Электронды оқулықтардың құрылымы
Мазмұны
КІРСПЕ 3
1 ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ТУРАЛЫ 5
1.1 Электронды оқулықтардың құрылымы 5
1.2 Электронды оқулық және оның тиімділігі 14
1.3 Электронды оқулық, ерекшелiктерi және оның оқыту үрдiсiне 18
тигiзетiн пайдасы
2 ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ҚҰРУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛАР 21
ЖӘНЕ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 AutoPlay Media Studio 6.0 бағдарламасы 21
2.2 Macromedia Flash МХ бағдарламасы 30
2.3 Электронды оқулықтың құрылу кезеңдері 60
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 64
Кiрiспе
Қазіргі уақытта барлық мемлекеттер үшін білім саласының жағдайы
күрделі де қарама қайшылықтарға толы. Бір жағынан, білім саласы
ХХ ғасырдағы адамзат іс-әрекетінің ең маңызды салаларының
қатарында болып, осы саладағы үлкен жетістіктер ғылыми-техникалық
дамудың негізін қалады. Екінші жағынан, білім беру саласының кеңейуі және
оның әлеуметтік статусының өзгеруі арқасында осы салада көптеген
жаңа күрделі мәселелердің қордалана түсуі айқын түс ала бастады. Егеменді
еліміздің тірегі – білімді ұрпақ тәрбиелеп, кәсіби оқыту
болғандықтан, білімдегі оқытудың жаңа ақпараттық технологияларының
бірі және бірегейі болған электронды оқыту жүйелерімен тығыз
байланысты. ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасырында, Қазақстан білім
беру жүйесін ақпараттандыру, еліміздің даму стратегиясының негізгі
бағыттарының бірі болып, білім беру үдерiсін ақпараттандыру –
электронды оқыту жүйелерін пайдалану арқылы жетілдіру, дара тұлғаны
бағыттап жекеше оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие
үдерiсінің барлық деңгейлері тиімділігі мен сапасын арттыруды көздейді.
Электронды оқыту жүйесін пайдалану – ғылыми-педагогикалық іс-
әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үдерiсін
жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет
жүйесін, электрондық оқулықтарды, мультимедиалық технологияларды, қашықтан
оқыту технологиясын пайдалану жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық-
коммуникациялық технологиялар кеңістігін құруға жағдай жасайды.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесін басқарудың ерекшелігі білімнің
қазіргі заманғы қоғам дамуында алатын орнымен, оның соңғы жылдардағы
жағдайымен анықталады.
Білім беру жүйесін басқарудың елеулі ерекшелігі оның
құрылымының күрделі болуы. Оның ішкі жүйелері педагогикалық,
технологиялық, ұйымдастырушылық, экономикалық және т.б. болып, олар өзара
және сыртқы ортамен күрделі байланыста болады. Осы күрделі жүйені тиімді
басқару үшін жүйелік жандасу, қазіргі заманауи ақпараттық
коммуникациялық технологияларды қолдану қажет.
Ақпараттық коммуникациялық технологияларды білім беру жүйесін
басқаруда қолдану ақпаратты жылдам алу, оны оператив өңдеу, сақтау
және ұзату, статистикалық мәліметтерді талдау, білім беру саласына
қатысты көптеген көрсеткіштер жайлы мәліметтерге мониторинг жасауды
жеңілдетіп, басқару шешімдерін қалыптастыру мен оның сапалы болуына
септігін тигізеді. Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi
бiлдiредi, ол өз бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн
қарапайым нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi
бiлiммен қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр
қадам бойынша бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады.
Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, студентке оқу
материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады.
Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын
студенттердің өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір студентпен жеке
тұлғалық оқу іс-әрекетін сүйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын
оқытушылармен бірге ұйымдастыруды жобалайды. Осылайша ақпараттық
технологиялардың дамуы жаңа әдіс-тәсілдердің пайда болуына және сонымен
бірге оның сапасын жоғарылатады.
Дипломдық жұмысының мақсаты “Халықарлық ұйымдар мен мемлекеттер
одақтары ” пәнінің электронды оқулығын жасау. Электронды оқулық дайындау
барысында зерттелген тақырыптар және осы пән бойынша жинақталған
материалдар. Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды
орындау әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру. Теория және
практиканы бiр жүйеге келтiру.
ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ
1. Электронды оқулықтардың құрылымы
Білім беру жүйесін ақпараттандыруда электронды оқыту кешенін
пайдалану тиімді. Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты -
оқыту үдерісін үздіксіз және толық деңгейін бақылау , сонымен қатар
ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген
саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға ,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Осы уақытқа дейінгі
білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты
пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды, сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиалық оқулық, осы себепті
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Өйткені, оқушының өзіне көрнекілік қолданған
тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады.
Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе
жай түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған
хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет
элементі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай қандай
құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын байқау. Бір жағынан,
электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл - психологиялық-
педагогикалық талаптардың пәнаралық байланыстарды көрнекілік
материалдарда бірыңғай таңдау , оқушының жеке ерекшеліктерін, денсаулық
жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша бағыты
ескерілмейді. Жүргізілген теориялық зеттеулер мен эксперименттік жұмыстар
кәсіптік білім беруде компьютерлік оқытудың қажеттілігін көрсетіп берді.
Біздің ойымызша, кәсіптік білім беруде оқу үдерісіне компьютерді пайдалану
компьютерлік оқытудың жалпы педагогикалық тәсілдерінің құрамдас бір бөлігі
болып табылатындығын көрсетіп берді. Компьютерлік оқыту басқа үдерістермен
бірігу арқылы біртұтас педагогикалық мақсатқа жету үшін қызмет етеді.
Біздің жұмыстарымыз тәжірибе көрсеткеніндей компьютерлік оқытудың
жетістіктері оқыту сапасын жақсартудан тұрады. Кәсіптік білім беруде
компьютерді пайдалану демонстрациялық түрде қалай берілсе, педагогикалық
үдерісте дербес белсенділігін арттыруға да солай әсер етеді.
Компьютерлік оқыту кезінде дербес амалдың педагогикалық мағынасы студенттер
үдерісін әрбір моментінде нақты талаптарға жауап беретін тапсырма алады.
Сондықтан да, педагогикалық үдерістің құрылымдық элементі бола тұрып
компьютер оқу сапасын жақсартады, пән мұғалімдеріне оқыту деңгейін
жақсартуды қамтамасыз етеді, оқушыларға сабақта білімді жақсы меңгеруіне
мүмкіндік береді.
Ал, ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық.
сыртқы бетi; - титульдық экран; - мазмұны; - аннотация;
оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер, графиктер,бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де енгiзу
қажет);
өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
авторлар тiзiмi;
терминдiк сөздер;
оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Электрондық оқулықтың мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық
элементтерiнiң қатарына енедi. Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық
бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету
қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
Неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? Оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? Оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? Оқулықтың құрылымдық мазмұнын қалай
құруға болады? Электрондық оқулықпен оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай
ұйымдастыруға болады? Оқытудың нәтижелерiн қалай бақылауға болады? (1-3
суреттерде көрсетілген).
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:
Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
1. Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар
үшiн бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi
мүмкiн.
2. Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде
құрылымын жасақтау.
3. Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет
және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үдерісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге, электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулық – бұл компьютерді қолданып, оқу курсын өз бетімен
немесе оқытушының көмегімен меңгеруді қамтамасыз ететін программалық
әдістемелік кешен. Электронды оқулық немесе курс үш компоненттен тұрады:
курстың негізгі ақпараттық бөлігі мазмұндалған презентациялық құрамадан;
алынған білімді бекітетін жаттығулардан; оқушының бағасын дұрыс бағалайтын
тест жүйесінен. Оқыту программалары оқыту үрдісінде жетістікпен
қолданылуда. Оқыту программасын жасау – өте күрделі және көп еңбектенуді
қажет ететін жұмыс. Негізгі көңіл компьютерлік эффект немесе өнімдегі
ерекше жаңа қабылдауларға бөлінеді. Жарнамалық жобалар мен компьютерлік
басылымдар ең жиі қолданылатын компакт-дисктердің сипаттамасына қарау
жеткілікті. Бірінші орында жазылған ақпараттың көлемі, иллюстрация, аудио
және видеофрагментердің саны жәгне олардың ұзақтығы. Ақпараттығң сапасы
жайлы ақпарат жоқ, ең жақсы жағдайда өнім басылымның электронды көшірмесі
ретінде беріледі. Осылайша берілген оқулықтар, энциклопедиялар және басқа
басылымдар оқу құралы ретінде қолданылуы мүмкін. Олар әр түрлі компьютерлік
эффектілермен танысуға мүмкіндік береді. Бірақ осы қосымшаларды нақты бір
жұмыста қолдану қиын. Оқу программасын құру кезінде технологиялық
жабдықтардың барлық мүмкіндігін қолдану маңызды.
Оқытудағы ақпараттық технологияларды тиімді қолданудың оңтайлы жолының
бірі интерактивті компьютерлік оқу курстарын құрастырудан тұрады. Мұндай
курстар жан-жақты бағалануы керек. Біріншіден, оқушылардың құрылған
материалмен жұмыс істеуін талдау маңызды. Екіншіден, әрбір аймақта бірнеше
курстар жасалуы тиіс,себебі дәстүрлі ыңғаймен ғана емес, сонымен бірге бір-
бірімен салыстыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. 80-ші жылдардың
ортасынан бастап оқу материалының мағыналы бөлігін қамтушы программалар
пакеті құрыла бастады. Бұл бағыт жеоткілікті болып саналады. Өкінішке орай,
отандық және шетел электронды оқу-әдістемелік материалдарын талдау
көрсеткендей, олардың көбісін дидактикалық материалдары бойынша оларды
электронды оқулық деп айту мүмкін емес. Оқытудың компьюьтерлі кжабдықтарын
жасаудың әдістемелік аспектілері техникалық жабдықтардың дамуына ілесе
алмайды. Электронды оқу-әдістемелік материалдарының тиімділігін бағалау
одан да жақсара түсуді тілейді. Программаларды практикалық қолданудың
нәтижелері осылайша бағалау үшін негіз бола алады. Құрастырушылар
програмалар тиімділігін бағалау процедурасын білмейді. Компьютерлік
оқытудың тиімділік критерийлері ретінде қызмет етеді:
оқу материалын меңгеру дәрежесі мен беріктілігі; оқу материалын меңгеру.
Меңгеру дәрежесі қорытынды тексеру кезінде топ студенттерінің алған
бағаларымен сипатталынады. Меңгеру беріктілігі екі тексеру кезінде
студенттердің алған бағаларының бірқалыптылығымен сипатталынады: бірден
оқуды аяқтағаннан кейін және біраз уақыт өткеннен кейін (мысалы, семестр).
Компьютерлік оқытудың нәтижесін талдау кезінде анықтау керек:
1) компьютерлік оқу жабдықтарын құру кезінде қалыптасқан оқыту мақсатына
сәйкес білім, дағдыланудан тәуелді ерекше топтың студенттерінің емтиханда
байқалған білім, дағдылануы немен ерекшеленеді;
2) ерекше топтың студенттерінің емтиханда байқалған білім, дағдылануы басқа
топ студенттерінің білімі, дағдылануынан немен ерекшеленеді;
3) ерекше топ пен параллель басқа топтың емтиханда алған бағаларының
айырмашылығы;
4) басқа пәндер бойынша ерекше топ пен параллель басқа топтың емтиханда
алған бағаларының айырмашылығы;
5) компьютерлік оқулықпен жұмыс істеу уақытының ұзақтығы және қысқалығы;
6) берілген пән бойынша параллель топтың студенттерінің дайындалу уақыты;
7) оңтайландыру мақсатында компьютерлік оқулыққа қандай түзетулер енгізілуі
тиіс;
8) басқа пәндер бойынша студенттердің дайындалу барысы қалай жақсарылуы
тиіс.
Алдыңғы алты пункт пән бойынша дайындау сапасы мен мерзімге компьютерлік
оқытудың (бақылаудың) әсерін анықтау үшін арналған. Соңғы екі пункт осы
оқытуды (бақылауды) әрі қарай жетілдіру бағытын анықтауға мүмкіәндік
береді. Қазіргі таңда электронды оқу-әдістемелік материалдардың тиімді
жиынтығын құру мәселелеріне көп көңіл бөлу қажет. Компьютерді қолданғанда
оқытудың тиімділігі қандай да бір дәрежеде олардың сапасынан тәуелді .
1.2 Электронды оқулық және оның тиімділігі
Білім берудің саласында " Электрондық оқулықтарды" пайдалану,
танымдық белсенділігін арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға шығармашылыкпен еңбек етуіне жағдай жасайды.Осы уақытка
дейінгі білім беру саласында тек оқытушылардың айтқандарын немесе оқулықгы
пайдалану казіргі заман талабын канағаттандырмайды. Сондықтан казіргі
ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін
емес.Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электронды оқу кұралдарының
атқаратын рөлі зор. Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп
түсіндіріледі. Теориялық материалдарды графикалық иллюстрация түріндегі
әртүрлі суреттер,сұлба тәсілдер арқылыт олыктырып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп және оны мида бекіту үрдістері бір
уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі үгымды болады.
Электрондық оқулықтар ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың концептуальдық негізі
модульдық оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар
электрондық оқулық дайындаудың педагогикалық принциптер жүйесі оқытудың
дидактикалық жүйесіне сәйкес келеді. Яғни, процесінің автоматтандырылған
формасы іспетті. "Электрондық практикум" берілген. Студент оқулықгы қажет
етпей-ақ информатика негіздерінен кез-келген мәліметті тауып алып, оқып-ақ
үйренуіне болады. Лабораториялық, практикалық жұмыстар компьютер көмегімен
тез, жылдам түсіндіріледі. Бағдарламаны меңгеруге арналған тест
сұрақтарымен қамтамасыз етілген. Қазіргі кезде негізінен білім жүйесінің
барлық сатылары үшін электронды оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді.
Электронды оқулық оқу үшін жеңілдетілген дайын материал. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір қызығушының өз мүмкіндігін есепке ала
отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады. Оқу үшін
электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік
жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен
толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық
оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен жұмыс істеуге жағдай
жасайды. Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек оқытушының
айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес, сондықтан электронды
оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық
оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және
оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде студентке
бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық жұмыстар
орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап,
тестілер шешіп, карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар
және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын
өзгертуге және көріністерді тез және жәй түрде көрсетуге пайдалы.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады.
Электронды оқулықтың ең қажет мүмкіндігі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың
дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау.Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс
және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине оқытушының тақтаға жазып
түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды
компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың
құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Электрондық оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген зандылығы
болуы керек. Осыған байланысты
электрондық оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды ескеру
керек секілді.
- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықгың сол пәннің
типтік бағдарламасына сөйкес болуын;
- электрондық оқулықгың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын яғни,
берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- белгілі бір тақырыпқа катысты материал 2-3 экрандық беттен артық болмауы
тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса онда экранда
пайда болатын он жақ тік төменгі көлденеңінен жылжыту сызықгарын
электрондық оқулықгы пайдаланушының көп пайдалануына тура келеді. Мұның өзі
пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және мәтінді жоғары-төмен
оңға -солға жылжыта беру пайдаланушының шыдамдылығына да әсер етеді.
Осы Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа
деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай ақ мұғалімдерге де
өзіне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала
алады. Электронды оқулық – бұл дидактикалық әдiс-тәсiлдер мен ақпараттық
технологияны қолдануға негiзделген түбегейлi жүйе. Электронды оқулықпен
оқыту, мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс iстегенiндей болады. Дәстүрлi оқытуда
кейбiр оқушылар түсiнбей қалған материалды мұғалімнен қайталап сұрай беруге
кейде қысылады, сол себептi жаңа тақырыпты дұрыс қабылдай алмауына әкеп
соғады. Ал электронды оқулықпен жеке жұмыс iстеуiнiң арқасында сол
тақырыпты бiрнеше қайталап оқуына, тыңдауына, тiптi түсiнбеген сөздi бөлiп
анықтама бөлiмiнен қарауға, сол сөздiң түсiндiрмесiн бiлуiне, оның
грамматикалық жасалу жолдарын бiлуiне көптен-көп көмегiн тигiзедi.
Электронды оқулықтар оқушының бiлiм сапасын бақылау жүйесiн өзгертуге
мүмкiндiк жасайды. Дәстүрлi оқытуда оқытушы тарапынан бақылау өте жиi
болмай қалуы да кездеседi, ал электронды оқулықтың көмегiмен оқыту
үрдiсiнiң әр этапын бақылай алады. Тiптi кейде тапсырманың дұрыс орындалуын
ғана қадағалап қоймай, қате орындаған жағдайда оқулықтың тарауына, керектi
тақырыбына немесе қажет ақпарға сiлтемелер берiп отырады. Бұл оқушы үшiн,
бiрiншiден үлкен көмек, жеңiлдiктер туғызса, екiншiден, сол материалды
автоматты түрде бақылап, әдiл бағасын беруге, оқушыға қажетiне қарай кеңес
беруге, сол жайында барынша мәлiмет алуға мүмкiндiк жасайды.
Электронды оқулықта берiлген мәтiндiк материалдар белгiлi бiр қатынас
жағдаяттарында қолданылатын сөйлемдердi құрайды. Сұхбаттар көлемi жағынан
шағын және жеңiл жатталады. Сұхбаттық жағдаяттар қазақ тiлiнде бiр-бiрiне
сұрақтар қойып және жауап қайтара алуға үйретедi. Сонымен қатар берiлген
тақырып төңiрегiндегi сөйлемдер мен әңгiмелердi микрофонның көмегiмен
компьютерге басып, өздерi тыңдап, өзiн-өзi тексеруге, дұрыс сөйлеуге
көмектеседi.
Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының
негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық вариантқа аудару қажет.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау қабiлетiн
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы
жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы
және т.б.Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл программалар
оқушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн
дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Бiз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер аталған
оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда оның
мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-
мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын
айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк түрде
бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық:
- сыртқы бетi;
- титульдық экран;
- мазмұны;
- аннотация;
- оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер,
графиктер, бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде
берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де
енгiзу қажет);
- өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
- өзiндiк бақылау жүйесi;
- мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
- авторлар тiзiмi;
- терминдiк сөздер;
- оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi
безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады.
Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi
қажет.
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi
(мысалы, Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық
құқық, оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi,
оқулық авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi.
Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң
оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? оқулықтың сценарийiн қалай жазуға
болады? оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай ұйымдастыруға болады? оқытудың
нәтижелерiн қалай бақылауға болады? электрондық оқулықты құруды қалай
сипаттауға болады? және т.б.
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
3. Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн
бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi мүмкiн.
4. Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде құрылымын жасақтау.
5. Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет
және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықтың құрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау
туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
- ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
- теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк
құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының
тiзiмi;
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
- бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестiлерiнiң жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы
консультация түрлерi мен графигi;
- глоссарий;
- әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына
сiлтемелер;
- озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық
материалдары;
- үйренушiнiң жұмыс папкасы;
- мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады.
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
1. Оқу пәнiнiң мазмұндық көлемiн бағалау.
2. Оқу элементтерiн үйренушiнiң бiлiмдiлiк, икемдiлiк дағдыларын
қалыптастыру деңгейiне сай анықтау.
3. Оқу материалын өзiндiк бiлiм алу деңгейiне бөлу.
4. Оқу материалының мазмұнының негiзгi элементтерi (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесiн айқындау.
5. Электрондық сөздiк-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
6. Әрбiр тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлiк
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектiсiн дайындау.
7. Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша 3
деңгейде – жабық, ашық және типтiк емес есептердi шешу).
8. Көрнекi материалдарды электрондық түрде дайындау.
9. Өзiндiк және практикалық сабақтарды жүргiзетiн материалдарды
дайындау.
10. Электрондық баспаны дайындау жұмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
Оқытудағы ақпараттық технологияларды тиімді қолданудың оңтайлы жолының
бірі интерактивті компьютерлік оқу курстарын құрастырудан тұрады. Мұндай
курстар жан-жақты бағалануы керек. Біріншіден, оқушылардың құрылған
материалмен жұмыс істеуін талдау маңызды. Екіншіден, әрбір аймақта бірнеше
курстар жасалуы тиіс,себебі дәстүрлі ыңғаймен ғана емес, сонымен бірге бір-
бірімен салыстыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. 80-ші жылдардың
ортасынан бастап оқу материалының мағыналы бөлігін қамтушы программалар
пакеті құрыла бастады. Бұл бағыт жеоткілікті болып саналады. Өкінішке орай,
отандық және шетел электронды оқу-әдістемелік материалдарын талдау
көрсеткендей, олардың көбісін дидактикалық материалдары бойынша оларды
электронды оқулық деп айту мүмкін емес. Оқытудың компьюьтерлі кжабдықтарын
жасаудың әдістемелік аспектілері техникалық жабдықтардың дамуына ілесе
алмайды. Электронды оқу-әдістемелік материалдарының тиімділігін бағалау
одан да жақсара түсуді тілейді. Программаларды практикалық қолданудың
нәтижелері осылайша бағалау үшін негіз бола алады. Құрастырушылар
програмалар тиімділігін бағалау процедурасын білмейді.
1.3 Электронды оқулық, ерекшелiктерi және оның оқыту үрдiсiне
тигiзетiн пайдасы
Программалау біліктілігінің жүйелі қалыптасуы соңғы уақытта пайда бола
бастаған электронды оқулықтармен тиімділене түседі. Ал электронды
оқулықтарды білім беру процесін ақпараттандыру құралының бірі деуге болады.
Электронды оқулық - компьютер көмегi арқылы өз бетiнше немесе оқытушының
қатысуымен оқу курсын немесе оның бөлiгiн меңгеру мүмкiндiгiн қамтамасыз
ететiн программалық-әдiстемелiк кешен.
Электронды оқулық – бұл оқу пәнiнiң негiзгi ғылыми мазмұны
көрсетiлетiн магниттi тасымалдаушыда (қатты немесе иiлгiш дискте)
орналасқан оқытушы, бақылаушы, моделдеушi және басқа программалардың
жиынтығы. Электронды оқулық әдетте 3 компоненттен тұрады: курстың негiзгi
ақпараттық бөлiгi берiлген – презентациялық, алынған бiлiмдi бекiтетiн –
жаттығу, бiлiмгердiң бiлiмiн бағалауға мүмкiндiк беретiн – тестiлеуден
тұрады. Электронды оқулықтың тиiмдiлiгi келесi ерекшелiктерiнен көрiнедi.
Қарама – қарсы байланысты қамтамасыз етедi. Гиппермәтiндiк түсiнiктемеге
бiрнеше рет сiлтеме жасау уақытты үнемдейдi.Мәтiндi экранға шығарып қана
қоймай, оны әңгiмелейдi, көрсетедi, моделдейдi және т.с.с., тап осы жерде
мультимедиялық технологиялардың мүмкiндiктерi мен ерекшелiктерi (көрнекiлiк
және түсiнiктiлiк принципi) көрiнедi. Жылдам, бiрақ нақты бiр адамға сәйкес
темппен белгiлi бiр бөлiм бойынша бiлiмдi тексеруге мүмкiндiк бередi.
Электронды оқулықтың кемшiлiгiне ақпаратны қабылдау құралы ретiнде
дисплейдiң нашар физиологиясын (тексттiк ақпараты, кiтаптан оқу экраннан
қабылдауға қарағанда ыңғайлы және тиiмдiрек) жатқызуға болады.
Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электронды оқу құралдарының атқаратын
ролі зор. Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі.
Теориялық материалдарды графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер,
сұлба – тәсілдер арқылы толықтырып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны мида бекіту үрдістері бір уақытта
өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі ұтымды болады.
Электронды оқулықтар – барлық оқулықтардың материалдарын модульдік
түрде құрастыру оның мазмұнын бірыңғай тұрғыдан қарастыруға негізделген.
Оқушылардың танымдық негіздері мен ерекшеліктері, жас ерекшеліктер
өзгешеліктеріне байланысты ғылыми теориялық ұғымдар жүйесі арқылы жалпыдан
жалқыға, абстрактылықтан нақтылыққа көтерілу электронды оқулықтардың
кәдімгі оқу құралдарынан, оның ішінде соңғы буын оқулықтарынан басты
айырмашылығы екеніне күмән жоқ.
Электронды оқулықтар ғылыми негізінде дайындалған
педагогикалық–ақпараттық өнім. Электронды оқулық дайындаудың концептуальды
негізі модульдік оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен
қатар электронды оқулық дайындау жүйесі оқытудың дидактикалық жүйесіне
сәйкес келеді. Яғни электронды оқулықтар оқыту процесінің
автоматтандырылған формасы іспетті. Осындай ойды қорытындылай келе:
Электронды оқулық – дисплей экранында көрінетін жай ғана мәтін емес,
ол оқушыға өз жолымен керекті материалдарды жекеше меңгеруге арналған
күрделі, көпсатылы жүйе. Осы жүйеге орай электронды оқулықтар оқулықтың
қажетті бөлімдерін қайталап, игеру тәсілдері мен логикасын өзіне тән етіп
таңдап алып, осы сәтте ең керек деген материалдарды қарап шығуға мүмкіндік
береді. Классикалық түсiнiкте оқулық – белгiлi бiр ғылым аймағы бойынша
материал ғылым мен мәдениеттiң қазiргi жетiстiгi деңгейiнде жүйелi түрде
берiлетiн оқушыларға немесе бiлiмгерлерге арналған кiтап. Сондықтан да
электронды мен баспа оқулығы ортақ белгiге ие, атап айтқанда. Оқу материалы
белгiлi бiр бiлiм аймағы бойынша берiледi. Бұл матеиал ғылым мен
мәдениеттiң қазiргi кездегi жетiстiгi деңгейiнде жабдықталған. Оқулықтағы
материал жүйелi түрде берiледi, яғни оқулықтың бүтiндiгiн қамтитын, бiр –
бiрiмен мағыналық қатынасы және байланысы бар көптеген элементтен тұратын
толық анықталған шығарма болып табылады. Көптеген оқытушыларға электронды
оқулық терминi ұнамайды деген пiкiрлер бар. Өмiр де, технология да өзгерiс
үстiнде болғандықтан жаңа терминдерден қорқудың қажетi жоқ. Өзгерiстердiң
барлығына түсiнiстiкпен қарау керек.
Электронды оқулықтың баспа оқулығынан ерекшелiгiн анықтап алу
қажет:Әрбiр баспа оқулығы (қағаздағы) оқушыларды дайындаудың белгiлi бiр
бастапқы деңгейiне негiзделген және оқытудың соңғы деңгейiн ұсынады.
Көптеген жалпы бiлiм беру пәндерiнен кәдiмгi (базалық), күрделiрек,
факультативтi оқулықтар бар. Нақты бiр пәнге арналған элетронды оқулық
бiрнеше күрделi деңгейдегi материалды қамтуы мүмкiн. Сонымен қатар, олардың
барлығы бiр компакт дискiде орналасады, мәтiн анимация мен иллюстрациядан,
әр деңгей үшiн интерактивтi режимде бiлiмдi тексеруге арналғанкөп вариантты
тапсырмалардан тұрады. Электронды оқулықта баспа оқулығына қарағанда
көрнекiлiк басым. Сонымен қатар көрнекiлiк электронды оқулықты жасау
барысында мультимедиялық технологияларды: анимация, дыбыстық қолдау,
гиперсiлтеме, бейнесюжет және т.б. қолдану барысында қамтамасыз етiледi;
Электронды оқулық тексеру тапсырмаларының, тесттердiң көп
варианттылығын, көп деңгейлiгiн және әртүрлiлiгiн қамтиды. Электронды
оқулық тапсырмалар мен тесттi интерактивтi және оқыту режимiнде берудi
қамтамасыз етедi. Қате жауап нұсқалғанда, түсiнiктемелер арқылы дұрысын
ұсынуға болады. Электронды оқулық құрылымы бойынша ашық жүйе болып
табылады. Оларды толықтырып отыруға, түзету енгiзуге, өзгертуге болады.
Электронды оқулыққа жету мүмкiндiгi жоғары. Сұраныс кезiнде электронды
оқулықтың тиражын көбейтуге, оны желi арқылы жеткiзуге болады. Қолдану
барысында әртүрлi қызметтi қамтамасыз етуiне және өңдеу мақсатына
байланысты электронды оқулық әр түрлi құрылымға ие болады.
Қорыта айтқанда, электронды оқулық дәстүрлi құралдан, тек оқу
материалы ғана емес, сонымен қатар меңгеру (осы материалды түсiну және еске
сақтау), бiлiм, бiлiктiлiк және дағдының қалыптасуын бақылау жүйесi
программаланғанымен ерекшеленедi.
Бiлiмгерлер үшін электронды оқулық –өздері толықтырып отыра алатын
және нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып
келеді. Электронды оқулықтармен жұмыс істеу әрбір бiлiмгердiң өз
мүмкіндіктерін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып
саналады. Электронды оқулықтар бiлiмгердiң өз бетімен жұмыс істеуіне толық
мүмкіндік туғызады. Осы жүйе арқылы бiлiмгер практикалық негізде
алгоритмдік ойлау қабілетін дамыта алады. Ал өзіне қажетті мәліметті
компьютер жадынан керекті ұясынан іздеп таба білу де әр адамның бүгін талап
етілетін стратегиялық ойлау қабілетін қалыптастырады. Мұнда сабаққа деген
қызығушылық пайда болып, білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқулықтардың модульдік жүйеге негізделіп құрылуы осы оқулықтың
тиімділігін айқындай түседі. Модульдерге бөлуде теориялық заңдылықтардың
практикалық тақырыптарға сәйкес келуі негізге алынған.
Оқытушылар үшін – электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын
ашық түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Сол себепті электронды оқулықтардың әзірлеп, оны дамытудағы жұмыс та қайта
оралып келіп, түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігі бірте-
бірте артады. Электронды оқулықтарды пайдалануда оқытушы ғылыми
-әдістемелік потенциялын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Электронды оқулықтар арқылы сабақтың ыңғайына қарай қосымша материал
ретінде де, факультативтік және қосымша сабақтарда да қолдануға болады.
Әсіресе, саясат, білім, экология тақырыптары қазіргі өмірмен байланыста
болады. Электронды оқулығы көрнекілік ретінде де, оқу мен компьютер
арасындағы байланыс жасауда да оқытушыларға көп көмек көрсетеді. Оқытудың
әр сатысында компьютерлік тестер арқылы оқушыны жекелей бақылауды,
графикалық, бейнелеу мәтіндері түрінде, мультимедиялық, бейне және дыбыс
бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көмегін
тигізеді. Электронды оқулықтарды жеке тұлғаның ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру құрылы ретінде пайдалану – алғашқы қадам, бірақ бұл білім
жүйесін дамытудың көрнекі белесі, ол оқытушының қазіргі кездегі ролін дұрыс
түсінуге мүмкіндік береді. Енді оқытушы білім мен ақпарат беретін тұлға
емес, ол алға қойған мақсатқа жету жолындағы керекті мәліметтерді тауып
алуға көмектесетін кеңесші әрі әріптеске айналып кетеді
Электронды оқулықты жасау әдiстерi және заңдылықтары
Қазіргі таңда автоматтандырылған оқыту жүйелерін, соның ішінде электронды
оқулық жасаудың көптеген түрлері қарастырылған. Оларды құру әдістері де
алуан түрлі. Оқу материалдарын ұсыну түрлері бойынша оларды негізінен 3
түрге бөледі.
Электронды оқулық жасаудың жай (қарапайым), мультимедиялық,
гипермәтіндік әдiстерi ажыратылып көрсетiлген.Материалды ұсынудың кәдімгі
құжат түрінде көрсетілуі, яғни, қарапайым түрдегі электронды оқулық
дайындау – ол сызықтық түрде жалғаса қолданылатын текстік жүйе. Бұл
электронды оқулық түрі бойынша аздаған материалдық тақырыпқа және бетке
бөлінген, мазмұнды, суреттермен текстік материалдар көлемінде берілуі
мүмкін. Бұл электронды оқулықпен жұмыс жасау принципі бойынша оқылатын
тақырыппен танысу алдын ала белгіленген, өзгертуге болмайтын заңдылықпен
жүзеге асады. Бұл кезде жүйе бірінен-соң бірі орындалады және оқытудың ең
басынан бастап қолдануды ұсынады. Бұл оқулық түрі бойынша білімді бағалауда
тестік жүйе құрылмайды. Мұнда тек өтілген тақырыпқа және оқылып біткен
материалдарға ғана баға беру процесі жүреді.
Мультимедиялық электронды оқулық - ол оқу материалдарын
демонстрацияланған гармоникалық түрде таратады. Онда пәндегі теориялық
тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі. Теориялық материалдарды
графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер, сұлба –тәсілдер арқылы
толықтырып отырса, онда теориялық білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны
мида бекіту үрдістері бір уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі
ұтымды болады. Мұнда практикум компьютерлік имитаторда құрылады. Ал білімді
бағалау тестік жүйе бойынша, ал толықтырушы материалдар интерактивті
компьютерлік типте жүзеге асады. Мультимедиялық оқулық - оқушылардың
қызығушылығын арттырып, зейін қойып көрумен қатар , түсінбей қалған
сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға
мүмкіндік береді және білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқушылардың өздері де алынған ақпаратты көшіріп алып (дискетке,
бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай жұмыс істей алады. Мұғалімдер үшін
– мультимедиялық электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Бірақ мультимедиялық оқулықтардың бір кемшілігі – олар жоғарғы дәрежелі
ақпараттық қолдауды қажет етеді, компьютер жадысынан көп мөлшерде орын
алады.
Оқыту жүйесінің типтері бойынша электронды оқулық жасаудың үшінші түрі
– гипермәтіндік электронды оқыту жүйесі болып табылады. Гипермәтін - бұл
ақпаратны басқарудың өзге тәсілдермен байланысқан түрі (мысалы, СУБД)
пайдаланушы қызметі жұмыс істеуде көптеген керекті ақпаратлардан іздеуден
тұрады. Мұнда керекті пән не қажетті құжаттар мағынасы бойынша бір бірімен
байланысады және гипермәтін мазмұнымен танысу информационды фрагмент арқылы
жүзеге асады. Ақпаратмен танысуда алдын-ала көрсетілген мазмұндама бойынша
жүзеге асады. Мазмұн бойынша көрсетілген тақырып арқылы өзіңізге керекті
мәліметтерді қуалау әдісі арқылы ала аласыз. Гипермәтіндердің бір-бірімен
байланысуы тақырыптық ұқсастыққа байланыстыболады. Гипермәтіндік құжаттарды
құрудың көптеген тәсілдері құрылған, ал жалпы өте тиімді болып саналатын
екі түрлі тәсілі қарастырылған.
Бірінші тәсіл бойынша, берілгендер негізін Windows жүйесінің
көмегімен, анықтамалық түрде құру. Бұл тәсілдің жақсы жақтары яғни
плюстері бар. Ең бастысы – ол реализацияланған, новигацияланған жүйе.
Оның қызметі: өзімізге керекті мәлімет не ақпаратны автоматты түрде
глоссариі құрылған кілттік сөзбен іздеу және документті баспаға жіберу
мүмкіндігі бар. Анықтамалық жүйе файлы форматталған текст профикасымен,
анимациясымен құрылуы мүмкін. Бірақ мұндай файлдарды құру арнайы
компиляциялау процесінің көмегімен құрылатын мүмкіндікті қалайды. Мұнда
файлдар компиляторсыз жұмыс жасай алмайды. Анықтамалық файлдар –
программалық элементтерді ұстамайды, анықтамалық жүйе ішкі қандай да бір
тілдің көмегімен құрылуын қамтымайды. Есесіне локальды компьютердің қатты
дискісінде орналасқан пайдаланылатын файлдарды жүктей аламыз. Сонымен қатар
текстік материалдарды және оқыту программаларын бөлуге болады.Негізгі
кемшілігі – Windows анықтамалық жүйесін қолданудағы модификацияның мүмкін
болмауынан интерфейсті өзгертуге болмайды. Оқулықты көру терезесі
операциондық жүйелер объектісінде құрылған және өзгертулерді новигациялық
механизм арқылы беру қамтылмаған.
Екінші тәсіл бойынша толық түрдегі гипермәтіндік құжаттарды құру –
HTML тілінің негізінде. Бірақ бұл тәсіл өте қиын және гипермәтіндік құжатты
құрудың ескіше тәсілі. Сондықтан, электронды оқулық құру түрлі тәсілдермен
іске асырылуы керек және әлі де болса дамыта түсу мүмкіндігі бар.
Электронды оқулықтарды құрастыру технологиясы оқыту процесінің
заңдылықтарына негізделіп жасылып, бір –бірімен тығыз байланыстағы негізгі
төрт бөліктен тұрады. Олар:
1. Мотивациялы –мақсаттық;
2. Мазмұндық;
3. Операциялық;
4. Нәтижелік бақылау компоненттері;
Электронды оқулықтардың мотивациялы – мақсаттық компоненттері
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз –
жергілікті, жүйелік және функциональдық білім жиындары. Ол оқушының өз
танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқулықтардың мазмұндық компоненті гипермәтін арқылы жүзеге
асырылады. Гипермәтін – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі консепциялардан,
кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы
ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал
кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне
материалдарымен толтырылады. Гипермәтін нақты құрылымдардан тұрады да, бір-
бірімен тығыз байланысқан ықшам логикалық жүйе болып табылады. Электронды
оқулықтардың операциялық компоненті интерактивті формада берілген
тапсырмаларды орындау арқылы іске асады.Электронды оқулықтардың нәтижелік
бақылау компоненті тест алу жолдарымен жүргізіледі. Электронды оқулықта
тестердің екі түрі беріледі: бір дұрыс жауабы немесе бірнеше дұрыс жауабы
бар. Тест соңында оқушы өзі қателескен сұрақтарды тексеріп, көре алады.
Әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны ауыстырылып отырады.Электронды
оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы бар. Осыған
байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескеру керек. Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электронды оқулықтың
сол пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын. Электронды оқулықтар курста
оқытылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты лекция конспектісін қамтитын
негізгі; зертханалық және практикалық тапсырмаларды орындауға арналған
қосымша; материалға байланысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші;
аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды
дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімі бөлімдерін қамтуын; Электронды
оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын, яғни берілетін тақырыпқа
қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру керек; Белгілі бір
тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық болмауы тиіс. Егер
мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса, онда экранда пайда
болатын оң жақ тік жақ, төменгі көлденең жылжыту сызықтарын электронды
оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура келеді. Мұның өзі
пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және мәтінді жоғары –төмен
оңға –солға жылжыта беру пайдаланушының шыдамдылығына да әсер етеді. Бір
қатардағы мәтін 62 – 65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды баспаға
шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей болуы керек.
Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін MPEG,
AVI типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат арқылы
электронды оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік деңгейін
арттырады.Оқыту дидактикасының заңдылықтары бойынша электронды оқулық
жасауда мәтiнмен жұмыс жасауда, яғни берілетін тақырып не мәліметтерді
қолдануда, оны электронды оқулық жасауға даярлауда мына заңдылықтарды
қолдану керек. Оқу курсындағы кілттік тақырыптардың гипермәтін түріндегі
көрінуі структуралық элементпен, иллюстрациямен , аудио-видео комментаримен
не видеоиллюстрациямен болуы керек, таңдалған пәндегі немесе курстағы
мәліметтер структураланған болуы тиіс және аяқталатын фрагмент және жаңа
түсінік санымен шекутелінетін болуы тиіс (дәстүрлі оқулықтағы барлық талап-
тілектер автоматты электронды оқулықтар үшін де шешуші бағыт болып
саналады);
Оқулықтың негізгі фрагменті (негізгі тақырып) текст түрінде және
шығатын (оқылатын) материал иллюстрациямен, аудио не авторлық (не
лекторлық) видео жазба түрінде болуы тиіс. Бұл элементті тірі лекциялар
деп атауға да болады. Өйткені мұнда түсіндірілетін материал кілттік
түсініктемелермен берілетін видео-лекция. Мұнда маман лектор оқылатын
пәннің жай (дәстүрлі) оқулықта түсінуге күрделі тиетін акценттік ойларын
бөлектеп түсіндіреді. Тірі лекцияларда міндетті түрде жылжымалы сызықтар
болуы керек. Өйткені лекцияны қайталау, қосылған жерден бастау, кез келген
орыннан қайталау жылжымалы сызықтарды керек етеді. Текстік ақпаратлармен
біршама бөлігін тірі лекциялар түрінде жасау автоматты электронды
оқулықтағы кез-келген текст фрагментін баспадан шығару мүмкіндігін қамтуы
керек. Бұл қазіргі күннің талабы. Өйткені арнайы курстарда берілетін
лекциялар баспалық түрде шығаруды қажет етеді. Адаптация механизмі бойынша
пайдаланылатын шрифт өлшемі пайдаланушы сұранысы бойынша құрылуы тиіс.
Қандай жағдайда да монитор экранында шрифт өлшемі 12-ден кіші болмауы
керек. Иллюстрациялар, күрделі модельдерді көрсететін сызбалар (карталар,
сызбалар, пландар, схемалар, өндіріс өрнының чертеждері т. б.) не құрылғы
түрдегі иллюстрациялар тез арада пайда болатын көмекші құрал ретінде, жеке
элемент иллюстрациясымен пайда болып жоғалып тұратын синхронды курсордың
қозғалысымен пайда болатын түрде құрылуы керек. Гипермедиялық графикті
қолдануда тексте пайда болған көмекшілер арқылы (асты сызылған текст) толық
экрандық көлемдегі иллюстрацияларды қолдану керек. Текстерде гипермедиялық
ауысу күрделі иллюстрация элементтеріне байланысты.Электронды оқулықта
көпжақты интерфейсті ұсынады. Мұнда әр терезеде ақпаратлық байланыс болады
(мысалы, ғимарат планында таңдалған бөлме көрсетіледі, ал негізгі терезе
-таңдалған бөлменің өзі не оның панорамасы, ал келесіде –керекті цифрлық
ақпаратлар және т.б.)
Текстік бөлім көпсанды, тоғыспалы, түйінді гипермәтіндермен (сілтеме)
байланысып тұруы керек. Себебі керекті ақпаратны іздеу көп уақыт алмауы
тиіс. Сонымен қатар іздеу және индекстеу де қамтылуы керек. Перспективалы
элементтермен байланысқан пайымды анықтамалық- сөздік пәндік облыстар
бойынша құрылған болуы тиіс. Толықтырғыш ақпаратлар не анимацияланған
клиптер мәтiндiк шығармада түсінуге қиын бөлімдерге қойылуы тиіс. Аудио
ақпарат оқытуда оқу алдында өзгертілмейтін музыкалық аспаптың даусымен,
құстарды және олардың тамылжыта ән салғанын үнін айырумен, жүрек қағысымен
ауруды айыруды, шет тілдерін үйрену т. б. варианттарын қоюға болады. Көп
жағдайларда мұндай бөлімдер оқулықтың мазмұнды бөлімінде қарастырылады.
Электронды оқулықтардың новигациясының дұрыс көрсетілуі үшін дыбыстық
сигналдарды қосу пайдалы және т. б. Сонымен қатар ақпаратларды есте
сақтауға көмектесетін қатты емес фондық музыкаларды пайдалану мүмкін.
Барлық автоматты электронды оқулықтарда таңдалған текстің көшірмесін алу
мүмкіндігі, блокнотта редакциялау және баспаға шығару осы оқулықтардың
арқасында жүзеге асуы тиіс. Өйткені автоматты электронды оқулықтар
көмегімен курстық жұмыстар және рефераттар дайындау мүмкіндігі бар.
Автоматты электронды оқулықтар баспаның толық аналогы болмауы керек, ол
қарапайым (дәстүрлі) оқулықпен салыстырғанда принципті түрде өзін
компьютерлік және педагогикалық технологиялар біріктірілген жоғарғы сапаға
ие болуы керек. Кері жағдайда автоматты электронды оқулықтар дәстүрлі
оқулықтардан сапасы жағынан да, пайдалану жағынан да төмен болып
қалады.Жалпы электронды оқулықтарды пайдалану үшін Microsoft Internet
Explorer, Netscare Navigator сияқты программалық жабдықтар пайдаланылса,
оларды дайындау үшін HTML(Hypertext Markup Language), FrontPage Express
программалары қолданылады. Электронды оқулықтар жасау үшін бұл
программалармен қатар Java, JavaScript, VBScript, ActiveX қосымшаларын
пайдалануға болады. Бұл қосымшалар HTML –дің мүмкіндігі жете бермейтін
функцияларды, операцияларды орындауға қол жеткізеді.
2. ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ҚҰРУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛАР ЖӘНЕ
ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРСПЕ 3
1 ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ТУРАЛЫ 5
1.1 Электронды оқулықтардың құрылымы 5
1.2 Электронды оқулық және оның тиімділігі 14
1.3 Электронды оқулық, ерекшелiктерi және оның оқыту үрдiсiне 18
тигiзетiн пайдасы
2 ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ҚҰРУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛАР 21
ЖӘНЕ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 AutoPlay Media Studio 6.0 бағдарламасы 21
2.2 Macromedia Flash МХ бағдарламасы 30
2.3 Электронды оқулықтың құрылу кезеңдері 60
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 64
Кiрiспе
Қазіргі уақытта барлық мемлекеттер үшін білім саласының жағдайы
күрделі де қарама қайшылықтарға толы. Бір жағынан, білім саласы
ХХ ғасырдағы адамзат іс-әрекетінің ең маңызды салаларының
қатарында болып, осы саладағы үлкен жетістіктер ғылыми-техникалық
дамудың негізін қалады. Екінші жағынан, білім беру саласының кеңейуі және
оның әлеуметтік статусының өзгеруі арқасында осы салада көптеген
жаңа күрделі мәселелердің қордалана түсуі айқын түс ала бастады. Егеменді
еліміздің тірегі – білімді ұрпақ тәрбиелеп, кәсіби оқыту
болғандықтан, білімдегі оқытудың жаңа ақпараттық технологияларының
бірі және бірегейі болған электронды оқыту жүйелерімен тығыз
байланысты. ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасырында, Қазақстан білім
беру жүйесін ақпараттандыру, еліміздің даму стратегиясының негізгі
бағыттарының бірі болып, білім беру үдерiсін ақпараттандыру –
электронды оқыту жүйелерін пайдалану арқылы жетілдіру, дара тұлғаны
бағыттап жекеше оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие
үдерiсінің барлық деңгейлері тиімділігі мен сапасын арттыруды көздейді.
Электронды оқыту жүйесін пайдалану – ғылыми-педагогикалық іс-
әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үдерiсін
жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет
жүйесін, электрондық оқулықтарды, мультимедиалық технологияларды, қашықтан
оқыту технологиясын пайдалану жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық-
коммуникациялық технологиялар кеңістігін құруға жағдай жасайды.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесін басқарудың ерекшелігі білімнің
қазіргі заманғы қоғам дамуында алатын орнымен, оның соңғы жылдардағы
жағдайымен анықталады.
Білім беру жүйесін басқарудың елеулі ерекшелігі оның
құрылымының күрделі болуы. Оның ішкі жүйелері педагогикалық,
технологиялық, ұйымдастырушылық, экономикалық және т.б. болып, олар өзара
және сыртқы ортамен күрделі байланыста болады. Осы күрделі жүйені тиімді
басқару үшін жүйелік жандасу, қазіргі заманауи ақпараттық
коммуникациялық технологияларды қолдану қажет.
Ақпараттық коммуникациялық технологияларды білім беру жүйесін
басқаруда қолдану ақпаратты жылдам алу, оны оператив өңдеу, сақтау
және ұзату, статистикалық мәліметтерді талдау, білім беру саласына
қатысты көптеген көрсеткіштер жайлы мәліметтерге мониторинг жасауды
жеңілдетіп, басқару шешімдерін қалыптастыру мен оның сапалы болуына
септігін тигізеді. Электрондық оқулық өз алдына мультимедиалық өнiмдi
бiлдiредi, ол өз бетiмен бiлiм алу режимiнде және оқытушы бiлiм алушы үшiн
қарапайым нұсқаушыдан кеңесшiге ауысатын режимде де студенттердi тиiмдi
бiлiммен қамтамасыз етуi керек. Бұл айтылғандардан оқулық үздiксiз, әр
қадам бойынша бiлiм беру режимiн қамтамасыз етуi керектiгi шығады.
Оқытудың тиімділігі оқытудың жеке тұлғалық стиліне, яғни, студентке оқу
материалын тиімді сипаттайтындай қабылдау механизміне тәуелді болады.
Осыған байланысты оқу іс-әрекетін тиімді қамтамасыз ету бәрінен бұрын
студенттердің өзіндік іс-әрекетін, оқытушының әрбір студентпен жеке
тұлғалық оқу іс-әрекетін сүйемелдеуді және жобалар мен оқу жұмыстарын
оқытушылармен бірге ұйымдастыруды жобалайды. Осылайша ақпараттық
технологиялардың дамуы жаңа әдіс-тәсілдердің пайда болуына және сонымен
бірге оның сапасын жоғарылатады.
Дипломдық жұмысының мақсаты “Халықарлық ұйымдар мен мемлекеттер
одақтары ” пәнінің электронды оқулығын жасау. Электронды оқулық дайындау
барысында зерттелген тақырыптар және осы пән бойынша жинақталған
материалдар. Теориялық материалдар бойынша тапсырмалар ұйымдастыру, оларды
орындау әдiстемесiн көрсету, бақылау сұрақтар ұйымдастыру. Теория және
практиканы бiр жүйеге келтiру.
ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ
1. Электронды оқулықтардың құрылымы
Білім беру жүйесін ақпараттандыруда электронды оқыту кешенін
пайдалану тиімді. Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты -
оқыту үдерісін үздіксіз және толық деңгейін бақылау , сонымен қатар
ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген
саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға ,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Осы уақытқа дейінгі
білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты
пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды, сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулық дегеніміз - мультимедиалық оқулық, осы себепті
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Өйткені, оқушының өзіне көрнекілік қолданған
тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады.
Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе
жай түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған
хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет
элементі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай қандай
құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын байқау. Бір жағынан,
электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл - психологиялық-
педагогикалық талаптардың пәнаралық байланыстарды көрнекілік
материалдарда бірыңғай таңдау , оқушының жеке ерекшеліктерін, денсаулық
жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша бағыты
ескерілмейді. Жүргізілген теориялық зеттеулер мен эксперименттік жұмыстар
кәсіптік білім беруде компьютерлік оқытудың қажеттілігін көрсетіп берді.
Біздің ойымызша, кәсіптік білім беруде оқу үдерісіне компьютерді пайдалану
компьютерлік оқытудың жалпы педагогикалық тәсілдерінің құрамдас бір бөлігі
болып табылатындығын көрсетіп берді. Компьютерлік оқыту басқа үдерістермен
бірігу арқылы біртұтас педагогикалық мақсатқа жету үшін қызмет етеді.
Біздің жұмыстарымыз тәжірибе көрсеткеніндей компьютерлік оқытудың
жетістіктері оқыту сапасын жақсартудан тұрады. Кәсіптік білім беруде
компьютерді пайдалану демонстрациялық түрде қалай берілсе, педагогикалық
үдерісте дербес белсенділігін арттыруға да солай әсер етеді.
Компьютерлік оқыту кезінде дербес амалдың педагогикалық мағынасы студенттер
үдерісін әрбір моментінде нақты талаптарға жауап беретін тапсырма алады.
Сондықтан да, педагогикалық үдерістің құрылымдық элементі бола тұрып
компьютер оқу сапасын жақсартады, пән мұғалімдеріне оқыту деңгейін
жақсартуды қамтамасыз етеді, оқушыларға сабақта білімді жақсы меңгеруіне
мүмкіндік береді.
Ал, ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық.
сыртқы бетi; - титульдық экран; - мазмұны; - аннотация;
оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер, графиктер,бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де енгiзу
қажет);
өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
авторлар тiзiмi;
терминдiк сөздер;
оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Электрондық оқулықтың мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық
элементтерiнiң қатарына енедi. Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық
бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету
қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
Неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? Оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? Оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? Оқулықтың құрылымдық мазмұнын қалай
құруға болады? Электрондық оқулықпен оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай
ұйымдастыруға болады? Оқытудың нәтижелерiн қалай бақылауға болады? (1-3
суреттерде көрсетілген).
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:
Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
1. Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар
үшiн бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi
мүмкiн.
2. Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде
құрылымын жасақтау.
3. Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет
және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үдерісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге, электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулық – бұл компьютерді қолданып, оқу курсын өз бетімен
немесе оқытушының көмегімен меңгеруді қамтамасыз ететін программалық
әдістемелік кешен. Электронды оқулық немесе курс үш компоненттен тұрады:
курстың негізгі ақпараттық бөлігі мазмұндалған презентациялық құрамадан;
алынған білімді бекітетін жаттығулардан; оқушының бағасын дұрыс бағалайтын
тест жүйесінен. Оқыту программалары оқыту үрдісінде жетістікпен
қолданылуда. Оқыту программасын жасау – өте күрделі және көп еңбектенуді
қажет ететін жұмыс. Негізгі көңіл компьютерлік эффект немесе өнімдегі
ерекше жаңа қабылдауларға бөлінеді. Жарнамалық жобалар мен компьютерлік
басылымдар ең жиі қолданылатын компакт-дисктердің сипаттамасына қарау
жеткілікті. Бірінші орында жазылған ақпараттың көлемі, иллюстрация, аудио
және видеофрагментердің саны жәгне олардың ұзақтығы. Ақпараттығң сапасы
жайлы ақпарат жоқ, ең жақсы жағдайда өнім басылымның электронды көшірмесі
ретінде беріледі. Осылайша берілген оқулықтар, энциклопедиялар және басқа
басылымдар оқу құралы ретінде қолданылуы мүмкін. Олар әр түрлі компьютерлік
эффектілермен танысуға мүмкіндік береді. Бірақ осы қосымшаларды нақты бір
жұмыста қолдану қиын. Оқу программасын құру кезінде технологиялық
жабдықтардың барлық мүмкіндігін қолдану маңызды.
Оқытудағы ақпараттық технологияларды тиімді қолданудың оңтайлы жолының
бірі интерактивті компьютерлік оқу курстарын құрастырудан тұрады. Мұндай
курстар жан-жақты бағалануы керек. Біріншіден, оқушылардың құрылған
материалмен жұмыс істеуін талдау маңызды. Екіншіден, әрбір аймақта бірнеше
курстар жасалуы тиіс,себебі дәстүрлі ыңғаймен ғана емес, сонымен бірге бір-
бірімен салыстыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. 80-ші жылдардың
ортасынан бастап оқу материалының мағыналы бөлігін қамтушы программалар
пакеті құрыла бастады. Бұл бағыт жеоткілікті болып саналады. Өкінішке орай,
отандық және шетел электронды оқу-әдістемелік материалдарын талдау
көрсеткендей, олардың көбісін дидактикалық материалдары бойынша оларды
электронды оқулық деп айту мүмкін емес. Оқытудың компьюьтерлі кжабдықтарын
жасаудың әдістемелік аспектілері техникалық жабдықтардың дамуына ілесе
алмайды. Электронды оқу-әдістемелік материалдарының тиімділігін бағалау
одан да жақсара түсуді тілейді. Программаларды практикалық қолданудың
нәтижелері осылайша бағалау үшін негіз бола алады. Құрастырушылар
програмалар тиімділігін бағалау процедурасын білмейді. Компьютерлік
оқытудың тиімділік критерийлері ретінде қызмет етеді:
оқу материалын меңгеру дәрежесі мен беріктілігі; оқу материалын меңгеру.
Меңгеру дәрежесі қорытынды тексеру кезінде топ студенттерінің алған
бағаларымен сипатталынады. Меңгеру беріктілігі екі тексеру кезінде
студенттердің алған бағаларының бірқалыптылығымен сипатталынады: бірден
оқуды аяқтағаннан кейін және біраз уақыт өткеннен кейін (мысалы, семестр).
Компьютерлік оқытудың нәтижесін талдау кезінде анықтау керек:
1) компьютерлік оқу жабдықтарын құру кезінде қалыптасқан оқыту мақсатына
сәйкес білім, дағдыланудан тәуелді ерекше топтың студенттерінің емтиханда
байқалған білім, дағдылануы немен ерекшеленеді;
2) ерекше топтың студенттерінің емтиханда байқалған білім, дағдылануы басқа
топ студенттерінің білімі, дағдылануынан немен ерекшеленеді;
3) ерекше топ пен параллель басқа топтың емтиханда алған бағаларының
айырмашылығы;
4) басқа пәндер бойынша ерекше топ пен параллель басқа топтың емтиханда
алған бағаларының айырмашылығы;
5) компьютерлік оқулықпен жұмыс істеу уақытының ұзақтығы және қысқалығы;
6) берілген пән бойынша параллель топтың студенттерінің дайындалу уақыты;
7) оңтайландыру мақсатында компьютерлік оқулыққа қандай түзетулер енгізілуі
тиіс;
8) басқа пәндер бойынша студенттердің дайындалу барысы қалай жақсарылуы
тиіс.
Алдыңғы алты пункт пән бойынша дайындау сапасы мен мерзімге компьютерлік
оқытудың (бақылаудың) әсерін анықтау үшін арналған. Соңғы екі пункт осы
оқытуды (бақылауды) әрі қарай жетілдіру бағытын анықтауға мүмкіәндік
береді. Қазіргі таңда электронды оқу-әдістемелік материалдардың тиімді
жиынтығын құру мәселелеріне көп көңіл бөлу қажет. Компьютерді қолданғанда
оқытудың тиімділігі қандай да бір дәрежеде олардың сапасынан тәуелді .
1.2 Электронды оқулық және оның тиімділігі
Білім берудің саласында " Электрондық оқулықтарды" пайдалану,
танымдық белсенділігін арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға шығармашылыкпен еңбек етуіне жағдай жасайды.Осы уақытка
дейінгі білім беру саласында тек оқытушылардың айтқандарын немесе оқулықгы
пайдалану казіргі заман талабын канағаттандырмайды. Сондықтан казіргі
ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін
емес.Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электронды оқу кұралдарының
атқаратын рөлі зор. Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп
түсіндіріледі. Теориялық материалдарды графикалық иллюстрация түріндегі
әртүрлі суреттер,сұлба тәсілдер арқылыт олыктырып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп және оны мида бекіту үрдістері бір
уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі үгымды болады.
Электрондық оқулықтар ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың концептуальдық негізі
модульдық оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар
электрондық оқулық дайындаудың педагогикалық принциптер жүйесі оқытудың
дидактикалық жүйесіне сәйкес келеді. Яғни, процесінің автоматтандырылған
формасы іспетті. "Электрондық практикум" берілген. Студент оқулықгы қажет
етпей-ақ информатика негіздерінен кез-келген мәліметті тауып алып, оқып-ақ
үйренуіне болады. Лабораториялық, практикалық жұмыстар компьютер көмегімен
тез, жылдам түсіндіріледі. Бағдарламаны меңгеруге арналған тест
сұрақтарымен қамтамасыз етілген. Қазіргі кезде негізінен білім жүйесінің
барлық сатылары үшін электронды оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді.
Электронды оқулық оқу үшін жеңілдетілген дайын материал. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір қызығушының өз мүмкіндігін есепке ала
отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады. Оқу үшін
электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік
жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен
толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық
оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен жұмыс істеуге жағдай
жасайды. Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек оқытушының
айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес, сондықтан электронды
оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық
оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және
оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде студентке
бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық жұмыстар
орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар орындап,
тестілер шешіп, карталар және схемалармен жұмыс жасауға дағдыланады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар
және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын
өзгертуге және көріністерді тез және жәй түрде көрсетуге пайдалы.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады.
Электронды оқулықтың ең қажет мүмкіндігі аудиохабарлар. Мысалы: құстардың
дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау.Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс
және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине оқытушының тақтаға жазып
түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды
компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың
құштарлығы оянады деп ойлаймын.
Электрондық оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген зандылығы
болуы керек. Осыған байланысты
электрондық оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды ескеру
керек секілді.
- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықгың сол пәннің
типтік бағдарламасына сөйкес болуын;
- электрондық оқулықгың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын яғни,
берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- белгілі бір тақырыпқа катысты материал 2-3 экрандық беттен артық болмауы
тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса онда экранда
пайда болатын он жақ тік төменгі көлденеңінен жылжыту сызықгарын
электрондық оқулықгы пайдаланушының көп пайдалануына тура келеді. Мұның өзі
пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және мәтінді жоғары-төмен
оңға -солға жылжыта беру пайдаланушының шыдамдылығына да әсер етеді.
Осы Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа
деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай ақ мұғалімдерге де
өзіне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала
алады. Электронды оқулық – бұл дидактикалық әдiс-тәсiлдер мен ақпараттық
технологияны қолдануға негiзделген түбегейлi жүйе. Электронды оқулықпен
оқыту, мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс iстегенiндей болады. Дәстүрлi оқытуда
кейбiр оқушылар түсiнбей қалған материалды мұғалімнен қайталап сұрай беруге
кейде қысылады, сол себептi жаңа тақырыпты дұрыс қабылдай алмауына әкеп
соғады. Ал электронды оқулықпен жеке жұмыс iстеуiнiң арқасында сол
тақырыпты бiрнеше қайталап оқуына, тыңдауына, тiптi түсiнбеген сөздi бөлiп
анықтама бөлiмiнен қарауға, сол сөздiң түсiндiрмесiн бiлуiне, оның
грамматикалық жасалу жолдарын бiлуiне көптен-көп көмегiн тигiзедi.
Электронды оқулықтар оқушының бiлiм сапасын бақылау жүйесiн өзгертуге
мүмкiндiк жасайды. Дәстүрлi оқытуда оқытушы тарапынан бақылау өте жиi
болмай қалуы да кездеседi, ал электронды оқулықтың көмегiмен оқыту
үрдiсiнiң әр этапын бақылай алады. Тiптi кейде тапсырманың дұрыс орындалуын
ғана қадағалап қоймай, қате орындаған жағдайда оқулықтың тарауына, керектi
тақырыбына немесе қажет ақпарға сiлтемелер берiп отырады. Бұл оқушы үшiн,
бiрiншiден үлкен көмек, жеңiлдiктер туғызса, екiншiден, сол материалды
автоматты түрде бақылап, әдiл бағасын беруге, оқушыға қажетiне қарай кеңес
беруге, сол жайында барынша мәлiмет алуға мүмкiндiк жасайды.
Электронды оқулықта берiлген мәтiндiк материалдар белгiлi бiр қатынас
жағдаяттарында қолданылатын сөйлемдердi құрайды. Сұхбаттар көлемi жағынан
шағын және жеңiл жатталады. Сұхбаттық жағдаяттар қазақ тiлiнде бiр-бiрiне
сұрақтар қойып және жауап қайтара алуға үйретедi. Сонымен қатар берiлген
тақырып төңiрегiндегi сөйлемдер мен әңгiмелердi микрофонның көмегiмен
компьютерге басып, өздерi тыңдап, өзiн-өзi тексеруге, дұрыс сөйлеуге
көмектеседi.
Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының
негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық вариантқа аудару қажет.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау қабiлетiн
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы
жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы
және т.б.Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл программалар
оқушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн
дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Бiз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер аталған
оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда оның
мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-
мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын
айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк түрде
бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық:
- сыртқы бетi;
- титульдық экран;
- мазмұны;
- аннотация;
- оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер,
графиктер, бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде
берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де
енгiзу қажет);
- өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
- өзiндiк бақылау жүйесi;
- мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
- авторлар тiзiмi;
- терминдiк сөздер;
- оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi
безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады.
Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi
қажет.
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi
(мысалы, Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық
құқық, оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi,
оқулық авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi.
Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң
оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? оқулықтың сценарийiн қалай жазуға
болады? оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай ұйымдастыруға болады? оқытудың
нәтижелерiн қалай бақылауға болады? электрондық оқулықты құруды қалай
сипаттауға болады? және т.б.
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
3. Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн
бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi мүмкiн.
4. Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде құрылымын жасақтау.
5. Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет
және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықтың құрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау
туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
- ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
- теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк
құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының
тiзiмi;
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
- бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестiлерiнiң жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы
консультация түрлерi мен графигi;
- глоссарий;
- әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына
сiлтемелер;
- озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық
материалдары;
- үйренушiнiң жұмыс папкасы;
- мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады.
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
1. Оқу пәнiнiң мазмұндық көлемiн бағалау.
2. Оқу элементтерiн үйренушiнiң бiлiмдiлiк, икемдiлiк дағдыларын
қалыптастыру деңгейiне сай анықтау.
3. Оқу материалын өзiндiк бiлiм алу деңгейiне бөлу.
4. Оқу материалының мазмұнының негiзгi элементтерi (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесiн айқындау.
5. Электрондық сөздiк-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
6. Әрбiр тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлiк
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектiсiн дайындау.
7. Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша 3
деңгейде – жабық, ашық және типтiк емес есептердi шешу).
8. Көрнекi материалдарды электрондық түрде дайындау.
9. Өзiндiк және практикалық сабақтарды жүргiзетiн материалдарды
дайындау.
10. Электрондық баспаны дайындау жұмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
Оқытудағы ақпараттық технологияларды тиімді қолданудың оңтайлы жолының
бірі интерактивті компьютерлік оқу курстарын құрастырудан тұрады. Мұндай
курстар жан-жақты бағалануы керек. Біріншіден, оқушылардың құрылған
материалмен жұмыс істеуін талдау маңызды. Екіншіден, әрбір аймақта бірнеше
курстар жасалуы тиіс,себебі дәстүрлі ыңғаймен ғана емес, сонымен бірге бір-
бірімен салыстыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. 80-ші жылдардың
ортасынан бастап оқу материалының мағыналы бөлігін қамтушы программалар
пакеті құрыла бастады. Бұл бағыт жеоткілікті болып саналады. Өкінішке орай,
отандық және шетел электронды оқу-әдістемелік материалдарын талдау
көрсеткендей, олардың көбісін дидактикалық материалдары бойынша оларды
электронды оқулық деп айту мүмкін емес. Оқытудың компьюьтерлі кжабдықтарын
жасаудың әдістемелік аспектілері техникалық жабдықтардың дамуына ілесе
алмайды. Электронды оқу-әдістемелік материалдарының тиімділігін бағалау
одан да жақсара түсуді тілейді. Программаларды практикалық қолданудың
нәтижелері осылайша бағалау үшін негіз бола алады. Құрастырушылар
програмалар тиімділігін бағалау процедурасын білмейді.
1.3 Электронды оқулық, ерекшелiктерi және оның оқыту үрдiсiне
тигiзетiн пайдасы
Программалау біліктілігінің жүйелі қалыптасуы соңғы уақытта пайда бола
бастаған электронды оқулықтармен тиімділене түседі. Ал электронды
оқулықтарды білім беру процесін ақпараттандыру құралының бірі деуге болады.
Электронды оқулық - компьютер көмегi арқылы өз бетiнше немесе оқытушының
қатысуымен оқу курсын немесе оның бөлiгiн меңгеру мүмкiндiгiн қамтамасыз
ететiн программалық-әдiстемелiк кешен.
Электронды оқулық – бұл оқу пәнiнiң негiзгi ғылыми мазмұны
көрсетiлетiн магниттi тасымалдаушыда (қатты немесе иiлгiш дискте)
орналасқан оқытушы, бақылаушы, моделдеушi және басқа программалардың
жиынтығы. Электронды оқулық әдетте 3 компоненттен тұрады: курстың негiзгi
ақпараттық бөлiгi берiлген – презентациялық, алынған бiлiмдi бекiтетiн –
жаттығу, бiлiмгердiң бiлiмiн бағалауға мүмкiндiк беретiн – тестiлеуден
тұрады. Электронды оқулықтың тиiмдiлiгi келесi ерекшелiктерiнен көрiнедi.
Қарама – қарсы байланысты қамтамасыз етедi. Гиппермәтiндiк түсiнiктемеге
бiрнеше рет сiлтеме жасау уақытты үнемдейдi.Мәтiндi экранға шығарып қана
қоймай, оны әңгiмелейдi, көрсетедi, моделдейдi және т.с.с., тап осы жерде
мультимедиялық технологиялардың мүмкiндiктерi мен ерекшелiктерi (көрнекiлiк
және түсiнiктiлiк принципi) көрiнедi. Жылдам, бiрақ нақты бiр адамға сәйкес
темппен белгiлi бiр бөлiм бойынша бiлiмдi тексеруге мүмкiндiк бередi.
Электронды оқулықтың кемшiлiгiне ақпаратны қабылдау құралы ретiнде
дисплейдiң нашар физиологиясын (тексттiк ақпараты, кiтаптан оқу экраннан
қабылдауға қарағанда ыңғайлы және тиiмдiрек) жатқызуға болады.
Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электронды оқу құралдарының атқаратын
ролі зор. Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі.
Теориялық материалдарды графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер,
сұлба – тәсілдер арқылы толықтырып отырса, онда теориялық
білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны мида бекіту үрдістері бір уақытта
өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі ұтымды болады.
Электронды оқулықтар – барлық оқулықтардың материалдарын модульдік
түрде құрастыру оның мазмұнын бірыңғай тұрғыдан қарастыруға негізделген.
Оқушылардың танымдық негіздері мен ерекшеліктері, жас ерекшеліктер
өзгешеліктеріне байланысты ғылыми теориялық ұғымдар жүйесі арқылы жалпыдан
жалқыға, абстрактылықтан нақтылыққа көтерілу электронды оқулықтардың
кәдімгі оқу құралдарынан, оның ішінде соңғы буын оқулықтарынан басты
айырмашылығы екеніне күмән жоқ.
Электронды оқулықтар ғылыми негізінде дайындалған
педагогикалық–ақпараттық өнім. Электронды оқулық дайындаудың концептуальды
негізі модульдік оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен
қатар электронды оқулық дайындау жүйесі оқытудың дидактикалық жүйесіне
сәйкес келеді. Яғни электронды оқулықтар оқыту процесінің
автоматтандырылған формасы іспетті. Осындай ойды қорытындылай келе:
Электронды оқулық – дисплей экранында көрінетін жай ғана мәтін емес,
ол оқушыға өз жолымен керекті материалдарды жекеше меңгеруге арналған
күрделі, көпсатылы жүйе. Осы жүйеге орай электронды оқулықтар оқулықтың
қажетті бөлімдерін қайталап, игеру тәсілдері мен логикасын өзіне тән етіп
таңдап алып, осы сәтте ең керек деген материалдарды қарап шығуға мүмкіндік
береді. Классикалық түсiнiкте оқулық – белгiлi бiр ғылым аймағы бойынша
материал ғылым мен мәдениеттiң қазiргi жетiстiгi деңгейiнде жүйелi түрде
берiлетiн оқушыларға немесе бiлiмгерлерге арналған кiтап. Сондықтан да
электронды мен баспа оқулығы ортақ белгiге ие, атап айтқанда. Оқу материалы
белгiлi бiр бiлiм аймағы бойынша берiледi. Бұл матеиал ғылым мен
мәдениеттiң қазiргi кездегi жетiстiгi деңгейiнде жабдықталған. Оқулықтағы
материал жүйелi түрде берiледi, яғни оқулықтың бүтiндiгiн қамтитын, бiр –
бiрiмен мағыналық қатынасы және байланысы бар көптеген элементтен тұратын
толық анықталған шығарма болып табылады. Көптеген оқытушыларға электронды
оқулық терминi ұнамайды деген пiкiрлер бар. Өмiр де, технология да өзгерiс
үстiнде болғандықтан жаңа терминдерден қорқудың қажетi жоқ. Өзгерiстердiң
барлығына түсiнiстiкпен қарау керек.
Электронды оқулықтың баспа оқулығынан ерекшелiгiн анықтап алу
қажет:Әрбiр баспа оқулығы (қағаздағы) оқушыларды дайындаудың белгiлi бiр
бастапқы деңгейiне негiзделген және оқытудың соңғы деңгейiн ұсынады.
Көптеген жалпы бiлiм беру пәндерiнен кәдiмгi (базалық), күрделiрек,
факультативтi оқулықтар бар. Нақты бiр пәнге арналған элетронды оқулық
бiрнеше күрделi деңгейдегi материалды қамтуы мүмкiн. Сонымен қатар, олардың
барлығы бiр компакт дискiде орналасады, мәтiн анимация мен иллюстрациядан,
әр деңгей үшiн интерактивтi режимде бiлiмдi тексеруге арналғанкөп вариантты
тапсырмалардан тұрады. Электронды оқулықта баспа оқулығына қарағанда
көрнекiлiк басым. Сонымен қатар көрнекiлiк электронды оқулықты жасау
барысында мультимедиялық технологияларды: анимация, дыбыстық қолдау,
гиперсiлтеме, бейнесюжет және т.б. қолдану барысында қамтамасыз етiледi;
Электронды оқулық тексеру тапсырмаларының, тесттердiң көп
варианттылығын, көп деңгейлiгiн және әртүрлiлiгiн қамтиды. Электронды
оқулық тапсырмалар мен тесттi интерактивтi және оқыту режимiнде берудi
қамтамасыз етедi. Қате жауап нұсқалғанда, түсiнiктемелер арқылы дұрысын
ұсынуға болады. Электронды оқулық құрылымы бойынша ашық жүйе болып
табылады. Оларды толықтырып отыруға, түзету енгiзуге, өзгертуге болады.
Электронды оқулыққа жету мүмкiндiгi жоғары. Сұраныс кезiнде электронды
оқулықтың тиражын көбейтуге, оны желi арқылы жеткiзуге болады. Қолдану
барысында әртүрлi қызметтi қамтамасыз етуiне және өңдеу мақсатына
байланысты электронды оқулық әр түрлi құрылымға ие болады.
Қорыта айтқанда, электронды оқулық дәстүрлi құралдан, тек оқу
материалы ғана емес, сонымен қатар меңгеру (осы материалды түсiну және еске
сақтау), бiлiм, бiлiктiлiк және дағдының қалыптасуын бақылау жүйесi
программаланғанымен ерекшеленедi.
Бiлiмгерлер үшін электронды оқулық –өздері толықтырып отыра алатын
және нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып
келеді. Электронды оқулықтармен жұмыс істеу әрбір бiлiмгердiң өз
мүмкіндіктерін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып
саналады. Электронды оқулықтар бiлiмгердiң өз бетімен жұмыс істеуіне толық
мүмкіндік туғызады. Осы жүйе арқылы бiлiмгер практикалық негізде
алгоритмдік ойлау қабілетін дамыта алады. Ал өзіне қажетті мәліметті
компьютер жадынан керекті ұясынан іздеп таба білу де әр адамның бүгін талап
етілетін стратегиялық ойлау қабілетін қалыптастырады. Мұнда сабаққа деген
қызығушылық пайда болып, білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқулықтардың модульдік жүйеге негізделіп құрылуы осы оқулықтың
тиімділігін айқындай түседі. Модульдерге бөлуде теориялық заңдылықтардың
практикалық тақырыптарға сәйкес келуі негізге алынған.
Оқытушылар үшін – электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын
ашық түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Сол себепті электронды оқулықтардың әзірлеп, оны дамытудағы жұмыс та қайта
оралып келіп, түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігі бірте-
бірте артады. Электронды оқулықтарды пайдалануда оқытушы ғылыми
-әдістемелік потенциялын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Электронды оқулықтар арқылы сабақтың ыңғайына қарай қосымша материал
ретінде де, факультативтік және қосымша сабақтарда да қолдануға болады.
Әсіресе, саясат, білім, экология тақырыптары қазіргі өмірмен байланыста
болады. Электронды оқулығы көрнекілік ретінде де, оқу мен компьютер
арасындағы байланыс жасауда да оқытушыларға көп көмек көрсетеді. Оқытудың
әр сатысында компьютерлік тестер арқылы оқушыны жекелей бақылауды,
графикалық, бейнелеу мәтіндері түрінде, мультимедиялық, бейне және дыбыс
бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көмегін
тигізеді. Электронды оқулықтарды жеке тұлғаның ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру құрылы ретінде пайдалану – алғашқы қадам, бірақ бұл білім
жүйесін дамытудың көрнекі белесі, ол оқытушының қазіргі кездегі ролін дұрыс
түсінуге мүмкіндік береді. Енді оқытушы білім мен ақпарат беретін тұлға
емес, ол алға қойған мақсатқа жету жолындағы керекті мәліметтерді тауып
алуға көмектесетін кеңесші әрі әріптеске айналып кетеді
Электронды оқулықты жасау әдiстерi және заңдылықтары
Қазіргі таңда автоматтандырылған оқыту жүйелерін, соның ішінде электронды
оқулық жасаудың көптеген түрлері қарастырылған. Оларды құру әдістері де
алуан түрлі. Оқу материалдарын ұсыну түрлері бойынша оларды негізінен 3
түрге бөледі.
Электронды оқулық жасаудың жай (қарапайым), мультимедиялық,
гипермәтіндік әдiстерi ажыратылып көрсетiлген.Материалды ұсынудың кәдімгі
құжат түрінде көрсетілуі, яғни, қарапайым түрдегі электронды оқулық
дайындау – ол сызықтық түрде жалғаса қолданылатын текстік жүйе. Бұл
электронды оқулық түрі бойынша аздаған материалдық тақырыпқа және бетке
бөлінген, мазмұнды, суреттермен текстік материалдар көлемінде берілуі
мүмкін. Бұл электронды оқулықпен жұмыс жасау принципі бойынша оқылатын
тақырыппен танысу алдын ала белгіленген, өзгертуге болмайтын заңдылықпен
жүзеге асады. Бұл кезде жүйе бірінен-соң бірі орындалады және оқытудың ең
басынан бастап қолдануды ұсынады. Бұл оқулық түрі бойынша білімді бағалауда
тестік жүйе құрылмайды. Мұнда тек өтілген тақырыпқа және оқылып біткен
материалдарға ғана баға беру процесі жүреді.
Мультимедиялық электронды оқулық - ол оқу материалдарын
демонстрацияланған гармоникалық түрде таратады. Онда пәндегі теориялық
тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі. Теориялық материалдарды
графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер, сұлба –тәсілдер арқылы
толықтырып отырса, онда теориялық білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны
мида бекіту үрдістері бір уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі
ұтымды болады. Мұнда практикум компьютерлік имитаторда құрылады. Ал білімді
бағалау тестік жүйе бойынша, ал толықтырушы материалдар интерактивті
компьютерлік типте жүзеге асады. Мультимедиялық оқулық - оқушылардың
қызығушылығын арттырып, зейін қойып көрумен қатар , түсінбей қалған
сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға
мүмкіндік береді және білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқушылардың өздері де алынған ақпаратты көшіріп алып (дискетке,
бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай жұмыс істей алады. Мұғалімдер үшін
– мультимедиялық электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Бірақ мультимедиялық оқулықтардың бір кемшілігі – олар жоғарғы дәрежелі
ақпараттық қолдауды қажет етеді, компьютер жадысынан көп мөлшерде орын
алады.
Оқыту жүйесінің типтері бойынша электронды оқулық жасаудың үшінші түрі
– гипермәтіндік электронды оқыту жүйесі болып табылады. Гипермәтін - бұл
ақпаратны басқарудың өзге тәсілдермен байланысқан түрі (мысалы, СУБД)
пайдаланушы қызметі жұмыс істеуде көптеген керекті ақпаратлардан іздеуден
тұрады. Мұнда керекті пән не қажетті құжаттар мағынасы бойынша бір бірімен
байланысады және гипермәтін мазмұнымен танысу информационды фрагмент арқылы
жүзеге асады. Ақпаратмен танысуда алдын-ала көрсетілген мазмұндама бойынша
жүзеге асады. Мазмұн бойынша көрсетілген тақырып арқылы өзіңізге керекті
мәліметтерді қуалау әдісі арқылы ала аласыз. Гипермәтіндердің бір-бірімен
байланысуы тақырыптық ұқсастыққа байланыстыболады. Гипермәтіндік құжаттарды
құрудың көптеген тәсілдері құрылған, ал жалпы өте тиімді болып саналатын
екі түрлі тәсілі қарастырылған.
Бірінші тәсіл бойынша, берілгендер негізін Windows жүйесінің
көмегімен, анықтамалық түрде құру. Бұл тәсілдің жақсы жақтары яғни
плюстері бар. Ең бастысы – ол реализацияланған, новигацияланған жүйе.
Оның қызметі: өзімізге керекті мәлімет не ақпаратны автоматты түрде
глоссариі құрылған кілттік сөзбен іздеу және документті баспаға жіберу
мүмкіндігі бар. Анықтамалық жүйе файлы форматталған текст профикасымен,
анимациясымен құрылуы мүмкін. Бірақ мұндай файлдарды құру арнайы
компиляциялау процесінің көмегімен құрылатын мүмкіндікті қалайды. Мұнда
файлдар компиляторсыз жұмыс жасай алмайды. Анықтамалық файлдар –
программалық элементтерді ұстамайды, анықтамалық жүйе ішкі қандай да бір
тілдің көмегімен құрылуын қамтымайды. Есесіне локальды компьютердің қатты
дискісінде орналасқан пайдаланылатын файлдарды жүктей аламыз. Сонымен қатар
текстік материалдарды және оқыту программаларын бөлуге болады.Негізгі
кемшілігі – Windows анықтамалық жүйесін қолданудағы модификацияның мүмкін
болмауынан интерфейсті өзгертуге болмайды. Оқулықты көру терезесі
операциондық жүйелер объектісінде құрылған және өзгертулерді новигациялық
механизм арқылы беру қамтылмаған.
Екінші тәсіл бойынша толық түрдегі гипермәтіндік құжаттарды құру –
HTML тілінің негізінде. Бірақ бұл тәсіл өте қиын және гипермәтіндік құжатты
құрудың ескіше тәсілі. Сондықтан, электронды оқулық құру түрлі тәсілдермен
іске асырылуы керек және әлі де болса дамыта түсу мүмкіндігі бар.
Электронды оқулықтарды құрастыру технологиясы оқыту процесінің
заңдылықтарына негізделіп жасылып, бір –бірімен тығыз байланыстағы негізгі
төрт бөліктен тұрады. Олар:
1. Мотивациялы –мақсаттық;
2. Мазмұндық;
3. Операциялық;
4. Нәтижелік бақылау компоненттері;
Электронды оқулықтардың мотивациялы – мақсаттық компоненттері
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз –
жергілікті, жүйелік және функциональдық білім жиындары. Ол оқушының өз
танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқулықтардың мазмұндық компоненті гипермәтін арқылы жүзеге
асырылады. Гипермәтін – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі консепциялардан,
кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы
ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал
кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне
материалдарымен толтырылады. Гипермәтін нақты құрылымдардан тұрады да, бір-
бірімен тығыз байланысқан ықшам логикалық жүйе болып табылады. Электронды
оқулықтардың операциялық компоненті интерактивті формада берілген
тапсырмаларды орындау арқылы іске асады.Электронды оқулықтардың нәтижелік
бақылау компоненті тест алу жолдарымен жүргізіледі. Электронды оқулықта
тестердің екі түрі беріледі: бір дұрыс жауабы немесе бірнеше дұрыс жауабы
бар. Тест соңында оқушы өзі қателескен сұрақтарды тексеріп, көре алады.
Әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны ауыстырылып отырады.Электронды
оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы бар. Осыған
байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескеру керек. Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электронды оқулықтың
сол пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын. Электронды оқулықтар курста
оқытылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты лекция конспектісін қамтитын
негізгі; зертханалық және практикалық тапсырмаларды орындауға арналған
қосымша; материалға байланысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші;
аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды
дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімі бөлімдерін қамтуын; Электронды
оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын, яғни берілетін тақырыпқа
қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру керек; Белгілі бір
тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық болмауы тиіс. Егер
мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса, онда экранда пайда
болатын оң жақ тік жақ, төменгі көлденең жылжыту сызықтарын электронды
оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура келеді. Мұның өзі
пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және мәтінді жоғары –төмен
оңға –солға жылжыта беру пайдаланушының шыдамдылығына да әсер етеді. Бір
қатардағы мәтін 62 – 65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды баспаға
шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей болуы керек.
Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін MPEG,
AVI типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат арқылы
электронды оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік деңгейін
арттырады.Оқыту дидактикасының заңдылықтары бойынша электронды оқулық
жасауда мәтiнмен жұмыс жасауда, яғни берілетін тақырып не мәліметтерді
қолдануда, оны электронды оқулық жасауға даярлауда мына заңдылықтарды
қолдану керек. Оқу курсындағы кілттік тақырыптардың гипермәтін түріндегі
көрінуі структуралық элементпен, иллюстрациямен , аудио-видео комментаримен
не видеоиллюстрациямен болуы керек, таңдалған пәндегі немесе курстағы
мәліметтер структураланған болуы тиіс және аяқталатын фрагмент және жаңа
түсінік санымен шекутелінетін болуы тиіс (дәстүрлі оқулықтағы барлық талап-
тілектер автоматты электронды оқулықтар үшін де шешуші бағыт болып
саналады);
Оқулықтың негізгі фрагменті (негізгі тақырып) текст түрінде және
шығатын (оқылатын) материал иллюстрациямен, аудио не авторлық (не
лекторлық) видео жазба түрінде болуы тиіс. Бұл элементті тірі лекциялар
деп атауға да болады. Өйткені мұнда түсіндірілетін материал кілттік
түсініктемелермен берілетін видео-лекция. Мұнда маман лектор оқылатын
пәннің жай (дәстүрлі) оқулықта түсінуге күрделі тиетін акценттік ойларын
бөлектеп түсіндіреді. Тірі лекцияларда міндетті түрде жылжымалы сызықтар
болуы керек. Өйткені лекцияны қайталау, қосылған жерден бастау, кез келген
орыннан қайталау жылжымалы сызықтарды керек етеді. Текстік ақпаратлармен
біршама бөлігін тірі лекциялар түрінде жасау автоматты электронды
оқулықтағы кез-келген текст фрагментін баспадан шығару мүмкіндігін қамтуы
керек. Бұл қазіргі күннің талабы. Өйткені арнайы курстарда берілетін
лекциялар баспалық түрде шығаруды қажет етеді. Адаптация механизмі бойынша
пайдаланылатын шрифт өлшемі пайдаланушы сұранысы бойынша құрылуы тиіс.
Қандай жағдайда да монитор экранында шрифт өлшемі 12-ден кіші болмауы
керек. Иллюстрациялар, күрделі модельдерді көрсететін сызбалар (карталар,
сызбалар, пландар, схемалар, өндіріс өрнының чертеждері т. б.) не құрылғы
түрдегі иллюстрациялар тез арада пайда болатын көмекші құрал ретінде, жеке
элемент иллюстрациясымен пайда болып жоғалып тұратын синхронды курсордың
қозғалысымен пайда болатын түрде құрылуы керек. Гипермедиялық графикті
қолдануда тексте пайда болған көмекшілер арқылы (асты сызылған текст) толық
экрандық көлемдегі иллюстрацияларды қолдану керек. Текстерде гипермедиялық
ауысу күрделі иллюстрация элементтеріне байланысты.Электронды оқулықта
көпжақты интерфейсті ұсынады. Мұнда әр терезеде ақпаратлық байланыс болады
(мысалы, ғимарат планында таңдалған бөлме көрсетіледі, ал негізгі терезе
-таңдалған бөлменің өзі не оның панорамасы, ал келесіде –керекті цифрлық
ақпаратлар және т.б.)
Текстік бөлім көпсанды, тоғыспалы, түйінді гипермәтіндермен (сілтеме)
байланысып тұруы керек. Себебі керекті ақпаратны іздеу көп уақыт алмауы
тиіс. Сонымен қатар іздеу және индекстеу де қамтылуы керек. Перспективалы
элементтермен байланысқан пайымды анықтамалық- сөздік пәндік облыстар
бойынша құрылған болуы тиіс. Толықтырғыш ақпаратлар не анимацияланған
клиптер мәтiндiк шығармада түсінуге қиын бөлімдерге қойылуы тиіс. Аудио
ақпарат оқытуда оқу алдында өзгертілмейтін музыкалық аспаптың даусымен,
құстарды және олардың тамылжыта ән салғанын үнін айырумен, жүрек қағысымен
ауруды айыруды, шет тілдерін үйрену т. б. варианттарын қоюға болады. Көп
жағдайларда мұндай бөлімдер оқулықтың мазмұнды бөлімінде қарастырылады.
Электронды оқулықтардың новигациясының дұрыс көрсетілуі үшін дыбыстық
сигналдарды қосу пайдалы және т. б. Сонымен қатар ақпаратларды есте
сақтауға көмектесетін қатты емес фондық музыкаларды пайдалану мүмкін.
Барлық автоматты электронды оқулықтарда таңдалған текстің көшірмесін алу
мүмкіндігі, блокнотта редакциялау және баспаға шығару осы оқулықтардың
арқасында жүзеге асуы тиіс. Өйткені автоматты электронды оқулықтар
көмегімен курстық жұмыстар және рефераттар дайындау мүмкіндігі бар.
Автоматты электронды оқулықтар баспаның толық аналогы болмауы керек, ол
қарапайым (дәстүрлі) оқулықпен салыстырғанда принципті түрде өзін
компьютерлік және педагогикалық технологиялар біріктірілген жоғарғы сапаға
ие болуы керек. Кері жағдайда автоматты электронды оқулықтар дәстүрлі
оқулықтардан сапасы жағынан да, пайдалану жағынан да төмен болып
қалады.Жалпы электронды оқулықтарды пайдалану үшін Microsoft Internet
Explorer, Netscare Navigator сияқты программалық жабдықтар пайдаланылса,
оларды дайындау үшін HTML(Hypertext Markup Language), FrontPage Express
программалары қолданылады. Электронды оқулықтар жасау үшін бұл
программалармен қатар Java, JavaScript, VBScript, ActiveX қосымшаларын
пайдалануға болады. Бұл қосымшалар HTML –дің мүмкіндігі жете бермейтін
функцияларды, операцияларды орындауға қол жеткізеді.
2. ТАРАУ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ҚҰРУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛАР ЖӘНЕ
ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz