Ерте балалық шақтың жалпы сипаттамасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Ерте балалық шақ - бұл адам өміріндегі маңызды кезеңдердің бірі. Дәл сол кезде бала өзін, іс-әрекетін біле бастайды, есте сақтау қабілетін, зейінін, ойлауын, қабылдауын, жеке басын қалыптастырады. Бұл жаста бала қарым-қатынас жасауды үйренеді, негізгі моральдық-этикалық нормаларды біледі, алғаш рет ересектерде де, мектепке барғанда да қажет мінез-құлықтың мықты формалары қалыптасады.
Баланың іс-әрекетінің мүмкіндіктері оның қарым-қатынасының эмоционалды сипатына қайшы келеді. Бала мен ересектердің жалпы әрекет нысаны пайда болады. Осы кезеңде балалардың танымдық белсенділігі өте тез дамиды.Сондықтан ерте балалық шақтың сипаттамасын зерттеу әлі күнге дейін өзекті болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Ерте балалық шақтың психологиясын зерттеу, ерте балалық шақтың жас ерекшелігіне қарай іс-әрекетіне, қимылына назар аудару, ерте балалық шақтағы психикалық дамудың алғы шарттары мен ерекшеліктеріне назар аудару т.б.
Зерттеу жұмысының міндеттері.
oo Ерте балалық шақтың жалпы сипаттамасына тоқталу;
oo Ерте жастағы баланың дамуының ғылыми-психологиялық негіздерін анықтау;
oo Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктерін жіктеу;
oo Ерте сәбилік шақтағы баланың ақыл-ойының дамуы туралы мағлұмат беру;
oo Баланың жеке басын қалыптастырудың бастапқы кезеңіне тоқталу.
Зерттеу жұмысының құрылымы: Зерттеуге берілген Ерте балалық шақтың сипаттамасы атты курстық жұмысы кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
1.ЕРТЕ БАЛАЛЫҚ ШАҚ ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Ерте балалық шақтың жалпы сипаттамасы
Ерте балалық шақ (1-3 жас) - бұл баланың қимыл-қозғалысының тез дамып, көптеген жаңа іс-әрекеттерді игеру, жаңа іс-әрекеттің пайда болуы мен жетілуі.
Нәрестелік және ерте балалық шақта туындайтын баланың субъектілік іс-әрекеті объективті әрекеттерді игеру мен жүзеге асырудан тұрады. Бұл өмірдің екінші немесе үшінші жылындағы баланың дамуы үшін маңызды. Объективті әрекеттерді игеру барысында бала оған қажетті психикалық әрекеттер мен қасиеттерді игереді. Қарапайым құралдарды қолдана отырып, бала біртіндеп біртіндеп заттарға тек қолдарыңызбен, аяқтарыңызбен, тістеріңізбен ғана емес, сонымен қатар осы үшін арнайы жасалған заттармен әсер ете алатындығыңыздан тұратын жалпы принципті игере бастайды.
Бұл қағида жанама әрекет принципі деп аталады: құрал - бұл әрекетті орындау құралы.
Құралдар қатаң бекітілген тәсілмен қолданылады: тек не істеу керек, сонымен қатар ол қалай жасалады. Ересектер мұны жақсы біледі және әдетте оны балаларға беруге тырысады. Баланы мазмұнды іс-әрекетке үйрете отырып, ата-аналар міндетті түрде олардың нәтижелерін ғана емес, сонымен қатар балалар үшін қол жетімді орындау әдісін де көрсетуі керек. Ерте кезеңде балалар нысандардың мақсатын, олармен қалай жұмыс істеуді және (бұл мүмкін болатын шекте) осы әрекеттерді орындау техникасын үйренеді.
1 жастан 3 жасқа дейін рөлдік ойын туады.
Оның сюжеті де, рөлі де жоқ, оны тамаша ойын деп атайды. Көрнекі ойыннан рөлдік ойынға ауысу жекелеген ойын әрекеттерін аз немесе аз тұтас сюжетке (яғни, белгілі бір оқиғаның бейнесі) және белгілі бір рөлді алатын балаға (ана, мұғалім және т.б.) байланыстыруды қамтиды.
Әрекеттің жаңа нысандарға ауысуы баланың нақты нәтиже алу үшін мүлдем қолдануға болмайтын заттармен әрекет ете бастайтындығына әкеледі: ол қолдарын текшемен жуып, таяқпен температураны өлшейді. Бұл нақты заттарға арналған ойын алмастырғыштары.
Бірте-бірте, тамаша ойындағы бала өзін басқа адамның орнына қоя бастайды, рөлді өзіне алады. Біріншіден, бала басқа адамның әрекеттерін орындайды, бірақ өзін өз атымен атайды. Содан кейін рөлдің ауызша белгіленуі келеді, бірақ бала басқа адамның әрекетін суреттегеннен кейін ғана. Бала алдымен ойнайды, содан кейін, әдетте, өз іс-әрекетінде ересек адамның әрекетін үйренеді және өзін атын атайды. Көрнекі ойынның рөлдік-рөлдік ойынға көшуі мектепке дейінгі жаста толығымен аяқталды.
Ерте балалық шақта бала алдымен өздігінен атауға болатын әрекеттерді дамытады.
Ғарышта, іс-әрекет, ойын, сурет тақырыбында қозғалу кезінде бала әдейі әрекет ете бастайды: мақсат қою және оған жету үшін әрекеттер жасау. Алайда, жас балада іс-әрекеттерді бақылау деңгейі әлі де шектеулі. Мұны сурет салу мысалынан көруге болады: бала белгілі бір объектіні салуға ниет білдіріп, оны өз суретінің әсерінен бірнеше рет өзгертеді.
Осылайша, іс-әрекеттерді ерікті түрде басқару оларға мақсат қоюдан гөрі көп мақсатты қоюдан тұрады.
Ерте балалық шақта балаларға назар аудару әлі де толықтай еріксіз. Әрекеттердің орындалуын саналы бақылау жоқ.
Сондықтан олардың жетістігі толығымен балаға тартымдылығымен анықталады.
Балада ауызша қарым-қатынас қажеттілігі ересек адаммен пәндік іс-әрекет туралы байланыс арқылы дамиды. Объективті әрекетте сөздердің мағыналарын игеруге және олардың әлем нысандары мен құбылыстарының бейнелерімен байланыстыруға негіз жасалады.
Сөйлеудің дамуы екі жолмен жүреді: ересектердің сөйлеу әрекетін түсіну жетілдіріліп, баланың өзіндік белсенді сөйлеуі қалыптасады. Ересек адаммен қарым-қатынаста, бала қимылдарына бірнеше рет қайталанса, оның сөздеріне дұрыс жауап береді. Сонымен қатар, балалар тек сөздерге ғана емес, сонымен бірге бүкіл жағдайға жауап береді. Тек өмірдің 3-ші жылында ересектерге арналған дауыстық нұсқаулықтар өз әрекеттерін шынымен реттей бастайды, тікелей емес, сонымен қатар кешіктірілген әсерге ие болады. Жедел байланыс жағдайынан тыс хабарларды тыңдау және түсіну маңызды сатып алу болып табылады. Бұл сөйлеуді шындықты танудың негізгі құралы ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.
Сөйлеуді меңгеру процесі баланың іс-әрекетінің дамуына, оның қабылдауына және ойлауына байланысты. Ерте балалық шақта сөздердің мағынасы өзгереді, бұл баланың психикалық дамуының маңызды аспектілерінің бірі.
Ерте жастың басында бала субъективті қабылдауды дамытады. Оның дәлдігі мен мағыналығы өте аз. Өмірдің екінші жылындағы бала объектінің пішінін, көлемін, түсін нақты анықтай алмайды, ол заттарды өздерін таңқаларлық белгілермен таниды. Ол объектілердің жаңа әрекеттерін игерген кезде және объектілерді осы қасиеттердің жиынтығымен тануды үйрену кезінде қабылдау дәлірек және мағыналы болады.
Баланы ойлаудың негізгі түрі - көрнекі-тиімді ойлау - мақсатқа жетуге бағытталған тестілерді орындау және оның іс-әрекеттерінің нәтижелерін байқай отырып, бала оның алдындағы практикалық тапсырманы шешуге келеді. Сонымен қатар барлық ойлаудың негізгі қасиеттері бар (қарапайым түрде) - абстрактылық пен жалпылау. Балалар нысандарды бірдей мақсатта қолданылатын сөздермен атай бастайды. Бала әртүрлі мақсаттарға жетелейтін практикалық іс-әрекеттерде тәжірибе жинақтай отырып, баланың ойлауы бейнелер көмегімен жүзеге асырылады. Бала олардың нәтижелерін елестетіп, ақыл-ойда тест жасайды. Сонымен, визуалды-бейнелі ойлау бар.
Ерте балалық шақта елестету табиғаттағы рекреациялық болып табылады. Бірақ оны белсенді деп атауға болмайды: ол еріксіз, ерекше ниетсіз, қоршаған заттарға және олар тудыратын сезімдерге деген қызығушылықтың әсерінен туындайды. Елестету баланы жеке тәжірибе шеңберінен тыс қабылдайды, өзі өзі ешқашан сезбеген заттар мен құбылыстармен танысуға мүмкіндік береді.
Баланың есі әлі де толығымен еріксіз. Есте сақтау үшін әрекеттердің қайталану жиілігі өте маңызды. Жылдам есте сақтау - бұл жастағы барлық балаларға тән мидың жүйке жүйесінің пластикасының нәтижесі.
1.2. Ерте жастағы баланың дамуының ғылыми-психологиялық негіздері
Баланы ерте жастан дамыту мәселесі ежелгі грек философтарының еңбектерінен бастау алып күні бүгінге дейін шетелдік және отандық психология, педагогика ғылымында, соның ішінде мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу саласында өзекті зерттеу мәселесіне айналып отыр. Өйткені адамның тұлғалық дамуының бастауы, соның ішінде танымдық іс-әрекеттерінің негіздері туғаннан үш жасқа дейінгі аралықта қалыптасады. Бұл ойымызға ұсынылып отырған параграфта талдау жасалатын ұлы ойшылдардың, ғалымдардың баланың физиологиялық, психикалық дамуына қатысты айтқан ойтұжырымдары негіз болады. Платон, Аристотель балалық шақтың ерте кезеңіне басым назар аудармағанымен, қоғамда бала тәрбиелеуде осы кезеңді босқа жоғалтқан уақыт деп санайды, олар осы ойларын ерте жастағы балаларды қоғамда тәрбиелеудің жүйесі жоқ екенімен дәлелдейді. Оған Аристотельдің ...7 жасқа дейін физикалық тұрғыдан баланың дамуына шынығуына, дұрыс тамақтануына, таза жүруіне отбасында көңіл бөлінеді. Балалар өз жасына сай ойындармен айналысу керек, оларға әңгімелер мен ертегілер тыңдау пайдалы, балаларға сөйлеуді үйреткен жөн.. деп айтқан сөздері дәлел бола алады. Ол ...5 жастан 7 жасқа дейін балалар кейін өздері оқып-үйренетін сабақтарға қатысу керек екендігін көрсетіп, отбасылық тәрбие мемлекеттік шенеуніктердің бақылауында болуын және ата-аналардың бала тәрбиесімен тікелей айналысуын талап етті.
Ренессанстық дәуірдегі итальяндық гуманистер Л.Аберти, Ф.Барбаро, М.Пальмиери де кішкентай баланың өте маңызды қасиетін дамыту ересектерден талап етілетінін, бірінші кезекте олардың анасына биологиялық және эмоционалдық тәуелді екендігін көрсетеді. Осы итальяндық гуманистердің тұжырымдауынша, балалардың көпшілігі қабілетті, олардың жақсылық шыңына жетуіне мүмкіндік беретін жақсы табиғи бейімділікпен туады. Осылайша, табиғатқа тән қасиеттерді дамыту және өте ерте жастан бастап жаман қасиеттерді түзету сияқты тәрбиелеу бірінші орынға шығады . Сондай-ақ, олар адамның белсенділігінің дамуы, өмірінің барлық мезгілінде, барлық кезеңінде шешуші фактор болып табылатындығын айтады. Ғалымдар таным белсенділігін дамыту проблемаларын түрлі теориялық дереккөздер арқылы әртүрлі негізде көрсетеді. Я.А.Коменский бала туғаннан 6 жасқа дейін (балалық шақ) ана мектебінен өтуі тиістігін негіздеді. Олардың қоршаған табиғат және қоғамдық өмір туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру, олардан алатын әсерлерін дамыту, ұстамдылыққа, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке, тыңдай білуге, әділдікке, шынайылыққа, адамдарды жақсы көре білуге тәрбиелеу, дінге баулу тиістігіне мән берді. Жан-Жак Руссо баланың туғаннан 2 жасқа дейін дене тәрбиесімен айналысу керектігін (омырау сүтімен қоректентіру, баланың еркін қозғалуы, шынықтыру), баланың 2-12 жас (әлі қисынды ойлай алмайтын кезеңі) аралығында сезім мүшелерін дамыту қажеттігін, өйткені сенсорлық тәрбие ақыл-ойдан бұрын жүретінін айтады. Осыған байланысты ол баланың жеке ойын дамытуға, оқуына, денсаулығын нығайтуға көңіл бөлу керектігіне тоқталады. Баланы ертеден дамыту керек деген ойлар классик педагогтардың еңбектерінде де көрініс тапқан. Мәселен, А.С.Макаренконың баланы туа салысымен тәрбиелеу керек - дейтін қағидалары да, адамның барлық қабілеттері, оның физиологиялық, психикалық даму кезеңдерінде жетілетіндігіне негізделген. Баланы туғаннан тәрбиелеу туралы ойлар түркі ғұлама ойшылдарының да, қазақ ағартушыларының да еңбектерінде тыс қалмаған. Әл-Фараби: окыту -- тіл ұстарту, білім беру арқылы, үйрету жолымен, ал тәрбиелеу -- сарамандық жұмыс пен тәжірибе арқылы жүзеге асырылады. Білім адамды қуаныш пен бақытқа кенелтеді, дүниені танып-біле отырып, адам оның әсемдігі мен бітім-болмысына қанығады. Ғылым-білімді, әр алуан қолөнер дағдыларын игеруге, үлгілі адамгершілік қасиеттердің қалыптасуына қажырлы еңбек, оқыту, тәрбие берумен қатар өзін-өзі тәрбиелеу, күшті ерік-жігер арқылы жетуге болады, - деп айтып өтсе, А.Құнанбаев туғаннан баланың тәні мен жанын тәрбиелеу қажеттілігін (тән құмары, жан құмары) айтқан. М.Жұмабаев да А.Құнанбаевтың осы ойын өрбітіп, бастапқы кезде жөпшенді білінбейтін баланың жан дүниесі ол өскен сайын бірте-бірте біліне бастайды. Сондықтан баланың дене тәрбиесі мен жан тәрбиесін қатар алып жүру қажет екендігін көрсеткен.
Осы ойды Ж.Аймауытов та айтады: Баланы бір нәрсеге үйрету үшін, я пайдалы дағдыны қондыру үшін баланың сүйегіне біткен икемі сыртка шығып біліне бастаған шақ екені өзінен-өзі көрініп тұр. Олай болса, баланың бір іске құлшынатын дер шағы калай білінді, солай дене күшін машықгандыратын істерді көбірек беріңдер. Мейлі шапшаң есептеу, санау болсын, мейлі өлең жаттау, мейлі сурет салу, мейлі өсімдік жинау болсын, қысқасы, неге талпынса, соны істеу керек. Жалпы, балаларды ерте жастан дамыту мәселесінің арнайы зерттеу объектісі тұрғысынан басым зерттелуі ХХғасырдың 80-нші жылдарынан бастап қауырт өрбіді. Оған 1-кестеде келтірілген зерттеулер дәлел бола алады. Солардың біріне тоқталатын болсақ, мәселен Н.М.Аксарина өз еңбегінде баланың туғаннан 3 жасқа дейінгі физиологиялық, психикалық даму ерекшеліктерін негіздейді: Баланың салмағы артып бойы тез өседі. Жалпы организмнің қызметі, оның ішінде жоғары нев жүйесі мен үлкен ми сыңарлары қыртысының қызметі тез дамиды. Сезіну, қабылдау, ақыл-есі, көңіл бөлуі, ойлауы сияқты баланың психикалық дамуы күшейеді. Есінде сақтаудың дамуы алғашқы шартты рефлекстің пайда болуынан басталады. Бала туыстары (4-6 айда), таныс заттарын ерте таниды, ойнағанда бұрын көргендерін есіне түсіреді. Ойыншықты қолына ұстап үйрену (4,5-5 ай). Айтылған сөзді сезіну (6-7 ай), мида екінші сигналдық жүйе пайда болады. Көрген нәрсеге еліктеу (9-10 ай). Ол әрі қарай Бір жасқа толғанда ғана алғашқы бір сөздітолық айта алатын бала 3 жасқа толғандақұрмалас сөйлем құрастырып айтатын болады, сөздік қоры 1200-1300 сөзге дейін жетеді.Нерв жүйелері тез шаршайды, шыдамсыз, төзімсіз болады. 1 жасқа толған балады ойлау қабілеті дами бастайды. Жинақтап қорыту қабілеті дамиды. Қабылдау жоғары дәрежесіне жетеді. Заттарды айыра алады. Жеке әрекеттер жасайды, оларды бірте бірте байланыстыра бастайды (1жас 4 ай - 1 жас 5 ай). Затпен ойнау 2 жасар баланың негізгі қызметі. 2,5-3 жас бейнелеу іс-әрекеті пайда болады. Алғашқы 3 жасында балалардың өсіп-дамуы тез өтеді деп эксперимент негізінде дәлелдейді.
1.3. Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктері
Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктері (бір жастан үш жасқа дейін). Онтогенезде тең уақыт ішінде адам психикасы дамуы жағынан әртүрлі "қашықтықтан" өтеді. Бала психикасында алғашқы үш жылда болатын сапалық қайта өзгерістер айтарлықтай қомақты болады. Сондықтан адамның туған сәтінен есейгенге дейін психикалық дамуының орта жолы қайсы деп ойлаған көптеген психологтар оған үш жасар кезді жатқызды.
Үш жасар бала өзін-өзі күтуге қабілетті, айналасындағы адамдармен қарым-қатынас жасай алады. Мұның өзінде ол қарым-қатынастың сөздік формаларын ғана емес, мінез-құлықтың қарапайым формаларын да игереді. Үш жасар бала едәуір белсенді, айналадағыларына түсінікті тәуелсіз болады.
Бір жастан үш жасқа дейінгі баланың психикасының дамуы бірнеше факторларға байланысты.
Баланың псикалық дамуында тік жүруді үйрену едәуір ықпал жасайды. Нәрестелік шақтың соңында сәби алғашқы қадамдар жасайды. Тік тұру қалпына ауысу - ол үшін қиын іс. Кішкентай аяқтарымен аттап басу үлкен күшке түседі. Локомация программасы әлі қалыптаспағандықтан, бал үнемі тепе-теңдікті жоғалтып алады. Құлап қалу қаупін де жеңіп, осынау алғашқы қадамдарды жасау үшін қайта-қайта күш жұмсауға оны не итермелейді? Жүру кезінде жұмыс істеп тұрған қол, аяқ, арқа және бүкіл дене бұлшық еттерінен пайда болатын бұлшық ет сезімі маңызды ынталандырушы болып табылады. өз денесін өзі билеу сезімі бала үшін өзін-өзі мадақтау қызметін атқарады. Баланың қозғалып жүру ниетін сол сияқты тілегін мақсатына жету мүмкіндігін және сонымен қоса, үлкендердің қатысуы мен мақұлдауы қолдайды. Өте тез арада, алғашқы әлсіз қадамдардан соң үйлесімді тура бағытты қимылдар жасау қабілеті қалыптаса бастайды. Екі жасқа қарай бала орасан зор ынтамен өзінің жүрген жолынан кедергілер іздестіреді. Қиындықтар және оларды жеңу сәбиде жағымды эмоциялық көңіл-күй туғызады.
Қозғалып жүруге қабілеттілігінің психоллгиялық салдары. Қозғалып жүруге қабілеттілік арасында бала сыртқы дүниемен неғұрлым еркінде дербес қарым-қатынас жасау дәуіріне енеді.Жүруді игеруде кеңестік бағдарлау қабілетін дамытады.Бұлшық ет сезімі қашықтық пен заттық кеңістікте орналасу есептік өлшемі болады.Бұл көру қимылдау мен сезінудің бірлескен қызметтері арқылы жүзеге асады. Өзі қарап тұрған заттқа жақындай отырып, бала оның кеңістікте орналасу қалпын практикалық түрде игереді. Жүру арқылы бала өзінің таным объектісі болатын нәрселер шеңберін әлде қайда кеңейтуге мүмкіндік алады. Ол ата-аналары бұрын оған ұсынуға болмайды деген сан алуан заттар мен іс-әрекет жасауға қабілетті болады. Жаңа заттарды тексерудің жаңа тәсілдерін туғызып, сәбиге нәрестелердің осы уақытқа дейінгі жасырын болып келген қасиеттері мен олардың арасындағы байланысты ашты.
Баланың психикалық дамуына заттық әрекеттердің дамуын едәуір ережеде әсер етеді. Нәрестелік жасқа тән қимылдық іс-әрекет ерте сәбилік шақта заттық іс-әрекетпен алмасады.Заттық іс-әрекеттің дамуы заттар мен жұмыс істеудің қоғам жасап шығарған тәсілдерін игерумен байланысты болады. Адам үшін заттың бекітілген, тұрақты маңызы бар. Адамды жануарлармен салыстырғанда тұрақты нәрселер дүниесінде өмір сүреді. Маймылдың да саптыаяқтан су іше алатын әркімге белгілі. Бірақ жануарлар ситуациялық маңызы бар: егер су сапыаяққа құйылған болса, маймыл оны сапыаяқтан, егер су шелекте болса, шелектен, ал егер ененге төгіліп жатса еденнен ішеді. Бала үлкендердің заттардың адам іс-әрекеті арқылы бекітілген тұрақты маңызын бағдарлауға үйренеді. Бала қоршаған зат ық дүние-мебель, киім-кешек, ыдыс-аяқ-заттар, олардың адам өмірінде белгілі маңызы бар. Бала ерте сәбилік шақтада бұйымдардың маңызын түсінеді.
Заттың бекітілген мазмұны балаға өзінен өзі берілмейді. Ол шкафтың екі есігін сансыз рет ашып жабуы, сол сияқты ұзақ уақыт қасықпен еденді тарсылдатуы мүмкін, бірақ мұндай белсенділік оны атқаратын міндеттерімен таныстыра алмайды. Заттың функциялық қасиеттері сәбиге үлкендердің тәрбиелік және оқыту ықпалдары арқылы ашылады. Бала түрлі заттармен жасалатын іс-әрекеттер түрлі дәрежедеерікті болатынын біледі. Кейбір заттар өздерінің қасиеттері жағынан іс-әрекеттің белгілі бір тәсілдерін қатаң сақтауды қажет етеді (бұған қорапшаның қақпақпен жабылуы, пирамиданың шығыршықтарын өткізу, матрешкаларды жинастыру, тәрізді арақатынастағы әрекеттер жатады). Басқа заттарда әрекет тәсілдері олардың қоғамдық міндетімен қатаң бекітілген. Олар - зат-ққұралдар (қасық, қарындаш, балға). Нақ осы арақатынастық және құралдық әрекеттерді игерудің баланың психикалық дамуына неғұрылм елеулі әсер ететінін атап өту қажет. Ерте сәбилік шақтағы игерген зат-құралдардың сан жағынан шағын болуынан келіп кетер ештеме жоқ. Мәселе санда емес, осы заттар баладаәрбір жаңа зат құралдарын оның өзіне тән міндетін іздестіруге деген мақсатын қалыптастыратындығында.

2. ЕРТЕ БАЛАЛЫҚ ШАҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1.Ерте сәбилік шақтағы баланың ақыл-ойының дамуы
Ерте сәбилік шақтың санына қарай (үш жасқа қарай) іс-әрекеттің жаңа түрлері қалыптаса бастайды. Олар осы жас шегінде кең жайылған формаға жетеді және біртіндеп психикалық дамуды анықтай бастайды. Бұларға ойын мен жемісті іс-әрекет түрлері (сурет салу, мүсіндеу, конструкциялау жатады. іс-әрекеттің бұл түрлерінің болашақта мәнді болатынын ескеріп, олардың ерте сәбилік шақта қалыптасуына жағдайлар жасау қажет.
Заттық іс-әрекеттен алынып, жинақталған әсерлер баланың тілін дамытудың негізі болады. Сөздің артында ақиқат дүниенің бейнелері тұрған жағдайда ғана, сол сөзді игеру жемісті болады. Сөйлеуді игеру нәрестелік шақтан-ақ басталған қарым-қатынас қажеттілігінің әрі қарай дамуына байланысты жүзеге асады. Сөздік қарым-қатынас баладан қатынасу қабілетін талап еткен жағдайда, яғни үлкендер оны түсінікті сөйлеп, өз ойын айқын сөздермен құра білуге көндірген жағдайда пайда болады. Егер үлкендер баланың әрбір тілегін қағып алып отырса, онда оның тілінің дамуына ешқандай түрткі болмай қалады. Ерте сәбилік шақ тілді дамыту үшін өте сезімтал (сензитивті) кезең болып табылады: нақ осы кезде сөйлеуді игеру аса тиімді өтеді. Егер бала қайсыбір себептермен осы жылдарда тілді дамыту қажетті жағдайлардан айырылып қалса, онда кейін жіберілғен қателіктердің орнын толтыру ете қиын болады. Сондықтан екі-үш жаста баланың тілін дамытумен қарқынды шұғылдану қажет.
Үлкендермен бірлескен іс-әрекет үстіпде бала ерте сәбилік шақта-ақ айтылған сөздер мен олардыц ар жағында тұрған ақикат болмыстың арасындағы байланыстарды аңғара бастайды. Сөздерді олар белгілейтін заттар мен іс-әрекеттерге апарып жатқызу бірден бола қоймайды. Үлкендердің сөзі мен өз іс-әрекеттерінің арақатынасын белгілеу қабілеті де ұзақ дамып, оның өмірінің бірінші жылында қалыптасады. Үш жасқа карай сәбидің, үлкендердің сөзін түсінуі сапалық жағынан өзгереді. Бала бұл мезгілде жекеленген сөздерді ғана түсініп, үлкендердің нұсқауы бойынша заттық әрекеттер жасауға ғана қабілетті болып қоймайды. Сәби үлкендердің тікелей езіне бағытталмаған кез келген сөздерін қызыға тындай бастайды. Үлкен адам мен баланың тікелей қарым-қатынас жасау ситуациясынан тысқары хабарларды тыңдау мен түсіну маңызды жетістік болып саналады. Ол сөйлеуді баланың тікелей тәжірибесінің өресі жетпейтін болмысты танудың негізгі құралы ретінде пайдаланура мүмкіндік жасайды.
Ерте сәбилік балалық шақ-балалық белсенді сөйлеуінің қалыптасу кезеңі. Бір жарым жасқа дейін бала 30 -- 40-тан 100-ге дейін сөз үйренеді және оларды өте сирек колданады. Ол әлі тым мүдіріп сөйлейді. Тілді меңгерудегі елеулі өзгеріс шамамен бір-жарым жаста жүзеге асады, сәби бастамашыл болады. Ол заттардың аттарын атап отыруды үздіксіз талап ете бастайды. Сөйлеудің даму қарқыны арта түседі, екі жастың аяғында бала 300-ге дейін, ал үш жастың соңында 1500 - те дейін сөздер қолданады.
Тілді дамыту ана тілінің дыбыстық жағы мен грамматикалық құрылысын игеруді көздейді. Егер алғашында бала сөйлеуді сөздің жалпы ырғақты-мелодиялық құрылымын қағып алу жолымен кабылдайтын болса, екінші жылдың соңына карай онда ана тілінің барлық дыбыстарын фонетикалық қабылдау қалыптасады. Осының негізінде белсенді сөздікті және сөзді дү-рыс айтуды игеру жүзеге асады.
Грамматикалық құрылысты игерудің өз даму кезеңдері болады. Бірінші кезең бір мен екі жасқа дейін -- түбірлі сөздерден құралатын сөйлемдер кезеіңі. Бұл кезеңде бір буынды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.