Балалар жиһазын дайындау
Мазмұны
Аннотация
Нормативтік
сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
Белглеулер мен
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1 Болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау өнеріне баулудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .8
1.1 Болашақ кәсіби мамандарының іскерлік қабілетін дамытудың
психологиялық және педагогикалық
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 8
1.2 Жиһаз түрлері және оларға күтім жасау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.3 Жиһаз өндірісінің даму
динамикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .19
1.4Білім беру мекемелерінің жиһаздарына қойылатын негізгі
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2 Болашақ кәсіби мамандарын жиһаз жасау шеберлігіне баулудың
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
2.1 Балалар орындығының түрлері және олардың негізгі
өлшемдері ... ... ...29
2.2 Кәсіптік мектеп оқушыларын жиһаз өндірісі және жиһаздарды дайындау
талаптары тақырыбын
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...35
3. Орындық және үстел дайындаудың әдіс-
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...41
3 Балалар жиһазын
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.45
1. Балалар жиһазының
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .45
2. Балалар орындығы мен үстел үлгілерін құрастыру технологиясы ... .52
3. Балалар жиһазын дайындаудың экономикалық
есебі ... ... ... ... ... ... ... 58
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...60
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 62
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
АННОТАЦИЯ
При выполнении дипломной работы рассматривались пути обучения
мастерству будущих профессиональных специалистов, развитие интересов
школьников при обработке мебельных изделий и художественной обработки
древесины.
Учащимся средних школ рекомендуют пути выполнения разных видов
раскладных стульев, направленные содержанием и рисунками путем обработки
древесины.
Стул — мебельное изделие для сидения одного человека, с твёрдой
спинкой и твёрдым сиденьем, с высотой сиденья, функционально удобной при
соотношении его с высотой стола. Основные части стула — сиденье и спинка, в
типичном стуле сиденье опирается на четыре ножки, иногда в конструкцию
стула входят подлокотники. Спинка может иметь незаполненный промежуток до
сиденья или выполняться на всю высоту, без промежутка. Также промежуток
между спинкой и сиденьем может быть заполнен декоративным элементом.
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
- Қазақстан Республикасының тұнғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында атты
Жолдауында және Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға білімді
жетілдірудің Мемлекеттік бағдарламасы;
- Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы;
- Университеттің ішкі нормативтік ережесі:
- УЕ – ХҚТУ – 015 – 2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен
рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар;
- УЕ – ХҚТУ – 027 – 2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу
ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) – тиісті саланың нақты мамандығының өзекті
проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып
табылатын бітіру жұмысы.
Дифференция - столдың артқы қырынан (тігінен алғандағы) орындыққа
дейінгі ара қашықтық.
Балалар бөлмесі – сәби көп уақытын өткізетін орын.
Конфирмат – АЖТ, МДФ материалдарынан жасалынған жиһаздарға арналған
бұрама шеге.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Университет - Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік
университеті;
ОТ - оқыту технологиясы.
АЖТ - ағаш жоңқалы тақтай
ҚР - Қазақсан Республикасы
МДФ - ағаш жоңқаларын жоғары температурада құрғақтай
престеу арқылы жасалынатын материал
Кіріспе
Зерттеу көкейкестілігі. Республикамыздың алдында тұрған басты
міндеттердің бірі-әлемдік қауымдастыққа Қазақстанның, оның экономикасы мен
білімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Аталған міндеттерді шешу Ел
президентінің Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
жолында атты Жолдауында және Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға
білімді жетілдірудің Мемлекеттік бағдарламасында айқын көрініс тапқан.
Бағдарламада кәсіптік білім беру жүйесінің құрылымын өзгертіп
дайындалатын мамандарды стандарттау жүйесі ұсыныстарына сәйкестендіру
көзделген. Бұл шаралар іс жүзінде асқанда білімді басқарудың тиімді жүйесі
құрылып, кәсіби шараларды өздігінен творчествалық тұрғыдан шеше алатын
бәсекеге сәйкес мамандар даярланып, тұлғаның кәсіби бәсекелестігін
қалыптастыру қамтамасыз етіледі.
Осы міндеттерді орындаудың бірден бір жолы-еліміздің білім
мекемелеріне, оның ішінде кәсіптік мектептерге тек арнайы білім берумен
ғана шектелмей, түлектерге кәсіби жағынан жылдам бейімделу дағдыларын
қалыптастыру. Сондықтан бүгінгі үдемелі дамып отырған қоғамдағы білім беру
жүйесіндегі өзекті мәселесінің бірі – болашақ кәсіби мамандарды даярлау
ісінде бүгінгі қоғамның талаптарын орындай білуге бағыттау. Ол үшін бірінші
кезекте кәсіби мектеп оқушыларының еңбек тәрбиесі мен кәсіби бағдар беру
жұмыстарын түбірімен жаңарту. Мектептен беріле бастайтын еңбек тәрбиесіне
баса көңіл аудару, оларды еңбекпен байланыстыру арқылы кез келген мекеме
орындарында жұмыс істей білетін жан-жақты да қабілетті мамандар даярлау.
Осы орайда әрбір жас буын ең алдымен өз білімін өз еңбегімен жеке
басына ғана емес, қоғамға да пайда келтіретін азамат ретінде өзін саналы
түрде түсіне білу керек.
Сондықтан да мектеп қабырғасынан балаға білім ғана беріп қоймай,
олардың болашаққа өз ұстанымын дұрыс бағытта қалыптастыра алатын олардың
оқу белсенділіктерін ары қарай дамыту. Болашақ кәсіби мамандарды даярлауда
бірінші кезекте, мектеп оқушыларының мамандық туралы таным-түсінігін
толыққанды қалыптастыру. Ол үшін, әуелі жалпы жоғары сынып оқушыларының оқу
белсенділіктерін қалыптастырумен бірге еңбектік іс әрекеттерін
қалыптастыруда және оларды жан-жақты үйлесімді дамуында мектептегі еңбек
тәрбиесінің маңызы зор болып саналады.
Бүгінгі қоғам талаптап отырған білім беру жүйесіндегі үдемелі
өзгерістер, әсіресе кәсіптік білім беру мазмұнының түбегейлі өзгертілуі.
Өйткені, бүгінгі қоғамның жұмысшылар тобын құрайтын кәсіптік техникалық
колледждер мен кәсіптік техникалық лицейлер болып саналады.
ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2012 жылдың 14 жетоқсанында
Қазақстан-2030 стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты
халыққа Жолдауында Кәсіптік техникалық білім беру саласына аса зор мән
берілген болатындығын педагог өз еңбегінде атап кеткен [1]. Осы орайда
бүгінгі таңда еліміз аумағында орналасқан барлық кәсіптік техникалық білім
беру жүйесінде оң өң өзгерістер орын алуда. Жалпы білім беретін орта
мектептердің түлектеріне жан-жақты талаптар қойылып, болашақ мамандық иесі
болуға алдын ала кәсіби бағдар жұмыстары жүйелі жүргізілуде. Мектеп
оқушыларының еңбектік іскерлік қабілетін дамытуда Технология пәнінің
алатын орны ерекше. Технология пәнінде мектеп оқушылары еңбектің алғашқы
әліппесімен танысып, олардың байқағыштығы, ой - өрісі, сана-сезімдері және
олардың пәнге деген қызығушылықтары арта түсіп іскерлік қабілеттері артып
отырады.
Сондықтан технология сабақтарында оқушылардың іскерлік қабілетін
дамытуда бүгінгі мектеп оқушыларына жан-жақты білім беруде бүгінге дейін
өтіліп келе жатқан мектептегі технология сабағы дегенмен өз дәрежесінде
өтіліп келе жатқан пәндердің бірі болғанымен оқушылардың сабаққа деген
қызығушылықтарын арттыру мақсатында ұсынылған оқулықтарымыздың бүгінгі
таңда олардың сабаққа деген оқу белсенділіктері мен бірге іскерлік
қабілеттерін дамыта түсетін оқу-әдістемелік құралдардың жоқтың қасы. Біз
айтып отырған талаптардың орындалмауынан бүгінгі күні біршама қарама-
қайшылықтар туындайды. Біз жазып отырған дипломдық жұмыстың тақырыбы осы
мәселелердің шешімін табу мақсатында ұсынылған оқу-әдістемелік құралдарға
талдау жасап, өз ұсыныстарымызды жасауға Балалар жиһазын дайындауда
болашақ мамандардың іскерлік қабілеттерін қалыптастыру деп таңдап алуға
себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты – болашақ кәсіби мамандарды даярлауда мектеп
оқушыларының іскерлік қабілетіттерін дамытудың психологиялық ерекшеліктер
мен педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын анықтау.
Зерттеу жұмысының нысанасы – кәсіби мамандар даярлайтын жоғары оқу
орындары мен мектептің оқу тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні – жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен
іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
а) Жоғары оқу орындарында даярланатын болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау
өнерінде кәсіби даярлаудың психологиялық ерекшеліктеріне және осы мәселені
зерттеген педагог-психологтардың еңбектеріне талдау жасау.
ә) Болашақ мамандарды мектепте өтілетін технология пәнінде оқушылардың
іскерлік қабілеттілігін дамыту үшін оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдеріне
талдау жасау.
Зерттеу жұмысының әдістері – талдау, жинақтау, іздену, бақылау, оқушы
жұмысын зерттеу, сауалнама жүргізу, тест т.б.
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау өнеріне баулудың теориялық
негіздері
1.1 Болашақ кәсіби мамандарының іскерлік қабілетін дамытудың психологиялық
және педагогикалық ерекшеліктері
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында ... білім берудің тиімді жұмыс
істейтін қазақстандық жүйесі қалыптасып, қазіргі әлемде Қазақстанның
лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың
сапалық білім деңгейіне қол жеткізетін болады деп атап көрсеткен [2].
Яғни, жаңа қоғамда жаңа сапалы маман керек. Мұндай мамандарды
қалыптастыру бүгінгі заманның білім беру жүйесінің алдында тұрған басты
міндеті. Әрбір жеке тұлғаның, бүкіл халықтың, бүкіл қоғамның тағдыры білім
беру саласында еселі қызмет атқарып отырған, барлық ұстаздармен кәсіби
мектеп мұғалімдерінің еңбегіне тікелей байланысты. Өйткені кәсіптік
мектептерде белгілі бір жұмысшы мамандығына бағыт-бағдар беру жұмыстары
атқарылады. Ол үшін кәсіптік Мектеп ұстаздарымен оқу шеберлерінің өз
қызметінде шығармашылық бағытта ұйымдастыра білуі үшін, ең алдымен өз
қызметінің мәнін тереңінен түсіне алуы-басты шарт.
Қайбір мамандықтың қыр сырын жетік меңгеру үшін ең алдымен кәсіби
мектепте берілетін білім негіздеріне байланысты болып келеді. Сондықтан
бүгінгі қоғам талаптарына сай қызмет атқарып отырған кәсіптік мектепте
қызмет атқаратын ұстаздар еңбегін ерекше атап өтпеске болмайды. Біз зерттеп
отырған тақырып төңірегі, болашақ мамандарды кәсіби мектептерде даярлау.
Кәсіптік мектептерде көбінде мектеп бағдарламасындағы пәндер жүргізіледі.
Сондықтан да көбінде оқушылардың іскерлік, белсенділік қабілеттері туралы
тереңінен зерттелген.
Мұғалім қызметінің негізгі мәні-оқушыны оқыту, тәрбиелеу, дамыту ғана
емес, сол үдерістерді басқаруды шығармашылық тұрғыдан ұйымдастыра білу.
Өйткені, мұғалім еңбегінің бүгінгі нәтижесі қандай болса да, елдің,
қоғамның ертеңі, болашағы сондай болмақ деп түсіндіреді [3].
Жалпы, оқушылардың оқу белсенділігі мен бірге іскерлік қабілетін
дамытуда бірінші кезекте мотивациялық компанентерді жүзеге асыратын
оқытудың әдістері мен тәсілдерін қолдану және білім алуға өз бетінше
ізденуін, оқушылардың бағдарлық іс-әрекеттерін қалыптастыруын Ресейдің
педагог ғалымдары И.Я.Лернер, А.М.Матюшкина, М.И.Махмутов, В.Оконов өз
еңбектерінде кеңінен қарастырған [4].
Баланың бойында даму процесі өмір бойы жүріп отырады, сол даму
процесінде баланың оқу белсенділігі арқылы іскерлік қабілеттері артып
отырады. Балалар бастауыш сынып кезінде-ақ өмір процесіндегі шындықты,
болмыстағы құбылыстар мен заттарды анықтап білуге, адамзаттың тарихи
тәжірибесін менгеруге талпынады. Ал, балалардың әр нәрсені білуге
құмартуынан таным ынтасы оянатындығы мәлім. Осы жаста балалар қарым-
қатынас шеберлігі кеңеюінің маңызы артады. Оқушылар бойындағы өзгерістер
мұғалімдерден оқу тәрбие жұмысын нақты мақсатқа бағытталуды талап етеді.
Оқу белсенділіктің негізгі жетекші түрі оқу болғандықтан, оқу арқылы
олардың іскерлік қабілеттері арқылы таным процесі яғни қабылдау, қиял, ес,
зейін, ойлау қабілеттері дамиды.
Педагог ғалым Сабит Бабаевтың Жалпы педагогика атты оқу құралында
іскерлік, қабілеттілік - оқушының оқып-үйренуге бағытталған қатынасы,
оның құрлымдық элементтері 1) оқу тапсырмаларын орындауға әрдайым дайын
болу; 2) дербес іс-әрекетке құлшыныс; 3) тапсырма орындауға саналық; 4) оқу
жүйелілігі; 5) білім деңгейін көтеруге қызығу;- деп түсініктеме береді [5].
Балалардың оқуға деген қатынасын мұғалімдер әдетте олардың іскерлік
қабілеттлігімен сипаттайды. Демек, іскерлік қабілеттілік оқушылардың іс-
әрекет аясына ену дәрежесімен анықталады.
Іскерлік құрлымын біз жоғары да атап өткен бірліктерден тұратынын
анықтадық. Оқушылардың танымдық белсенділігі мен іскерлік қабілеттілігі
өзара байланысты: іскерлілі күшті оқушылар, әдетте, дербес жұмыс істеуге
қабілетті келеді. Адам бойындағы белсенділікті арттырудағы басты мақсат-
оқушылардың оқуға деген құштарлығына нәр беріп, оқу-тәрбие жұмысының
сапасын көтеру. Педагогикалық тәжірибелерде іскерлік қабілетті арттырудың
әртүрлі жолдары пайдаланылады. Олардың ішінде оқытудың әртүрлі формалары,
әдістері, құрал-жабдықтары, оларды әрқилы жағдайлардың туындауына сәйкес
бір-бірімен ұштастырылып, оқушылардың белсенділігімен іскерлік
қабілеттлігіне де дем беру. Сабақ жағдайларында оқушылардың іскерлік
қабілеттілігін арттыруға келесі әрекеттер тиімді болып саналынады:
- өз ой-пікірін қорғай білуі;
- сыныптастары мен пікірсайыстарға қатысып өз пікірін айта білуі;
- жолдастарының жауаптарына сын пікір білдіре алуы;
- үлгерімі төмен оқушыларға көмек көрсете білуі;
Ұрпақ тәрбиесі, оның ішінде білім беру ісіндегі өзгерістер елімізде
өтіп жатқан реформалармен ғылыми техникалық прогрестің алғы шарттарының
бірі. Оның үстіне бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде ену мақсатында
Қазақстан Республикасында білім берудің жаңаша жүйесі құрылып өз
нәтижелерін беруде. Аталған өзгерістер оқу-тәрбие үрдісіндегі болып жатқан
түрлі бағыттағы білім беру қызметін жаңаша қаруды, қол жеткізген табыстарды
сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың оқу белсенділіктері арқылы
іскерлік қабілеттілігін дамытуды және мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда
ұйымдастыруды талап етеді. Осы мақсатта педагогика ғылымын дамытуда үлес
қосқан ірі тұлғалы ғалымдар, философтар, педогогтар ертеден-ақ өз үлестерін
қоса білді. Мысалы, М.Данилов пен Б.Есимовтың Дидактика кітабында Оқыту
әдістері оқушылардың оқып-үйренушілерге көмектесу тәсілдері, осы тәсіл
арқылы таным күштерін дамытады деп жазған[6].
Авторлар әдістерді ғылыми және дидактикалық деп топтай келе,
педагогикалық дидактикалық әдістер психологиялық басымдық көрсететін
көзқарас деп тұжырымдайды. Кез-келген құбылыс элементі сияқты оқыту
әдісінің субъективті және объективті бөлімі бар. Ресей халқының ағарту
ісінің білгір қайраткері К.Д.Ушинский Ана тілін оқытуға басшылық
еңбегінде, В.А.Сухомлинский Балаларға жүрек жылуы еңбегінде, В.Ф.Шаталов,
Н.А.Менчинская, П.П.Блонский, Я.А.Пономаров т.б өздерінің еңбектерінде атап
көрсетеді. [ 7]
Қазақ халқының тұнғыш ағартушысы Ы.Алтынсариннің Таңдамалы
педагогика мұралары және М.Жұмабаев өзінің Педагогика, Қ.Бержанов,
Т.Сабыров Оқыту теориясының негіздері т.б еңбектерінде жастарға білім
беру саласында өскелең өмір жағдайында оқу белсенділігін дамытудың
маңыздылығына көп тоқталады. Бала психологиясын жан-жақты зерттеп оны терең
білу, оның даралық ерекшеліктері мен үнемі санасып отыру мектеппен
мұғалімдердің жауапты да құрметті міндеті деп түсіндіреді. Сондықтан
бірінші кезекте, мектеп мұғалімдері алдын ала оқытудың әдістеме негіздерін
жан-жақты менгерумен қатар мектеп жасындағы балалардың жасына сәйкес әрі
жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас
жеткіншектердің қалыптасуындағы психологиялық заңдылықтарды терең білу
міндеті қойылуда.
Әр адамның меңгерген білім деңгейімен мазмұнына байланысты жүзеге
асырылады. Қоршаған дүниені білу танымдыққа байланысты. Таным-адам
санасының дамуының негізі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны игеруді
де үйренеді.
Білімнің қалыптасып дамуының жалпы шарттары, философияның негізгі
мәселесі – рухани материалдарға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан
зерттейтін ілім – таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа
ғылыми теориядан түрлі айырмашылығы бар. Ол білімнің қалыптасуы мен
негізделуінің жалпы ұстанымдарын, оның ақиқаттылығының жалпы шарттарын,
объективті қатынастарды қалыптастыру. Сондықтан Аристотель: Сыртқы дүние
заттары алғашқы, көзқарастармен, танымдық белсенділігін іскерлік
қабілеттері арқылы қалыптастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына
негіз салу болып табылады.
Таным-философиялық ұғым, Айналадағы материалдық шындықтың адам
санасында бейнеленуі. Қоршаған дүние, объективті түрде өмір сүретін
болғандықтан, оның заттары мен құбылыстары санада бейнеленеді. Көру,
сезіну, түйсіну арқылы сезім мүшелерімізге материалдық заттар әсер етеді
де, біз оларды қабылдаймыз. Қабылдау барысында сыртқы сезім мен ішкі
сезімдер біріге отырып, танымды анықтай түседі. Адам баласы танымдық
белсенділік арқылы білмеуден білуге көшіп отырады. Ол затты, құбылысты
танығаннан кейін, енді таныс еместерін білуге ұмтылады, ізденеді. Сөйтіп
толық емес, толығырақ, дәлірек білімге қарай дамиды. Тану үшін адам дүниеге
белсенді әсер етеді, оған ықпал жасап өзгертеді, екінші зат ендіреді, соның
нәтижесінде өзі де өзгереді. Демек, мектептегі оқу үдерісі оқушылардың оқу
белсенділігін іскерлік қабілеттері арқылы арттырып, шығармашылық әрекетін
дамуына жол ашады.
Оқу белсенділігі мен іскерлік қабілеттілік– оқушылардың оқуға, білімге
деген ынта-ықыласының, құмарлығының ерекше көрінісі. Оқу белсенділік
проблемалық сұрақтың жауабын іздестіруде, өзіндік жұмыс орындауда жүзеге
асса, өзіне тапсырылған жұмыстың нәтижелі болуы үшін іскерлік қабілеттілік
аса қажет. Оқушылардың өздігінен білім алуы өз еркімен жұмыс істеуді талап
етеді. Оқушылардың оқу-таным қабілеттлігін арттырудың тиімді құралдарының
бірі – оқушының өзіндік жұмысы мен өздігімен білім алу әрекеті.
Білімді игеру барысында оқушыда кездесетін қиындықтарды жеңу,
табандылық, еске сақтау, кітаппен жұмыс істеу, байқау және жазба жұмысын
жүргізе білу, ой әрекетінің бірқатар тиімді тәсілдерін игеру, өзін бақылай
білулері керек. Мұндай іс-әрекеттер өзіндік жұмыстар арқылы іске асырылып
отырады.
Өзіндік жұмыс танымдық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруда,
болашақта білімді өз бетінше жинай алу қабілеттерін дамытуда жетекші рөл
атқарады, ойлауды жандандыра түседі, және оқып үйренуде оқушылардың жалпы
белсенділігін арттырады. Оқушының оқу үрдісінде танымдық белсенділігін,
қабілетін дамыту, танымдық жан қуаттарының оянуына ықпал ету, білім
деңгейін жетілдіру, ұзақ әрі жүйелі түрде жүргізілетін жұмыстардың
нәтижесінде қалыптасады. [8]
Мектеп оқушыларының жан-дүниесінің біртұтас бейнесін қалыптастырудағы
пән аралық байланыс арқылы оқу белсенділігін зерттеуде мына еңбектердің
мәні зор: оның ішінде оқу әрекетінің тиімділігін арттыру мәселелерін
қарастыруға Ю.К.Бабанский, Т.И.Шамова, М.М.Левина, И.Я.Лернер т.б. өз
үлестерін қосты.
И.Я. Лернер оқу белсенділік пен танымдық, ізденімпаздылық ұғымдарының
ара қатынасы жөнінде бұған қарама-қарсы пікірді ұсынады. Мәселен,
Б.П.Есипов: Белсенділік шәкірт ақыл-ойының ізденімпаздығының белгілі бір
дәрежесін көрсетеді, - дейді [9].
Б.П. Есиповтың пікірімен дауласа келіп, ол белсенді болмай, ізденімпаз
бола алмайсың дейді, сөйтіп белсенділік, ізденімпаздылық шартына
жатқызамыз. Бұл ұғымдарды ажыратудағы қиындық тек танымдық іздемпаздық
ұғымын ғана емес, сонымен бірге танымдық белсенділік ұғымында түрліше
түсіндірудің орын алып отырғанына байланысты. Бір қатар авторлар танымдық
белсенділікті іс-әрекет ретінде қарастырады, бірақ жеке тұлғаның ерекше
қасиеті ұғымының мазмұнын ашып көрсетпейді.
Аталған ғалымдардың еңбектерінде бұл көзқарастарға талдау жасай келе,
Т.И Шамова оларды бір-бірінен бөліп-жарып қарауға болмайтынын атап
көрсетті, сөйтіп, қомақты талдау материалында танымдық белсенділік ұғымының
мәнін тек оларды диалектикалық бірлікте пайдаланғанда ғана түсінуге
болатынын көрсетеді. Біз танымдылық белсенділікті шәкірттің ақыл-ой және
дене қуатын жәй ғана жұмылдыруына жатқызбаймыз, қайта оны жеке тұлға
белсенділік сапасы ретінде қарастырамыз, бұл сапа оқушының белсенділік
мазмұны мен процесіне көзқарасында, оның білімді және іс-әрекет тәсілдерін
оңтайлы қысқа мерзімде тиімді игеруге ұмтылуында, мінез-құлық, ерік-жігерін
оқу-танымдылық мақсаттарға жұмылдыруында көрініс табады - деп атап
көрсетеді [10].
Жоғарыда аттары аталып кеткен педагог ғалымдардың оқушылардың танымдық
әрекеттері мен іс әрекеттік белсенділіктері, қабілеттері туралы сөз
еткенде, диплом жұмысымыздың негізгі тақырыбының өзектілігіде басты
назардан тыс қалмаған. Өйткені, мектепте өтілетін технология сабағында
оқушылардың іс-әректтері мен іскерлік қабілеттілігін арттыруда еңбек
тәрбиесінің маңызы зор деп айтуымызға болады.
Мектеп оқушыларының еңбекке қызығушылықтары жайдан – жай артып
отырмайды. Бұл жерде, әрбір мұғалімнің жеке үлесімен бірге мектептің
технология пәнінің мұғалімдерінің өзіндік ерекшеліктері бір басқа. Пән
мұғалімдері, әрбір баланың еңбекке қатынасын, қызғушылықтарын, жеке
даралығын тереңінен зерттеу арқылы анықтай алмаса, баланы сабаққа қызықтыру
оңайға түспейді. Сондықтан, мектеп оқушыларының әрбір сабақ үстінде еңбек
ету қарқынын еселей түсу үшін, баланың танымдық түсінігін жан-жақты
қалыптастыра білу пән мұғалімнің педагикалық шеберлігіне байланысты болып
келеді.
Жалпы оқу белсенділік, іскерлік қабілеттілік күрделі педагогикалық
құбылыс болып табылады, оның мазмұнын тек кешенді түрде ашу арқылы ғана
түсінуге болады. Оқу белсенділігі мен іскерлік қабілеттілігі ұғымының
мазмұнына түрлі авторлардың түрліше мағына беретінін ескерсек, бұл
параметрлердің жиынтығы тым әр текті болып шығады (мұнда ауқым да, кеңдік
те, мүдде де, дайындық та, еске түсіру белсенділігі де, т.б. бар). Бұл
талаптың орындалуы оқушылардың оқу материалын түсінуге, өткен материалдарды
жаңа сабақ материалымен байланыстыруға және алған білімдерін тәжірибеде
пайдалануға, өз пікірлерінде оларға сүйену ұмтылысынан көрінеді.
Білімді саналы меңгеру өз бетімен жаңа білім алуға мүмкіндік беретін
ақыл-ой еңбегінің өзіндік тәсілдерін игермейінше іске аспайды. Оқушылардың
іскерлік қабілеттілігі - танымдық іс-әрекетінің көздейтін мүддесі, білімнің
қоғамдық мәнін ұғыну, қоғамға қызмет ету қарқынын үдету қажеттігі негізінде
дамиды.
Баланың іскерлік қабілеттіліктің ең жоғарғы көрінісі оқушылардың алған
білімдерін өмірде, тәжірибеде нәтижелі пайдалана білуі болып табылады.
Осыдан келіп, оқыту барысында оқушының іс - әрекетінде іскерлік
қабілеттілікті қалыптастыру талабы туындайды [11].
Оқушылардың оқу белсенділігі мен іскерлік қабілетін дамыту мәселесінің
сан қырлығын ескеріп және компьютерлік техниканың көмегімен оқу үрдісін
жекелеуге мүмкіндік беретін, тұлға мен оқу іс-әрекет теориясының негізгі
қағидаларына сүйене отырып, танымдық белсенділік - оқушының оқуға, білуге
деген ынта-ықыласының, құштарлығының ерекше көрінісі. Мысалы: мұғалімнің
баяндап тұрған жаңа материалын түсіну үшін, оқушының оны зейін қойып
тыңдауы, алған білімін кеңейту үшін өздігінен кітап оқып, бақылау тәжірибе
жасау сияқты жұмыстар жасауы қажет.
Өйткені, өтілген материалдарды үйренуде белсенділіксіз мүмкін емес.
Яғни оқушының белсенділігі оқу үрдісінің барлық кезеңінде орын алуы қажет.
Сабақ барысында оқушының бойында оқу белсенділік пайда болса, оқушылардың
ақыл-ой қабілеттерінің мынадай элементтері дамиды: зеректілік, байқағыштық,
ойлау және сөйлеу дербестігі т.б. Оқушылардың оқу белсенділігін дамыту және
қалыптастыру мәселесіне зерттеушілер, педагогтардың, әдіскерлердің көптеген
еңбектері арналған [12].
Оқу белсенділік жеке адамның орнықты қажеттілігіне, мінезіне айналу
үшін оның бойында өз күші және білім игеру қабілетімен қатар дербес
танымдық іс-әрекетке оң көзқарас қалыптасу керек.
Оқу белсенділік немесе ізденімпаздылық, оқушының берілген тапсырманы
басқаның көмегінсіз орындаумен ғана шектелмейді. Ол алдына саналы түрде
мақсаттар қойып соған сәйкес өзіп біз оған мынадай анықтама береміз. Оқу
белсенділік деп мотивацалық – тұлғалық, мазмұндық – амалдық және
процессуалды – жігерлік бөліктерінен тұрағын тұлғаның интегралдық
құралымен, сипаттамасын айтамыз.
Мектеп оқушыларының оқу белсенділігін қалыптастыру мақсатында
педагогтардың, психологтардың, әдіскерлердің көптеген еңбектері арналған.
Ы.Алтынсариннің пікірінше, педагогикалық жұмыстағы ең шешуші нәрсе:
мұғалімнің ең жақсы оқыту әдістерін таба білуінде, балалармен дұрыс тіл
табыса білуінде Үлгілі жолға қойылған, дұрыс тәртібі бар жаңа типті
мектеп, оқушыларды қызықтырып, оларды мәдениетке, жұмысқа және айналасын,
өз ортасын тануға, ой еңбегін үйретуге тиіссің, - деп атап көрсетті.
Оқу белсенділікті психологиялық, педагогикалық ережелерін басшылыққа
алып қарастырғанда мұғалімнің дидактикалық дайындығына мына компоненттер
кіруі керек:
- педагогикалық қызметтің толық берілуі, оны дұрыс атқару;
- ақыл-ой әрекетін кезеңімен қалыптастыру теориясын білу;
- бала психологиясының жасқа байланысты ерекшеліктерін білу;
- танымдық белсенділік процесінің негізін меңгере білу.
Психологтардың зерттеуі бойынша әр бір жас кезеңінде танымдық
белсенділікке баулуға өзек болатындай өзіндік ерекше қабілет, бейімділік
бар. Көптеген психологтар оқушылардың жасы өскен сайын жүйке жүйесінің
мүмкіндіктері кеңейіп қалыптасып отыратындығын, бірақ оқушының дамуы үшін
ең қажетті, құнды қасиеттердің біртіндеп жоғалып отыратындығымен түсіндіре
келе, бала белсенділігінің дамуы үшін ең қымбатты кезеңді, тиімді
пайдаланып қалуға асығу керектігін ескертеді. Қазіргі кезде, оқушылардың
танымдық белсенділіктерін арттыруда төмендегідей оқыту формаларын
ұйымдастыруға болады: жеке дара оқыту, ұжымдық оқыту, шығармашылық
сабақтар, ұжымдық жұмыстар т.б. [13]
Қазіргі кезде педагогика өкілдерінің пікірі бойынша дидактикадағы
негізгі мәселе – оқу үдерісінде оқушының оқу белсенділігін арттыру болып
табылады. Бұл үшін оқыту саналы, ерікті негізде жүргізіліп, оқытуда дайын
білімді беру, есте сақтау, қабылдау ғана емес, оқушының білімі өз бетінше
кеңейіп отырылуы керек. Білім, білік, дағды оқушыда өзіндік белсенділік
негізінде, ал бұл қабілеттер оқушының психологиялық белсенділігі
нәтижесінде пайда болады.
Оқушылардың оқу белсенділіктерін арттыру жұмыстары сабақ үдерісінде
жүреді. Оқушыларды сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта өз бетінше
орындайтын жұмысын кеңейтіп, оны белгілі бір жүйеге келтіру арқылы мұғалім
оқушыларға білім негіздерін берік игертеді және өз бетінше тапсырмалар
орындауға қажетті ұғымдарды еркін қолдана білуге үйретеді.
Баланы оқу процесіндегі белсенділігінің жоғарылауы әсіресе білім
берудің бастапқы кезеңінде маңызды. Бұл заңды да, өйіткені білім алу - бұл
оқушының алғы іс-әрекеті, бұл процесте мектеп алдына қойған басты
тапсырмалары шешіледі.
Демек, өсіп келе жатқан жас ұрпақты өмірге дайындау, еңбекке, ғылыми-
техникалық және әлеуметтік процестерге белсендіре қатыстыруға мектеп
оқушыларының оқу белсенділігін арттырудың мәні мен маңызы зор болып қала
бермек.
Еліміздің егемендігі мен тіліміздің тәуелсіздігі де өскелең жастарға
жаңа талаптар қойып отыр. Білім беру жүйесінде алғашқы күннен бастап бала
психологиясын жан-жақты зерттеп оны терең білу, оның даярлық
ерекшеліктерімен үнемі санасып отыру мектеп пен мұғалімдерге жауапты да
құрметті міндеттер жүктейді. Сондықтан да бірінші кезекте, мектептің
бастауыш сынып мұғалімдері мен жоғары сынып мұғалімдері алдында оқытудың
әдістері жан-жақты меңгерумен қатар мектеп оқушыларының жасына сәйкес әрі
жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас
ерекшеліктерінің қалыптасуындағы заңдылықтарды терең білу міндеті қойылуда.
Неміс педагогі И.Ф. Гербарт өзінің оқыту теориясының негізіне әр
саладағы танымдық белсенділікті алған. Адамдағы белсенділік қоршаған ортаны
танып – білуге немесе қоғамдық өмірге араласуға байланысты болады.
Сондықтан, мұғалім өз білімін жан – жақты жетілдіре отырып, оқушы
белсенділігін дамыту керек екендігін айтқан [14 ].
Еңбек тәрбиесі туралы ғұламалар мен ағартушы педагогтар әсіресе Әл-
Фарабидің өзі тәрбие оның ішінде еңбек тәрбиесінің теориясы ғылыми
негіздеуді керек етеді деп санады. Еңбектің өзі өнер. Ал, еңбек тәрбиесі
сол өнерден туындайды, әрбір адамды еңбекке баулиды, еңбек шеберлігіне
үйретеді, еңбек ету дағдысын қалыптастырады деген болатын.
Еңбекке оқушыларды дағдыландыру қарапайым жұмыстар жасаудан
басталады да бірте-бірте күрделеніп отырады. Адамның рухани дамуының
көзі- еңбек. Ф.Энгельс еңбектің тарихи рөлін қарастыра келіп, белгілі
жағдайда адамды жаратқан еңбек деген қорытындыға келді. Олай болса,
еңбексіз даму жоқ, еңбексіз кері кетушілікке ұшырауға болады. Еңбек-
адамның көркі, бақыты, қоғам байлығы. Қоғамда қабілетіне қарай
еңбек ету әрбір адамның әдетіне, ең бірінші өмірлік қажетіне
айналады. Еңбекке жарамды әрбір адам өзінің өмірі мен қызметіне,
қоғамдық әл-ауқатын арттыруға, қажетті нәрселерді жасауға тиіс.
1.2 Жиһаз түрлері және оларға күтім жасау
Қазақ халқында ағаштан түйін түйіп, әсем бұйымдар жасау ертеден
қалыптасқан ұлттық қолөнеріміздің бірі болып саналады. Қазақтардың ағашты
өңдеп, пайдалануы ең алдымен, оның көшпендi өмiр салтының қажетiн өтеуге
байланысты болған. Киiз үйдiң сүйегi мен есiгі, босағасы, керегесi ағаштан
жасалған. Көшпендi өмiр салтына қарамастан қазақтардың ағаштан жасалған үй
жиһазы болған, мысалы төсек, сандық, адалбақан, кебеже т.с.с.
Ағаш сандықтың да, мысалы, азық-түлiк, киiм-кешек, төсек-орын салатын
түр-түрi болған. Сондай-ақ, теңдер мен көрпе-жастық, кiлемдер мен текемет-
сырмақтарды жинайтын жүкаяқтар болған.
Ағаштан әртүрлі бұйымдар, үй жиһаздарын жасау-тіршілік қамының маңызды
көзі болып саналады. Қазақ халқында ерте заманнан ағаш ұсталары аз болған
жоқ, олар ертоқым, сандық, кебеже, жүк аяқ және ыдыс-аяқтар жасаумен
ерекшеленеді. Әр үйдің төрінде үстіне көрпе-төсек жиыстырылатын жүк
аяқтар, тағамдар сақтайтын кебежелер көркем ою-өрнектермен әшекейленген
асадал, адалбақан және тағы басқа да көптеген өнер туындылары көздің жауын
алған. Қазақ халқында ертеден көшпенді халық атанып, өмір кешкен киіз
үйінен бастап, қарапайым қасығына дейін ағаштан жасаған [15].
Қазақтың кең байтақ ұлан ғайыр дархан жерінде көшіп жүрген халық үшін
кебеже, сандық, жүкаяқ негізгі ұй жиһаздарының бірі болған. Кебеже сүр ет,
құрт-май салып сақтауға да, түйеге теңдеп алып жүруге де ыңғайлы, кімге
болса да тұрмысқа өте қажет бұйым саналған. Тамағың таза әрі ыңғайлы орында
сақталады [16].
Ал бүгінгі кұн талабына орай үй жиһаздарының түрі сан алуан. Еуропалық
жиһаздар мен шығыс елдерінің заманауи жиһаздары тұрмысымызға қуатты еніп,
халқымыздың мәни тұрмыстық жағдайы артып отыр.
Жалпы жиһаздар қолдану аясына, пайдаланылу мақсатына қарай
ол қонақ бөлме, жатын бөлме, ас ішетін бөлме, жұмыс істейтін бөлме, сондай-
ақ балалар бөлмесі, ас үй, ауыз үй, жуынатын бөлмеге арналып шығарылады.
Жиһаздың жекелеген заттары да, жиһаз гарнитуры да, сондай-ақ бүкіл пәтерге,
бір бөлмеге немесе бөлменің бір бөлігіне арналған жиһаздар да болуы мүмкін.
Жиһаздар:
1.Тұрақты жиналмайтын;
2. Тасымалдауға оңай жиналмалы-құрастырмалы;
3. Әмбебап-құрастырмалы және құралмалық шешімі бірнеше Жиһаз
секцияларынан тұратын,
4. Бірінің үстіне бірін немесе қатарластырып қоюға болатын секциялық
жиһаз түрлеріне бөлінеді.
Үлдірікті жиһаздың негізі ағаштан немесе металдан өрне ктеліп жасалған,
әдетте, жіңішке тік ұстын-таяныштар. Олардың арасына жекелеген жиһаз
секцияларын, сөрелерді, жәшіктерді және басқа жалғастырғыш элементтерді
бекітеді.
Құрастырмалы жиһазға қабырғаға жапсарластырып, көлденең
орналастырылатын шкафтар, шкаф-қалқалар, құрастырмалы үстелдер, кереуеттер
және т.б. жатады.
Ауыстырмалы жиһаздың құралмасы бөлшектерінің орнын ауыстыру арқылы
оның мақсаты мен көлемін өзгертуге мүмкіндік береді [17]. Жиһаздың бұл
түріне кресло-кереует, диван-кереуе т, шкафқа немесе бірінің астына бірі
ысырылып жиналатын кереуеттер, төмен түсіріп немесе жазып қоятын қақпағы
бар үстел-тумба, қайырмалы қақпағы бар, ысырмалы тумбаны таяньпп ететін
секретер және сервант-үстел, т.б. жатады.
Жиһаздың бұл түрі пайдалануға қолайлы, өйткені бөлмедегі Жиһаз санын
азайтып, бос орынды көбейтуге мүмкіндік береді. Жиһазды негізінен ағаштан
және ағаш материалдардан (ағаш жоңқалы немесе талшықты тақташалардан,
үйеңкіден, т.б.) жасайды. Сондай-ақ пластмассалар мен металдар да
қолданылады. Қаптама жабынды ретінде табиғи және синтетикалық шыбықтарды,
ламинирленген қабыршақтарды, қағаз-қатпарлы пластиктерді және т.б.
пайдаланады. Жұмсақ Жиһаз үшін созылмалы таспа: кеуек
материал, пенополиуретан, табиғи не синтетикалық маталар, жасанды былғары
және т.б. қолданылады [18].
Кеңсе жиһаздары. Функциональды кеңселік жиһазы бүгінгі қоғамдық өмірде
бәріне де керек. Егер қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларында жұмыс істеп
жатқан ұйымдардың болжамды санын елестетумен көз жеткізуге болады. Егер
қызметкерлерге арналған кеңселік жиһаз болмаса немесе оның сапасы бұдан да
жақсырақ болуды талап ететін болса, сапалы еңбек үдерісін іске асыру мүлде
мүмкін емес [19].
Кеңселік жиһаз: үстелдер, шкафтар және т.б. еңбек қызметінің
өнімділігін елеулі түрде арттыра түседі, бұның коммерциялық құрамы жағынан
алып қарағанда маңызы зор. Осы заманғы кеңсе қызметкерінің қателесуге және
жұмыс уақытын ысырабына жол беруге құқығы жоқ. Әртүрлі ұйымдардың
табыстылығы мен бәсекеге қабілеттілік дәрежесі әрбір қызметкердің
өндірістік тиімділігінің қаншалықты зор екендігіне байланысты болады.
Кеңсеге арналған үстелдер орын-жайды жайғастырудың қалған басқа да
элементтері сияқты қолайлы болуы тиіс.
Бұнсыз әртүрлі деңгейдегі мамандардың барынша тиімділігінің кепілі
болып табылатын татулық ахуалы орнаған ұйымдасқан ұжым құруды тіпті
армандауда мүмкін емес. Кеңселік шкафтар қағаздармен тиімді жұмыс істеуге
мүмкіндік береді. Оларды үстелдердің үстінде ұстау қажеттілігі өзінен-өзі
болмайды. Керекті құжаттамалар әрдайым бір жерде орналасатын болады, оның
жоғалып кетуіне немесе бүлінуіне жол берілмейді. Тіпті форс-мажор
жағдаяттары туындағанның өзінде кеңселік шкафтар елеулі құндылығы бар
құжаттарды қорғай алатын жоғары температуралардың әсерінен, жоғары
ылғалдылықтың әсеріне қарсы тұруға қабілетті жоғары сапалы материалдардан
жасалады [20].
Қазіргі уақытта кеңселік жиһазды олардың интерьері мен дизайндық
сапаларын ескере отырып, практикалық, сенімділік және функциональдық
тұрғыдан қарастырады, өйткені біз таңдаған жиһаз жалпы стильге сәйкес келуі
және нақты кеңсенің жалпы идеясына сай болуы тиіс.
Кеңселік жиһаз жұмыс істеуі және түрі мінсіз болуы тиіс. Осы
тұжырымның өзектілігін өсе түсіп отырған өмір деңгейі елеулі растайды. Ал
өзіне және өзінің қызметкерлеріне құрметпен қарайтын әрбір басшы кеңсеге
арналған жиһаздардан үнем жасамайды. Бұдан басқа, өз компаниялары үшін
жиһаз сатып алуды жүзеге асыратын менеджерлердің кәсіби шеберліктері мен
құзыреттілігінің елеулі түрде арта түскенін атап көрсету қажет.
Жиһаз өнеркәсібі жедел қарқынмен дамуда. Әрдайым жаңа материалдар
пайда болады және таңдау мүмкіндігін кеңейте түсетін табысты іске
асырылатын жаңа идеялар туындайды. Алайда, сатып алушылардың сұранысына
қарағанда, ағаштан жасалған жиһаз ешқашан сәннен шықпайды. Бұл Қазақстанда
осындай кеңселік жиһаздарға сұраныспен де расталады.
Кеңселік жиһаз өзінде жоғары функционалдылықты, түрлендіру
мүмкіндігін, тұтастықты, сәнділікті, икемділікті қамтуы тиіс.
Кеңсе үстелдерін бірнеше топтар мен санаттарға бөлуге болады.
Қызметкерлерге арналған үстелдерді нысаны бойынша тік кеңселік
үстелдер және бұрыштық деп бөлуге болады. Тік кеңселік үстелдердің
құралымдары барынша қарапайым және бөлшектерінің саны барынша аз болып
келеді [21].
Бұл әдетте АЖТ-дан жасалған екі тірек, царга (тіректер арасындағы
өтпе) және үстелдің беті. Сондай-ақ олар жалғаспалы суырмаларымен және
оларсыз да болуы мүмкін. Екінші жағдайда тумбасы жоқ үстелді икемді
жылжымалы төрт дөңгелекті тумбамен жинақтауға болады, бұл тумбаны сол жаққа
да, сондай-ақ оң жаққа да қоюға мүмкіндік береді.
Өзінің құралымдары бойынша бұрыштық үстелдер (үстелдің төменгі
бөлігі) тік үстелдерге ұқсас, үстел бетінің нысаны мен қосымша тіректің
болуымен ғана ерекшеленеді. Кеңсеге арналған бұрыштық үстелдер әдетте,
жалғаспалы тумбаларсыз жасалады. Көбінесе осы үстелдерге үстелдің жалғасы
сияқты болып көрінетін жалғаспалы тумбалар беріледі, тумба үшінші тірек
болып табылатын үлгілер де жиі кездеседі. Бұрыштық кеңселік үстелдер өзінің
пропорционалды еместігінен сол жақтық және оң жақтық деп бөлінеді.
Сондықтан, тапсырыс беру кезінде бұрыштық үстелдердің тұрпатын бірден
көрсету керек [22].
Қызметкерлерге арналған үстелдерді өздерінің дизайны бойынша тіректері
және үстел беті сол АЖТ-дан жасалатын арзан үстелдерге және металл тіректі
үстелдерге бөлуге болады.
Кеңселік үстелдерді мақсаты бойынша негізгі үш санатқа бөлуге болады,
бұл басшыларға арналған үстелдер, қызметкерлерге арналған үстелдер және
мәжіліс бөлмелерінде келіссөздерге және кеңестерге арналған үстелдер.
Кеңселік шкафтар бір-бірінен әртүрлі құрылмалармен, толықтырулармен
және өзінің мақсаты бойынша ерекшеленеді. Оларды мақсаты бойынша басты екі
тұрпатқа бөлуге болады – бұлар қызметкерлерге арналған жұмыс шкафтары мен
сәндік шкафтар және басшыларға арналған қабырғалық шкафтар. Қызметкерлерге
арналған шкафтардың мақсаты кеңседегі ағымдағы және жедел құжаттарды сақтау
болып табылады. Кеңсе жиһаздарын әртүрлі өндірушілердің шкафтарының мөлшері
мен құралымдары бір-бірінен сәл ерекшеленуі мүмкін. Мысалы, үстіңгі
қақпағы фасадтың бетінде немесе фасадтың сыртында жасырылуы мүмкін.
Құжаттарға арналған шкафтар ашық та (сөрелер), сондай-ақ толық немесе
белгілі бір ұяшықтары (әдетте төменгі) жабық та болуы мүмкін [23].
Шкафтар немесе басшылардың кабинеттеріндегі қабырғалық шкафтардың ең
бірінші кезекте сәндік бағасы бар. Әдетте, олар құжаттарды сақтау үшін
емес, кабинетті сәндік безендіру үшін қолданылады. Басшыға арналған
шкафтарда кітаптар мен журналдардың жинақтары, ал ашық сөрелерде заттардың
әртүрлі жинақтамалары сақталады. Сондықтан басшыларға арналған қабырғалық
шкафтарды өндірушілердің барлығы дерлік әйнектелген қасбеттерді немесе
ашық секцияларды көп пайдаланады.
Жиһаз күтімі. Жиһазды ұзақ уақыт қолданғыңыз келсе, оған дұрыс күтім
жасау керек. Оны пеш пен орталықтан жылыту батареяларына жақын және күннің
көзі тікелей түсіп тұратын орындарға қоюға болмайды.Жылу мен күн көзінің
әсерінен жиһаз қақсып, қисайып, оңып кетеді.
Лак жағылған және жылтыратып өңделген жиһаздың бетіндегі шаң мен кірді
ешқашан дымқыл шүберекпен немесе сумен кетіруге болмайды. Бұдан өңі
күңгірттеніп қана қоймай, мебельдің бетіне ұсталған фанер қабаты ажырап
кетуі мүмкін [24].
Жиһазды, оның лак жағылған және жылтыратып өңделген бетіндегі шаңды
таза құрғақ фланель, шұға немесе пүліштің қиындысымен сүртіп тазалайды.
Диван, кресло мен жұмсақ орындықтарды кірлеуден және шаңнан сақтау
үшін үстіне жеңіл кілем немесе гобелен төсеуге болады. Сондай-ақ, ауыр
матадан арнайы тігілген жабындылар пайдаланылады.
Шаңсорғыш болмаған жағдайда жиһаздың тысын былай тазартуға болады.
Мебельдің үстіне дымқыл ақ жайма немесе басқа бір мата жауып, шаңды соқпақ
таяқпен қағады. Кірлеген матаны суға шайқап, сығып алады да осылайша
тазалауға пайдаланады. Бірнеше қайталап тазартқан соң қаптаманы құрғақ
шүберекпен сүртеді. Немесе, мүмкіндік болса, аулада жақсылап қағып алған
жөн, әсіресе қыста.
Жиһаздың пүліш, репс немесе басқа матадан тігілген қаптамасын жылы
сумен, губканы жақсылап сығып алып тазартады. Майлы дақтарды майлы ыдысқа
арналған қоспалар жақсы кетіреді.
Қолданыла келе жиһаз өзінің бастапқы түрінен айырылады: беті
күңгірттеніп, кей жерлерде бояуы сыдырылып, сызаттар, дақ және басқа
ақаулар пайда болады. Фанерленген жиһаз бетінің кішігірім көтеріліп кетуін
(фанер желімінің ажырауы салдарынан) былай жояды. Егер күмпиген жерде
желімі сақталған болса, сол жерге қабаттап қағаз салады да, ыстық үтікпен
үтіктейді, еріген желім фанерді орнына жабыстырады. Ал болар-болмас
көпіршіктерге қыздырылған металл қасық басса да жетіп жатыр.
Егер көпіршіктің астында желім болмаса, оны тесіп немесе ағаш
талшығын бойлата тіліп, сол жерден желім жіберіп, үтіктеу керек.
1.3 Жиһаз өндірісінің даму динамикасы
Жиһаз өндірісі елімізде кенже дамыған сала болып табылады. Жиһаз өніміне
тапсырыс берушілер негізінен мемлекеттік немесе жекеменшік кәсіпорын
басшылары. Бүгінгі күні әрбір облыс орталықтарында, және халық тығыз
орналасқан аудан, қалаларда жиһаз дайындау цехтары ашылып халыққа қызмет
етеді. Бүгінгі күні ешбір оқу орындарын бітірмесе де жиһаз жасау шеберлері
күннен күнге көбею үстінде.
Жиһаз жасау үшін еш жаққа бармай-ақ қажетті материалдарды табуға болады.
Жеке кәсіпкерлер дер кезінде қамтамасыз ету үшін еңбек етуде.
Зерттеу жұмысымыз бойынша сауалнама арқылы жиналған мәлметтерді зерделей
отырып мынандай мысалдарды келтіруге болады. 2013 жылы Алматы қаласының
жиһаз цехтарында өткен сұраныс бойынша жиһазға тапсырыс берушілердің 78%
аралас материалдардан (комбинированный), яғни, бірнеше материалдардан
құрастырылып жасалынған жиһазды қалайтындығын, ал қалған 22% тұтастай бір
материалдан жасалынған жиһазды қалайтындығын көрсетеді. Себебі, мұндай
жиһаздардың құны табиғи жиһаздарға қарағанда арзан, және тұтасымен
жасалынған ЖАТ(ДСП) материалдарына қарағанда экологиялық тұрғыдан зиянсыз
[25].
Жиһаздың беткі қабатына келер болсақ, жиһаз сатып алушылардың 55%
жылтырамайтын (матовый) таңдаған. Мұның себебі беткі қабаты жылтырамайтын
жиһаздарды (матовый) күту оңай, арзан, және де ешқандай химикаттарды талап
етпейді. Ал, беткі қабаты жылтырайтын жиһаздарды шартты түрде химикаттармен
сүртіп (полировать) отыру қажет
Жиһаз өндірісінде маңызды факторлардың бірі – жиһазды құрастыру
болып табылады. Жиһазды сатып алушылардың 37% жиһазды өз қолдарымен
құрастырарын көрсетті.
Негізгі зерттеу көздері бойынша жиһаз өнімдерін сатып алушылардың
арасынан психологиялық типтерін көрсетті. Бұл типте мен сатып алушыларды 3
типте қарастырдық:
1. Жиһаз таңдауына немқұрайлы (безразличный) қарайтындар (59,8%)
2. Стандартқа сәйкес және сәнге жүгінетіндер (30,2%)
3. Стандартқа сәйкес емес, өзіне ыңғайлығына жүгінетіндер (10%)
1-ші тип бойынша Жиһаз таңдауына немқұрайлы (безразличный) қарайтындар,
дүкенде нақты бар жиһазды таңдайды.
2-ші тип. Стандартқа сәйкес. Бұл сатып алушылар тобына жиһаздың
ыңғайлығына қарағанда қымбатына жүгінетіндер.
3-ші тип. Стандартқа сәйкес емес жиһазды сатып алушылар. Бұл типтегі
сатып алушылар өздеріне қажетті жиһазды кейде ұзақ іздейді, және оларға
жиһаздың бағасы мен кетер уақыт аса маңызды емес. Себебі бұл типтегі сатып
алушыларға ең маңыздысы жиһаздың өздерінің сұранысына сәйкес келуі, яғни,
ыңғайлығы (интерьері, талғамы өлшемі, материалы т.с.с) .
Диаграмма -1. Қазақстандағы жиһаз өндірісінің даму көрсеткіші
1. Солтүстік Қазақстан – 39,10%
2. Орталық Қазақстан- 8.50%
3. Шығыс Қазақстан – 15.90%
4. Батыс Қазақстан – 20.00%
5. Оңтүстік Қазақстан –16.50%
Өнімдер (қызметтер) нарығының сипаттамасы туралы айта кететін болсақ.
Объективті түрде алғанда Қазақстанда ағаш өңдеу өнеркәсібі үшін шикізат
базасы жоқ, дәстүрлі түрде қажетті сүректің 70%-на дейін сырттан
әкелінеді. Алайда, Қазақстанның ағаш өңдеу және жиһаз кәсіпорындарында
өндірістің өсуі өткізу нарықтарының кеңейтілуі есебінен, сондай-ақ өнімнің
өзіндік құнының азаюы жаңа технологияларды енгізу есебінен болды [26].
1-кесте – ҚР-дағы жиһаз өндірісінің көлемі, млн. Теңге
Суреттен көрініп тұрғандай, ҚР-да 2010 жылы жиһаз өндірісінің көлемі 2009
жылмен салыстырғанда 3 510 млн.теңге (немесе 19,5%-ға) ұлғайды. Ал 2011
жылы 15%-ға ұлғайса, 2012 жылы 22%-ға ұлғайды.
2-кесте – ҚР-да өнеркәсіп өнімі өндірісінің жалпы көлеміндегі жиһаз
саласы өнімдерінің үлесі (2012 ж.), %
Көзі: ҚР Статистика агенттігі
Сонымен, ҚР-да өнеркәсіп өнімі өндірісінің жалпы көлеміндегі жиһаз
саласы өнімдерінің үлесі 2012 жылы 0,2%-ды құрады. 2011 жылмен
салыстырғанда бұл көрсеткіш өзгерген жоқ. 2011 жылдың қаңтар-мамыр
айларында жиһаз өндіру көлемі 9 229 млн. теңгені құрады, бұл 2012 жылдың
сәйкес кезеңіне қарағанда 37,1%-ды құрайды. Алдағы айға қарағанда жиһаз
өндіру бойынша заттай көлем индексінің (ЗКИ) – 81,8%-ға төмендеуі
байқалады [27].
3-кесте - Қазақстан Республикасының жиһаздар нарығының негізгі
импорттаушы елдері (Ресей, Қытай, Италия, Украина, Белоруссия, Түркия),$
Орны 2007 2008 2009 2010
I Ресей: Ресей: Ресей: Ресей:
142 766 800$ 116 316 000$ 89 589 400$ 102 414 790$
+45.64% 2006 -18.53% 2007 -23% 2008 жылға +14.3% 2009
жылға жылға жылға
II Қытай: Қытай: Қытай: Украина:
52 222 700$ 81 276 800$ 39 791 300$ 43 987 000$
+24.44% 2006 +55.64% 2007 -51% 2008 жылға +33.3% 2009
жылға жылға жылға
III Италия: Италия: Украина: Қытай:
40 168 000$ 40 309 500$ 32 993 800$ 34 520 580$
+55.48% 2006 +3.5% 2007 +29.56% 2008 -13.25% 2009
жылға жылға жылға жылға
IV Белоруссия: Украина: Италия: Белоруссия:
29 867 200$ 25 465 100$ 27 123 500$ 28 731 940$
+48.48% 2006 +1.98% 2007 -32.7% 2008 +35.97% 2009
жылға жылға жылға жылға
V Украина: Белоруссия: Белоруссия: Италия:
24 970 800$ 21 564 700$ 21 131 000$ 21 646 450$
+133.4% 2006 -27.8% 2007 -2% 2008 жылға-20.2% 2009
жылға жылға. жылға
VI Түркия: Түркия: Түркия: Түркия:
20 832 100$ 20 069 500$ 14 239 200$ 19 450 050$
+22.7% 2006 -3.7% 2007 жылға-30% 2008 жылға +36.6% 2009
жылға жылға
Көзі: ҚР Статистика агенттігі
Сонымен, ҚР-ның жиһаз импорттайтын елдерінің арасында 2007 жылдан бері
бірінші орында Ресей тұр. Екінші орында 2007 жылдан бастап 2009 жылдар
кезеңінде Қытай болды. 2010 жылы Қытай үшінші орынға төмендеді. Украина
екінші орынға шықты. Төртінші, бесінші және алтыншы орындарды тиісінше
Белоруссия, Италия және Түркия алады [28].
Жалпы орта есеппен алғанда Жиһаздың құны: ас бөлме жиһазын 70000
тенге (30%), қонақ бөлме жиһазын 50000 тенге (22%), холл жиһазын 30000
тенге (25%) көлемінде сатып алуға дайын екенін көрсетті [29].
4. Білім беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Аннотация
Нормативтік
сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
Белглеулер мен
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1 Болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау өнеріне баулудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .8
1.1 Болашақ кәсіби мамандарының іскерлік қабілетін дамытудың
психологиялық және педагогикалық
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 8
1.2 Жиһаз түрлері және оларға күтім жасау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.3 Жиһаз өндірісінің даму
динамикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .19
1.4Білім беру мекемелерінің жиһаздарына қойылатын негізгі
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2 Болашақ кәсіби мамандарын жиһаз жасау шеберлігіне баулудың
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
2.1 Балалар орындығының түрлері және олардың негізгі
өлшемдері ... ... ...29
2.2 Кәсіптік мектеп оқушыларын жиһаз өндірісі және жиһаздарды дайындау
талаптары тақырыбын
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...35
3. Орындық және үстел дайындаудың әдіс-
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...41
3 Балалар жиһазын
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.45
1. Балалар жиһазының
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .45
2. Балалар орындығы мен үстел үлгілерін құрастыру технологиясы ... .52
3. Балалар жиһазын дайындаудың экономикалық
есебі ... ... ... ... ... ... ... 58
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...60
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 62
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
АННОТАЦИЯ
При выполнении дипломной работы рассматривались пути обучения
мастерству будущих профессиональных специалистов, развитие интересов
школьников при обработке мебельных изделий и художественной обработки
древесины.
Учащимся средних школ рекомендуют пути выполнения разных видов
раскладных стульев, направленные содержанием и рисунками путем обработки
древесины.
Стул — мебельное изделие для сидения одного человека, с твёрдой
спинкой и твёрдым сиденьем, с высотой сиденья, функционально удобной при
соотношении его с высотой стола. Основные части стула — сиденье и спинка, в
типичном стуле сиденье опирается на четыре ножки, иногда в конструкцию
стула входят подлокотники. Спинка может иметь незаполненный промежуток до
сиденья или выполняться на всю высоту, без промежутка. Также промежуток
между спинкой и сиденьем может быть заполнен декоративным элементом.
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
- Қазақстан Республикасының тұнғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында атты
Жолдауында және Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға білімді
жетілдірудің Мемлекеттік бағдарламасы;
- Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы;
- Университеттің ішкі нормативтік ережесі:
- УЕ – ХҚТУ – 015 – 2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен
рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар;
- УЕ – ХҚТУ – 027 – 2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу
ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) – тиісті саланың нақты мамандығының өзекті
проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып
табылатын бітіру жұмысы.
Дифференция - столдың артқы қырынан (тігінен алғандағы) орындыққа
дейінгі ара қашықтық.
Балалар бөлмесі – сәби көп уақытын өткізетін орын.
Конфирмат – АЖТ, МДФ материалдарынан жасалынған жиһаздарға арналған
бұрама шеге.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Университет - Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік
университеті;
ОТ - оқыту технологиясы.
АЖТ - ағаш жоңқалы тақтай
ҚР - Қазақсан Республикасы
МДФ - ағаш жоңқаларын жоғары температурада құрғақтай
престеу арқылы жасалынатын материал
Кіріспе
Зерттеу көкейкестілігі. Республикамыздың алдында тұрған басты
міндеттердің бірі-әлемдік қауымдастыққа Қазақстанның, оның экономикасы мен
білімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Аталған міндеттерді шешу Ел
президентінің Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
жолында атты Жолдауында және Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға
білімді жетілдірудің Мемлекеттік бағдарламасында айқын көрініс тапқан.
Бағдарламада кәсіптік білім беру жүйесінің құрылымын өзгертіп
дайындалатын мамандарды стандарттау жүйесі ұсыныстарына сәйкестендіру
көзделген. Бұл шаралар іс жүзінде асқанда білімді басқарудың тиімді жүйесі
құрылып, кәсіби шараларды өздігінен творчествалық тұрғыдан шеше алатын
бәсекеге сәйкес мамандар даярланып, тұлғаның кәсіби бәсекелестігін
қалыптастыру қамтамасыз етіледі.
Осы міндеттерді орындаудың бірден бір жолы-еліміздің білім
мекемелеріне, оның ішінде кәсіптік мектептерге тек арнайы білім берумен
ғана шектелмей, түлектерге кәсіби жағынан жылдам бейімделу дағдыларын
қалыптастыру. Сондықтан бүгінгі үдемелі дамып отырған қоғамдағы білім беру
жүйесіндегі өзекті мәселесінің бірі – болашақ кәсіби мамандарды даярлау
ісінде бүгінгі қоғамның талаптарын орындай білуге бағыттау. Ол үшін бірінші
кезекте кәсіби мектеп оқушыларының еңбек тәрбиесі мен кәсіби бағдар беру
жұмыстарын түбірімен жаңарту. Мектептен беріле бастайтын еңбек тәрбиесіне
баса көңіл аудару, оларды еңбекпен байланыстыру арқылы кез келген мекеме
орындарында жұмыс істей білетін жан-жақты да қабілетті мамандар даярлау.
Осы орайда әрбір жас буын ең алдымен өз білімін өз еңбегімен жеке
басына ғана емес, қоғамға да пайда келтіретін азамат ретінде өзін саналы
түрде түсіне білу керек.
Сондықтан да мектеп қабырғасынан балаға білім ғана беріп қоймай,
олардың болашаққа өз ұстанымын дұрыс бағытта қалыптастыра алатын олардың
оқу белсенділіктерін ары қарай дамыту. Болашақ кәсіби мамандарды даярлауда
бірінші кезекте, мектеп оқушыларының мамандық туралы таным-түсінігін
толыққанды қалыптастыру. Ол үшін, әуелі жалпы жоғары сынып оқушыларының оқу
белсенділіктерін қалыптастырумен бірге еңбектік іс әрекеттерін
қалыптастыруда және оларды жан-жақты үйлесімді дамуында мектептегі еңбек
тәрбиесінің маңызы зор болып саналады.
Бүгінгі қоғам талаптап отырған білім беру жүйесіндегі үдемелі
өзгерістер, әсіресе кәсіптік білім беру мазмұнының түбегейлі өзгертілуі.
Өйткені, бүгінгі қоғамның жұмысшылар тобын құрайтын кәсіптік техникалық
колледждер мен кәсіптік техникалық лицейлер болып саналады.
ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2012 жылдың 14 жетоқсанында
Қазақстан-2030 стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты
халыққа Жолдауында Кәсіптік техникалық білім беру саласына аса зор мән
берілген болатындығын педагог өз еңбегінде атап кеткен [1]. Осы орайда
бүгінгі таңда еліміз аумағында орналасқан барлық кәсіптік техникалық білім
беру жүйесінде оң өң өзгерістер орын алуда. Жалпы білім беретін орта
мектептердің түлектеріне жан-жақты талаптар қойылып, болашақ мамандық иесі
болуға алдын ала кәсіби бағдар жұмыстары жүйелі жүргізілуде. Мектеп
оқушыларының еңбектік іскерлік қабілетін дамытуда Технология пәнінің
алатын орны ерекше. Технология пәнінде мектеп оқушылары еңбектің алғашқы
әліппесімен танысып, олардың байқағыштығы, ой - өрісі, сана-сезімдері және
олардың пәнге деген қызығушылықтары арта түсіп іскерлік қабілеттері артып
отырады.
Сондықтан технология сабақтарында оқушылардың іскерлік қабілетін
дамытуда бүгінгі мектеп оқушыларына жан-жақты білім беруде бүгінге дейін
өтіліп келе жатқан мектептегі технология сабағы дегенмен өз дәрежесінде
өтіліп келе жатқан пәндердің бірі болғанымен оқушылардың сабаққа деген
қызығушылықтарын арттыру мақсатында ұсынылған оқулықтарымыздың бүгінгі
таңда олардың сабаққа деген оқу белсенділіктері мен бірге іскерлік
қабілеттерін дамыта түсетін оқу-әдістемелік құралдардың жоқтың қасы. Біз
айтып отырған талаптардың орындалмауынан бүгінгі күні біршама қарама-
қайшылықтар туындайды. Біз жазып отырған дипломдық жұмыстың тақырыбы осы
мәселелердің шешімін табу мақсатында ұсынылған оқу-әдістемелік құралдарға
талдау жасап, өз ұсыныстарымызды жасауға Балалар жиһазын дайындауда
болашақ мамандардың іскерлік қабілеттерін қалыптастыру деп таңдап алуға
себепші болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты – болашақ кәсіби мамандарды даярлауда мектеп
оқушыларының іскерлік қабілетіттерін дамытудың психологиялық ерекшеліктер
мен педагогикалық негіздердің тигізетін ықпалын анықтау.
Зерттеу жұмысының нысанасы – кәсіби мамандар даярлайтын жоғары оқу
орындары мен мектептің оқу тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні – жоғары сынып оқушыларының оқу белсенділіктері мен
іскерлік қабілеттерін техология пәнінде дамыту.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
а) Жоғары оқу орындарында даярланатын болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау
өнерінде кәсіби даярлаудың психологиялық ерекшеліктеріне және осы мәселені
зерттеген педагог-психологтардың еңбектеріне талдау жасау.
ә) Болашақ мамандарды мектепте өтілетін технология пәнінде оқушылардың
іскерлік қабілеттілігін дамыту үшін оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдеріне
талдау жасау.
Зерттеу жұмысының әдістері – талдау, жинақтау, іздену, бақылау, оқушы
жұмысын зерттеу, сауалнама жүргізу, тест т.б.
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытынды,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Болашақ кәсіби мамандарды жиһаз жасау өнеріне баулудың теориялық
негіздері
1.1 Болашақ кәсіби мамандарының іскерлік қабілетін дамытудың психологиялық
және педагогикалық ерекшеліктері
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында ... білім берудің тиімді жұмыс
істейтін қазақстандық жүйесі қалыптасып, қазіргі әлемде Қазақстанның
лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың
сапалық білім деңгейіне қол жеткізетін болады деп атап көрсеткен [2].
Яғни, жаңа қоғамда жаңа сапалы маман керек. Мұндай мамандарды
қалыптастыру бүгінгі заманның білім беру жүйесінің алдында тұрған басты
міндеті. Әрбір жеке тұлғаның, бүкіл халықтың, бүкіл қоғамның тағдыры білім
беру саласында еселі қызмет атқарып отырған, барлық ұстаздармен кәсіби
мектеп мұғалімдерінің еңбегіне тікелей байланысты. Өйткені кәсіптік
мектептерде белгілі бір жұмысшы мамандығына бағыт-бағдар беру жұмыстары
атқарылады. Ол үшін кәсіптік Мектеп ұстаздарымен оқу шеберлерінің өз
қызметінде шығармашылық бағытта ұйымдастыра білуі үшін, ең алдымен өз
қызметінің мәнін тереңінен түсіне алуы-басты шарт.
Қайбір мамандықтың қыр сырын жетік меңгеру үшін ең алдымен кәсіби
мектепте берілетін білім негіздеріне байланысты болып келеді. Сондықтан
бүгінгі қоғам талаптарына сай қызмет атқарып отырған кәсіптік мектепте
қызмет атқаратын ұстаздар еңбегін ерекше атап өтпеске болмайды. Біз зерттеп
отырған тақырып төңірегі, болашақ мамандарды кәсіби мектептерде даярлау.
Кәсіптік мектептерде көбінде мектеп бағдарламасындағы пәндер жүргізіледі.
Сондықтан да көбінде оқушылардың іскерлік, белсенділік қабілеттері туралы
тереңінен зерттелген.
Мұғалім қызметінің негізгі мәні-оқушыны оқыту, тәрбиелеу, дамыту ғана
емес, сол үдерістерді басқаруды шығармашылық тұрғыдан ұйымдастыра білу.
Өйткені, мұғалім еңбегінің бүгінгі нәтижесі қандай болса да, елдің,
қоғамның ертеңі, болашағы сондай болмақ деп түсіндіреді [3].
Жалпы, оқушылардың оқу белсенділігі мен бірге іскерлік қабілетін
дамытуда бірінші кезекте мотивациялық компанентерді жүзеге асыратын
оқытудың әдістері мен тәсілдерін қолдану және білім алуға өз бетінше
ізденуін, оқушылардың бағдарлық іс-әрекеттерін қалыптастыруын Ресейдің
педагог ғалымдары И.Я.Лернер, А.М.Матюшкина, М.И.Махмутов, В.Оконов өз
еңбектерінде кеңінен қарастырған [4].
Баланың бойында даму процесі өмір бойы жүріп отырады, сол даму
процесінде баланың оқу белсенділігі арқылы іскерлік қабілеттері артып
отырады. Балалар бастауыш сынып кезінде-ақ өмір процесіндегі шындықты,
болмыстағы құбылыстар мен заттарды анықтап білуге, адамзаттың тарихи
тәжірибесін менгеруге талпынады. Ал, балалардың әр нәрсені білуге
құмартуынан таным ынтасы оянатындығы мәлім. Осы жаста балалар қарым-
қатынас шеберлігі кеңеюінің маңызы артады. Оқушылар бойындағы өзгерістер
мұғалімдерден оқу тәрбие жұмысын нақты мақсатқа бағытталуды талап етеді.
Оқу белсенділіктің негізгі жетекші түрі оқу болғандықтан, оқу арқылы
олардың іскерлік қабілеттері арқылы таным процесі яғни қабылдау, қиял, ес,
зейін, ойлау қабілеттері дамиды.
Педагог ғалым Сабит Бабаевтың Жалпы педагогика атты оқу құралында
іскерлік, қабілеттілік - оқушының оқып-үйренуге бағытталған қатынасы,
оның құрлымдық элементтері 1) оқу тапсырмаларын орындауға әрдайым дайын
болу; 2) дербес іс-әрекетке құлшыныс; 3) тапсырма орындауға саналық; 4) оқу
жүйелілігі; 5) білім деңгейін көтеруге қызығу;- деп түсініктеме береді [5].
Балалардың оқуға деген қатынасын мұғалімдер әдетте олардың іскерлік
қабілеттлігімен сипаттайды. Демек, іскерлік қабілеттілік оқушылардың іс-
әрекет аясына ену дәрежесімен анықталады.
Іскерлік құрлымын біз жоғары да атап өткен бірліктерден тұратынын
анықтадық. Оқушылардың танымдық белсенділігі мен іскерлік қабілеттілігі
өзара байланысты: іскерлілі күшті оқушылар, әдетте, дербес жұмыс істеуге
қабілетті келеді. Адам бойындағы белсенділікті арттырудағы басты мақсат-
оқушылардың оқуға деген құштарлығына нәр беріп, оқу-тәрбие жұмысының
сапасын көтеру. Педагогикалық тәжірибелерде іскерлік қабілетті арттырудың
әртүрлі жолдары пайдаланылады. Олардың ішінде оқытудың әртүрлі формалары,
әдістері, құрал-жабдықтары, оларды әрқилы жағдайлардың туындауына сәйкес
бір-бірімен ұштастырылып, оқушылардың белсенділігімен іскерлік
қабілеттлігіне де дем беру. Сабақ жағдайларында оқушылардың іскерлік
қабілеттілігін арттыруға келесі әрекеттер тиімді болып саналынады:
- өз ой-пікірін қорғай білуі;
- сыныптастары мен пікірсайыстарға қатысып өз пікірін айта білуі;
- жолдастарының жауаптарына сын пікір білдіре алуы;
- үлгерімі төмен оқушыларға көмек көрсете білуі;
Ұрпақ тәрбиесі, оның ішінде білім беру ісіндегі өзгерістер елімізде
өтіп жатқан реформалармен ғылыми техникалық прогрестің алғы шарттарының
бірі. Оның үстіне бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде ену мақсатында
Қазақстан Республикасында білім берудің жаңаша жүйесі құрылып өз
нәтижелерін беруде. Аталған өзгерістер оқу-тәрбие үрдісіндегі болып жатқан
түрлі бағыттағы білім беру қызметін жаңаша қаруды, қол жеткізген табыстарды
сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың оқу белсенділіктері арқылы
іскерлік қабілеттілігін дамытуды және мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда
ұйымдастыруды талап етеді. Осы мақсатта педагогика ғылымын дамытуда үлес
қосқан ірі тұлғалы ғалымдар, философтар, педогогтар ертеден-ақ өз үлестерін
қоса білді. Мысалы, М.Данилов пен Б.Есимовтың Дидактика кітабында Оқыту
әдістері оқушылардың оқып-үйренушілерге көмектесу тәсілдері, осы тәсіл
арқылы таным күштерін дамытады деп жазған[6].
Авторлар әдістерді ғылыми және дидактикалық деп топтай келе,
педагогикалық дидактикалық әдістер психологиялық басымдық көрсететін
көзқарас деп тұжырымдайды. Кез-келген құбылыс элементі сияқты оқыту
әдісінің субъективті және объективті бөлімі бар. Ресей халқының ағарту
ісінің білгір қайраткері К.Д.Ушинский Ана тілін оқытуға басшылық
еңбегінде, В.А.Сухомлинский Балаларға жүрек жылуы еңбегінде, В.Ф.Шаталов,
Н.А.Менчинская, П.П.Блонский, Я.А.Пономаров т.б өздерінің еңбектерінде атап
көрсетеді. [ 7]
Қазақ халқының тұнғыш ағартушысы Ы.Алтынсариннің Таңдамалы
педагогика мұралары және М.Жұмабаев өзінің Педагогика, Қ.Бержанов,
Т.Сабыров Оқыту теориясының негіздері т.б еңбектерінде жастарға білім
беру саласында өскелең өмір жағдайында оқу белсенділігін дамытудың
маңыздылығына көп тоқталады. Бала психологиясын жан-жақты зерттеп оны терең
білу, оның даралық ерекшеліктері мен үнемі санасып отыру мектеппен
мұғалімдердің жауапты да құрметті міндеті деп түсіндіреді. Сондықтан
бірінші кезекте, мектеп мұғалімдері алдын ала оқытудың әдістеме негіздерін
жан-жақты менгерумен қатар мектеп жасындағы балалардың жасына сәйкес әрі
жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас
жеткіншектердің қалыптасуындағы психологиялық заңдылықтарды терең білу
міндеті қойылуда.
Әр адамның меңгерген білім деңгейімен мазмұнына байланысты жүзеге
асырылады. Қоршаған дүниені білу танымдыққа байланысты. Таным-адам
санасының дамуының негізі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны игеруді
де үйренеді.
Білімнің қалыптасып дамуының жалпы шарттары, философияның негізгі
мәселесі – рухани материалдарға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан
зерттейтін ілім – таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа
ғылыми теориядан түрлі айырмашылығы бар. Ол білімнің қалыптасуы мен
негізделуінің жалпы ұстанымдарын, оның ақиқаттылығының жалпы шарттарын,
объективті қатынастарды қалыптастыру. Сондықтан Аристотель: Сыртқы дүние
заттары алғашқы, көзқарастармен, танымдық белсенділігін іскерлік
қабілеттері арқылы қалыптастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына
негіз салу болып табылады.
Таным-философиялық ұғым, Айналадағы материалдық шындықтың адам
санасында бейнеленуі. Қоршаған дүние, объективті түрде өмір сүретін
болғандықтан, оның заттары мен құбылыстары санада бейнеленеді. Көру,
сезіну, түйсіну арқылы сезім мүшелерімізге материалдық заттар әсер етеді
де, біз оларды қабылдаймыз. Қабылдау барысында сыртқы сезім мен ішкі
сезімдер біріге отырып, танымды анықтай түседі. Адам баласы танымдық
белсенділік арқылы білмеуден білуге көшіп отырады. Ол затты, құбылысты
танығаннан кейін, енді таныс еместерін білуге ұмтылады, ізденеді. Сөйтіп
толық емес, толығырақ, дәлірек білімге қарай дамиды. Тану үшін адам дүниеге
белсенді әсер етеді, оған ықпал жасап өзгертеді, екінші зат ендіреді, соның
нәтижесінде өзі де өзгереді. Демек, мектептегі оқу үдерісі оқушылардың оқу
белсенділігін іскерлік қабілеттері арқылы арттырып, шығармашылық әрекетін
дамуына жол ашады.
Оқу белсенділігі мен іскерлік қабілеттілік– оқушылардың оқуға, білімге
деген ынта-ықыласының, құмарлығының ерекше көрінісі. Оқу белсенділік
проблемалық сұрақтың жауабын іздестіруде, өзіндік жұмыс орындауда жүзеге
асса, өзіне тапсырылған жұмыстың нәтижелі болуы үшін іскерлік қабілеттілік
аса қажет. Оқушылардың өздігінен білім алуы өз еркімен жұмыс істеуді талап
етеді. Оқушылардың оқу-таным қабілеттлігін арттырудың тиімді құралдарының
бірі – оқушының өзіндік жұмысы мен өздігімен білім алу әрекеті.
Білімді игеру барысында оқушыда кездесетін қиындықтарды жеңу,
табандылық, еске сақтау, кітаппен жұмыс істеу, байқау және жазба жұмысын
жүргізе білу, ой әрекетінің бірқатар тиімді тәсілдерін игеру, өзін бақылай
білулері керек. Мұндай іс-әрекеттер өзіндік жұмыстар арқылы іске асырылып
отырады.
Өзіндік жұмыс танымдық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруда,
болашақта білімді өз бетінше жинай алу қабілеттерін дамытуда жетекші рөл
атқарады, ойлауды жандандыра түседі, және оқып үйренуде оқушылардың жалпы
белсенділігін арттырады. Оқушының оқу үрдісінде танымдық белсенділігін,
қабілетін дамыту, танымдық жан қуаттарының оянуына ықпал ету, білім
деңгейін жетілдіру, ұзақ әрі жүйелі түрде жүргізілетін жұмыстардың
нәтижесінде қалыптасады. [8]
Мектеп оқушыларының жан-дүниесінің біртұтас бейнесін қалыптастырудағы
пән аралық байланыс арқылы оқу белсенділігін зерттеуде мына еңбектердің
мәні зор: оның ішінде оқу әрекетінің тиімділігін арттыру мәселелерін
қарастыруға Ю.К.Бабанский, Т.И.Шамова, М.М.Левина, И.Я.Лернер т.б. өз
үлестерін қосты.
И.Я. Лернер оқу белсенділік пен танымдық, ізденімпаздылық ұғымдарының
ара қатынасы жөнінде бұған қарама-қарсы пікірді ұсынады. Мәселен,
Б.П.Есипов: Белсенділік шәкірт ақыл-ойының ізденімпаздығының белгілі бір
дәрежесін көрсетеді, - дейді [9].
Б.П. Есиповтың пікірімен дауласа келіп, ол белсенді болмай, ізденімпаз
бола алмайсың дейді, сөйтіп белсенділік, ізденімпаздылық шартына
жатқызамыз. Бұл ұғымдарды ажыратудағы қиындық тек танымдық іздемпаздық
ұғымын ғана емес, сонымен бірге танымдық белсенділік ұғымында түрліше
түсіндірудің орын алып отырғанына байланысты. Бір қатар авторлар танымдық
белсенділікті іс-әрекет ретінде қарастырады, бірақ жеке тұлғаның ерекше
қасиеті ұғымының мазмұнын ашып көрсетпейді.
Аталған ғалымдардың еңбектерінде бұл көзқарастарға талдау жасай келе,
Т.И Шамова оларды бір-бірінен бөліп-жарып қарауға болмайтынын атап
көрсетті, сөйтіп, қомақты талдау материалында танымдық белсенділік ұғымының
мәнін тек оларды диалектикалық бірлікте пайдаланғанда ғана түсінуге
болатынын көрсетеді. Біз танымдылық белсенділікті шәкірттің ақыл-ой және
дене қуатын жәй ғана жұмылдыруына жатқызбаймыз, қайта оны жеке тұлға
белсенділік сапасы ретінде қарастырамыз, бұл сапа оқушының белсенділік
мазмұны мен процесіне көзқарасында, оның білімді және іс-әрекет тәсілдерін
оңтайлы қысқа мерзімде тиімді игеруге ұмтылуында, мінез-құлық, ерік-жігерін
оқу-танымдылық мақсаттарға жұмылдыруында көрініс табады - деп атап
көрсетеді [10].
Жоғарыда аттары аталып кеткен педагог ғалымдардың оқушылардың танымдық
әрекеттері мен іс әрекеттік белсенділіктері, қабілеттері туралы сөз
еткенде, диплом жұмысымыздың негізгі тақырыбының өзектілігіде басты
назардан тыс қалмаған. Өйткені, мектепте өтілетін технология сабағында
оқушылардың іс-әректтері мен іскерлік қабілеттілігін арттыруда еңбек
тәрбиесінің маңызы зор деп айтуымызға болады.
Мектеп оқушыларының еңбекке қызығушылықтары жайдан – жай артып
отырмайды. Бұл жерде, әрбір мұғалімнің жеке үлесімен бірге мектептің
технология пәнінің мұғалімдерінің өзіндік ерекшеліктері бір басқа. Пән
мұғалімдері, әрбір баланың еңбекке қатынасын, қызғушылықтарын, жеке
даралығын тереңінен зерттеу арқылы анықтай алмаса, баланы сабаққа қызықтыру
оңайға түспейді. Сондықтан, мектеп оқушыларының әрбір сабақ үстінде еңбек
ету қарқынын еселей түсу үшін, баланың танымдық түсінігін жан-жақты
қалыптастыра білу пән мұғалімнің педагикалық шеберлігіне байланысты болып
келеді.
Жалпы оқу белсенділік, іскерлік қабілеттілік күрделі педагогикалық
құбылыс болып табылады, оның мазмұнын тек кешенді түрде ашу арқылы ғана
түсінуге болады. Оқу белсенділігі мен іскерлік қабілеттілігі ұғымының
мазмұнына түрлі авторлардың түрліше мағына беретінін ескерсек, бұл
параметрлердің жиынтығы тым әр текті болып шығады (мұнда ауқым да, кеңдік
те, мүдде де, дайындық та, еске түсіру белсенділігі де, т.б. бар). Бұл
талаптың орындалуы оқушылардың оқу материалын түсінуге, өткен материалдарды
жаңа сабақ материалымен байланыстыруға және алған білімдерін тәжірибеде
пайдалануға, өз пікірлерінде оларға сүйену ұмтылысынан көрінеді.
Білімді саналы меңгеру өз бетімен жаңа білім алуға мүмкіндік беретін
ақыл-ой еңбегінің өзіндік тәсілдерін игермейінше іске аспайды. Оқушылардың
іскерлік қабілеттілігі - танымдық іс-әрекетінің көздейтін мүддесі, білімнің
қоғамдық мәнін ұғыну, қоғамға қызмет ету қарқынын үдету қажеттігі негізінде
дамиды.
Баланың іскерлік қабілеттіліктің ең жоғарғы көрінісі оқушылардың алған
білімдерін өмірде, тәжірибеде нәтижелі пайдалана білуі болып табылады.
Осыдан келіп, оқыту барысында оқушының іс - әрекетінде іскерлік
қабілеттілікті қалыптастыру талабы туындайды [11].
Оқушылардың оқу белсенділігі мен іскерлік қабілетін дамыту мәселесінің
сан қырлығын ескеріп және компьютерлік техниканың көмегімен оқу үрдісін
жекелеуге мүмкіндік беретін, тұлға мен оқу іс-әрекет теориясының негізгі
қағидаларына сүйене отырып, танымдық белсенділік - оқушының оқуға, білуге
деген ынта-ықыласының, құштарлығының ерекше көрінісі. Мысалы: мұғалімнің
баяндап тұрған жаңа материалын түсіну үшін, оқушының оны зейін қойып
тыңдауы, алған білімін кеңейту үшін өздігінен кітап оқып, бақылау тәжірибе
жасау сияқты жұмыстар жасауы қажет.
Өйткені, өтілген материалдарды үйренуде белсенділіксіз мүмкін емес.
Яғни оқушының белсенділігі оқу үрдісінің барлық кезеңінде орын алуы қажет.
Сабақ барысында оқушының бойында оқу белсенділік пайда болса, оқушылардың
ақыл-ой қабілеттерінің мынадай элементтері дамиды: зеректілік, байқағыштық,
ойлау және сөйлеу дербестігі т.б. Оқушылардың оқу белсенділігін дамыту және
қалыптастыру мәселесіне зерттеушілер, педагогтардың, әдіскерлердің көптеген
еңбектері арналған [12].
Оқу белсенділік жеке адамның орнықты қажеттілігіне, мінезіне айналу
үшін оның бойында өз күші және білім игеру қабілетімен қатар дербес
танымдық іс-әрекетке оң көзқарас қалыптасу керек.
Оқу белсенділік немесе ізденімпаздылық, оқушының берілген тапсырманы
басқаның көмегінсіз орындаумен ғана шектелмейді. Ол алдына саналы түрде
мақсаттар қойып соған сәйкес өзіп біз оған мынадай анықтама береміз. Оқу
белсенділік деп мотивацалық – тұлғалық, мазмұндық – амалдық және
процессуалды – жігерлік бөліктерінен тұрағын тұлғаның интегралдық
құралымен, сипаттамасын айтамыз.
Мектеп оқушыларының оқу белсенділігін қалыптастыру мақсатында
педагогтардың, психологтардың, әдіскерлердің көптеген еңбектері арналған.
Ы.Алтынсариннің пікірінше, педагогикалық жұмыстағы ең шешуші нәрсе:
мұғалімнің ең жақсы оқыту әдістерін таба білуінде, балалармен дұрыс тіл
табыса білуінде Үлгілі жолға қойылған, дұрыс тәртібі бар жаңа типті
мектеп, оқушыларды қызықтырып, оларды мәдениетке, жұмысқа және айналасын,
өз ортасын тануға, ой еңбегін үйретуге тиіссің, - деп атап көрсетті.
Оқу белсенділікті психологиялық, педагогикалық ережелерін басшылыққа
алып қарастырғанда мұғалімнің дидактикалық дайындығына мына компоненттер
кіруі керек:
- педагогикалық қызметтің толық берілуі, оны дұрыс атқару;
- ақыл-ой әрекетін кезеңімен қалыптастыру теориясын білу;
- бала психологиясының жасқа байланысты ерекшеліктерін білу;
- танымдық белсенділік процесінің негізін меңгере білу.
Психологтардың зерттеуі бойынша әр бір жас кезеңінде танымдық
белсенділікке баулуға өзек болатындай өзіндік ерекше қабілет, бейімділік
бар. Көптеген психологтар оқушылардың жасы өскен сайын жүйке жүйесінің
мүмкіндіктері кеңейіп қалыптасып отыратындығын, бірақ оқушының дамуы үшін
ең қажетті, құнды қасиеттердің біртіндеп жоғалып отыратындығымен түсіндіре
келе, бала белсенділігінің дамуы үшін ең қымбатты кезеңді, тиімді
пайдаланып қалуға асығу керектігін ескертеді. Қазіргі кезде, оқушылардың
танымдық белсенділіктерін арттыруда төмендегідей оқыту формаларын
ұйымдастыруға болады: жеке дара оқыту, ұжымдық оқыту, шығармашылық
сабақтар, ұжымдық жұмыстар т.б. [13]
Қазіргі кезде педагогика өкілдерінің пікірі бойынша дидактикадағы
негізгі мәселе – оқу үдерісінде оқушының оқу белсенділігін арттыру болып
табылады. Бұл үшін оқыту саналы, ерікті негізде жүргізіліп, оқытуда дайын
білімді беру, есте сақтау, қабылдау ғана емес, оқушының білімі өз бетінше
кеңейіп отырылуы керек. Білім, білік, дағды оқушыда өзіндік белсенділік
негізінде, ал бұл қабілеттер оқушының психологиялық белсенділігі
нәтижесінде пайда болады.
Оқушылардың оқу белсенділіктерін арттыру жұмыстары сабақ үдерісінде
жүреді. Оқушыларды сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта өз бетінше
орындайтын жұмысын кеңейтіп, оны белгілі бір жүйеге келтіру арқылы мұғалім
оқушыларға білім негіздерін берік игертеді және өз бетінше тапсырмалар
орындауға қажетті ұғымдарды еркін қолдана білуге үйретеді.
Баланы оқу процесіндегі белсенділігінің жоғарылауы әсіресе білім
берудің бастапқы кезеңінде маңызды. Бұл заңды да, өйіткені білім алу - бұл
оқушының алғы іс-әрекеті, бұл процесте мектеп алдына қойған басты
тапсырмалары шешіледі.
Демек, өсіп келе жатқан жас ұрпақты өмірге дайындау, еңбекке, ғылыми-
техникалық және әлеуметтік процестерге белсендіре қатыстыруға мектеп
оқушыларының оқу белсенділігін арттырудың мәні мен маңызы зор болып қала
бермек.
Еліміздің егемендігі мен тіліміздің тәуелсіздігі де өскелең жастарға
жаңа талаптар қойып отыр. Білім беру жүйесінде алғашқы күннен бастап бала
психологиясын жан-жақты зерттеп оны терең білу, оның даярлық
ерекшеліктерімен үнемі санасып отыру мектеп пен мұғалімдерге жауапты да
құрметті міндеттер жүктейді. Сондықтан да бірінші кезекте, мектептің
бастауыш сынып мұғалімдері мен жоғары сынып мұғалімдері алдында оқытудың
әдістері жан-жақты меңгерумен қатар мектеп оқушыларының жасына сәйкес әрі
жекелей физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ жас
ерекшеліктерінің қалыптасуындағы заңдылықтарды терең білу міндеті қойылуда.
Неміс педагогі И.Ф. Гербарт өзінің оқыту теориясының негізіне әр
саладағы танымдық белсенділікті алған. Адамдағы белсенділік қоршаған ортаны
танып – білуге немесе қоғамдық өмірге араласуға байланысты болады.
Сондықтан, мұғалім өз білімін жан – жақты жетілдіре отырып, оқушы
белсенділігін дамыту керек екендігін айтқан [14 ].
Еңбек тәрбиесі туралы ғұламалар мен ағартушы педагогтар әсіресе Әл-
Фарабидің өзі тәрбие оның ішінде еңбек тәрбиесінің теориясы ғылыми
негіздеуді керек етеді деп санады. Еңбектің өзі өнер. Ал, еңбек тәрбиесі
сол өнерден туындайды, әрбір адамды еңбекке баулиды, еңбек шеберлігіне
үйретеді, еңбек ету дағдысын қалыптастырады деген болатын.
Еңбекке оқушыларды дағдыландыру қарапайым жұмыстар жасаудан
басталады да бірте-бірте күрделеніп отырады. Адамның рухани дамуының
көзі- еңбек. Ф.Энгельс еңбектің тарихи рөлін қарастыра келіп, белгілі
жағдайда адамды жаратқан еңбек деген қорытындыға келді. Олай болса,
еңбексіз даму жоқ, еңбексіз кері кетушілікке ұшырауға болады. Еңбек-
адамның көркі, бақыты, қоғам байлығы. Қоғамда қабілетіне қарай
еңбек ету әрбір адамның әдетіне, ең бірінші өмірлік қажетіне
айналады. Еңбекке жарамды әрбір адам өзінің өмірі мен қызметіне,
қоғамдық әл-ауқатын арттыруға, қажетті нәрселерді жасауға тиіс.
1.2 Жиһаз түрлері және оларға күтім жасау
Қазақ халқында ағаштан түйін түйіп, әсем бұйымдар жасау ертеден
қалыптасқан ұлттық қолөнеріміздің бірі болып саналады. Қазақтардың ағашты
өңдеп, пайдалануы ең алдымен, оның көшпендi өмiр салтының қажетiн өтеуге
байланысты болған. Киiз үйдiң сүйегi мен есiгі, босағасы, керегесi ағаштан
жасалған. Көшпендi өмiр салтына қарамастан қазақтардың ағаштан жасалған үй
жиһазы болған, мысалы төсек, сандық, адалбақан, кебеже т.с.с.
Ағаш сандықтың да, мысалы, азық-түлiк, киiм-кешек, төсек-орын салатын
түр-түрi болған. Сондай-ақ, теңдер мен көрпе-жастық, кiлемдер мен текемет-
сырмақтарды жинайтын жүкаяқтар болған.
Ағаштан әртүрлі бұйымдар, үй жиһаздарын жасау-тіршілік қамының маңызды
көзі болып саналады. Қазақ халқында ерте заманнан ағаш ұсталары аз болған
жоқ, олар ертоқым, сандық, кебеже, жүк аяқ және ыдыс-аяқтар жасаумен
ерекшеленеді. Әр үйдің төрінде үстіне көрпе-төсек жиыстырылатын жүк
аяқтар, тағамдар сақтайтын кебежелер көркем ою-өрнектермен әшекейленген
асадал, адалбақан және тағы басқа да көптеген өнер туындылары көздің жауын
алған. Қазақ халқында ертеден көшпенді халық атанып, өмір кешкен киіз
үйінен бастап, қарапайым қасығына дейін ағаштан жасаған [15].
Қазақтың кең байтақ ұлан ғайыр дархан жерінде көшіп жүрген халық үшін
кебеже, сандық, жүкаяқ негізгі ұй жиһаздарының бірі болған. Кебеже сүр ет,
құрт-май салып сақтауға да, түйеге теңдеп алып жүруге де ыңғайлы, кімге
болса да тұрмысқа өте қажет бұйым саналған. Тамағың таза әрі ыңғайлы орында
сақталады [16].
Ал бүгінгі кұн талабына орай үй жиһаздарының түрі сан алуан. Еуропалық
жиһаздар мен шығыс елдерінің заманауи жиһаздары тұрмысымызға қуатты еніп,
халқымыздың мәни тұрмыстық жағдайы артып отыр.
Жалпы жиһаздар қолдану аясына, пайдаланылу мақсатына қарай
ол қонақ бөлме, жатын бөлме, ас ішетін бөлме, жұмыс істейтін бөлме, сондай-
ақ балалар бөлмесі, ас үй, ауыз үй, жуынатын бөлмеге арналып шығарылады.
Жиһаздың жекелеген заттары да, жиһаз гарнитуры да, сондай-ақ бүкіл пәтерге,
бір бөлмеге немесе бөлменің бір бөлігіне арналған жиһаздар да болуы мүмкін.
Жиһаздар:
1.Тұрақты жиналмайтын;
2. Тасымалдауға оңай жиналмалы-құрастырмалы;
3. Әмбебап-құрастырмалы және құралмалық шешімі бірнеше Жиһаз
секцияларынан тұратын,
4. Бірінің үстіне бірін немесе қатарластырып қоюға болатын секциялық
жиһаз түрлеріне бөлінеді.
Үлдірікті жиһаздың негізі ағаштан немесе металдан өрне ктеліп жасалған,
әдетте, жіңішке тік ұстын-таяныштар. Олардың арасына жекелеген жиһаз
секцияларын, сөрелерді, жәшіктерді және басқа жалғастырғыш элементтерді
бекітеді.
Құрастырмалы жиһазға қабырғаға жапсарластырып, көлденең
орналастырылатын шкафтар, шкаф-қалқалар, құрастырмалы үстелдер, кереуеттер
және т.б. жатады.
Ауыстырмалы жиһаздың құралмасы бөлшектерінің орнын ауыстыру арқылы
оның мақсаты мен көлемін өзгертуге мүмкіндік береді [17]. Жиһаздың бұл
түріне кресло-кереует, диван-кереуе т, шкафқа немесе бірінің астына бірі
ысырылып жиналатын кереуеттер, төмен түсіріп немесе жазып қоятын қақпағы
бар үстел-тумба, қайырмалы қақпағы бар, ысырмалы тумбаны таяньпп ететін
секретер және сервант-үстел, т.б. жатады.
Жиһаздың бұл түрі пайдалануға қолайлы, өйткені бөлмедегі Жиһаз санын
азайтып, бос орынды көбейтуге мүмкіндік береді. Жиһазды негізінен ағаштан
және ағаш материалдардан (ағаш жоңқалы немесе талшықты тақташалардан,
үйеңкіден, т.б.) жасайды. Сондай-ақ пластмассалар мен металдар да
қолданылады. Қаптама жабынды ретінде табиғи және синтетикалық шыбықтарды,
ламинирленген қабыршақтарды, қағаз-қатпарлы пластиктерді және т.б.
пайдаланады. Жұмсақ Жиһаз үшін созылмалы таспа: кеуек
материал, пенополиуретан, табиғи не синтетикалық маталар, жасанды былғары
және т.б. қолданылады [18].
Кеңсе жиһаздары. Функциональды кеңселік жиһазы бүгінгі қоғамдық өмірде
бәріне де керек. Егер қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларында жұмыс істеп
жатқан ұйымдардың болжамды санын елестетумен көз жеткізуге болады. Егер
қызметкерлерге арналған кеңселік жиһаз болмаса немесе оның сапасы бұдан да
жақсырақ болуды талап ететін болса, сапалы еңбек үдерісін іске асыру мүлде
мүмкін емес [19].
Кеңселік жиһаз: үстелдер, шкафтар және т.б. еңбек қызметінің
өнімділігін елеулі түрде арттыра түседі, бұның коммерциялық құрамы жағынан
алып қарағанда маңызы зор. Осы заманғы кеңсе қызметкерінің қателесуге және
жұмыс уақытын ысырабына жол беруге құқығы жоқ. Әртүрлі ұйымдардың
табыстылығы мен бәсекеге қабілеттілік дәрежесі әрбір қызметкердің
өндірістік тиімділігінің қаншалықты зор екендігіне байланысты болады.
Кеңсеге арналған үстелдер орын-жайды жайғастырудың қалған басқа да
элементтері сияқты қолайлы болуы тиіс.
Бұнсыз әртүрлі деңгейдегі мамандардың барынша тиімділігінің кепілі
болып табылатын татулық ахуалы орнаған ұйымдасқан ұжым құруды тіпті
армандауда мүмкін емес. Кеңселік шкафтар қағаздармен тиімді жұмыс істеуге
мүмкіндік береді. Оларды үстелдердің үстінде ұстау қажеттілігі өзінен-өзі
болмайды. Керекті құжаттамалар әрдайым бір жерде орналасатын болады, оның
жоғалып кетуіне немесе бүлінуіне жол берілмейді. Тіпті форс-мажор
жағдаяттары туындағанның өзінде кеңселік шкафтар елеулі құндылығы бар
құжаттарды қорғай алатын жоғары температуралардың әсерінен, жоғары
ылғалдылықтың әсеріне қарсы тұруға қабілетті жоғары сапалы материалдардан
жасалады [20].
Қазіргі уақытта кеңселік жиһазды олардың интерьері мен дизайндық
сапаларын ескере отырып, практикалық, сенімділік және функциональдық
тұрғыдан қарастырады, өйткені біз таңдаған жиһаз жалпы стильге сәйкес келуі
және нақты кеңсенің жалпы идеясына сай болуы тиіс.
Кеңселік жиһаз жұмыс істеуі және түрі мінсіз болуы тиіс. Осы
тұжырымның өзектілігін өсе түсіп отырған өмір деңгейі елеулі растайды. Ал
өзіне және өзінің қызметкерлеріне құрметпен қарайтын әрбір басшы кеңсеге
арналған жиһаздардан үнем жасамайды. Бұдан басқа, өз компаниялары үшін
жиһаз сатып алуды жүзеге асыратын менеджерлердің кәсіби шеберліктері мен
құзыреттілігінің елеулі түрде арта түскенін атап көрсету қажет.
Жиһаз өнеркәсібі жедел қарқынмен дамуда. Әрдайым жаңа материалдар
пайда болады және таңдау мүмкіндігін кеңейте түсетін табысты іске
асырылатын жаңа идеялар туындайды. Алайда, сатып алушылардың сұранысына
қарағанда, ағаштан жасалған жиһаз ешқашан сәннен шықпайды. Бұл Қазақстанда
осындай кеңселік жиһаздарға сұраныспен де расталады.
Кеңселік жиһаз өзінде жоғары функционалдылықты, түрлендіру
мүмкіндігін, тұтастықты, сәнділікті, икемділікті қамтуы тиіс.
Кеңсе үстелдерін бірнеше топтар мен санаттарға бөлуге болады.
Қызметкерлерге арналған үстелдерді нысаны бойынша тік кеңселік
үстелдер және бұрыштық деп бөлуге болады. Тік кеңселік үстелдердің
құралымдары барынша қарапайым және бөлшектерінің саны барынша аз болып
келеді [21].
Бұл әдетте АЖТ-дан жасалған екі тірек, царга (тіректер арасындағы
өтпе) және үстелдің беті. Сондай-ақ олар жалғаспалы суырмаларымен және
оларсыз да болуы мүмкін. Екінші жағдайда тумбасы жоқ үстелді икемді
жылжымалы төрт дөңгелекті тумбамен жинақтауға болады, бұл тумбаны сол жаққа
да, сондай-ақ оң жаққа да қоюға мүмкіндік береді.
Өзінің құралымдары бойынша бұрыштық үстелдер (үстелдің төменгі
бөлігі) тік үстелдерге ұқсас, үстел бетінің нысаны мен қосымша тіректің
болуымен ғана ерекшеленеді. Кеңсеге арналған бұрыштық үстелдер әдетте,
жалғаспалы тумбаларсыз жасалады. Көбінесе осы үстелдерге үстелдің жалғасы
сияқты болып көрінетін жалғаспалы тумбалар беріледі, тумба үшінші тірек
болып табылатын үлгілер де жиі кездеседі. Бұрыштық кеңселік үстелдер өзінің
пропорционалды еместігінен сол жақтық және оң жақтық деп бөлінеді.
Сондықтан, тапсырыс беру кезінде бұрыштық үстелдердің тұрпатын бірден
көрсету керек [22].
Қызметкерлерге арналған үстелдерді өздерінің дизайны бойынша тіректері
және үстел беті сол АЖТ-дан жасалатын арзан үстелдерге және металл тіректі
үстелдерге бөлуге болады.
Кеңселік үстелдерді мақсаты бойынша негізгі үш санатқа бөлуге болады,
бұл басшыларға арналған үстелдер, қызметкерлерге арналған үстелдер және
мәжіліс бөлмелерінде келіссөздерге және кеңестерге арналған үстелдер.
Кеңселік шкафтар бір-бірінен әртүрлі құрылмалармен, толықтырулармен
және өзінің мақсаты бойынша ерекшеленеді. Оларды мақсаты бойынша басты екі
тұрпатқа бөлуге болады – бұлар қызметкерлерге арналған жұмыс шкафтары мен
сәндік шкафтар және басшыларға арналған қабырғалық шкафтар. Қызметкерлерге
арналған шкафтардың мақсаты кеңседегі ағымдағы және жедел құжаттарды сақтау
болып табылады. Кеңсе жиһаздарын әртүрлі өндірушілердің шкафтарының мөлшері
мен құралымдары бір-бірінен сәл ерекшеленуі мүмкін. Мысалы, үстіңгі
қақпағы фасадтың бетінде немесе фасадтың сыртында жасырылуы мүмкін.
Құжаттарға арналған шкафтар ашық та (сөрелер), сондай-ақ толық немесе
белгілі бір ұяшықтары (әдетте төменгі) жабық та болуы мүмкін [23].
Шкафтар немесе басшылардың кабинеттеріндегі қабырғалық шкафтардың ең
бірінші кезекте сәндік бағасы бар. Әдетте, олар құжаттарды сақтау үшін
емес, кабинетті сәндік безендіру үшін қолданылады. Басшыға арналған
шкафтарда кітаптар мен журналдардың жинақтары, ал ашық сөрелерде заттардың
әртүрлі жинақтамалары сақталады. Сондықтан басшыларға арналған қабырғалық
шкафтарды өндірушілердің барлығы дерлік әйнектелген қасбеттерді немесе
ашық секцияларды көп пайдаланады.
Жиһаз күтімі. Жиһазды ұзақ уақыт қолданғыңыз келсе, оған дұрыс күтім
жасау керек. Оны пеш пен орталықтан жылыту батареяларына жақын және күннің
көзі тікелей түсіп тұратын орындарға қоюға болмайды.Жылу мен күн көзінің
әсерінен жиһаз қақсып, қисайып, оңып кетеді.
Лак жағылған және жылтыратып өңделген жиһаздың бетіндегі шаң мен кірді
ешқашан дымқыл шүберекпен немесе сумен кетіруге болмайды. Бұдан өңі
күңгірттеніп қана қоймай, мебельдің бетіне ұсталған фанер қабаты ажырап
кетуі мүмкін [24].
Жиһазды, оның лак жағылған және жылтыратып өңделген бетіндегі шаңды
таза құрғақ фланель, шұға немесе пүліштің қиындысымен сүртіп тазалайды.
Диван, кресло мен жұмсақ орындықтарды кірлеуден және шаңнан сақтау
үшін үстіне жеңіл кілем немесе гобелен төсеуге болады. Сондай-ақ, ауыр
матадан арнайы тігілген жабындылар пайдаланылады.
Шаңсорғыш болмаған жағдайда жиһаздың тысын былай тазартуға болады.
Мебельдің үстіне дымқыл ақ жайма немесе басқа бір мата жауып, шаңды соқпақ
таяқпен қағады. Кірлеген матаны суға шайқап, сығып алады да осылайша
тазалауға пайдаланады. Бірнеше қайталап тазартқан соң қаптаманы құрғақ
шүберекпен сүртеді. Немесе, мүмкіндік болса, аулада жақсылап қағып алған
жөн, әсіресе қыста.
Жиһаздың пүліш, репс немесе басқа матадан тігілген қаптамасын жылы
сумен, губканы жақсылап сығып алып тазартады. Майлы дақтарды майлы ыдысқа
арналған қоспалар жақсы кетіреді.
Қолданыла келе жиһаз өзінің бастапқы түрінен айырылады: беті
күңгірттеніп, кей жерлерде бояуы сыдырылып, сызаттар, дақ және басқа
ақаулар пайда болады. Фанерленген жиһаз бетінің кішігірім көтеріліп кетуін
(фанер желімінің ажырауы салдарынан) былай жояды. Егер күмпиген жерде
желімі сақталған болса, сол жерге қабаттап қағаз салады да, ыстық үтікпен
үтіктейді, еріген желім фанерді орнына жабыстырады. Ал болар-болмас
көпіршіктерге қыздырылған металл қасық басса да жетіп жатыр.
Егер көпіршіктің астында желім болмаса, оны тесіп немесе ағаш
талшығын бойлата тіліп, сол жерден желім жіберіп, үтіктеу керек.
1.3 Жиһаз өндірісінің даму динамикасы
Жиһаз өндірісі елімізде кенже дамыған сала болып табылады. Жиһаз өніміне
тапсырыс берушілер негізінен мемлекеттік немесе жекеменшік кәсіпорын
басшылары. Бүгінгі күні әрбір облыс орталықтарында, және халық тығыз
орналасқан аудан, қалаларда жиһаз дайындау цехтары ашылып халыққа қызмет
етеді. Бүгінгі күні ешбір оқу орындарын бітірмесе де жиһаз жасау шеберлері
күннен күнге көбею үстінде.
Жиһаз жасау үшін еш жаққа бармай-ақ қажетті материалдарды табуға болады.
Жеке кәсіпкерлер дер кезінде қамтамасыз ету үшін еңбек етуде.
Зерттеу жұмысымыз бойынша сауалнама арқылы жиналған мәлметтерді зерделей
отырып мынандай мысалдарды келтіруге болады. 2013 жылы Алматы қаласының
жиһаз цехтарында өткен сұраныс бойынша жиһазға тапсырыс берушілердің 78%
аралас материалдардан (комбинированный), яғни, бірнеше материалдардан
құрастырылып жасалынған жиһазды қалайтындығын, ал қалған 22% тұтастай бір
материалдан жасалынған жиһазды қалайтындығын көрсетеді. Себебі, мұндай
жиһаздардың құны табиғи жиһаздарға қарағанда арзан, және тұтасымен
жасалынған ЖАТ(ДСП) материалдарына қарағанда экологиялық тұрғыдан зиянсыз
[25].
Жиһаздың беткі қабатына келер болсақ, жиһаз сатып алушылардың 55%
жылтырамайтын (матовый) таңдаған. Мұның себебі беткі қабаты жылтырамайтын
жиһаздарды (матовый) күту оңай, арзан, және де ешқандай химикаттарды талап
етпейді. Ал, беткі қабаты жылтырайтын жиһаздарды шартты түрде химикаттармен
сүртіп (полировать) отыру қажет
Жиһаз өндірісінде маңызды факторлардың бірі – жиһазды құрастыру
болып табылады. Жиһазды сатып алушылардың 37% жиһазды өз қолдарымен
құрастырарын көрсетті.
Негізгі зерттеу көздері бойынша жиһаз өнімдерін сатып алушылардың
арасынан психологиялық типтерін көрсетті. Бұл типте мен сатып алушыларды 3
типте қарастырдық:
1. Жиһаз таңдауына немқұрайлы (безразличный) қарайтындар (59,8%)
2. Стандартқа сәйкес және сәнге жүгінетіндер (30,2%)
3. Стандартқа сәйкес емес, өзіне ыңғайлығына жүгінетіндер (10%)
1-ші тип бойынша Жиһаз таңдауына немқұрайлы (безразличный) қарайтындар,
дүкенде нақты бар жиһазды таңдайды.
2-ші тип. Стандартқа сәйкес. Бұл сатып алушылар тобына жиһаздың
ыңғайлығына қарағанда қымбатына жүгінетіндер.
3-ші тип. Стандартқа сәйкес емес жиһазды сатып алушылар. Бұл типтегі
сатып алушылар өздеріне қажетті жиһазды кейде ұзақ іздейді, және оларға
жиһаздың бағасы мен кетер уақыт аса маңызды емес. Себебі бұл типтегі сатып
алушыларға ең маңыздысы жиһаздың өздерінің сұранысына сәйкес келуі, яғни,
ыңғайлығы (интерьері, талғамы өлшемі, материалы т.с.с) .
Диаграмма -1. Қазақстандағы жиһаз өндірісінің даму көрсеткіші
1. Солтүстік Қазақстан – 39,10%
2. Орталық Қазақстан- 8.50%
3. Шығыс Қазақстан – 15.90%
4. Батыс Қазақстан – 20.00%
5. Оңтүстік Қазақстан –16.50%
Өнімдер (қызметтер) нарығының сипаттамасы туралы айта кететін болсақ.
Объективті түрде алғанда Қазақстанда ағаш өңдеу өнеркәсібі үшін шикізат
базасы жоқ, дәстүрлі түрде қажетті сүректің 70%-на дейін сырттан
әкелінеді. Алайда, Қазақстанның ағаш өңдеу және жиһаз кәсіпорындарында
өндірістің өсуі өткізу нарықтарының кеңейтілуі есебінен, сондай-ақ өнімнің
өзіндік құнының азаюы жаңа технологияларды енгізу есебінен болды [26].
1-кесте – ҚР-дағы жиһаз өндірісінің көлемі, млн. Теңге
Суреттен көрініп тұрғандай, ҚР-да 2010 жылы жиһаз өндірісінің көлемі 2009
жылмен салыстырғанда 3 510 млн.теңге (немесе 19,5%-ға) ұлғайды. Ал 2011
жылы 15%-ға ұлғайса, 2012 жылы 22%-ға ұлғайды.
2-кесте – ҚР-да өнеркәсіп өнімі өндірісінің жалпы көлеміндегі жиһаз
саласы өнімдерінің үлесі (2012 ж.), %
Көзі: ҚР Статистика агенттігі
Сонымен, ҚР-да өнеркәсіп өнімі өндірісінің жалпы көлеміндегі жиһаз
саласы өнімдерінің үлесі 2012 жылы 0,2%-ды құрады. 2011 жылмен
салыстырғанда бұл көрсеткіш өзгерген жоқ. 2011 жылдың қаңтар-мамыр
айларында жиһаз өндіру көлемі 9 229 млн. теңгені құрады, бұл 2012 жылдың
сәйкес кезеңіне қарағанда 37,1%-ды құрайды. Алдағы айға қарағанда жиһаз
өндіру бойынша заттай көлем индексінің (ЗКИ) – 81,8%-ға төмендеуі
байқалады [27].
3-кесте - Қазақстан Республикасының жиһаздар нарығының негізгі
импорттаушы елдері (Ресей, Қытай, Италия, Украина, Белоруссия, Түркия),$
Орны 2007 2008 2009 2010
I Ресей: Ресей: Ресей: Ресей:
142 766 800$ 116 316 000$ 89 589 400$ 102 414 790$
+45.64% 2006 -18.53% 2007 -23% 2008 жылға +14.3% 2009
жылға жылға жылға
II Қытай: Қытай: Қытай: Украина:
52 222 700$ 81 276 800$ 39 791 300$ 43 987 000$
+24.44% 2006 +55.64% 2007 -51% 2008 жылға +33.3% 2009
жылға жылға жылға
III Италия: Италия: Украина: Қытай:
40 168 000$ 40 309 500$ 32 993 800$ 34 520 580$
+55.48% 2006 +3.5% 2007 +29.56% 2008 -13.25% 2009
жылға жылға жылға жылға
IV Белоруссия: Украина: Италия: Белоруссия:
29 867 200$ 25 465 100$ 27 123 500$ 28 731 940$
+48.48% 2006 +1.98% 2007 -32.7% 2008 +35.97% 2009
жылға жылға жылға жылға
V Украина: Белоруссия: Белоруссия: Италия:
24 970 800$ 21 564 700$ 21 131 000$ 21 646 450$
+133.4% 2006 -27.8% 2007 -2% 2008 жылға-20.2% 2009
жылға жылға. жылға
VI Түркия: Түркия: Түркия: Түркия:
20 832 100$ 20 069 500$ 14 239 200$ 19 450 050$
+22.7% 2006 -3.7% 2007 жылға-30% 2008 жылға +36.6% 2009
жылға жылға
Көзі: ҚР Статистика агенттігі
Сонымен, ҚР-ның жиһаз импорттайтын елдерінің арасында 2007 жылдан бері
бірінші орында Ресей тұр. Екінші орында 2007 жылдан бастап 2009 жылдар
кезеңінде Қытай болды. 2010 жылы Қытай үшінші орынға төмендеді. Украина
екінші орынға шықты. Төртінші, бесінші және алтыншы орындарды тиісінше
Белоруссия, Италия және Түркия алады [28].
Жалпы орта есеппен алғанда Жиһаздың құны: ас бөлме жиһазын 70000
тенге (30%), қонақ бөлме жиһазын 50000 тенге (22%), холл жиһазын 30000
тенге (25%) көлемінде сатып алуға дайын екенін көрсетті [29].
4. Білім беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz