бағыт химия-биологиялық, физикаматематикалық және т.б. бағдарларға, ал қоғамдық-гуманитарлық бағыт филологиялық, тарихи-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық және т.б. бағдарларға бөлінеді [3].
Бейінді оқыту оқушылардың өздігінен іздену және таным әрекеттері үлесінің айтарлықтай ұлғаюымен де ерекшеленеді, яғни оқыту бағытын таңдағанда саралаудың ішкі және сыртқы түрлерін есепке алу тиімді болады. Оқушының болашақ жоғары оқу орнына түсуіне және жоғары кәсіптік білім алуына септігін тигізетін білім алу бағытын таңдау туралы саналы шешім қабылдау қабілетін қалыптастыру бейіналды даярлаудың негізгі міндетіне жатады. Яғни, бейіналды даярлық арқылы оқушылар өмірлік маңызды таңдауды да дұрыс жасай алады.
Бейіндік оқытудың негізгі ұйымдастыру түрлеріне мектепішілік және желілік бейіндік оқыту жатқызылады.
Соңғы 3 жылда бейінді оқытудың мектепішілік ұйымдастыру түрінде жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне, кадрлық және оқу-әдістемелік күш-қуатына байланысты бейінді оқытудың ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды, ал бейінді оқытуды желілік ұйымдастыру түрі оқу орындарын қатыстыру есебінен іске асырылады [3].
Мектепішілік бейіндік оқыту. Жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне, кадрлық және оқу-әдістемелік күшқуатына байланысты бейіндік оқытудың ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды.
Бірбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. мonos- біреу, жалғыз) оқу орны бейіндік оқытудың бір бағытын іске асырады (жартылыстану-математи-калық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық).
Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. polys - көптеген, есепсіз, көлемді) оқу орны бейіндік оқытудың 2-3 бағытын іске асырады (жаратылыстануматематикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық) [3].
Бейіндік оқытудың желілік ұйымдастыру түрі білім беру ұйымдарының білім беру қорларына оқу орындарының қатыстырылу есебінен іске асырылады. Осындай ынтымақтастықтың екі негізгі нұсқасы қарастырылады. Бірінші нұсқада бірнеше жалпы білім беретін оқу орындары желіге бірігеді, неғұрлым оқу-әдістемелік, кадрлық және материалдық қорларымен қамтамасыз етілген оқу орны, оның орталығына айналады. Оқу орны желі бойынша іске асырылатын, білім беру мазмұны тізбегін және механизімін өздері анықтайды: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер, бейіндік жалпы білім беретін пәндер немесе таңдау бойынша міндетті пәндер, таңдау бойынша курстар.
Мұғалім әрбір оқушыға онымен кеңесе отырып, тапсырма береді және оны оқушы өзіндік график бойынша орындағаны тиімді болады. Бұл жағдайда мұғалім дәріскерден сұхбаттасушыға, кеңес берушіге, ал сабақ талқылауға, пікір-сайысқа, тәжірибелік жұмыстарды өткізуге айналады.
Бейіндік ресурстық орталық мектеп түрлері және бейінді оқытудағы педагогтың рөлі
Бейіндік мектеп - жоғары сыныптарда бейінді оқытуды, бейіндік және таңдау курстары кіретін, білім алушылардың өз білім алу траекториясында жеке таңдауларын қамтамасыз етуде жеткілікті қорлары жоқ мектептер мен білім беру ұйымдарын біріктіретін білім беру жүйесі.
Бейіндік мектеп бейіналды дайындық пен бейінді оқытуды және кәсіби оқу мекемелерімен әлеуметтік серіктестікті іске асыру үшін, қажетті білім беру мүмкіндіктері бар қала маңында немесе аудан орталығында орналасқан, білім алушыларды жеткізуге қолайлы білім беру ұйымының базасында құрылады. Бейіндік мектеп білім беру процесі бірыңғай оқу жоспары негізінде жүзеге асырылады. Бұл бейінді курстардың оқу сабақтарынан, оқу зертханаларындағы таңдау курстарынан, шеберханалары бар мектептердегі базалық оқу пәндерінің сабақтарынан тұрады [3].
Қосымша білім беретін бейіндік мектеп - оқушылардың қызығу-шылықтары, қабілеттері мен танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес барлық оқушының шығармашылық қабілеттерін қамтамасыз ету мақсатында жалпы білім беретін ұйымдарды біріктіретін қосымша білім беру жүйесі. Қосымша білім беретін бейіндік мектеп білім алушылардың жан-жақты шығармашылық дамуына қажетті білім ресурстары бар қосымша білім беретін тірек ұйымдары (өнер мектептері, музыка мектебі, спорт мектептері) базасында құрылады [4].
Бейіндік мектеп білім беру ұйымдарының оқушыларына бейіналды дайындық пен бейінді оқытудың оқу бағдарламалары бойынша білім беру қызметінің барлық типтері мен түрлерін ұсынуы; білім беру қызметінің мәселелері бойынша өз базасында мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшылары үшін практикаға бағытталған іс-шаралар жүргізуі мүмкін.
Бейіндік мектеп оқушыларының оқу бейінін таңдауы - бейінді оқыту құрылымының негізі, сондықтан оқушыларға үнемі ізденісте болып өз жолын табуына, жеке оқу маршрутын анықтауына көмек көрсетілуі басты назарда болуы тиіс.
Білім берудің жоғары сатысындағы оқушылардың бейінді оқыту мазмұнын анықтауға оқушылардың қызығушылығы, жеткен жетістіктері мен таңдаған мамандықтары көрсеткіш ретінде қабылда-нады, оқушылардың өздеріне қатысты аталған көрсеткіштерден бөлек ата-аналардың үміті, қоғамдағы әлеуметтік өзгерістер, аумақ ерекшеліктері де белгілі дәрежеде әсер ете алатыны белгілі [3].
Бейіндік мектеп түлегінің өмір сұраныстары мен бәсекеге даяр болуы: оқушының білім, білік, дағдыларын теріп қана қоймай, өздігінен білім алуға құлшынысын ояту, сабақтастық ұстанымдарын сақтай отырып, кәсіби бағытқа бейімделген, тілдік функционалдық сауаттылығы, саяси-құқықтық, жаратылыс заңдылықтары бойынша білім негіздері қалыптасқан интеллектуалды іскер тұлға тәрбиелеу парыз.
Бейіндік білім беруді енгізу мақсаттарының бірі тілек білдірген барлық оқушыларға өзінің жеке икемділіктері мен қажеттіліктеріне сәйкес сапалы білім алудың қолайлылығын және таңдаған бағытқа сәйкес пәндерін базалық кеңейтілген және тереңдетілген деңгейлерде оқытылуын қамтамасыз ету, әрі қарай оқу бағытын таңдау үшін жағдайлар жасау қажет болса, бір сыныпта екі бағытты қатар ұйымдастыру ауылдық мектептерде бала санының шектеулігіне байланысты проблема туындатадыБейіндік оқыту - оқушының тұлғалық және өмірлік өзін-өзі анықтауын қамтамасыз ететін, оқытудың даралануы мен саралануын жүзеге асыратын жалпы орта білім беруді аяқтау кезеңі. Бұл оқыту әрекетінің ұйымдастыру жүйесінде жоғарғы сынып оқушыларының қызығушылығы мен талабы, қабілеттері ескерілген жағдайда оқушының танымдық, болашақ кәсіби бағдарына сәйкес дербес дамуына жағдай жасалады [4].
Бейіндік оқытудың мақсаты - оқушының кәсіби бағдары мен өзін-өзі анықтауын қамтамасыз ету, оқушылардың саналы кәсіби таңдауын жүзеге асыруға қажетті ресурстарын құру мүмкіндіктерін туғызу.
Бұл мақсатты жүзеге асырудың институтционалдық формалары бейіндік мектеп пен жалпы білім беретін мектептің бейіндік сыныптары болып табылады.
Міндеттері:
- жалпы білім беруді мектептің түлектердің еңбек нарығына ену процесіне назарын күшейте отырып, әлеуметтік-экономикалық тиімділігін қамтамасыз ету;
- оқушылардың таңдаған бейініне қарай жалпы орта білім көлеміндегі жеке пәндерді тереңдетіп оқу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
- мектепте білім беру процесінің вариативтілігі мен тұлғаға бағдар-лануын қамтамасыз ету, оқушының білім алу әрекетіне қызығушылығын арттыру;
- оқушылардың оқытудың ішкі бейіндік курстарын нақты таңдауына және икемді білім алу бағдарламаларын құруына мүмкіндік беру;
- білім беру мазмұнын жаңғырту және оның әрекеттік компонентін күшейту негізінде білім алу процесінің практикалық бағдарлануын іске асыру;
- оқушының әлеуметтену мүмкіндігін кеңейту, жалпы және кәсіби білім беру арасындағы сабақтастықты қамтамасыз ету, мектеп түлегін жоғары кәсіби білім алуға біршама тиімді даярлау.
Бейіндік оқыту - жалпы білім беретін мектептердің жоғарғы сатысында даярлы оқытуға, оқушының әлеуметіне және мектептің жоғары сатысының орта және жоғарғы кәсіптік білім беру меке-мелерімен сабақтастығына бағытталған арнайы дайындық жүйесі [4].
Жалпы білім беретін ұйымдардағы 11-12 бейіндік сыныптар :
жалпы орта білім беретін мектептердің негізінде құрылады;
бейінді оқыту 2 немесе 3 бағытта жүзеге асырылады: жаратылыстану математикалық, қоғамдық гуманитарлық және технологиялық ,бейіндік мектеп типтері
Бейіндік мектеп оқушылардың сұранысы мен олардың нақты мүмкiндiктерi, ата-аналар мен таңдалып алынған бейінді пәндерiн оқытатын мұғалiмдердiң пiкiрлерi, әдiстемелiк бiрлестiк ұсыныстары, болжау мәлiметтерi, тестiлеу нәтижелерi ескерiле отырып құрылады. Ол оқушыларға негiзгi назарды болашақ кәсiби бiлiмнiң таңдалып алынған бағдарының негiзiн құрайтын пәндердi оқуға аударуға мүмкiндiк бередi.
Бейіндік мектеп оқу жоспарына сәйкес мыналарды оқу қажет:
- міндетті базалық пәндер;
- таңдауы бойынша 4-тен кем емес бейіндік пән;
- таңдау бойынша 3-тен кем емес элективтік курс;
- Зерттеу және шығармашылық әрекет негіздері арнаулы курсының модулі. Сонымен қатар 11-12 сынып оқушыларының аудиториялық оқу жүктемесінің жиыны рұқсат етілетін жүктеменің 36 сағатынан аспауы тиіс [4].
Ресурстық орталық мектептерінде бейінді оқыту білім беру сапасын көтерудің, мемлекеттің, қоғамның, тұлғаның өзекті және келешектегі қажеттіліктерін жүзеге асырудың бірден-бір құралы ретінде қарастырылады.
Оқушының оқыту профилін таңдауы бейіндік мектепті құрудың негізі болып табылады. Алайда бұл таңдау әлі жеке шешім қабылдау субъектісі болып табылмайтын жастағы мектеп оқушысына міндеттеледі. Сондықтан метептегі бірінші оқуды бастаған күннен бастап оқушыларды тұрақты іздеуге және өз жолын таңдауға шақырып отыру қажет. Сондықтан мектептерге бейіндік және элективтік курстар (міндетті және таңдау бойынша) енгізу керек, себебі олар оқушы қызығушылығы мен кәсіптік бейімделуін дамытуға әсер етеді. Бұған қоса, оқыту бейінін анықтау оқушының танымдық қызығушылығы негізінде ғана емес, білім беру ұйымдарының педагогикалық ұжымының мүмкіндіктерін, аймақтық білім жүйесінің құрылымы, әлеуметтікмәдени орта дәстүрі мен ерекшеліктерін есепке алу негізінде жүзеге асырылады
Ресурстық орталық мектептерінде бейінді оқытудың мақсаты 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында ресурстарды (қорларды) тиімді басқаруды негіздеу [4].
Міндеттері:
- мектеп бітірушілерді бейінді оқытуға және кәсіби өз-өзін айқындауына септігін тигізетін білім беру ұйымдарының желілік байланыс құруына қолайлы жағдай туғызу жолдарын анықтау;
- білім беру процесін бейінді оқыту (даралап оқыту, білім мазмұны мен әдістемесінің оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен қабілеттіліктеріне және білім алу қажеттіліктеріне сәйкестігі) міндеттерін шешуге бағыттап құрудың ғылыми-әдістемелік негіздері;
- оқушылардың қызығушылығы мен мүмкіндіктерін ескере отырып, олардың кәсіби өзін-өзі айқындауына және сапалы білім алуына жағдай туғызатын бейінді оқытудың оңтайлы үлгісін ұсыну.
Ресурстық орталық мектебінде оқу сессияларының мазмұны оқушының шығармашылық мүмкіндіктері мен танымдық белсенділіктерін арттыру, бейінді оқытуға көшу шараларын жүзеге асыратын бағытта құрылады [5].
Сессиядағы бағдарлы оқыту барлық 10-сынып оқушы-ларының қызығушылықтары ескеріле отырып, жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытып қана қоймай, ауқымы кең білімдік кеңістік құруға негізделеді.
Үкіметтің білім беру саясатында оқушылардың танымдық және жасампаздық қабілеттерін дамытуға, жеке жауапкершілігі мен жүйелі білім алуларына басымдық беріледі.
Қазіргі бейінді мектептер мәселесін кадр шешеді. Олар жетекші пәндердің бағдарламаларын іске асырып артық материалдармен балаға салмақ салмайды.
Қорытындысында әрбір мектеп бейінді оқыту бойынша оқушының моделін жасайды. Модель мынадай болады:
- бейінді сыныптардағы білім мазмұнын өзгерту;
- білім беру технологияларын өзгерту;
- бейінді оқытуды нормативтік қамтамасыз ету;
- оқу-әдістемелік қамтамасыз ету;
- оқушылардың бейіндік дайындығын бағалаудың өлшемі.
Бейінді мектептің мұғалімі өз мамандығын ғана жетік білмей, бейінді бағдарламаларды озық технологиялар арқылы іске асыратын жан болуы керек.
Бейінді мектепте жұмыс істеуге дайын мұғалімге 4 құрылымдық компонент тән:
Арнайы-әдістемелік;
Мәдениеттанымдық;
Гуманистік;
Психофизиологиялық. Арнайы-әдістемелік компонент мұғалімнің педагогикалық қызметінде - пән мұғалімінің мамандығы бойынша білім, балаларды ғылым баулу.Мәдениеттанымдық компонент мұғалімнің жалпы және кәсіби мәдениетінің деңгейіне байланысты, ғылымда кәсіби мәдениетті бағалаудың 3 өлшемі қалыптасқан:
Аксиологиялық (құндылық);
Тұлғалық;
Кәсіптік.
Гуманистік компонентті мұғалімнің педагогикалық қызметіндегі тұлғалық қасиетінен бөле-жара қарауға болмайды. Гуманитарлық білімнің мазмұны адамның рухани тілегін, оның ішкі әлемін ашуға, адамгершілік ұрығын себуге бағытталған.
Аталмыш қасиеттер мынадай жұмыстар нәтижесінде іске асады:
- оқушымен демократиялық стильде қарым-қатынас жасап,қызығу-шылықтарын ескеріп, оқу-танымдағы бейімділік ерекшелік-теріне сәйкес оқытуды ұйымдастырғанда;
- оқу материалдарын таңдағанда оның балаға тұлға ретінде адами қасиеттерге тәрбиелеуі керек;
- мектеп курсының мазмұны оқушыны өмір тәжірибесін және денсау-лығын сақтауға тәрбиелеуі керек [5].
Психофизиологиялық компонент мұғалімнің өзіне тән (темперамент, ойлау, қабылдау) ерекшеліктері бейінді сыныптардағы оқушылармен табысты жұмыс істеуіне кепілдік береді. Бейінді оқыту сыныптарына беретін мұғалімдердің тұлғаллық қасиеттеріне және осы сыныптарда жұмыс істеуге деген ынтасына қарау керек.
Бейінді оқыту жағдайында болашақ мұғалімнің мектеп жұмысына теориялық және тәжірибелік дайындығын қалыптастыру: педагогикалық жоғары оқу орындарындағы студенттерді даярлаудың тьюторлық үлгісінің кейбір аспектілері
Оқу үдерісіне жаңалық енгізуге деген педагогтың дайындығы көп жағдайда оның жоғары оқу орнында оқыған кезеңде қаланған негізімен анықталады. Болашақ ұстазды даярлауға арналған жүйелі-қызметтік тәсілге сәйкес, оның жоғары оқу орнында білім алуы маман қалыптастырудың мақсатты бағытталған үдерісін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жеке басы мен педагог қызметі моделіне бағдарлануы тиіс [6].
Психолого-педагогикалық әдебиетте жаңа типтегі педагогқа деген мектеп пен қоғамның өзекті сұранысы ретінде, әлемдік білім кеңістігін дамыту тенденциясына бағдарланған модельдер ұсынылған. Заманауи педагогикалық білім беру стратегиясы өзекті білім беру міндеттерін шешу жағдайында жауапты және кәсіби әрекет еуге қабілетті оқытушы тұлғасын қалыптастырудан тұрады. Бұл стратегия тұтастай гуманистік дүниетанымға, терең кәсіби білімге ие, кәсіптік қызметінде өзінің шығармашылық әлеуетін кешенді іске асыра алатын оқытушының рухани дамыған, мәдениетті тұлғасын қалыптастыруға бағытталған оқу үдерісінің мазмұны, түрі және әдісін игеруді жүзеге асырады. [6].
Бейінді оқытуды іске асыру аясында оқытушының инновациялық қызмет субъектісі ретінде қалыптасуы оны жоғары педагогикалық білім жүйесінде даярлау үдерісіне, білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен бағытталуына қарай жоғары оқу орнында оқытудың бастапқы бағдарына сапалы өзгерістер енгізуді талап етеді.
Жаңа білім беру моделінің қалыптасуы жағдайында, бейінді оқыту кезіндегі мектептегі жұмысқа педагогты даярлауды белсендіретін, инновациялық қызмет түрлерін меңгерумен байланысты оқытушының педагогикалық функциясын дамыту жүзеге асады.
Педагогтардың кәсіби бейімделуі жағдайларын және белсенді даму үстіндегі инновациялық үдерістер жағдайында бейінді оқыту мен кәсіби-педагогикалық қызметті іске асыруға қабілетті педагогқа қоғам мен мектептің әлеуметтік-мәдени қажеттіліктеріне бағытталуы мен сипатын есепке ала отырып, болашақ оқытушыларды даярлауды жүзеге асыруды алдыңғы қатарға қою қажет. Оқытушыны даярау ісі бейінді оқытудың мазмұндық және процессуалдық аспектілерін қамтитын, оқытушының инновациялық қызметке теориялық және тәжірибелік дайындығы моделіне бағдарлануы тиіс. Болжамалы модельді пайдалану мектеп пен қоғамның мұғалімге қоятын заманауи талаптарына жауап беретін, бұрын белгіленген параметрлермен маманның қалыптасуының мақсатты үдерісін жүзеге асыруға мүмкіндік береді [7].
Бейінді оқыту жағдайында болашақ ұстаздың мектептегі жұмысқа теориялық және тәжірибелік даярлығын қалыптастыру үдерісін келесі әлеуметтік-педагогикалық шарттар негізінде атауға болады:
- педагогтың кәсіби қызметіне қойылатын талаптардың жаңа мазмұнын оқытуға бағдарлау;
- бейінді оқыту жағдайында оқытушыға инновациялық ізденісті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін, мақсатты тұжырымдау деңгейінде теориялық білім мен сәйкес дағдылар жиынтығын (талдау-болжамалы, жобалық және рефлексивтік) есепке ала отырып, бейінді оқыту жағдайында мектеп жұмысына студенттерді даярлау моделін құру;
- бейінді оқыту жағдайында студенттерді педагогикалық білім беру жүйесінде және олардың мектептегі кәсіптік қызметке оқыту үдерісінің сабақтас байланыстарын іске асыру.
Болашақ ұстаздарды даярлау моделінің мазмұндық аспектісі бейінді оқыту жағдайында оқытушыға инновациялық ізденісті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жаңа сапалы деңгейде теориялық білім мен дағдылар жиынтығына (талдау-болжамалы, жобалық және рефлексивтік) негізделген, мақсатты болжамдық деңгейдегі қызметке педагогтың дайындығын қосуы тиіс. Модель аспектісінің процессуалдық (технологиялық) аспектісі тапсырмалар мазмұнын, түрін және оқыту құралын таңдау негізінде дидактикалық тапсырмалардың шешімі мен берілуінің бірізділігін қамтамасыз ететін, көпдеңгейлі педагогикалық білім кезеңдерінің ерекшеліктерін есепке алатын, студенттерді оқыту үдерісін кезеңдік ұйымдастыруды көздейді [6].
Болашақ ұстазды даярлау үшін ең маңыздысы - жалпыкәсіптік пәндер, арнайы курстар мен арнайы семинар циклдері бойынша таңдалатын пәндер. Бұл пәндер педагогикалық жоғары оқу орын студенттерін даярлаудың негізгі деңгейін ұлғайтады және толықтырады және кәсіби қызметте болашақ оқытушылардың тиімді бейімделуге мүмкіндік туғызады. Бейінді оқыту әртүрлі мектептерде қызмет ететін педагогтар тобымен жүзеге асырылады. Топта - жетекші ұстаз (ұстаздар), элективтік курс оқытушылары, кәсіптік топ кураторлары қызмет етеді. Жетекші ұстаздар серіктестіктің әлдеқайда жетік даярланған педагогтары қатарынан шығады. Бейіндік және элективтік курсқа жетекшілік ететін жетекші ұстаздар міндетіне оқушыларға арналған оқу материалдарын әзірлеу және оларды қашықтықтан оқыту режиміне үйрету кіреді
Бейінді оқыту жағдайында пәндерді тағдау бойынша меңгеру аясында пәндік салалардың ықпалдасуы (педагогика, психология, оқыту әдістемесі) айрықша өзектілікке ие болады.
1.3 Қарағанды қаласындағы бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқыту
Жалпы Қарағанды қаласында Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқытатын бірнеше бейіндік мектептер бар. Бұл бейіндік мектептер қазіргі заманғы автокөлік тасымалының қарқынды өсуі және жолдардағы ауыр қозғалыстың артуымен тығыз байланысты.Автокөлік бағытына деген сұраныс артуда.
Көлік -- еліміздегі экономикалық байланыстардың ұйытқысы, ол сондай-ақ өндірістің барлық түрлерін қамти отырып, тауарларды айырбастау мен таратуда қажетті құрал болып табылады. Сауда мен өндірістің, экономиканың басқа да салаларының бірқалыпты жұмыс істеуіне көліктің нақты жəне тиянақты жұмысының тигізетін ықпалы орасан.
Бүгінгі күндегі автомобиль паркі санының өсуіне жəне сапасының өзгеруіне, еліміздің нарықтық экономикаға өту жағдайына байланысты көлікке деген көзқарас ерекше мəнге ие болып отыр. Өндіріс саласындағы көліктің өзіне тəн ерекшелігі -- ол жаңа бағалы заттар шығармайды жəне қоғамның байлығын арттырмайды. Оның өнімі -- жүктерді жəне адамдарды аймақтар бойынша тасымалдауды жүзеге асыру. Елімізде жүктер мен жолаушыларды тасымалдаумен көптеген көлік түрлері айналысады, бірақ олардың тасымалдау көлемін орындау көрсеткіштері əр түрлі. Ал жолаушы тасымалдау көлемі бойынша алдыңғы орынды автомобиль көлігі алады. Автомобиль көлігі əр түрлі климаттық жағдайда жұмыс істеу үшін бейімделген, өте икемді, жоғары сұраныстағы көпшілікке ортақ жəне ыңғайлы көлік түрі болып табылады.Сол себепті автокөлік бейініне деген қызығушылық мектеп жасынан бастап танылып келеді.
Автомобиль және жол қауіпсіздігі бейіні оқушыларды ұлттық экономикалық кешеннің маңызды инфрақұрылымдық компоненті ретінде қазіргі заманғы көлік құралдарымен таныстырады, көлікті дамытудың қазіргі заманғы бағыттарымен және оның қызмет көрсету саласындағы рөлі мен орнын, білім берудің жоғары білім деңгейін профилді таңдауға және қосымша кәсіптік білім алу жолдарын қалыптастыруға ықпал етеді [7].
Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жəне жол көлік оқиғаларының санын азайту үшін қажетті дəрежеде профилактикалық шараларды қолдану қажет. ЖКО-ның алдын алу шараларын ұйымдастыруда басты мəселелер: техникалық құралдарды дұрыс пайдалану, жолаушыларды тасымалдау бағыттарындағы көшелерді жарықтандыруды күшейту, жолдың жүру бөлігін жақсарту, жаяу жүргіншілер үшін жер асты жəне жер үсті өткелдерін тиімді ұйымдастыру қажет сол себепті бейіндік мектептегі оқушыларға жол қауіпсіздік сабағын ұқыпты әрі тиянақты өткізу қажет.
Автокөлік бағыты бойынша оқытатын ресурстық орталықтардың бірі мен практика өткен № 5 орта мектебі болып табылады.
Осындай бейіндік оқыту қарастырылған ресурстық орталық Қарағанды қаласының оңтүстік-шығысында орналасқан № 5 мектеп базасында жұмыс істейді және 5, 15, 16, 23, 27, 39, 57, 59, 81 мектептің 10-11 сынып оқушылары әр түрлі бейінде оқиды. Негізгі мектептің жобалық қуаты - 1500 оқушы. Мектепте 52 сынып бар. Олардың ішінде: кәсіби бағыттағы курстарға арналған сыныптар -7, семинарлар-2, тренажер залы, конференц-зал, 5 кеңсе, , екі компьютерлік сынып, кең жолақты интернет.
Ресурстық орталықты дамыту бағдарламасы оқушылардың білімін жетілдіру мен дамытудың негізгі бағыттары, мақсаттары, міндеттері мен бағыттарын сипаттайтын ұзақ мерзімді нормативтік және басқарушылық құжат болып табылады, сонымен қатар жоғары оқу орындарындағы оқушыларды іріктеу мен оқытудағы оқу процесін және инновациялық өзгерістерді кадрлық және әдістемелік қамтамасыз етуді ұйымдастыру.
Кәсіби өзін-өзі анықтау және қызмет ету, тиімділік критерийлері, жоспарланған түпкілікті нәтижелерге қол жеткізугк көмектеседі.
Мектептің негізгі мақсаттары:
1 Негізгі пәндер бойынша іргелі дайындық. Жоғарғы сынып оқушы-ларының кәсіптік бағыттылығы мен өзін-өзі анықтауы.
2 Технологиялық білім, өзін-өзі тану және өзін-өзі дамыту.
3 Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың мысалында патриоттық тәрбие.Патриоттық тәрбие беру және азаматтық белсенділікті қалыптастыру, әлеуметтік жауапкершілік және жастардың әлеуетін анықтау тетіктері.
4 Оқушыларды оқытудың жобалау, зерттеу, технологиялық дамуы бойынша әлеуметтік серіктестермен бірге қатысу.
5 Әлеуметтік серіктестерімен бірлесіп Оқушылардың ғылыми-педа-гогикалық, ғылыми-инновациялық және мектепаралық жұмысын ұйымдастыру және өткізу.
6 Оқушыларға алдын-ала кәсіби білім беру, кеңес беру және өзін-өзі анықтау, олардың жеке психофизиологиялық сипаттамаларын, денсаулық жағдайын және жұмыс күшіндегі облыстың қажеттіліктерін ескере отырып, жан-жақты зерделеу негізінде олардың кәсіби ниетін қалыптастыру [7].
1.3- кесте
№ 5 орта мектептің 201718 оқу жылына кәсіби бағдарланған курстар
№
Кәсіптік бағдарланған курстар
Әлеуметтік серіктесте
Мамандыққа арналған нұсқаулықтар
1
Автокөлік және жол қауіпсіздігі
ҚарМТУ: Автомобиль көлігі кафедрасы;
№3 Автопарк; Қарағанды технология және сервис колледжі;ҚарМТУ: телекоммуникация және автоматтандыру кафедрасы;
Жүргізуші,
автослесарь,
механик
2
Медициналық білімнің негіздері
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті;
Облыстық клиникалық аурухана;
№1 қалалық аурухана орталығы, №3 емхана
Медицина саласы
3
Экономика және өндіріс
КЭУК, КарМУ, КарМТУ:
Өндірісті ұйымдастыру кафедрасы
КЭУК: Маркетинг және логистика бөлімі ;
Сауда колледжі ;Қарағанды облысының Кәсіпкерлер палатасы.
Экономист, бухгалтер, аудитор, менеджер, маркетолог
4
Тамақтану саласы
Қарағандылық тамақтану және сервис колледжі
Сауда колледжі, КЭУК
Аспазшылар,
кондитер,
даяршы
5
Кәсіпкерлік пен бизнес негіздері
Қарағанды облысының кәсіпкерлер ассоциациясы, ҚарМТУ Инженерлік экономика факультеті, КЭУК
Экономист,
кәсіпкер,
бизнезмен
6
Электротех-ника
ҚарМТУ: Телекоммуникация, энергетика және автоматтандыру
Кәсіптік оқыту Энергия
Қарағанды Жылу ЖШС
Электрик,
энергетик
7
Қолданбалы математика, проблемаларды шешу
КарМУ, КарМТУ
Оқытушы, бағдарламашы
8
Физика және өндірістегі заманауи технологиялар
Сарыарқа технопаркі; Плюсмикро ЭРАМ ЖШС; ҚарМТУ; Технопарк ЖШС;
KazPlast ЖШС
Бағдарламашы, байланыс операторы, энергетик
Кәсіби бағдарланған курстар 10-11 сынып оқушыларынан мектептер ұсынған тізімдер негізінде жасалады. №5 Ресурстық орталығында № 5, 15, 16, 23, 27, 39, 57, 59, 81 мектептерінің 10-11 сынып оқушылары, бейіндік бағытта білім алады .Қазіргі таңда олардың саны 748 адам. оның ішінде 11 сыныптың 428 оқушысы, 10 сыныптың 320 оқушысы. Оқу жоспары мектептер жіберілген жіберілетін сағат санына сәйкес жасалады. Бейінді оқыту үдерісін басқару серіктестіктің директорлық корпусымен жүзеге асырылады
№ 5 Ресурстық орталығында автокөлік курсын оқытудың ерекшелігі - теориялық ақпарат пен тәжірибелік дағдылардың үлкен көлемі болып табылады. Информациялық технологияларды пайдалану оқытудың тиімділігі мен қол жетімділігін арттыруға, іздеу мүмкіндігін кеңейтеді, ақпарат жинауға мүмкіндік береді оның ішінде интернетте білім беру туралы ақпарат беру жолдарын әртараптандыруға мүмкіндік береді, бұл сабақты жандандыруға, тақырыпқа деген қызығушылықты тудыруға, материалды жақсы түсінуге мүмкіндік береді
Всанатындағы автокөліктердің жүргізушілерін дайындауға 68 сағат, сондай-ақ автокөліктерді іс жүзінде жүргізуде жеке оқыту үшін оқу сағаттары бойынша 40 сағат бөлінеді. Оқу бағдарламасында: Автомобильдерді ұстау және техникалық қызмет көрсету, Қазақстан Республикасының жол қозғалысы ережелері, Көлік құралдарын басқару негіздері және жол қозғалысы қауіпсіздігісияқты бағыттар бар.
Оқушылар келесі мәліметтерді біліп шығады:
1 Қазіргі заманғы көлік құралдарын пайдалану ережелері мен ережелері;
2 Жол ережесі, жол қозғалысы саласындағы заңнама негіздері;
3 Көлік құралдарын басқару негіздері және қозғалыс қауіпсіздігі;
4 Жол жүргенге дейін автокөліктің бақылау инспекциясын жүргізу және оны күнделікті күтіп ұстау жөніндегі жұмыс тәртібі;
5 Пайдалану материалдарын өңдеу ережелері;
6 Көлік құралдарын пайдалану немесе одан әрі қозғалысқа тыйым са-лынған ақаулар мен жағдайлардың тізбесі;
7 Көлік құралдарының мамандарының кәсіби қызметінің сипаты;
8 Жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілік түрлері, көлік құралдарын пайдалану және қоршаған ортаны қорғау нормалары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес;
9 Алкогольдің, есірткінің және есірткінің, сондай-ақ денсаулық пен шаршаудың көлік құралдарын қауіпсіз басқаруға әсері
Жол қозғалысы ережесін көрнекілендіру үшін, жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуы
Мазмұны
Кіріспе
7
1
Автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастырудың теориялық негіздері
9
1.1
Бейіндік ресурстық орталық мектептерінің ұйымдастыру жағдайлары
9
1.2
Бейіндік ресурстық орталық мектеп түрлері және бейінді оқытудағы педагогтың рөлі
14
1.3
Қарағанды қаласындағы бейіндік ресурстық орталық мектептерін-дегі Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқыту
21
2
Бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі элективті курстардың оқыту әдістемесі
27
2.1
Бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі элективті курстар-дың оқыту маңыздылығы және ерекшелігі
27
2.2
Автомобильдер мен жол қозғалыс ережесі пәні бойынша сабақ дайындамалары
31
3
Бейне дәріс құралын дайындау
46
3.1
Бейне дәріске қойылатын талаптар
46
3.2
Кәсіптік оқыту әдістемесіпәні бойынша бейне дәрісті оқу барысынды қолдану
49
4
Еңбек қорғау
53
4.1
Өндірістегі қауіпті және зиянды факторларды саралау
54
4.2
4.3
Электр қауіпсіздігі
Жарықтылықты есептеу
57
59
4.3
Өрт қауіпсіздігі
60
Қорытынды
65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
А қосымшасы.Ендіру туралы акт
Ә қосымшасы.Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
66
67
68
Кіріспе
Дипломның өзектілігі: Бейіндік оқыту ресурстық орталық мектептерінде білім беруді дамытуда өзекті және маңызды қадам болып табылады. Осы сияқты көлемдегі барлық басқа жаңа енгізілімдер сияқты, бұл қадам да барынша ойлануды, тындырымды нақтылауды керек етеді. Ең алдымен, бейіндік оқыту және бейіндік мектеп ұғымдарын ажырату қажет.
Жалпы бейіндік оқыту - саралай және даралай оқытудың құралы, білім беру үдерісінің құрылымында, мазмұны мен ұйымдастыруында өзгертулер енгізе отырып, оқушылардың қызығушылықтарын, қабілеттері мен бейімділіктерін ескеретін, жоғары сынып оқушыларының бейіндік қызығушылықтарына және таңдаған бағыттарына білімді жалғастыруына сәйкес оқыту жағдайларын жасау болып табылады [1].
Бейіндік ресурстық орталық мектебі - осы мақсатқа жетудің институционалдық формасы. Бұл негізгі форма болғанымен, жекелеген жағдайларда бейіндік оқытудың басқа формалары перспективалы бола алады, оның ішінде білім стандарты мен бағдарламаларды жүзеге асыру болады.
Бейіндік білім беру ұйымы бүгінгі күні аса қажет ететін мәселелер:
- оқушылар мен тәрбиеленушілерге кәсіби бағдар беру, бейіналды және бейіндік даярлауды жүзеге асыру брйынша жүйелі жұмыс жүргізу, нәтижесі - түлектердің болашақ мамандығын игеруге жоғары деңгейдегі психологиялық және интеллектуалдық (білімдік) даярлығы болуы;
- кәсіби бағдар беру, бейіналды және бейіндік оқыту бағдарламала-ры бойынша көрестілетін білімдік қызметке білім беру үдерісіне қатысушылардың сұранысы болуы;
- біліктілігі бар мамандар құрамы болуы;
- таңдалған бағыт бойынша оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуі;
- оқушылардың өзін-өзі тануы мен әлеуметтік бейімделуі үдеріс-терінің жүйелі психология-педагогикалық қамтамасыз етілуі;
- ақпараттық-талдау қызметін ұйымдастыру.
Бейіндік оқыту жеке тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған оқыту үдерісін жүзеге асыруға бағытталады. Бұл ретте оқушылардың индивидуалдық білім алу траекториясын реттеу мүмкіндігі кәдімгідей кеңейеді.
Бейінді оқыту тұжырымдамасын құрудың әдістемелік негізі таяу даму аймағын құратын, ілеспелі оқыту үдерісімен сәйкес келмейтін оқыту мен дамыту үдерістерінің динамикалық қатынасы туралы Л.С.Высотскийдің гипотезасы болып табылады. Бейінді оқыту теориясын құруда В.В.Давыдовтың дамытатын оқыту теориясы елеулі үлес қосты, ол теория бойынша дамытушы оқыту мазмұнының әдісі - оқушылар мен педагогтардың бірлескен оқу қызметін ұйымдастыру, ал даму өнімі - басты психикалық жаңаашылымдар болатын теориялық білім болып табылады. Кейінірек бұл идеялар Ш.А.Амонашвили, В.В.Рубцов, И.С.Якиманский және т.б. жұмыстарында қарқын алды [5].
Бейіналды дайындық пен бейінді оқыту үдерісіндегі оқушылардың өзін-өзі дамыту феноменінің әдістемелік негізін әр оқушының даралығы, өзіндік ерекшелігі, өзін-өзі бағалауын мойындау негізіне кіретін, білім берудегі жаңа тәсіл - антропоэкологиялық тәсілді (А.А. Макареня, С.В. Кривых, И.В. Иванов, Е.В. Бускина, А.Н. Макарчук) ашады.
Димломдық жұмыстың мақсаты: автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастырылуын қарастыру және сабақ дайындамаларын әзірлеу.
Зерттеу нысаны: бейіндік ресурстық мектептегі оқу-тәрбие процессі.
Зерттеу пәні: бейіндік ресурстық мектептегі автокөлік бағыты бойынша бейіннің оқытылуы.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресурстық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуының теориялық негізін қарастыру;
- бейіндік ресурстық орталық мектептерінің түрлері мен ұйым-дастырылу жағдайларын қарастыру;
- автокөлік бағытындағы элективті курстартың күнтізбелік тақырып-тық жоспарын құру және сабақ дайындамаларын әзірлеу;
- бейне дәрісті әзірлеу;
- еңбек қорғауды қарастыру;
Дипломдық жұмыстың әдістемелік-практикалық маңыздылығы ;
Ресурстық орталықтарда Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуын зерттеу.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден ,төрт тараудан, қоры-тындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Кіріспеде дипломдық жұмыстың мақсаты,нысаны, пәні және міндеттері атап көрсетілген.
Бірінші тарауда - автокөлік бағыты бойынша бейіндік оқыту ресур-стық орталығы оқушыларының бейіндік оқытуын ұйымдастрылуы-ның теориялық негіздері қарастырылды ;
Екінші тарауда - бейіндік ресурстық орталық мектепін дегі элективті курстардың оқыту әдістемесі қарастырылған;
Үшінші бөлімде -бейне дәріске қойылатын талаптар қарастырылған
Төртінші бөлімде - еңбек қорғау қарастырылған.
Қорытынды , пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген.
1 Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуының
теориялық негіздері
1.1Бейіндік ресурстық орталық мектептерінің ұйымдастыру жағдайлары
Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруда Бейіндік мектеп құру арқылы бейінді оқыту жүйесін енгізу басым бағыттардың бірі болып қарастырылған. Бейіндік мектеп бағдарламасы орта мектептердің жоғары сыныптарында 2015 жылдан бастап жүзеге асырыла бастайды [1].
Мемлекеттік бағдарламада атап көрсетілгендей, 2014 жылға қарай бейіндік оқытудың Бейіндік мектеп бағдарламасы әзірленеді және сынақтан өткізіледі. Бейіндік мектеп бағдарламасымен жұмыс істейтін жоғары мектеп (10-11-шы сыныптар) оқушыларды жоғары оқу орындарына дайындайтын болады [1].
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің мәліметі бойынша бейіндік мектепте 10-шы сынып түлектерінің 60 пайызы оқуларын жалғастырады деп пайымдалуда. Және мұндай мектептердің жартысынан астамы, жатақханалармен қоса, ауылдық жерлерде ашылатын болады. Жоғары оқу орындарының негізінде де бейіндік оқу бағдарламасын жүзеге асыратын мектептер құрылады. Қазіргі таңда базасында бейінді мектепте оқыту және орналастыру мүмкіндігі қарастырылған 40 жоғары оқу орны анықталып отыр.
Бейіндік оқытудың қазақстандық моделі халықаралық тәжірибелердің негізінде әзірленіп отыр. Барлық дамыған елдерде жоғары сыныптағы жалпы білім бейіндік болып табылады және бұл бағдарлама мектептердің соңғы екі оқу жылын қамтиды.
Қазақстанда Бейіндік мектеп бағдарламасы 2015 жылдан бастап орта мектептердің, лицей-гимназиялардың, зияткерлік мектептер мен дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептердің жоғары сыныптарында жүзеге асырыла бастайды [2].
Бейіндік оқытуды іске асыру барысындағы оқу жоспарының мүмкіншіліктерін қарастырайық. Жалпы тұрпатта алғанда, оларды былайшы бөліп қарастыруға болады:
- типтік оқу жоспары тікелей қамтамасыз ететіндер;
- типтік оқу жоспарыжанама қамтамасыз ететіндер, яғни құрылымы мен мазмұнына ТОЖ-дың арнайы жағдай жасауы арқасында жүзеге асырылатындар
Бейіндік мектеп үшін өзіндік идеялары бар, жаңа оқу бағдарламаларын жасауға және жүргізуге қабілетті, жоғары интеллектуалдық әлеуетке және ғылыми құзырға ие мұғалім қажет. Бейіндік оқыту жағдайында педагог әдістемелік даярлығы қалыптасқан, сабақта оқушылардың танымдық ісәрекетін ұйымдастырудың түрлі әдістерін меңгерген тұлға болуы тиіс.
Ол оқушылармен бірге олардың пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында ізденістік-зерттеу жұмыстарын үнемі жүргізуі керек. Бейіндік сыныптардағы мұғалім - оқу, ізденістік жұмыстың ұйымдастырушысы, кеңесшісі болып табылады. Бейіндік оқу сабақ-тары қоғамдық-гуманитарлық, жаратылыстану математикалық және технологиялық бағыттар бойынша жүргізілмек. Бейіндік мектепке оқушылар ұлттық тестілеудің негізінде қабылданатын болады.
Қазақстанда, әлемнің барлық басқа елдеріндегідей, елдің экономикалық әлеуетінің артуымен елде автомобильдендіру деңгейі артып келеді.
Автокөлік бағытындағы оқушылардың бейінін дамуының басты себептерінің басты факторлар - жолдардағы қозғалыс қарқындылығы мен апаттардың артуы, жол ережесін сақтамау, азаматтардың автокөлікті қажетті көлік құралы ретінде пайдалануға деген қажеттілігі, сондай-ақ 10-нан 11-сыныптағы оқушылардың жоғары кәсіби өзін-өзі анықтауы болып табылады [1].
Қазіргі уақытта оқушылардың жүргізуге дайындықтың маңыздылығы бірнеше факторлармен түсіндіріледі
1 Қазіргі заманғы автокөлік тасымалының қарқынды өсуі және жолдардағы ауыр қозғалыстың артуы
2 Жол қозғалысы ережелерін бұзу және жол қозғалысы ережелерін бұзу, жол пайдаланушылардың тәртібі төмен.
3 Азаматтардың көлікті кәсіби қызметте тасымалдаудың маңызды құралы ретінде пайдалану қажеттілігін арттыру.
4 Жоғары мектеп оқушыларында политехникалық ойлауды дамыту, функционалдық сауаттылық дағдыларын дамыту қажеттілігі [2].
5 10-11 сынып оқушыларының кәсіби өзін-өзі анықтауда қажеттілігі.
Автомобиль және жол қауіпсіздігі бағдарламасы оқушыларды ұлттық экономикалық кешеннің маңызды инфрақұрылымдық құрамы ретінде қазіргі заманғы көлік құралдарына, көлікті дамытудың қазіргі заманғы бағыттарымен, оның қызмет көрсету саласындағы рөлі мен орны білім берудің жоғары білім деңгейіндегі профилді таңдауды және қосымша кәсіби білім алу жолдарын қалыптастыруға ықпал етеді
Қазіргі заманғы мамандарды кәсіби дайындау көп қырлы болып табылады және тек теориялық оқытуды ғана емес, сонымен қатар жұмысшы мамандықтарды меңгеруді де қамтиды.
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыру екі кезеңге бөліп қарастыруға болады.Бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастап, білім беру мекемелерінің (лицей, гимназия, арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер) моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен, қолданылатын білім беру технологиялар спекторының кеңейуімен байланысты [2].
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастырудың негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж.), жалпы орта білім берудің мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж.) көрініс тапты.
Екінші кезеңі, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандартын Негізгі ережелер (МЖБС 2.003. - 2002) енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғарғы сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылынан бастап Қазақстандағы бейіндік оқытуды ұйымдастырудың негізі анықталды [2].
Қазақстан Республикасында бейіндік оқытуды дамыту тұжырымдамасы 12 жылдық білім беру жағдайында бейіндік оқыту үлгісін және құрылымын ұйымдастыру бойынша негізігі идеяларды ашады. Бейіндік оқыту нәтижеге бағытталған 12 жылдық білім беру үлгісінде жоғарғы сыныптағылардың білім сапасын арттыру бойынша басқару жүйесін анықтауға бағытталған.
Оқытудың нормативтік мерзімі 2 жыл деп (10-11 сыныптар) анықталған. Бейіндік оқытудың міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру енгізіледі. Бейіндік оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім беруді қамтамасыз ету үшін толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы орта білім беру сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы) сәйкес жүзеге асырылады [2].
12 жылдық білім беру жағдайында бейіндік оқыту арнайы жаңадан салынған бейіндік мектептерде және жалпы орта білім беретін ұйымдарда (лицейлерде, мектеп-гимназияларда, колледждерде) жүзеге асырылады.
Жалпы орта білім беру жүйесінде бейінді оқытуды жүзеге асыру - білім алушылардың саналы түрде кәсіптік, азаматтық, тұлғалық өзін-өзі анықтауына мүмкіндік беретін түйінді құзыреттіліктерді игеруін қамтамасыз ету және даралық білімдік қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады.
Бейіндік оқытуда білім беру үдерісінің мазмұны жүйелі-әрекеттік және тұлғаға бағдарланған тәсілдер әдіснамасына негізделіп, жеке оқытуды, өздігінен білім алуды, сол сияқты білім алушылардың өзіндік дамуын, өзін-өзі жүзеге асыруын қамтамасыз етеді.
Бейіндік оқытуды дамыту тұжырымдамасында: бейінді оқыту - кәсіптік білім беру бағдарламаларын игеруге дайындау, олардың кәсіптік бейімі үшін жағдай жасау, оқушылардың бейімділігі мен қызығушылығын, танымдық қабілетін ескеруге бағытталған білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнын ұйымдастыру түрі, жоғары сынып оқушыларының оқуын даралау мен саралап жіктеудің педагогикалық жүйесі, - делінген [2].
Бейіндік оқыту жоғары сынып оқушыларының қызығушылығына, бейіміне және қабілетіне қарай сараланған білім беру негізінде ұйымдастырылады.
Бейіндік оқытуды ұйымдастырудың мақсаты:
оқушылардың әлеуметтену мүмкіндігін кеңейтіп, Қазақстан азаматтарының сындарлы рөл ретінде базалық құзыреттер түріндегі білім беру жүйесінің ұлттық мақсаттарына жетуге мүмкіндік туғызу;
жалпы орта білім берудің жеке оқу жоспарларын жобалау мен іске асыру мүмкіндігін;
оқушылардың сапалы білімге қол жеткізуін, олардың қабілеті мен қызығушылығын, танымдық және өмірлік қажеттіліктеріне, бейімділіктеріне сәйкес қамтамасыз ету;
жоғарғы кәсіби және орта білім деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз ету [2].
Бейіндік оқыту жеке тұлғаға бағыттала отырып, мынадай міндеттерді жүзеге асырады:
жалпы орта білім бағдарламасының пәндерін тереңдете оқыту;
білім траекториясын құруға жағдай жасау;
оқушының белгілі сала бойынша қабілетін ұштау, оның бойында
келешекке қажет білік пен дағданың қалыптасуына мүмкіндік жасау.
1.1-кесте
Қазақстанның инновациялық мектептерінде бейіндік саралап оқытудың даму кезеңдері
Кезеңдері
Уақыты
Сипаты
1
1990 - 1993 жж.
Инновациялық мектептердің қалыптасуы. Бейіндік (бағыттары) оқутудың негізі қаланды.
2
1994 - 2002 жж.
Бейіндіктің мазмұны анықталды. Қосымша білім беру бағдарламалары бейімделді.
3
2002 - 2005 жж.
Вариативтік білім беру бағдарламасын құру. Жаңа оқу мекемесінің моделінің мен саралап бейінді оқыту негізінде оқушылардың болуы.
4
2012 г
Қазақстан Республикасының 23 тамыз 2012 ж. №1080 қаулысында мемлекеттік жалпы міндетті орта білім беру стандартында бейіндік оқытудың идеясын жүзеге асыру жалғасын тапты.
1.2-кесте
Бейіндік оқытудың типтік оқу жоспарының ерекшеліктері
Жаратылыстану-математикалық бағыты
Қоғамдық- гуманитарлық бағыты
1
Инновациялық компоненттер
Базалық пәндер
Базалық пәндер
Бейіндік пәндер
Бейіндік пәндер
2
Вариатвтік компоненттер
Қолданбалы курстар
Қолданбалы курстар
Таңдау бойынша курстар
Таңдау бойынша курстар
Бейіндік оқытудағы бейіндік пәндер және олардың мазмұны әр бағытта (жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағыттар) әртүрлі болады, яғни бейіндік пәндер жоғары сыныптағылардың бейіндік оқыту бағытын, мамандандыруды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бейіндік пәндер:
оқыту бағыттарына байланысты сараланған түрде болады;
инварианттық компонентке қосылған және олардың бағдарла-малары мен оқу-әдістемелік кешендері мемлекеттік деңгейде әзірленеді;
жаңашыл және тәжірибеге бағытталған қолданбалы мазмұнды қамтиды;
көптілді оқыту арқылы жүзеге асырылады;
бейіндік оқыту аясында жекелей және аралас пәндерді кіріктіру жолымен орта мектеп пен жоғары мектептің бакалавриат бағдарламасындағы сабақтастықты қамтамасыз етеді.
11-12 сыныптарда бейіндік оқытудың білім мазмұны жаратылыстануматематикалық, қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағыттардың ішкі бағдарларға бөлінумен жүзеге асырылады, яғни жаратылыстану-математикалық бағыт химия-биологиялық, физикаматематикалық және т.б. бағдарларға, ал қоғамдық-гуманитарлық бағыт филологиялық, тарихи-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық және т.б. бағдарларға бөлінеді [3].
Бейінді оқыту оқушылардың өздігінен іздену және таным әрекеттері үлесінің айтарлықтай ұлғаюымен де ерекшеленеді, яғни оқыту бағытын таңдағанда саралаудың ішкі және сыртқы түрлерін есепке алу тиімді болады. Оқушының болашақ жоғары оқу орнына түсуіне және жоғары кәсіптік білім алуына септігін тигізетін білім алу бағытын таңдау туралы саналы шешім қабылдау қабілетін қалыптастыру бейіналды даярлаудың негізгі міндетіне жатады. Яғни, бейіналды даярлық арқылы оқушылар өмірлік маңызды таңдауды да дұрыс жасай алады.
Бейіндік оқытудың негізгі ұйымдастыру түрлеріне мектепішілік және желілік бейіндік оқыту жатқызылады.
Соңғы 3 жылда бейінді оқытудың мектепішілік ұйымдастыру түрінде жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне, кадрлық және оқу-әдістемелік күш-қуатына байланысты бейінді оқытудың ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды, ал бейінді оқытуды желілік ұйымдастыру түрі оқу орындарын қатыстыру есебінен іске асырылады [3].
Мектепішілік бейіндік оқыту. Жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне, кадрлық және оқу-әдістемелік күшқуатына байланысты бейіндік оқытудың ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды.
Бірбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. мonos- біреу, жалғыз) оқу орны бейіндік оқытудың бір бағытын іске асырады (жартылыстану-математи-калық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық).
Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. polys - көптеген, есепсіз, көлемді) оқу орны бейіндік оқытудың 2-3 бағытын іске асырады (жаратылыстануматематикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық) [3].
Бейіндік оқытудың желілік ұйымдастыру түрі білім беру ұйымдарының білім беру қорларына оқу орындарының қатыстырылу есебінен іске асырылады. Осындай ынтымақтастықтың екі негізгі нұсқасы қарастырылады. Бірінші нұсқада бірнеше жалпы білім беретін оқу орындары желіге бірігеді, неғұрлым оқу-әдістемелік, кадрлық және материалдық қорларымен қамтамасыз етілген оқу орны, оның орталығына айналады. Оқу орны желі бойынша іске асырылатын, білім беру мазмұны тізбегін және механизімін өздері анықтайды: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер, бейіндік жалпы білім беретін пәндер немесе таңдау бойынша міндетті пәндер, таңдау бойынша курстар.
Мұғалім әрбір оқушыға онымен кеңесе отырып, тапсырма береді және оны оқушы өзіндік график бойынша орындағаны тиімді болады. Бұл жағдайда мұғалім дәріскерден сұхбаттасушыға, кеңес берушіге, ал сабақ талқылауға, пікір-сайысқа, тәжірибелік жұмыстарды өткізуге айналады.
Бейіндік ресурстық орталық мектеп түрлері және бейінді оқытудағы педагогтың рөлі
Бейіндік мектеп - жоғары сыныптарда бейінді оқытуды, бейіндік және таңдау курстары кіретін, білім алушылардың өз білім алу траекториясында жеке таңдауларын қамтамасыз етуде жеткілікті қорлары жоқ мектептер мен білім беру ұйымдарын біріктіретін білім беру жүйесі.
Бейіндік мектеп бейіналды дайындық пен бейінді оқытуды және кәсіби оқу мекемелерімен әлеуметтік серіктестікті іске асыру үшін, қажетті білім беру мүмкіндіктері бар қала маңында немесе аудан орталығында орналасқан, білім алушыларды жеткізуге қолайлы білім беру ұйымының базасында құрылады. Бейіндік мектеп білім беру процесі бірыңғай оқу жоспары негізінде жүзеге асырылады. Бұл бейінді курстардың оқу сабақтарынан, оқу зертханаларындағы таңдау курстарынан, шеберханалары бар мектептердегі базалық оқу пәндерінің сабақтарынан тұрады [3].
Қосымша білім беретін бейіндік мектеп - оқушылардың қызығу-шылықтары, қабілеттері мен танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес барлық оқушының шығармашылық қабілеттерін қамтамасыз ету мақсатында жалпы білім беретін ұйымдарды біріктіретін қосымша білім беру жүйесі. Қосымша білім беретін бейіндік мектеп білім алушылардың жан-жақты шығармашылық дамуына қажетті білім ресурстары бар қосымша білім беретін тірек ұйымдары (өнер мектептері, музыка мектебі, спорт мектептері) базасында құрылады [4].
Бейіндік мектеп білім беру ұйымдарының оқушыларына бейіналды дайындық пен бейінді оқытудың оқу бағдарламалары бойынша білім беру қызметінің барлық типтері мен түрлерін ұсынуы; білім беру қызметінің мәселелері бойынша өз базасында мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшылары үшін практикаға бағытталған іс-шаралар жүргізуі мүмкін.
Бейіндік мектеп оқушыларының оқу бейінін таңдауы - бейінді оқыту құрылымының негізі, сондықтан оқушыларға үнемі ізденісте болып өз жолын табуына, жеке оқу маршрутын анықтауына көмек көрсетілуі басты назарда болуы тиіс.
Білім берудің жоғары сатысындағы оқушылардың бейінді оқыту мазмұнын анықтауға оқушылардың қызығушылығы, жеткен жетістіктері мен таңдаған мамандықтары көрсеткіш ретінде қабылда-нады, оқушылардың өздеріне қатысты аталған көрсеткіштерден бөлек ата-аналардың үміті, қоғамдағы әлеуметтік өзгерістер, аумақ ерекшеліктері де белгілі дәрежеде әсер ете алатыны белгілі [3].
Бейіндік мектеп түлегінің өмір сұраныстары мен бәсекеге даяр болуы: оқушының білім, білік, дағдыларын теріп қана қоймай, өздігінен білім алуға құлшынысын ояту, сабақтастық ұстанымдарын сақтай отырып, кәсіби бағытқа бейімделген, тілдік функционалдық сауаттылығы, саяси-құқықтық, жаратылыс заңдылықтары бойынша білім негіздері қалыптасқан интеллектуалды іскер тұлға тәрбиелеу парыз.
Бейіндік білім беруді енгізу мақсаттарының бірі тілек білдірген барлық оқушыларға өзінің жеке икемділіктері мен қажеттіліктеріне сәйкес сапалы білім алудың қолайлылығын және таңдаған бағытқа сәйкес пәндерін базалық кеңейтілген және тереңдетілген деңгейлерде оқытылуын қамтамасыз ету, әрі қарай оқу бағытын таңдау үшін жағдайлар жасау қажет болса, бір сыныпта екі бағытты қатар ұйымдастыру ауылдық мектептерде бала санының шектеулігіне байланысты проблема туындатадыБейіндік оқыту - оқушының тұлғалық және өмірлік өзін-өзі анықтауын қамтамасыз ететін, оқытудың даралануы мен саралануын жүзеге асыратын жалпы орта білім беруді аяқтау кезеңі. Бұл оқыту әрекетінің ұйымдастыру жүйесінде жоғарғы сынып оқушыларының қызығушылығы мен талабы, қабілеттері ескерілген жағдайда оқушының танымдық, болашақ кәсіби бағдарына сәйкес дербес дамуына жағдай жасалады [4].
Бейіндік оқытудың мақсаты - оқушының кәсіби бағдары мен өзін-өзі анықтауын қамтамасыз ету, оқушылардың саналы кәсіби таңдауын жүзеге асыруға қажетті ресурстарын құру мүмкіндіктерін туғызу.
Бұл мақсатты жүзеге асырудың институтционалдық формалары бейіндік мектеп пен жалпы білім беретін мектептің бейіндік сыныптары болып табылады.
Міндеттері:
- жалпы білім беруді мектептің түлектердің еңбек нарығына ену процесіне назарын күшейте отырып, әлеуметтік-экономикалық тиімділігін қамтамасыз ету;
- оқушылардың таңдаған бейініне қарай жалпы орта білім көлеміндегі жеке пәндерді тереңдетіп оқу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
- мектепте білім беру процесінің вариативтілігі мен тұлғаға бағдар-лануын қамтамасыз ету, оқушының білім алу әрекетіне қызығушылығын арттыру;
- оқушылардың оқытудың ішкі бейіндік курстарын нақты таңдауына және икемді білім алу бағдарламаларын құруына мүмкіндік беру;
- білім беру мазмұнын жаңғырту және оның әрекеттік компонентін күшейту негізінде білім алу процесінің практикалық бағдарлануын іске асыру;
- оқушының әлеуметтену мүмкіндігін кеңейту, жалпы және кәсіби білім беру арасындағы сабақтастықты қамтамасыз ету, мектеп түлегін жоғары кәсіби білім алуға біршама тиімді даярлау.
Бейіндік оқыту - жалпы білім беретін мектептердің жоғарғы сатысында даярлы оқытуға, оқушының әлеуметіне және мектептің жоғары сатысының орта және жоғарғы кәсіптік білім беру меке-мелерімен сабақтастығына бағытталған арнайы дайындық жүйесі [4].
Жалпы білім беретін ұйымдардағы 11-12 бейіндік сыныптар :
жалпы орта білім беретін мектептердің негізінде құрылады;
бейінді оқыту 2 немесе 3 бағытта жүзеге асырылады: жаратылыстану математикалық, қоғамдық гуманитарлық және технологиялық ,бейіндік мектеп типтері
Бейіндік мектеп оқушылардың сұранысы мен олардың нақты мүмкiндiктерi, ата-аналар мен таңдалып алынған бейінді пәндерiн оқытатын мұғалiмдердiң пiкiрлерi, әдiстемелiк бiрлестiк ұсыныстары, болжау мәлiметтерi, тестiлеу нәтижелерi ескерiле отырып құрылады. Ол оқушыларға негiзгi назарды болашақ кәсiби бiлiмнiң таңдалып алынған бағдарының негiзiн құрайтын пәндердi оқуға аударуға мүмкiндiк бередi.
Бейіндік мектеп оқу жоспарына сәйкес мыналарды оқу қажет:
- міндетті базалық пәндер;
- таңдауы бойынша 4-тен кем емес бейіндік пән;
- таңдау бойынша 3-тен кем емес элективтік курс;
- Зерттеу және шығармашылық әрекет негіздері арнаулы курсының модулі. Сонымен қатар 11-12 сынып оқушыларының аудиториялық оқу жүктемесінің жиыны рұқсат етілетін жүктеменің 36 сағатынан аспауы тиіс [4].
Ресурстық орталық мектептерінде бейінді оқыту білім беру сапасын көтерудің, мемлекеттің, қоғамның, тұлғаның өзекті және келешектегі қажеттіліктерін жүзеге асырудың бірден-бір құралы ретінде қарастырылады.
Оқушының оқыту профилін таңдауы бейіндік мектепті құрудың негізі болып табылады. Алайда бұл таңдау әлі жеке шешім қабылдау субъектісі болып табылмайтын жастағы мектеп оқушысына міндеттеледі. Сондықтан метептегі бірінші оқуды бастаған күннен бастап оқушыларды тұрақты іздеуге және өз жолын таңдауға шақырып отыру қажет. Сондықтан мектептерге бейіндік және элективтік курстар (міндетті және таңдау бойынша) енгізу керек, себебі олар оқушы қызығушылығы мен кәсіптік бейімделуін дамытуға әсер етеді. Бұған қоса, оқыту бейінін анықтау оқушының танымдық қызығушылығы негізінде ғана емес, білім беру ұйымдарының педагогикалық ұжымының мүмкіндіктерін, аймақтық білім жүйесінің құрылымы, әлеуметтікмәдени орта дәстүрі мен ерекшеліктерін есепке алу негізінде жүзеге асырылады
Ресурстық орталық мектептерінде бейінді оқытудың мақсаты 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында ресурстарды (қорларды) тиімді басқаруды негіздеу [4].
Міндеттері:
- мектеп бітірушілерді бейінді оқытуға және кәсіби өз-өзін айқындауына септігін тигізетін білім беру ұйымдарының желілік байланыс құруына қолайлы жағдай туғызу жолдарын анықтау;
- білім беру процесін бейінді оқыту (даралап оқыту, білім мазмұны мен әдістемесінің оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен қабілеттіліктеріне және білім алу қажеттіліктеріне сәйкестігі) міндеттерін шешуге бағыттап құрудың ғылыми-әдістемелік негіздері;
- оқушылардың қызығушылығы мен мүмкіндіктерін ескере отырып, олардың кәсіби өзін-өзі айқындауына және сапалы білім алуына жағдай туғызатын бейінді оқытудың оңтайлы үлгісін ұсыну.
Ресурстық орталық мектебінде оқу сессияларының мазмұны оқушының шығармашылық мүмкіндіктері мен танымдық белсенділіктерін арттыру, бейінді оқытуға көшу шараларын жүзеге асыратын бағытта құрылады [5].
Сессиядағы бағдарлы оқыту барлық 10-сынып оқушы-ларының қызығушылықтары ескеріле отырып, жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытып қана қоймай, ауқымы кең білімдік кеңістік құруға негізделеді.
Үкіметтің білім беру саясатында оқушылардың танымдық және жасампаздық қабілеттерін дамытуға, жеке жауапкершілігі мен жүйелі білім алуларына басымдық беріледі.
Қазіргі бейінді мектептер мәселесін кадр шешеді. Олар жетекші пәндердің бағдарламаларын іске асырып артық материалдармен балаға салмақ салмайды.
Қорытындысында әрбір мектеп бейінді оқыту бойынша оқушының моделін жасайды. Модель мынадай болады:
- бейінді сыныптардағы білім мазмұнын өзгерту;
- білім беру технологияларын өзгерту;
- бейінді оқытуды нормативтік қамтамасыз ету;
- оқу-әдістемелік қамтамасыз ету;
- оқушылардың бейіндік дайындығын бағалаудың өлшемі.
Бейінді мектептің мұғалімі өз мамандығын ғана жетік білмей, бейінді бағдарламаларды озық технологиялар арқылы іске асыратын жан болуы керек.
Бейінді мектепте жұмыс істеуге дайын мұғалімге 4 құрылымдық компонент тән:
Арнайы-әдістемелік;
Мәдениеттанымдық;
Гуманистік;
Психофизиологиялық. Арнайы-әдістемелік компонент мұғалімнің педагогикалық қызметінде - пән мұғалімінің мамандығы бойынша білім, балаларды ғылым баулу.Мәдениеттанымдық компонент мұғалімнің жалпы және кәсіби мәдениетінің деңгейіне байланысты, ғылымда кәсіби мәдениетті бағалаудың 3 өлшемі қалыптасқан:
Аксиологиялық (құндылық);
Тұлғалық;
Кәсіптік.
Гуманистік компонентті мұғалімнің педагогикалық қызметіндегі тұлғалық қасиетінен бөле-жара қарауға болмайды. Гуманитарлық білімнің мазмұны адамның рухани тілегін, оның ішкі әлемін ашуға, адамгершілік ұрығын себуге бағытталған.
Аталмыш қасиеттер мынадай жұмыстар нәтижесінде іске асады:
- оқушымен демократиялық стильде қарым-қатынас жасап,қызығу-шылықтарын ескеріп, оқу-танымдағы бейімділік ерекшелік-теріне сәйкес оқытуды ұйымдастырғанда;
- оқу материалдарын таңдағанда оның балаға тұлға ретінде адами қасиеттерге тәрбиелеуі керек;
- мектеп курсының мазмұны оқушыны өмір тәжірибесін және денсау-лығын сақтауға тәрбиелеуі керек [5].
Психофизиологиялық компонент мұғалімнің өзіне тән (темперамент, ойлау, қабылдау) ерекшеліктері бейінді сыныптардағы оқушылармен табысты жұмыс істеуіне кепілдік береді. Бейінді оқыту сыныптарына беретін мұғалімдердің тұлғаллық қасиеттеріне және осы сыныптарда жұмыс істеуге деген ынтасына қарау керек.
Бейінді оқыту жағдайында болашақ мұғалімнің мектеп жұмысына теориялық және тәжірибелік дайындығын қалыптастыру: педагогикалық жоғары оқу орындарындағы студенттерді даярлаудың тьюторлық үлгісінің кейбір аспектілері
Оқу үдерісіне жаңалық енгізуге деген педагогтың дайындығы көп жағдайда оның жоғары оқу орнында оқыған кезеңде қаланған негізімен анықталады. Болашақ ұстазды даярлауға арналған жүйелі-қызметтік тәсілге сәйкес, оның жоғары оқу орнында білім алуы маман қалыптастырудың мақсатты бағытталған үдерісін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жеке басы мен педагог қызметі моделіне бағдарлануы тиіс [6].
Психолого-педагогикалық әдебиетте жаңа типтегі педагогқа деген мектеп пен қоғамның өзекті сұранысы ретінде, әлемдік білім кеңістігін дамыту тенденциясына бағдарланған модельдер ұсынылған. Заманауи педагогикалық білім беру стратегиясы өзекті білім беру міндеттерін шешу жағдайында жауапты және кәсіби әрекет еуге қабілетті оқытушы тұлғасын қалыптастырудан тұрады. Бұл стратегия тұтастай гуманистік дүниетанымға, терең кәсіби білімге ие, кәсіптік қызметінде өзінің шығармашылық әлеуетін кешенді іске асыра алатын оқытушының рухани дамыған, мәдениетті тұлғасын қалыптастыруға бағытталған оқу үдерісінің мазмұны, түрі және әдісін игеруді жүзеге асырады. [6].
Бейінді оқытуды іске асыру аясында оқытушының инновациялық қызмет субъектісі ретінде қалыптасуы оны жоғары педагогикалық білім жүйесінде даярлау үдерісіне, білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен бағытталуына қарай жоғары оқу орнында оқытудың бастапқы бағдарына сапалы өзгерістер енгізуді талап етеді.
Жаңа білім беру моделінің қалыптасуы жағдайында, бейінді оқыту кезіндегі мектептегі жұмысқа педагогты даярлауды белсендіретін, инновациялық қызмет түрлерін меңгерумен байланысты оқытушының педагогикалық функциясын дамыту жүзеге асады.
Педагогтардың кәсіби бейімделуі жағдайларын және белсенді даму үстіндегі инновациялық үдерістер жағдайында бейінді оқыту мен кәсіби-педагогикалық қызметті іске асыруға қабілетті педагогқа қоғам мен мектептің әлеуметтік-мәдени қажеттіліктеріне бағытталуы мен сипатын есепке ала отырып, болашақ оқытушыларды даярлауды жүзеге асыруды алдыңғы қатарға қою қажет. Оқытушыны даярау ісі бейінді оқытудың мазмұндық және процессуалдық аспектілерін қамтитын, оқытушының инновациялық қызметке теориялық және тәжірибелік дайындығы моделіне бағдарлануы тиіс. Болжамалы модельді пайдалану мектеп пен қоғамның мұғалімге қоятын заманауи талаптарына жауап беретін, бұрын белгіленген параметрлермен маманның қалыптасуының мақсатты үдерісін жүзеге асыруға мүмкіндік береді [7].
Бейінді оқыту жағдайында болашақ ұстаздың мектептегі жұмысқа теориялық және тәжірибелік даярлығын қалыптастыру үдерісін келесі әлеуметтік-педагогикалық шарттар негізінде атауға болады:
- педагогтың кәсіби қызметіне қойылатын талаптардың жаңа мазмұнын оқытуға бағдарлау;
- бейінді оқыту жағдайында оқытушыға инновациялық ізденісті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін, мақсатты тұжырымдау деңгейінде теориялық білім мен сәйкес дағдылар жиынтығын (талдау-болжамалы, жобалық және рефлексивтік) есепке ала отырып, бейінді оқыту жағдайында мектеп жұмысына студенттерді даярлау моделін құру;
- бейінді оқыту жағдайында студенттерді педагогикалық білім беру жүйесінде және олардың мектептегі кәсіптік қызметке оқыту үдерісінің сабақтас байланыстарын іске асыру.
Болашақ ұстаздарды даярлау моделінің мазмұндық аспектісі бейінді оқыту жағдайында оқытушыға инновациялық ізденісті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жаңа сапалы деңгейде теориялық білім мен дағдылар жиынтығына (талдау-болжамалы, жобалық және рефлексивтік) негізделген, мақсатты болжамдық деңгейдегі қызметке педагогтың дайындығын қосуы тиіс. Модель аспектісінің процессуалдық (технологиялық) аспектісі тапсырмалар мазмұнын, түрін және оқыту құралын таңдау негізінде дидактикалық тапсырмалардың шешімі мен берілуінің бірізділігін қамтамасыз ететін, көпдеңгейлі педагогикалық білім кезеңдерінің ерекшеліктерін есепке алатын, студенттерді оқыту үдерісін кезеңдік ұйымдастыруды көздейді [6].
Болашақ ұстазды даярлау үшін ең маңыздысы - жалпыкәсіптік пәндер, арнайы курстар мен арнайы семинар циклдері бойынша таңдалатын пәндер. Бұл пәндер педагогикалық жоғары оқу орын студенттерін даярлаудың негізгі деңгейін ұлғайтады және толықтырады және кәсіби қызметте болашақ оқытушылардың тиімді бейімделуге мүмкіндік туғызады. Бейінді оқыту әртүрлі мектептерде қызмет ететін педагогтар тобымен жүзеге асырылады. Топта - жетекші ұстаз (ұстаздар), элективтік курс оқытушылары, кәсіптік топ кураторлары қызмет етеді. Жетекші ұстаздар серіктестіктің әлдеқайда жетік даярланған педагогтары қатарынан шығады. Бейіндік және элективтік курсқа жетекшілік ететін жетекші ұстаздар міндетіне оқушыларға арналған оқу материалдарын әзірлеу және оларды қашықтықтан оқыту режиміне үйрету кіреді
Бейінді оқыту жағдайында пәндерді тағдау бойынша меңгеру аясында пәндік салалардың ықпалдасуы (педагогика, психология, оқыту әдістемесі) айрықша өзектілікке ие болады.
1.3 Қарағанды қаласындағы бейіндік ресурстық орталық мектептеріндегі Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқыту
Жалпы Қарағанды қаласында Автокөлік бағыты бойынша оқушыларды оқытатын бірнеше бейіндік мектептер бар. Бұл бейіндік мектептер қазіргі заманғы автокөлік тасымалының қарқынды өсуі және жолдардағы ауыр қозғалыстың артуымен тығыз байланысты.Автокөлік бағытына деген сұраныс артуда.
Көлік -- еліміздегі экономикалық байланыстардың ұйытқысы, ол сондай-ақ өндірістің барлық түрлерін қамти отырып, тауарларды айырбастау мен таратуда қажетті құрал болып табылады. Сауда мен өндірістің, экономиканың басқа да салаларының бірқалыпты жұмыс істеуіне көліктің нақты жəне тиянақты жұмысының тигізетін ықпалы орасан.
Бүгінгі күндегі автомобиль паркі санының өсуіне жəне сапасының өзгеруіне, еліміздің нарықтық экономикаға өту жағдайына байланысты көлікке деген көзқарас ерекше мəнге ие болып отыр. Өндіріс саласындағы көліктің өзіне тəн ерекшелігі -- ол жаңа бағалы заттар шығармайды жəне қоғамның байлығын арттырмайды. Оның өнімі -- жүктерді жəне адамдарды аймақтар бойынша тасымалдауды жүзеге асыру. Елімізде жүктер мен жолаушыларды тасымалдаумен көптеген көлік түрлері айналысады, бірақ олардың тасымалдау көлемін орындау көрсеткіштері əр түрлі. Ал жолаушы тасымалдау көлемі бойынша алдыңғы орынды автомобиль көлігі алады. Автомобиль көлігі əр түрлі климаттық жағдайда жұмыс істеу үшін бейімделген, өте икемді, жоғары сұраныстағы көпшілікке ортақ жəне ыңғайлы көлік түрі болып табылады.Сол себепті автокөлік бейініне деген қызығушылық мектеп жасынан бастап танылып келеді.
Автомобиль және жол қауіпсіздігі бейіні оқушыларды ұлттық экономикалық кешеннің маңызды инфрақұрылымдық компоненті ретінде қазіргі заманғы көлік құралдарымен таныстырады, көлікті дамытудың қазіргі заманғы бағыттарымен және оның қызмет көрсету саласындағы рөлі мен орнын, білім берудің жоғары білім деңгейін профилді таңдауға және қосымша кәсіптік білім алу жолдарын қалыптастыруға ықпал етеді [7].
Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жəне жол көлік оқиғаларының санын азайту үшін қажетті дəрежеде профилактикалық шараларды қолдану қажет. ЖКО-ның алдын алу шараларын ұйымдастыруда басты мəселелер: техникалық құралдарды дұрыс пайдалану, жолаушыларды тасымалдау бағыттарындағы көшелерді жарықтандыруды күшейту, жолдың жүру бөлігін жақсарту, жаяу жүргіншілер үшін жер асты жəне жер үсті өткелдерін тиімді ұйымдастыру қажет сол себепті бейіндік мектептегі оқушыларға жол қауіпсіздік сабағын ұқыпты әрі тиянақты өткізу қажет.
Автокөлік бағыты бойынша оқытатын ресурстық орталықтардың бірі мен практика өткен № 5 орта мектебі болып табылады.
Осындай бейіндік оқыту қарастырылған ресурстық орталық Қарағанды қаласының оңтүстік-шығысында орналасқан № 5 мектеп базасында жұмыс істейді және 5, 15, 16, 23, 27, 39, 57, 59, 81 мектептің 10-11 сынып оқушылары әр түрлі бейінде оқиды. Негізгі мектептің жобалық қуаты - 1500 оқушы. Мектепте 52 сынып бар. Олардың ішінде: кәсіби бағыттағы курстарға арналған сыныптар -7, семинарлар-2, тренажер залы, конференц-зал, 5 кеңсе, , екі компьютерлік сынып, кең жолақты интернет.
Ресурстық орталықты дамыту бағдарламасы оқушылардың білімін жетілдіру мен дамытудың негізгі бағыттары, мақсаттары, міндеттері мен бағыттарын сипаттайтын ұзақ мерзімді нормативтік және басқарушылық құжат болып табылады, сонымен қатар жоғары оқу орындарындағы оқушыларды іріктеу мен оқытудағы оқу процесін және инновациялық өзгерістерді кадрлық және әдістемелік қамтамасыз етуді ұйымдастыру.
Кәсіби өзін-өзі анықтау және қызмет ету, тиімділік критерийлері, жоспарланған түпкілікті нәтижелерге қол жеткізугк көмектеседі.
Мектептің негізгі мақсаттары:
1 Негізгі пәндер бойынша іргелі дайындық. Жоғарғы сынып оқушы-ларының кәсіптік бағыттылығы мен өзін-өзі анықтауы.
2 Технологиялық білім, өзін-өзі тану және өзін-өзі дамыту.
3 Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың мысалында патриоттық тәрбие.Патриоттық тәрбие беру және азаматтық белсенділікті қалыптастыру, әлеуметтік жауапкершілік және жастардың әлеуетін анықтау тетіктері.
4 Оқушыларды оқытудың жобалау, зерттеу, технологиялық дамуы бойынша әлеуметтік серіктестермен бірге қатысу.
5 Әлеуметтік серіктестерімен бірлесіп Оқушылардың ғылыми-педа-гогикалық, ғылыми-инновациялық және мектепаралық жұмысын ұйымдастыру және өткізу.
6 Оқушыларға алдын-ала кәсіби білім беру, кеңес беру және өзін-өзі анықтау, олардың жеке психофизиологиялық сипаттамаларын, денсаулық жағдайын және жұмыс күшіндегі облыстың қажеттіліктерін ескере отырып, жан-жақты зерделеу негізінде олардың кәсіби ниетін қалыптастыру [7].
1.3- кесте
№ 5 орта мектептің 201718 оқу жылына кәсіби бағдарланған курстар
№
Кәсіптік бағдарланған курстар
Әлеуметтік серіктесте
Мамандыққа арналған нұсқаулықтар
1
Автокөлік және жол қауіпсіздігі
ҚарМТУ: Автомобиль көлігі кафедрасы;
№3 Автопарк; Қарағанды технология және сервис колледжі;ҚарМТУ: телекоммуникация және автоматтандыру кафедрасы;
Жүргізуші,
автослесарь,
механик
2
Медициналық білімнің негіздері
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті;
Облыстық клиникалық аурухана;
№1 қалалық аурухана орталығы, №3 емхана
Медицина саласы
3
Экономика және өндіріс
КЭУК, КарМУ, КарМТУ:
Өндірісті ұйымдастыру кафедрасы
КЭУК: Маркетинг және логистика бөлімі ;
Сауда колледжі ;Қарағанды облысының Кәсіпкерлер палатасы.
Экономист, бухгалтер, аудитор, менеджер, маркетолог
4
Тамақтану саласы
Қарағандылық тамақтану және сервис колледжі
Сауда колледжі, КЭУК
Аспазшылар,
кондитер,
даяршы
5
Кәсіпкерлік пен бизнес негіздері
Қарағанды облысының кәсіпкерлер ассоциациясы, ҚарМТУ Инженерлік экономика факультеті, КЭУК
Экономист,
кәсіпкер,
бизнезмен
6
Электротех-ника
ҚарМТУ: Телекоммуникация, энергетика және автоматтандыру
Кәсіптік оқыту Энергия
Қарағанды Жылу ЖШС
Электрик,
энергетик
7
Қолданбалы математика, проблемаларды шешу
КарМУ, КарМТУ
Оқытушы, бағдарламашы
8
Физика және өндірістегі заманауи технологиялар
Сарыарқа технопаркі; Плюсмикро ЭРАМ ЖШС; ҚарМТУ; Технопарк ЖШС;
KazPlast ЖШС
Бағдарламашы, байланыс операторы, энергетик
Кәсіби бағдарланған курстар 10-11 сынып оқушыларынан мектептер ұсынған тізімдер негізінде жасалады. №5 Ресурстық орталығында № 5, 15, 16, 23, 27, 39, 57, 59, 81 мектептерінің 10-11 сынып оқушылары, бейіндік бағытта білім алады .Қазіргі таңда олардың саны 748 адам. оның ішінде 11 сыныптың 428 оқушысы, 10 сыныптың 320 оқушысы. Оқу жоспары мектептер жіберілген жіберілетін сағат санына сәйкес жасалады. Бейінді оқыту үдерісін басқару серіктестіктің директорлық корпусымен жүзеге асырылады
№ 5 Ресурстық орталығында автокөлік курсын оқытудың ерекшелігі - теориялық ақпарат пен тәжірибелік дағдылардың үлкен көлемі болып табылады. Информациялық технологияларды пайдалану оқытудың тиімділігі мен қол жетімділігін арттыруға, іздеу мүмкіндігін кеңейтеді, ақпарат жинауға мүмкіндік береді оның ішінде интернетте білім беру туралы ақпарат беру жолдарын әртараптандыруға мүмкіндік береді, бұл сабақты жандандыруға, тақырыпқа деген қызығушылықты тудыруға, материалды жақсы түсінуге мүмкіндік береді
Всанатындағы автокөліктердің жүргізушілерін дайындауға 68 сағат, сондай-ақ автокөліктерді іс жүзінде жүргізуде жеке оқыту үшін оқу сағаттары бойынша 40 сағат бөлінеді. Оқу бағдарламасында: Автомобильдерді ұстау және техникалық қызмет көрсету, Қазақстан Республикасының жол қозғалысы ережелері, Көлік құралдарын басқару негіздері және жол қозғалысы қауіпсіздігісияқты бағыттар бар.
Оқушылар келесі мәліметтерді біліп шығады:
1 Қазіргі заманғы көлік құралдарын пайдалану ережелері мен ережелері;
2 Жол ережесі, жол қозғалысы саласындағы заңнама негіздері;
3 Көлік құралдарын басқару негіздері және қозғалыс қауіпсіздігі;
4 Жол жүргенге дейін автокөліктің бақылау инспекциясын жүргізу және оны күнделікті күтіп ұстау жөніндегі жұмыс тәртібі;
5 Пайдалану материалдарын өңдеу ережелері;
6 Көлік құралдарын пайдалану немесе одан әрі қозғалысқа тыйым са-лынған ақаулар мен жағдайлардың тізбесі;
7 Көлік құралдарының мамандарының кәсіби қызметінің сипаты;
8 Жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілік түрлері, көлік құралдарын пайдалану және қоршаған ортаны қорғау нормалары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес;
9 Алкогольдің, есірткінің және есірткінің, сондай-ақ денсаулық пен шаршаудың көлік құралдарын қауіпсіз басқаруға әсері
Жол қозғалысы ережесін көрнекілендіру үшін, жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz