Информатика бағдарлы курсында компьютерлік графика курсын оқыту бағдарламасы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.Жалпы бөлім
1.1. Бағдарлы оқыту тәжірибелеріне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2.Мектептегі тереңдетіп оқытумен бағдарлы оқытудың
ерекшелігі ... ... ... ... ... 8
1.3.Оқу жоспарының вариативті бөлігінде оқытылатын информатикалық
курстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..10
2.Арнайы бөлім
2.1.Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.2. Компьютерлік графиканы (Аdobe Рhotoshop программасын) оқытуға
арналған лабораториялық жұмыстар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.1. Лабораториялық жұмыс
№1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2.2. Лабораториялық жұмыс
№2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..., 2.2.3. Лабораториялық жұмыс
№3 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 2.2.4. Лабораториялық жұмыс
№4 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2.2.5. Лабораториялық жұмыс
№5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.6. Лабораториялық жұмыс
№6 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 2.2.7. Лабораториялық жұмыс
№7 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
3. Жобаны жүзеге асыру
3.1 Пайдаланушыға арналған
инструкция ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
3.2 Бағдарламма
листинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .51
3.3 Бағдарлама
мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
4. Экономикалық бөлім
5. Еңбек қорғау
5.1 Еңбек
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...64
5.2 Жұмыс орындарындагы микроклиматтың оптимальдi жэне шектi
көрсеткiштерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
5.3 Есептеуiш техниканың қауiпсiздiк
ережелерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..66
5.4 Электр тогымен зақымданган жагдайда алгашкы дәрiгерлiк
көмек
көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 67
5.5 Жұмыс орнында шудiң шектi
деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...68
5.6 Өрт
қауiпсiздiгi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...68
5.7 Ақпараттық қызмет кәсmорындарындагы өрт
қауiпсiздiгi ... ... ... ... ... ..6 9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.71
Мұғалiм оқушыларды адамгершiлiкке, iзгiлiктiлiк қасиетке және
компьютерлiк техникаға ұқыпты қарауға тәрбиелей отырып, ақпараттық қоғам
идеяларын насихаттайды. Ал информатиканы мамандыққа баулу курсы бағытында
оқытудың оқу бағдарламаларының мазмұнында ақпараттық заңдылықтардың маңызы
ашып көрсетiлген мәлiметтер ене бермейдi.
Ақпараттық бiлiм мен тәрбие және оқушылардың кәсіби дайындықтарының
арасында сәйкессiздiк бар.
Бiздiң пайымдауымызша, ақпараттық бiлiм беру төмендегiдей бiлiктiлiктерге
сүйенедi: ақпараттық ұғымдар мен пайымдауларға сүйене алу; тұжырым жасай
алу, дәлелдi пiкiр айта бiлу, мәлiмдей бiлу, ақпараттық категориялар мен
көрсеткiштердi пайдалана бiлу; сондай-ақ оқуда және өз қызметтерiне
компьютерлiк техниканы еркiн пайдалана бiлуге үйрету; ақпараттық
технологияның мүмкiндiктерiн игеру; өзiндiк оқу мен өзiндiк iс-әрекеттiң
қалыптасуына әсерiн бағалай бiлу; практикалық iс-әрекеттерге байланысты
түрлi мәселелердi шешудiң тиiмдi тәсiлдерiн таба бiлу.
Сонымен бiрге, орта мектептің 10-11 сыныптарынан бастап орта және
бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерін бітіргенге дейiн әрбiр оқушының
психологиялық және физиологиялық ерекшелiктерiн ескере отырып, ақпараттық
бiлiм, бiлiк және бiлiктiлiк дағдыларын меңгерудегi белсендiлiктерiн
арттыру жұмыстарын жүргiзген орынды.
Ақпараттық бiлiмдi қалыптастыру төмендегi мәселелерге: тәрбиенiң
мақсатына, болашақтағы және ақпараттық қоғамның саясаты мен мiндеттерiне;
оқушылардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру жүйесiне; мектептiң, орта
және бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерінің материалдық-техникалық
базасына; оқушылардың жас ерекшелiктерiне; оқушылардың кәсіби деңгейін
анықтай білу қабiлеттерiне; педагогтардың информатикадан бiлiм
деңгейлерiне және шеберлiктерiне, тәрбие бағытының ақпараттық қоғам
бағытымен өзара байланысына тәуелдi.
Аталған тәуелдiлiктердi ескере отырып, оқушыларды қазіргі мамандықтың
түрлеріне дайындау барысында бiлiм мазмұнын талдап, беру бүгiнгi күннiң
көкейкестi мәселелерiнiң бiрiне айналып отыр.
Ақпараттық қоғам жағдайында қызмет ету салаларының барлық түрін
ақпараттандыру – бүгінгі күннің негізгі талабына айналып отыр. Ал бұл
талапты қанағаттандыру үшін мамандарды осы бағытта дайындау қажеттігі
туындайды. Сондықтан аталған қажеттілікті шешу барысында ақпараттық қоғамға
қандай мамандар қажет екеніне талдау жасап, қажетті мамандарды дайындаудың
тұжырымдамасын, стандартын, оқу бағдарламасын, оқу-әдістемелік кешендері
мен қолданбалы программалық құралдарды жасақтау қажет.
Информатиканы кәсіптік бағдарлы курс бойынша оқыту қажеттілігімен, оның
мазмұнының анықталмағандығы арасында қарама-қайшылық пайда болады. Бұдан,
өнер бағытындағы 10-11 сыныптарда кәсіптік бағдар бойынша оқытылатын
информатика курсының мазмұнын анықтау проблемасы пайда болады. Бұл мәселе
дипломдық жұмыстың тақырыбын Информатиканың жалпы курсында компьютерлік
графиканы оқыту деп таңдауымызға себеп болды.
Бұл мәселе бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, web-дизайн, жүйелік
программалаушы, администратор мамандардың қажеттілігімен және т.б.
себептермен түсінідіріледі.
Зерттеудің объектісі: Жалпы білім беретін орта мектептің өнер бағытындағы
сыныптарында информатика курсын оқыту процесі.
Зерттеу пәні: Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графиканы
оқытуға әдістемелік нұсқау даярлау.
Зерттеу мақсаты: өнер бағытындағы сынып оқушыларына компьютерлік
графиканың теориялық негіздері туралы түсініктерді қалыптастыру;
компьютерлік графиканың қазіргі графикалық құралдарының көмегімен
графикалық бейнелерді құру, өңдеу әдістері мен құралдарын оқып-үйрету болып
табылады.
Зерттеудің міндеттері:
- Жалпы білім беретін орта мектепте бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
мәселелері туралы әдебиеттерге, оның ішінде компьютерлік графиканы оқытуға
арналған оқу әдістемелік материалдарға талдау жасау;
- Информатиканың бағдарлы курсында Компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасын жасау;
- Компьютерлік графика курсын оқытуды сүйемелдейтін электрондық оқу
құралын даярлау.
Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графиканы оқыту ерекше
орын алады. Ұсынылып отырған диплом жұмысында информатиканың бағдарлы
курсында компьютерлік графиканы қолданбалы курс ретінде оқыту, сондай-ақ,
компьютерлік графика негіздерін Adobe PhotoShop программасының көмегімен
меңгертуге арналған әдістемелік жұмыстар даярланды.
1.Жалпы бөлім
1.1. Бағдарлы оқыту тәжірибелеріне талдау
Қазақстан қоғамындағы өзекті мәселелердің бірі — өзгермелі әлеуметтік
және экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, айналасындағы
шынайы өмірге белсенді қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал жасай
алатын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған
байланысты жеке тұлғаға қойылатын мұндай талаптар алдыңғы орынға шығады:
креативтілік, белсенділік, әлеуметтілік, жауапкершілік, ой-өрісінің
кеңдігі, жоғары кәсіби деңгейдегі сауаттылық, танымдық әрекетке
қызығушылығының басымдығы
Қазақстан Республикасының орта білім беретін мемлекеттік жалпыға міндетті
білім беру стандартында орта мектептің жоғары буынында бағдарлы білім
беруді ұйымдастыру мәселесі аталып көрсетілген.
Жоғарыдағы аталған құжаттарға сәйкес Қазақстан Республикасында жалпы
білім беретін мектептің жоғары буынында екі бағдар: жаратылыстану –
математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша білім берілуде.
Мектеп оқушыларының қажеттілігі мен ата-аналардың сұранысын ескере отырып,
бір немесе екі бағытты бірдей таңдай алады. Оқушылар таңдаған бағыттары
бойынша физика-техникалық, экономика-математикалық, химия-биологиялық,
география-экологиялық, көркемдік, лингвистикалық, тарихи-құқықтық бағдарлар
бойынша білім ала алады.
Қазіргі қоғамдық – сұранымға сай жоғары сыныпта саралап және даралап
оқытудың ерекше түрі – бағдарлы оқыту, ол оқушылардың қызығушылығы,
бейімділігі мен қабілеті ескеріле отырып, танымдық және кәсіби
көзқарастарын дамытуды ұйымдастырудың түрі.
Қазіргі уақытта жаратылыстану-математика бағытында оқытылатын қолданбалы
курстардың мазмұнын анықтау өзекті мәселелердің бірі. Жаратылыстану-
математика бағыты бойынша қолданбалы курс ретінде Компьютерік графика
қолданбалы курсын оқытуды ұсынамыз. Қолданбалы курс 68 сағатқа
жоспарланған. Курста компьютерлік графиканың негізгі бағарламасы ретінде
Adobe Photoshop программасымен жұмыс істеу қарастырылады.
Бүгінгі таңдағы әлеуметтік – экономикалық жағдайдың күрделенуі,
ақпараттар ағымының қарқындауы, бәсекелестіктің артуы сияқты жағдаяттар
білім беру ұйымдарының түлектеріне елеулі жоғары талаптарды жүктейді. Бұл
жағдайда жалпы білім беру мақсаты көп міндетті комперенциялармен
(құзырлармен), шығармашылық іс - әрекет тәжірибесімен қаруланған, бүгінгі
өзгермелі бағытталады.
2006-2007 оқу жылының ерекшелігі 2002 жылғы ҚР орта жалпы білім берудің
мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес 10-сыныпта бағдарлы
оқытуға көшу болып табылады.
Бағдарлы оқыту – оқытуды даралау мен саралаудың құралы, бiлiм беру
процесiнiң құрылымындағы, мазмұнындағы және ұйымдастырылуындағы өзгерiстер
есебiнен жоғары сынып оқушыларының жағдайларда бағдарлана алуға дайын
адамды дамыту болып табылады. Жоғарғы сыныптардағы бағдарлы саралау осы
міндеттерді жүзеге асыруға бейiмдiлiктерi мен қабiлет- тiлiктерiн толығырақ
ескеруге, олардың бiлiмдерiн әрі қарай жалғастыруы тұрғысынан олардың
кәсiби мүдделерi мен ниеттерiне сәйкес оқуы үшiн жағдайлар туғызуға
бағытталған. Бағдарлы оқыту жалпы білім берудің жоғары сатысындағы
оқушылардың дара білім алу бағыттарын жүзеге асырудың негізгі тәсілі
ретінде қарастырылады. Педагогикалық – психологиялық әдебиеттерде білім
мазмұнын бағдарлы саралаудың мәні оқушылардың орнықты мүддесі,
қабілеттілігі, бейімділігі аясында олардың осы қасиеттерін таңдап алған
бағыттарында мүмкіндігінше дамыту мақсатымен мамандыққа бағыттау болып
табылады деп берілген. Бағдарлы оқытудың негізгі психологиялық идеясы тек
академиялық жетістікке қана емес, жеке тұлғалық және әлеуметтік даму
тұжырымдамасына негізделеді. Бағдарлы оқытудың мақсаты: жалпы білім беру
бағдарламасының жеке пәндерін тереңірек зерделеуді қамтамасыз ету; жоғары
сынып оқушыларының білім мазмұнын елеулі түрде саралауға жағдайлар туғызу;
оқушылардың әр түрлі категориясына олардың қабілеттіліктеріне, дара
бейімділіктеріне және қажеттілік-теріне сәйкес білім алуға себептесу,
оқушылардың әлеуметтендіруге жағдай туғызу, жалпы және кәсіби білім берудің
арасындағы сабақтастықты қамтамасыз ету, мектеп түлектерін жоғары кәсіби
білім беру бағдарламасын тиімдірек игеруге дайындау. Бағдаралды дайындық
нәтижесінде оқушы мектептің жоғары сатысында оқу бағдарының бағытын саналы
да сенімді түрде таңдау жасай алуы тиіс. 5-10 сыныптарда мектептік білім
берудің алдында тұрған міндеттер 2002 жылғы МЖМББС негізінде дайындалған
оқу бағдарламалары мен оқу жоспары арқылы жүзеге асырылады:
- жалпы білім беретін оқу орындарының негізгі сатысы бойынша базистік
оқу жоспары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
24.09.02 ж. N693 бұйрығы);
- жалпы білім беретін оқу орындарының жоғары сатысы бойынша базистік
оқу жоспары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
24.09.02 ж. N 693 бұйрығы);
- 5-7 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 11.03.2003 ж. N 148 бұйрығы);
- 8-9 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 12.05.2004 ж. N405 бұйрығы);
- 10-11 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша жаратылыстану-математика
және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарына арналған бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 18.10.2005 ж. N672 бұйрығы).
10 сыныптағы оқу процесіне Қазақстан Республикасы тірек мектептерінде
сынақтан өткізілген, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
06.01. 2006 ж N6, 16.03.2006 ж. N129, 25.04.2006 ж. N210 бұйрықтарымен
пайдалануға рұқсат етілген жаңа буын оқулықтары енгізіледі. Қазақстан
Республикасы жалпы білім беретін мектептерінде бағдарлы оқытуды
ұйымдастыруда Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында дайындалған
әдістемелік ұсыныстарды басшылыққа алу ұсынылады:
1. Қонақова К.Ө. және т.б. Қазақстан Республикасы мектептерінде бағдарлы
оқыту ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсыныстар. – Алматы, 2006. -32 б.
2. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің базистік оқу
жоспары (ҚР білім және ғылым министрлігінің 13.03.1996 жылғы №69 бұйрығымен
бекітілген). – Алматы: РИК, 1996.
3. Қазақстан Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартының негізгі ережелері (ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2002
жылғы 24 қыркүйектегі бұйрығымен бекітілген). – Алматы: РОНД, 2003.
10-сыныпта МЖМББС-2002-ні енгізу ҚР БжҒМ-нің вариативтік компонент
негізінде валеология, отбасылық өмірдің этикасы мен психологиясы,
информатика, экономика, қазақ тілі және т.б. сияқты бірқатар оқу пәндерін
міндетті түрде оқып-үйрену жөніндегі бұрынғы бұйрықтарының өз күшін
жойғанын білдіреді. Бірақ, егер қажет болған жағдайда мектеп көрсетілген
пәндерді бағдардың вариативті бөлігі ретінде оқытуға құқығы бар. Жалпы
білім беретін мектептердің 11-сыныбында оқыту Қазақстан Республикасы
Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігінің 1994 жылғы 14-
сәуірдегі Жалпы білім беретін оқу орындарының оқу жоспарлары туралы №156
бұйрығына сәйкес дайындалған оқу бағдарламалары бойынша іске асырылады.
Жас ерекшелігі мен іс - әрекеттік тұрғыдан қарауға сәйкес әрбір жас
шамасында адамның дамуына сол жас кезеңіне сәйкес келетін жетекші іс -
әрекет тәсілдеріне жұмылдыру елеулі үлес қосады. Сондықтан жалпы білім
берудің жоғары сатысында мұндай іс - әрекет тәсілдеріне оқу – кәсіби, яғни
болашақ кәсіби мамандығының жетістігін қамтамасыз етуге бағытталған білім
беру елеулі мәнге ие болады.
1.2. Мектептегі тереңдетіп оқытумен бағдарлы оқытудың ерекшелігі
Пәнді тереңдетіп оқытуға арналған арнайы мектептерге қарағанда бағдарлы
оқыту барлық оқушылар үшін ұйымдастырылады және олардың мүдделері,
бейімділіктері, өмірлік жоспарларына байланысты саралануы және оқу
мүмкіндіктері өзін - өзі анықтауы ретінде көрініс табуы тиіс. Сондықтан оқу
бағдарламасын құрастыру кезінде тек білім беру стандартына ғана емес,
оқушылардың таяу даму аймағына да бағдарлануы қажет. Алайда, мектепте білім
мазмұнын бағдарлы саралауды жүзеге асырудың тәжірибесі бұл жұмысты
ұйымдастырудағы бірқатар кемшіліктерді айқындайды.
Ең алдымен, мұғалімдердің білім мазмұнын бағдарлы саралауды ұйымдастыру
тәсілдері, оның мүмкіндіктері, оның міндеттері туралы түсініктерінің
біртұтастық сипаты жоқ.
Кейбір мектептерде бағдарлы саралау қабілеттілік және қабілетсіздік
бойынша жүргізіледі, оқушылар тестілеу, қабылдауға арналған бақылау
жұмыстары, әңгіме жүргізу негізінде қандай да бір бағдарлы сыныпқа
қабылданады. Дегенмен, қабілеттілік немесе оқудағы жетістіктер динамикалық,
бірқалыпсыз түрде көрініс табуы мүмкін. Қабілеттіліктің ертерек байқалуы,
содан кейін тез – ақ сөнуі немесен керісінше, кейбір оқушылардың есейе келе
бұрын байқалмаған алғырлығы пайда болуы мүмкін. Ондай жағдайда оқушылардың
қандай да бір топқа жатуы күмән туғызады. Сонымен қатар оқушыларды
бағдарламалық материалды игеруі бойынша күшті, орташа, нашар
оқушы деп бөліп,үлгерімі негізінде бағдарлы сыныптарды ұйымдастыру әр топ
үшін оқшауланған біртекті мектеп ортасын құруға әкелуі мүмкін.
Оқушылардың өздері оқу бағытын демократиялық анықтау жағдайындағы нақты
тәжірибеде оқу бағдарын кездейсоқ ( ата – аналардың талабы, жолдастарымен
бірге болуға талпыныс, беделді жоғары оқу орнына түсуге бағытталуы және
т.б.) таңдап алатын жағдайлар кездеседі.
Оқушылардың оқуға қызығуы орнықты емес. Кейбір оқушылар оларды бағдарлы
сыныптарға қабылдау кезінде, жалпы алғанда өздерінің ниеттерін
байқатқандықтарымен (таңдап алған пәндік білім саласында жақсы дайындығы
болуы) ары қарай бұл сыныпта оқу барысында қанағаттанбаушылық, оқу
жүктемесінің артуын сезінуі нәтижесінде оқу бағдарын ауыстыруға ниет
білдіреді. Бұл оқушылардың оқу мүдделерінің орнықты еместігін және
өзгермелі екендігін көрсетеді, тек уақыт пен педагогикалық жағдайлар ғана
олардың орнықтылығын тексеруге мүмкіндік туғызады. Осы тұрғыда білім
мазмұнын бағдарлы саралауды ұйымдастырудың неғұрлым оңтайлы жолдары мен
түрлерін жүзеге асыру орынды болмақ. Мысалы, негізгі мектептің 7-9
сыныптарында базистік оқу жоспарында көрсетілген вариативті бөлік есебінен
таңдау курстарын жүргізу орынды болады. Бағдар алды сатыда бағдар таңдау
курстарын ұйымдастыруға ынталандыру мақсатында негізгі мектепті бітіретін
оқушы жоғары сатыда бағдарлы деңгейде оқитын пәндері бойынша емтихан
тапсыруы тиіс. Бағдар алды сатыдағы бағдар таңдау модульдік курстарының
аяқталғандық сипаты болуы және 5-6 пән бойынша ұйымдастырылуы, олардың
қысқа мерзімді және алмасып отыратын сипаты болуы мүмкін. Бұл курстар
оқушыға таңдап алған бағдардағы сынып жұмысының мазмұны мен түр-пішінімен
танысуға мүмкіндік береді және ол өзі үшін осы сыныпта оқу материалын
өтудің берілген қарқынында оқи алатынын немесе оқи алмайтынын анықтай
алады. Себебі, оқу бағытын кездейсоқ таңдап алған көптеген оқушылардың бұл
сыныпта оқуы кезінде оқуға деген ынтасының төмендеуі, білім негізін
меңгеруде қиналуы, өзінің танымдық мүмкіндіктеріне сенбеуі мүмкін. Жалпы
алғанда бағдарлы сыныптарға қабылдау конкурстық негізде жүргізілуі мүмкін.
Бағдаралды сыныптарда элективті курсты жүргізудің де рөлі зор. Мұндай
курстар, мысалы, информатикадан оқушылардың информатикаға қызығуын
арттыруға, ары қарай білімін жалғастыруға білімдік база жасауға, оқушыларды
іс - әрекеттік біліктіліктерге үйретуге, оқу және пәндік іс - әрекеттің әр
түрлі формаларында өзін көрсете білуге мүмкіндік туғызады. Іс - әрекеттік
негіз бұл курстардың ерекшелігі болып табылады. Бұл жағдайда оқушылардың
бағдарламалық және қосымша білімдерді белсенді, саналы игеруі және қажетті
компетенциялармен қалыптасуы жүзеге асады.
Қазіргі кездегі мектеп тәжірибесінде бағдарлы сыныптарда оқытылатын
бағдарлы және бағдарлы емес пәндердің ара қатынасы туралы мәселе
жеткілікті дәрежеде негізделмеген. Бағдарлы пәндерді тереңдетіп оқытудан
бағдарлы емес пәндер жеңілдетілген бағдарламалар бойынша оқытылуда
(тіпті кейде оқытылмайды да). Бұл пәндерді оқытудың негізделген әдістемесі
жоқ. Бағдарлы оқу пәндерін тереңдетіп оқытудан оқушылар бағдарлы емес
пәндерге тіпті назар да аудармайды. Ал бұл жеке тұлғаның әр түрлі салада
өзін көрсете білу мүмкіндігін төмендетуге, оқушы мүддесі аясының тар
болуына әкеледі. Көптеген оқушылар өздері қызығатын пәндерге ғана мән
беріп, негізгі білім салалары бойынша жүйелі әрі терең білім ала алмайды.
Көп ретте оқу жүктемесі мәселесін шешу үшін кіріктірілген пәндер
енгізіледі, алайда негізгі білім салалары бойынша біріктірілген курстарды
құрудың теориялық негіздері жеткілікті түрде зерделенбеген. Мектеп
тәжірибесінде ұсынылатын мұндай курстар, негізінен, әр түрлі пәндер
материалдарын эклетикалық қосу арқылы оқытылады.
Бағдарлы пәндерді тереңдетіп оқытудан және оқушылардың жүктемесін
арттырмау үшін бағдарлы емес пәндерді оқуға бөлінген уақыт тіпті
азайтылған. Бұл пәндердің мазмұнының көлемін қалай қысқарту туралы айқын
бағдар мен түсініктер жоқ.
Бағдарлы пәндерді жүргізетін мұғалімдердің тым артық талаптарынан
оқушылар сабақтан бос кездерін осы пәндермен айналысуға арнайды (қосымша
тапсырмалар жасау, конкурс, олимпмадаларға және т. б. қатысу), бұл олардың
үйлесімді дамуын тежейді.
Бағдарлы саралау оқушылардың өздерінің танымдық қызығуларына,
қабілеттілігіне, оқудағы жеткен жетістіктеріне және кәсіби ниеттеріне
байланысты олардың оқыту бағдарын еркінше таңдап алуға негізделген. Ол
оқушылардың белгілі бір тобына қатысты даралық тұрғыдан қарауды жүзеге
асыруға бағытталған. Әр топтағы оқыту үрдісі түрліше жүреді: білім
мазмұнымен ерекшеленеді, оған қандай да бір оқыту әдістерінің, түрлерінің
және тәсілдерінің басымдық рөлі, оқушылар мен мұғалімнің өзара қарым –
қатынас стилі өзгереді және т. с. с.
Білім мазмұнын бағдарлы саралаудың негізгі критерийлерінің біріне
мектепте білім берудің негізін құрайтын ғылым негіздері зерделенетін
пәндерді саралауға пәндік тұрғыдан қарау жатады. Бұл жағдайда оқыту
бағдарына қарай нақты оқу пәні түрлі міндеттерді атқара алады.:
← жалпы мәдениеттің негізін қалауы;
← оқушылардың арнайы дайындығындағы негізгі пән бола алуы;
← басқа білім салаларымен қарулану үшін қажетті құрал ретінде көрініс
табуы.
1.3. Оқу жоспарының вариативті бөлігінде оқытылатын информатикалық
курстар
Бағдарлы оқыту – оқытуды даралау мен саралаудың құралы, бiлiм беру
процесiнiң құрылымындағы, мазмұнындағы және ұйымдастырылуындағы өзгерiстер
есебiнен жоғары сынып оқушыларының бейiмдiлiктерi мен қабiлеттiлiктерiн
толығырақ ескеруге, олардың бiлiмдерiн әрі қарай жалғастыруы тұрғысынан
олардың кәсiби мүдделерi мен ниеттерiне сәйкес оқуы үшiн жағдайлар туғызуға
бағытталады.
Бағдарлы оқытудың негізгі мақсаты - өзінің және қоғамның мүддесіне сай
өзін-өзі белсенді етуге дайын, үнемі дамып отыратын ортада өмір сүруге
бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны
дамыту және қалыптастыру болып табылады.
Бағдарлы оқытудың негізгі міндеті – оқушылардың саналы кәсіби таңдау
жасауларына ықпал ету. Бағдарлы оқыту оқушылардың дербес білім
траекториясын қалыптастыру мүмкіндіктерін кеңейтеді.
Қазақстан Республикасының базалық оқу жоспарында 10-11–сыныптарда білім
беру процесін ұйымдастырудың төмендегідей нормативтері анықталған:
білім мазмұны: инвариантты (қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математика бағыты) және вариативті компоненттер құрылымынан тұрады.
Вариативті компонент мектептік және оқушы компонентінен тұрады. Мектептік
компонент бойынша: бағдарлы пәндер; қолданбалы курстар; оқушының компоненті
бойынша: таңдау курстары оқытылады.
Қолданбалы курстар білім беру бағдарламаларын жүзеге асырудың
ұйымдастырылған формасы ретінде қарастырылып, төмендегідей мәселелерді
қамтамасыз етеді:
- біріншіден, бағдарлы пәндер бойынша білімін кеңейту;
- екіншіден, бағдарлы пәндер бойынша білімін тереңдету;
- үшіншіден, оқыту бағдарының шеңберінде оқушыларды қолданбалылыққа
даярлау.
Типтік оқу жоспарында қолданбалы курстарға 10-11-сыныптар үшін үш
сағаттан уақыт бөлінеді. Осыған сәйкес, жұмыс оқу жоспарында бір курстан
(аптасына үш сағат) үш курсқа (аптасына бір сағат) дейін көрсетілуі мүмкін.
Оқу орнының жұмыс оқу жоспарында көрсетілген қолданбалы курс оқу,
әдістемелік және программалық тұрғыдан қамтамасыз етілуі тиіс.
Қолданбалы курстың оқу бағдарламасын меңгеру нәтижесін бағалау
дихтомиялық жүйенің көмегімен жүзеге асырылады: жетті - жеткен жоқ
(меңгерді - меңгерген жоқ).
Әдетте қандай да бір пәнді зерделеуге немесе қандай да бір іс- әрекет
түрімен айналысуға қабілеттілік пен қызығу көбінесе, сәйкес келеді, өйткені
әдетте бейімділік, ықылас және қызығу кәсіпті таңдау үшін ішкі негіздер
болып табылады. Оқушылардың көбісі өзінің болашақ өмірін зерделенітетін
саладағы жұмыспен байланыстырады. Мысалы информатиканы, математиканы
зерделеуге қабілетті оқушы осы пәндерді қызыға оқып, өзінің болашақ
мамандығын информатика, математика саласындағы қызметпен байланыстырады.
Оқушылар есейген сайын олардың мүддесі мен кәсіби ниеті сәйкес келе
бастайды. Белгілі бір пәнге қызығу мен қабілеттілік көрсеткен оқушы өзіне
мамандықты нық таңдай алады және тәжірибе көрсеткендей, қандай да бір пәнге
қызығу танытпаған оқушылар кәсіпті таңдап алуға қиналып, оны жиі өзгертеді.
Педагогикалық зерттеулер 13-14 жасқа дейін кәсіби ниетпен пәнге деген
қызығу арасында ешқандай байланыс байқалмайтындығын, ал 14-жастан бастап
кәсіпті таңдау нақты оқу пәніне дегенқызығумен айқын байланыса
бастайтындығын көрсетеді. Бұл байланыс тікелей және нақты (мысалы, физиканы
зерделеуге қызығатын оқушы физик болғысы келеді) немесе жалпы сипаты болуы
мүмкін (оқушы техника саласында жұмыс істегісі келеді).
Вариативті (әр нұсқалы ) білім беру жағдайында оқу пәнінің мазмұнын
таңдап алуға әсер ететін факторларға оқушылардың қабілеттілігі мен мүддесі
жататындығы атап өтілді. Сондықтан бағдарлы сыныптарға арналған оқу
бағдарламасын түзу және оқулықтарды әзірлеу кезінде меңгерілетін білім мен
біліктіліктерді оқушылардың психикалық дамуымен байланыста түсінудің мәні
үлкен. Сондықтан оқу пәнінің мазмұнын оқу іс- әрекетінің құрылымы мен
ерекшеліктеріне сәйкес түзу қажет.
Оқу іс-әрекетіне жалпы ой қабілеттерімен қатар арнайы қабілеттіліктердің
әсер ететінін атап өткен жөн. Оқушылардың қандай да бір пәнді зерделеуге
қатысты арнайы қабілеттіліктерінің құрылымын зерделеу бойынша
психологтердің зерттеулерін талдай келе, оның кейбір бөліктеріне мән бере
кетейік.
Әдеби – тілдік қабілеттілікті шығармашылық белсенділік және байқағыштық,
әсерлілік сияқты жеке қабілеттіліктерді біріктіретін эстетикалық көзқарас,
жадында көрнекі бейнелердің сақталуы, шығармашылық елестету, сезімталдық
және тілдің мәнерлілігі анықтайды.Математиклық қабілеттіліктің ойлау
үрдісінің жылдамдығы, терең әрі жоғары деңгейде талдай алу, аналитикалық-
синтетикалық қабылдау, математикалық іс-әрекетке қажеттілік, математикалық
қисын, кеңістік түсіну сияқты сипаты бар.
Техникалық қабілеттілік кеңістік ойлай алумен (оған кеңістік түсіну мен
кеңістік елестету де кіреді), өмірлік мәселелерді шешуге бағытталған
техникалық ойлай алумен, техникалық байқағыштықпен, іскерлікпен
сипатталады.
2.Арнайы бөлім
2.1. Информатика бағдарлы курсында компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасы
Компьютерлік графика қолданбалы курсын оқыту бағдарламасы
Компьютерлік графика курсын оқытудың мақсаты – оқушыларға компьютерлік
графиканың теориялық негіздері туралы түсініктерді қалыптастыру;
компьютерлік графиканың қазіргі графикалық құралдарының көмегімен
графикалық бейнелерді құру, өңдеу әдістері мен құралдарын оқып-үйрету болып
табылады.
Компьютерлік графика оқытудың міндеттері:
- негізгі түсініктерді меңгеру және компьютерлік графиканың әдістері;
- қарапайым графикалық жүйелерді зерттеу және алымды мүмкіндіктерің
пайдалану;
- компьютерлік дизайн негіздерің меңгеру;
- компьютерлік графика программалық құралдарының көп түрлілігі немесе
көп образдылығы туралы нақты болжамды қалыптастыру;
- оқушылардың шығармашылық қабілетін, шығармашылық белсенділігін мен
бағыттылығын дамыту;
- оқушыларға сынау, өзіндік сынау, ғылыми көзқарас, адамгершілік
қасиеттерін қалыптастырып дамыту.
Оқушылардың білімі мен біліктілігіне қойылатын талаптар:
Оқушылар нені білу керек:
- Компьютерлік графика түрлері;
- Растрлық, векторлық, фрактальды графика мен үшөлшемді графиканы
өңдеудің программалық құралдарының өзара ерекшелігін. Графиклық
форматтардың мәнін.Түстер туралы жалпы түсінік пен оларды сипаттау
тәсілдерін. Түстік модельдердің типтерімен жұмыс жасау мен түстерді
басқару жүйесімен жұмыс жасау әрекеттерін.
Оқушылар нені үйрену керек:
- Adobe Photoshop программасын іске қосу мен оны істен шығару
әрекеттерін;
- Adobe Photoshop программасында түрлі бейнелерде композициясын
жасау;
- Қарапайым объектілер мен қисық сызықты контурларды құруды;
- Тұйықталған контурларды өңдеу мен оларды редакторлауды;
- Векторлық графиканы программалық құралдарымен жұмыс жасауды;
- Суреттің жасалуының бейнелік, техникалық негіздерін білуі керек.
2005-2006 оқу жылдары барлық типтi жалпы орта бiлiм беретiн
мектептерде информатиканы оқытуда келесi бағдарламалар, оқулықтар мен оқу-
әдiстемелiк құралдарды қолдану ұсынылады. Жалпы орта бiлiм мектебiнiң 7
сыныбында информатиканы оқыту Информатика пәнi бойынша Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарты және 2003
жылы “РОНД” баспасынан жарық көрген оқу бағдарламасы негiзiнде жүзеге
асырылады. Жалпы орта бiлiм мектебiнiң 8-9 сыныптарында информатиканы оқыту
“Информатика” пәнi бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттiк жалпыға
мiндеттi бiлiм беру стандарты және 2000 жылы Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА
Республикалық баспа кабинетi шығарған оқу бағдарламасы негiзiнде жүзеге
асырылады. 7 сыныптан 9 сыныпқа дейiн оқытылатын базалық курс информатика
бойынша оқушыларды даярлаудың мiндеттi жалпы бiлiм минимумын қамтамасыз
етедi. 10-11 сыныптарда оқушылар көлемi және мазмұны бойынша сараланған,
қызығушылықтары мен кәсiптiк даярлыққа дейiнгi бағыттарына қарай
информатиканың профилдiк курстарын оқу қажет. Осы уақыт аралығында
мектептер 10-11 сынып оқушыларымен не iстейдi? Оларға информатика пәнiн
оқыту 1985 жылдан бастап:10 -сыныпта бiр сағат, 11 сыныпта екi сағаттан
оқыту енгiзiлген. Бұл мақсатта Мемлекеттiк стандарттың 7-11 сыныптарда
информатиканы оқыту курсында, бiлiм, мәдениет және денсаулық министрлiгi
бұйрығымен 1998 жылы 21 тамызда №465 бекiтiлген, онда арнайы бөлек
компонент көрсетiлген – 7-9 сыныптарда базалық курстарды өтпегендерге
арналған 10,11 сыныптар үшiн стандарт және бағдарлама. Сондықтан 10,11
сыныптарда информатиканы оқыту сол бағдарламаға сай болуы тиiс. Мұғалiмдер
ол стандарт және бағдарламамен бұрыннан таныс. Олар 1998 жылдан берi
информатика пәнi мұғалiмдерiн даярлау және қайта даярлау курстарында
жасалынған баяндамалар мен талқылаулардың көкейтестi мәселелерiнiң бiрi
болып келдi. Сонымен қатар, ол стандарт пен бағдарлама 1998 жылы
Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА Республикалық баспа кабинетi шығарды және 6000
дана тиражбен республиканың барлық мектептерiне таратылған. Эксперименттiк
және авторлық бағдарламалар бойынша информатиканы тереңдетiп оқыту
Мемлекеттiк стандарт талабынан кем емес деңгейде оқытылуы тиiс. Арнайы
курстар ұйымдастыру және өткiзу үшiн мұғалiм өз бетiнше жұмысшы оқу
жоспарларын, бағдарламаларды, календарлық жоспарларды жасайды және оларды
әдiстемелiк бiрлестiктерде бекiтедi. Төменде мектепте қолдануға ұсынылатын
негiзгi және қосымша әдебиеттердiң тiзiмi берiлген. Негiзгi әдебиеттер
мазмұны бойынша, информатика қазақстандық стандарттар мен бағдарламаларға
сай келедi. Қосымша әдебиеттерге келсек бұл мақсатта ресей оқулықтарын
қолдануға болады. Бiрақ, мұнда бiр мәселенi ескеру қажет, олардың
оқулықтары өз бағдарламаларының негiзiнде жасалған, қазақстандық
бағдарламалардан өте көп алшақтығы бар. Мысалы, информатика бойынша
авторлар А.Г. Гейн және т.б. 8-9 сыныпқа арналған оқулықта толығымен
Ақпараттық үрдiстер, Компьютерлер, Телекоммуникация, Әлеуметтiк
информатика мәселелерi мазмұндық желiлерi толығымен қарастырылмаған. Басқа
мысал, А.Г.Гейн және И.Д.Юнерманның Информатика 10-11сынып оқулығы,
Ресейде бұрын информатика пәнi оқытылмаған мектептерге арнап жазылған. Оны
біздің мектептерде тiкелей қолдануға болмайды. Оның бiрнеше себептерi бар,
негiзгiлерiн атап өтелiк: Теориялық материалдарды меңгерудi қамтамасыз ету
және практикалық дағдыларын қалыптастыру мақсатында арнайы жасалған оқу
программалық продуктi қолдану (атқарушылар, тренажерлар, моделдер:
Паркетшi, Оқушы, Қара жәшiк, Балақай) қарастырылған. Қазақстандық мектепте
информатика курсының мазмұнын жүзеге асыру нақты программалық құралдар
арқылы (Windows, Microsoft Office және т.б.) және қазiргi заман
компьютерлерiнде жүзеге асырылады.Программалау тiлдерiн, программалық
орталарды оқыту, нақты тiлде программалау тәжiрибесi, моделдеу есептерiн
программалау қарастырылмаған. 10-11 сыныптар үшiн қосымша әдебиеттерге
Е.К.Балапанов және т.б. ”Информатикадан 30 сабақ Жаңа ақпараттық
технологиялар” оқулығы ұсынылған. Информатика курсында бұл оқулық тек
ақпараттық технологиялар бөлiгiн оқуда қолданыла алады. Ол оқулықта
алгоритмдеу, программалау, моделдеу мәселелерi қарастырылмаған.
Информатикада арнайы бағдарламалық - аппараттық есептеуіш кешендер
арқасында, әдістерді және бейнелерді жасау құралдарын өңдеуді оқитын
компьютерлік графика облысы бар .Ол адамға бейнелеудің барлық түрлерін және
формаларын монитор экранында немесе сыртқы сақтаушыда көшірме түрінде (
қағаз , кинопленка , мата және қалғаны ) түсінуін қамтамасыз етеді.
Компьютерлік графика – әр түрлі кескіндерді (суреттерді, сызбаларды,
мультипликацияларды) компьютердің көмегімен алуды қарастыратын
информатиканың маңызды саласы. Қазіргі таңда компьютерлік графиксіз тек
қана компьютерлік емес , сонымен қатар әдеттегі заттық әлемді көз алдына
келтіру мүмкін емес . Көзбен шолушылық адамның әр түрлі қызметтік
сфераларында қолдануды көрсетеді. Мысалы ретінде медицинаны( компьютерлік
томография ), ғылыми зерттеулерді ( зат құрылымын көзбен шолу ,
векторлықтардың жолдарды және басқа мәліметтер ),маталарды үлгілеу және
киімдерді , тәжірибелі - конструкторлық өңдеулерді келтіре аламыз .
Компьютерлік графика - графикалық бейнелерді есептеуіш техниканың
құралдарын өңдеу және құру технологиясы. Компьютерлік графика көзбен
шолусыз немесе тап осы негізінде алынған бейнелерді тікелей пайдаланушымен
жасалған әдістерді оқиды . Дербес компьютерді пайдаланушылардың қатарында
компьютерлік графикамен айналысатындардың саны күн санап артып келеді.
Қазіргі кез-келген мекемеде кей уақытта газеттер мен журналдарға
жарнамаларға тапсырыс беру немесе жарнамалық парақшалар мен буклеттер басып
шығару қажеттілігі туындайды. Олардың кейбіреулері осындай жұмыстарды
арнайы дизайнерлік бюролар мен жарнамалық агенттіктерге тапсырса,
кейбіреулері қолда бар программалық құралдарын пайдаланып, өз күштерімен
жасауға тырысады. Қазіргі танымал программалардың ешқайсысы компьютерлік
графикасыз жұмыс істемейді. Статистикаға сүйенсек, жаппай қолданыста
жүрген программаларды жасап шығарушы программистік ұжымның қызметкерлері
өз жұмыстарының 90 % уақытын осы графикамен шұғылдануға жұмсайды екен.
Графикалық программаларды кең көлемде қолдану қажеттілігі Интернеттің және
бірінші кезекте миллиондаған интернет парақтарын бір өрмекпен
байланыстырған World Wide Web қызметінің пайда болуынан туындады. Өйткені
компьютерлік графикасыз безендірілген web-парақтың бүкіләлемдік желіде
басқалардың көзіне түсіп, танымал болуы екіталай. Қазіргі компьютерлік
графика тек көркемдеу мен безендірумен үшін ғана емес, ғылым мен
медицинаның барлық саласында, коммерциялық және әкімшілік қызмет
орындарында алуан түрлі ақпаратты көрнекі түрде көрсету үшін сызбалар,
графиктер, диаграммалар жасау үшін қолданылады. Конструкторлар
автомобильдің немесе ұшақтың жаңа үлгілерін құрастырған кезде олардың соңғы
көрінісін алу үшін үшөлшемді графикалық объектілерді қолданады.
Архитекторлар монитор экранында болашақ ғимараттың кең көлемді кескінін
жасап, оның жер бедерімен қалай жанасатынын алдын-ала болжай алады.
"Grapho" латын тілінен аударғанда "саламын" деген ұғымды білдіреді.
Бейнелеулердің құру тәсілінің тәуелділігіне қарай компьютерлік графиканы
растрлық , векторлық және фракталдық бөліктерге бөліп қарастырамыз.
Қабылдаулармен виртуалды кеңістікте объектілердің көлемді үлгілерін
құру әдістерімен амалдарын оқытатын үш өлшемді (3D) графика бөлек пән болып
есептеледі . Ереже бойынша, оған бейнелеулердің векторлық және растрлық
құру тәсілдері сәйкес келеді . Түрлі-түсті ерекшеліктерді қамту қара - ақ
және түрлі түсті графика сияқты ұғымдарға мінездеме береді.
Мамандандырылған облыстарда бөлек бөлімдердін аттарын көрсетеді :
инженерлік графика, ғылыми графика, Web – графика, компьютерлік полиграфия
және басқалар .
Компьютерлік , теледидарлық және кинотехнология тоғысқан жерде
компьютерлік графика және анимация шапшаң дамуда. Компьютерлік графикада
ойын-сауықта ерекше орын алады. Тіпті графикалық мәліметтерді ұсыну
(Graphics Engine) механизмі секілді ұғымдар пайда болды. Ойындық
бағдарламалар саудасы ондаған миллиард долларлық айналым жасайды, олар жиі
графика және анимации кезеңін жоғарғы сатыға жетілдіруді ынталандырып
отырады. Бірақ компьютерлік графика тек құралдық қызмет көрсетеді, оның
құрылымы және әдістерінің негіздері : математиканың , физиканың , химияның
, биологияның , статистиктердің , бағдарламалаудың және басқа алдыңғы берік
және қолданбалы ғылымдардың жиынының жетістіктерінің негізінде салынған .
Бұл ескертпе программалық секілді, аппараттық әдістерді жасау және
бейнелерді компьютерде өңдеу үшін де шынайы. Сондықтан компьютерлік графика
информатикада ең қарқынды дамитын бөлімдерінің біреуі болып есептеліп
келеді және көптеген жағдайларда компьютерлік өнеркәсіпті алға тартатын
“локомотиві ”болып есептеледі.
Қазіргі компьютерлік графика қолданылу әдісі бойынша мынадай негізгі
салаларға бөлінеді:
Ғылыми графика. Алғашқы компьютерлер тек ғылыми және өндірістік
есептерді шығару үшін қолданылды. Есептерден шыққан нәтижелерді дұрыс
түсіну үшін оларды графикалық тұрғыда өңдеп, графиктер, мен диаграммалар,
сызбалар тұрғызған. Машинадағы алғашқы графиктерді символдық режимде басып
шығаратын. Кейін сызбалар мен графиктерді қағазға қаламұштың көмегімен
сызатын арнайы құрылғылар – графиксалғыштар (плоттерлер) пайда болды.
Қазіргі заманғы ғылыми компьютерлік графика әр түрлі есептеу
тәжірибелерін жүргізіп, олардың нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге
мүмкіндік береді.
Іскерлік графика – қандай да бір мекеме жұмысының көрсеткіштерін
көрнекі түрде ұсыну үшін қолданылатын компьютерлік графиканың маңызды
саласы. Іскерлік графиканың көмегімен жоспар көрсеткіштерін, есеп
құжаттарын, статистикалық есептерді және т.б. объектілерді көрнекі түрде
ұсынуға болады. Іскерлік графиканың программалық жабдықтары электронды
кестелердің құрамында болады.
Контрукторлық графика - инженер-конструкторлардың, архитекторлардың,
жаңа техниканы ойлап шығарушы өнертапқыштардың жұмысында қолданылады.
Компьютерлік графиканың бұл түрі САПР-дың(систем автоматизации
проектирования- жобалауды автоматтандыру жүйесі) міндетті элементі болып
табылады. Конструкторлық графика құралдарын пайдалана отырып жазықтықтағы
кескіндерді (проекциялар, сызбалар) ғана емес, кеңістіктегі үшөлшемді
кескіндерді де жасауға болады.
Суреттеу графикасы (көркем графика) деп компьютер экранында ерікті
түрде сурет салу мен сызуды айтады. Суреттеу графикасының пакеттері жалпы
мақсатта пайдаланылатын қолданбалы программалық жасақтамалардың қатарына
енеді. Суреттеу графикасында қолданылатын қарапайым программалық
жабдықтарды графикалық редакторлар деп атайды.
Жарнамалық графика – теледидар пайда болғаннан кейін танымал бола
бастады. Қазір компьютердің көмегімен жарнамалық роликтер, мультфильмдер,
компьютерлік ойындар, видеодәрістер мен видеопрезентациялар жасалады.
Оларды жасау үшін қолданылатын графикалық пакеттер осы мақсатта
қолданылатын компьютерлердің жады мен жұмыс істеу жылдамдығына үлкен талап
қояды. Осы графикалық пакеттердің басты ерекшелігі ретінде олардың шыншыл
кескіндер мен қозғалатын суреттерді жасау мүмкіндігін айтуға болады.
Үшөлшемді объектілерден тұратын суреттерді салу, оларды бұру, жақындату,
аластату, деформациялау үлкен көлемде математикалық есептеулерді қажет
етеді. Мысалға, объектінің жарықтылық деңгейін сол объектіге түсіп тұрған
жарық көзін, оны қоршаған заттардың, олардың көлеңкелерін есепке ала отырып
бейнелеу үшін оптиканың заңдарын есепке алатын күрделі есептеулерді
жүргізу қажет.
Компьютерлік анимация деп дисплей экранында қозғалатын кескіндерді
жасау өнерін айтады. Суретші қозғалатын объектінің бастапқы және соңғы
қалпын бейнелейтін суреттерді ғана салады, ал осы екі суреттің арасындағы
барлық қозғалысты компьютер осы объектіні қозғалтуға қажетті алдын-ала
белгіленген математикалық есептеулерді орындай отырып өзі суреттеп шығады.
Белгілі бір жиілікпен бірінен кейін бірі пайда болатын осындай суреттердің
жиынтығы экранда қозғалатын суреттерді бейнелеуге мүмкіндік береді.
Мультимедиа деп - компьютер экранындағы жоғары сапалы кескінді дыбыстық
сүйемелдеумен біріктіруді айтады. Мультимедиа құралдары оқу-ағарту
саласында, электронды ақпарат құралдарында және т.б. мақсатта қолданылады.
Мультимедиа мүмкіндіктерін толық пайдалану үшін компьютерге арнайы
программаларды орнатып қана қоймай, арнайы құрылғыларды қосу қажет.
Оның түрлерімен кеңейтілімдері
Компьютерлік графика үш түрге: растрлық, векторлық және фракталдық болып
бөлінеді. Олар бір-бірінен монитор экранында бейнелену және қағаз бетіне
басып шығарылған кезде кескіндердің қалыптасу принциптері бойынша
ажыратылады.
Растрлық графикада кескіндер түрлі-түсті нүктелердің жиынтығынан тұрады.
Графикалық ақпараттың осындай нүктелер жиыны немесе пиксельдер түрінде
ұсынылуы растрлық түрдегі ұсынылу болып табылады. Растрлық кескінді
құрайтын әрбір пиксельдің өз орны мен түсі болады және әр пиксельге
компьютер жадында бір ұяшық қажет. Растрлық кескіннің сапасы сол кескіннің
өлшеміне (тігінен және көлденең орналасқан пиксельдердің саны) және әр
пиксельді бояуға қажетті түстердің санына тәуелді болады. Мұндай типті
кескіндер Adobe Photoshop, Corel Photo, Photofinish секілді қуатты
графикалық редакторларда өңделеді. Растрлық кескіндер векторлық кескіндерге
қарағанда сапасы жоғары, әсерлі болады. Қарапайым фотосуреттердің өзі
компьютерде растрлық кескін түрінде сақталады. Растрлық кескіндерді Paint,
Adobe Image Ready секілді программаларды қолданып қолдан жасауға да болады.
Растрлық кескіндердің артықшылықтары да, кемшіліктері де бар.
Артықшылығы: растрлық кескінді түзетуге, әдемілей түсуге, яғни оның
кез-келген бөлігін өзгертуге болады; нүктелерді қажет болмаса ішінара алып
тастауға немесе қоюлатуға, сондай-ақ кескіннің әр нүктесін ақ-қара немесе
басқа кез келген түске өзгертуге болады.
Кемшілігі: растрлық кескін өлшемінің масштабын өзгерткенде (бір немесе
бірнеше бағытта созу немесе сығу) кескіннің сапасын жоғалтатыны. Мысалы,
кескінді үлкейткенде, оның көрінісі дөрекіленіп кетсе, кішірейткенде –
кескін сапасы өте нашарлап кетеді (нүктелерін жоғалтқандықтан). Растрлық
кескіндердің тағы бір кемшілігі – файлдар өлшемдерінің өте үлкендігінде
(түстері неғұрлым көп және сапасы жоғары болған сайын, олар соғұрлым үлкен
болады). Бірақ бұл кемшіліктеріне қарамастан, қазіргі техникада растр өте
жоғары сапалы кескін алуға мүмкіндік береді. Сондықтан растрлық кескіндер
көркем графикада кеңінен қолданылады. Растрлық кескін электронды
(мультимедиалық) және полиграфиялық басылымдарды жасап шығару үшін де жиі
қолдылады. Растрлық кескіндік редакторлар көбінесе жаңа суреттерді салу
үшін емес, дайын суреттерді өңдеу үшін қолданылады. Осы мақсатта көбінесе
суретшілердің қолымен салынған дайын суреттер сканерленіп алады немесе
фотосуреттер алынады. Соңғы кездері растрлық кескіндерді компьютерге енгізу
үшін сандық фотокамералар мен видеокамералар кеңінен қолданылуда.
Интернетте қазірше тек растрлық суреттік ғана қолданылуда.
Векторлық графикалар, бұл - сызық, доға, шеңбер және тікбұрыш сияқты
геометриялық объектілер жинағынан тұратын кескіндер. Бұл жерде вектор
дегеніміз - осы объектілерді сипаттайтын мәліметтер жиынтығы. Векторлық
графиканың басты артықшылығы оған кескін сапасын жоғалтпай өзгеріс
енгізуге, оңай кішірейтуге және үлкейтуге болатындығы. Келесі артықшылығы -
векторлық кескіндердің ақпараттық көлемі растрлық кескіндермен
салыстырғанда әлдеқайда аз болады. Векторлық кескіндер СorelDRAW, Adobe
illustrator, Micrografx Draw секілді векторлық графикалық редакторларда
жасалады. Векторлық графикамен жұмыс істеуге арналған программалық
құралдар бірінші кезекте кескіндерді өңдеу үшін емес, оларды жаңадан салу
үшін қолданылады. Бұндай құралдар жарнама агенттіктерінде, дизайнерлік
бюроларда, редакциялар мен баспаханаларда кеңінен қолданылады. Қарапайым
геометриялық объектілер мен қаріптерді пайдалануға негізделген безендіру
жұмыстары векторлық графика құралдарының көмегімен әлдеқайда оңай іске
асады.
Егер растрлық кескінде бейнелеудің негіздік элементі нүкте болып келсе,
онда векторлық графикада сызық болып келеді . Сызық математикалық
бірыңғай объекті сияқты жазылады ,сондықтан да мәліметтер бейнелеу көлемі
растрлық графикаға қарағанда векторлық графиктер үшін маңыздылығы азырақ.
Сызық - векторлық кескіннің элементарлық объектісі. Қандай да бір обьект
секілді сызық мынандай қасиеттерге ие болады : түрмен ( түзу , қисық ),
жуандықпен, түспен, кескінмен ( жаппай , пунктир ).Тұйық сызықтар толтыру
қасиетіне ие болады. Олармен қамтылып отырылған кеңістік басқа
объектілермен толтырылған ( текстуралар , карталар ) немесе түспен
таңдалған болуы мүмкін. Барлық векторлық графиканың объектілері сызықтармен
құрастырылады. Мысалы кубты алты байланысқан тікбұрыштармен біріктіріп
құруға болады, әрбірін өз кезегінде төрт байланысқан сызықтармен
біріктіруге болады.
Фракталды графика.Фракталды графика негізі математикалық есептеулерде
құрылған . Фракталды графиканың негізгі элементі математикалық формула
болып келеді, яғни компьютер жадында ешқандай объектілер сақталмайды және
бейнелеу тек қана теңдеулермен құрылады. Осындай тәсілмен қарапайым жүйелі
құрылымдарды, дәл осылай және күрделі көркемдеулерді, еліктейтін табиғи
көріністерді және үш өлшемді объектілерді салады.
Фракталды графиканың жасалу әдісі сурет салуға немесе безендіруге
емес,програмалауға негізделеді. Егер растрлық графикада растр (пиксель), ал
векторлық графикада сызық базалық элемент болып табылса, фракталдық
графикада математикалық формуланың өзі базалық элемент болып табылады, бұл
компьютердің жадында ешқандай объект сақталмайды, кескін тек қана теңдік
бойынша салынады деген сөз.
Үш өлшемді графика. Үш өлшемді графика ғылыми есеп-қисаптарда, инженерлік
жобалауларда, физикалық объектілердің компьютерлік үлгілеулеріндегі сияқты
облыстарда кең қолдануда.
Кеңейтілулер: Қазіргі кезде ең көп таралған файлдардың форматтары
келесілер.
1.Bmp ( bit map ) - биттік карта. Формат Windows-та көп таралған ( Paint
). Бұл форматта файл екі бөлімнен тұрады:
1- тақырып бейненің мүмкіншілігін және түс пикселі кодталатын бит санын
көрсетеді.
2- облыс тап осылардың ( биттік карта ) қайсыда бейнелеуін түс биттік
пикселі түрінде сақтайды .
2. PCX . pcx форматы файлдан бейнелеуді жылдам жазып алуы мүмкіндік
беретін таспа жадысында бейнелеулерді қысудың қарапайым тәсілін қолданады.
Көптеген графикалық редакторлар тап осы форматты өз жұмысында қолданады ,
сонымен қатар Paint .Сондай-ақ tif форматымен бірге pcx форматы
сканерлер қолданатын ең көп тараған форматтардың бірі болып есептеледі.
3. GIF форматы қарапайым файл құрылымында және нәтижелі көбірек бейнелеу
атрибуттерінде pcx қысу алгоритміне қарағанда көбірек қолданады. Бұл
формат қазіргі таңда графикалық хабарды гипермәтіндік Internet құжаттарында
орналастыруда қолданылады.
4. JPG -- бейнені қажетті мөлшерде және сапада сақтауға мүмкіндік беретін
арнайы бейнені қысу алгоритімін қолдануға арналған формат. Бұдан
бейнелеудің сапасы жоғалады . Формат графикалық хабарларды гипермәтіндік
құжаттарда Internet-ке орналастыруы үшін кеңінен таралған.
2.2. Компьютерлік графиканы (Аdobe Рhotoshop программасын) оқытуға
арналған лабораториялық жұмыстар
Растрлық графиканы өңдеуге арналған бағдарламаларда Adobe компаниясының
Photoshop пакеті ерекше орын алады. Ол бүгін компьютерлік графикада
стандартты болып келеді және барлық басқа бағдарламалар осымен
салыстырылады.
Adobe Photoshop бағдарламасында басқарудың негізгі элементтері меню
жолында және аспаптар панельдерінде шоғырланған. Ерекше топты диалогтық
терезені аспаптық палитралар құрайды.
Photoshop программасын ашқаннан кейін төмендегідей сурет пайда болады.
Пайда болған терезеде Photoshop программасында алғашқы жұмыс жасау үшін
арналған терезе ашылады(1-сурет).
Adobe PhotoShop растрлық графикасын өңдеу программасы
Бейнені жұмысқа дайындау. Adobe PhotoShop графикалық редакторы кэсіптік
деңгейде бейнені өңдеуге мүмкіндік беретін куатты құрал болып есептелінеді:
сурет салуға, стилін жасауға, фотомонтажбен айналасуға, сапасы төмен
фотосуретті түзетуге, бейнені жаңадан құруға мүмкіндік береді.
Adobe PhotoShop программасының негізгі басқару элементтері меню жолы мен
стандартты кұралдар панелінде орналасқан. Диалогты терезелер - құралдар
палитралары ерекше топ құрайды, олар негізгі құралдардың параметрлерінің
күйін келтіруге және бейнедегі кейбір амалдарды жүргізуге мүмкіндік береді.
Палитра бейнелерін басқару ОкноПоказать, Спрятать (Windows, Showhide)
командаларының көмегімен жүзеге асырылады.
Бейненің алғашқы оригиналын шығару не Файл, Открыть (File,Open)
командасының немесе Файл, Импорт (File, Import) командаларынын көмегімен
орындалады. Импорт деп сыртық қүралдардан бейнені алуды айтады, мысалы,
сканер, цифрлық фогокамера. Графикалық редактордың сыртқы кұралдармен
байланысын TWAIN программалық интерфейсі арқылы қамтамасыз етіледі. Ол
бейне оригиналымен мәліметтер алмасудың параметрлер бойынша стандартын
тағайындайды.
Кұрал-саймандар панелі
Adobe PhotoShop программасын шақырғаннан кейін жұмыс алаңында
редакцияланатын бейне орналасатын терезе ашылады. Терезенің сол жағында
кұралдар панелі орналасқан. Экранда, сондай-ак, палитралар көлемі бар.
Палитралар жендеу режимін беруге, нақты қүралдар режимін беруге
кемектеседі. Әрбір панельде бірнеше палитра орналасуы мүмкін, оларды
панельдердің арасына орналастыруға, қосуға немесе кедергі жасаса алып
тастауға болады. Оның үстіне меню орналасқан.
Құралдар-саймандар панелі батырмалар жиынынан тұрады, эрбір батырма оның
активті жасайтын қолдайды бір қүралга сэйкес келеді. Егер батырманың төмен
жағында кішкентай үшбұрыш болатын болса, онда бүл батырманы басқаннан кейін
(біраз уақыт үстап тү_ру қажет) бірнеше құралдардың тізімін алуға болатынын
көрсетеді. Қүралдар параметрінің күйін келтіруді сәйкес палитра бойынша да
орындауға болады.
Қабат (Слой)
Қабаттарды пайдалану бұрын тек векторлық графикада болған мүмкіндіктерді
берді. Қабат дегеніміз не ? ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.Жалпы бөлім
1.1. Бағдарлы оқыту тәжірибелеріне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2.Мектептегі тереңдетіп оқытумен бағдарлы оқытудың
ерекшелігі ... ... ... ... ... 8
1.3.Оқу жоспарының вариативті бөлігінде оқытылатын информатикалық
курстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..10
2.Арнайы бөлім
2.1.Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.2. Компьютерлік графиканы (Аdobe Рhotoshop программасын) оқытуға
арналған лабораториялық жұмыстар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.1. Лабораториялық жұмыс
№1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2.2. Лабораториялық жұмыс
№2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..., 2.2.3. Лабораториялық жұмыс
№3 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 2.2.4. Лабораториялық жұмыс
№4 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2.2.5. Лабораториялық жұмыс
№5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.6. Лабораториялық жұмыс
№6 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 2.2.7. Лабораториялық жұмыс
№7 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
3. Жобаны жүзеге асыру
3.1 Пайдаланушыға арналған
инструкция ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
3.2 Бағдарламма
листинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .51
3.3 Бағдарлама
мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
4. Экономикалық бөлім
5. Еңбек қорғау
5.1 Еңбек
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...64
5.2 Жұмыс орындарындагы микроклиматтың оптимальдi жэне шектi
көрсеткiштерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
5.3 Есептеуiш техниканың қауiпсiздiк
ережелерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..66
5.4 Электр тогымен зақымданган жагдайда алгашкы дәрiгерлiк
көмек
көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 67
5.5 Жұмыс орнында шудiң шектi
деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...68
5.6 Өрт
қауiпсiздiгi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...68
5.7 Ақпараттық қызмет кәсmорындарындагы өрт
қауiпсiздiгi ... ... ... ... ... ..6 9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.71
Мұғалiм оқушыларды адамгершiлiкке, iзгiлiктiлiк қасиетке және
компьютерлiк техникаға ұқыпты қарауға тәрбиелей отырып, ақпараттық қоғам
идеяларын насихаттайды. Ал информатиканы мамандыққа баулу курсы бағытында
оқытудың оқу бағдарламаларының мазмұнында ақпараттық заңдылықтардың маңызы
ашып көрсетiлген мәлiметтер ене бермейдi.
Ақпараттық бiлiм мен тәрбие және оқушылардың кәсіби дайындықтарының
арасында сәйкессiздiк бар.
Бiздiң пайымдауымызша, ақпараттық бiлiм беру төмендегiдей бiлiктiлiктерге
сүйенедi: ақпараттық ұғымдар мен пайымдауларға сүйене алу; тұжырым жасай
алу, дәлелдi пiкiр айта бiлу, мәлiмдей бiлу, ақпараттық категориялар мен
көрсеткiштердi пайдалана бiлу; сондай-ақ оқуда және өз қызметтерiне
компьютерлiк техниканы еркiн пайдалана бiлуге үйрету; ақпараттық
технологияның мүмкiндiктерiн игеру; өзiндiк оқу мен өзiндiк iс-әрекеттiң
қалыптасуына әсерiн бағалай бiлу; практикалық iс-әрекеттерге байланысты
түрлi мәселелердi шешудiң тиiмдi тәсiлдерiн таба бiлу.
Сонымен бiрге, орта мектептің 10-11 сыныптарынан бастап орта және
бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерін бітіргенге дейiн әрбiр оқушының
психологиялық және физиологиялық ерекшелiктерiн ескере отырып, ақпараттық
бiлiм, бiлiк және бiлiктiлiк дағдыларын меңгерудегi белсендiлiктерiн
арттыру жұмыстарын жүргiзген орынды.
Ақпараттық бiлiмдi қалыптастыру төмендегi мәселелерге: тәрбиенiң
мақсатына, болашақтағы және ақпараттық қоғамның саясаты мен мiндеттерiне;
оқушылардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру жүйесiне; мектептiң, орта
және бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерінің материалдық-техникалық
базасына; оқушылардың жас ерекшелiктерiне; оқушылардың кәсіби деңгейін
анықтай білу қабiлеттерiне; педагогтардың информатикадан бiлiм
деңгейлерiне және шеберлiктерiне, тәрбие бағытының ақпараттық қоғам
бағытымен өзара байланысына тәуелдi.
Аталған тәуелдiлiктердi ескере отырып, оқушыларды қазіргі мамандықтың
түрлеріне дайындау барысында бiлiм мазмұнын талдап, беру бүгiнгi күннiң
көкейкестi мәселелерiнiң бiрiне айналып отыр.
Ақпараттық қоғам жағдайында қызмет ету салаларының барлық түрін
ақпараттандыру – бүгінгі күннің негізгі талабына айналып отыр. Ал бұл
талапты қанағаттандыру үшін мамандарды осы бағытта дайындау қажеттігі
туындайды. Сондықтан аталған қажеттілікті шешу барысында ақпараттық қоғамға
қандай мамандар қажет екеніне талдау жасап, қажетті мамандарды дайындаудың
тұжырымдамасын, стандартын, оқу бағдарламасын, оқу-әдістемелік кешендері
мен қолданбалы программалық құралдарды жасақтау қажет.
Информатиканы кәсіптік бағдарлы курс бойынша оқыту қажеттілігімен, оның
мазмұнының анықталмағандығы арасында қарама-қайшылық пайда болады. Бұдан,
өнер бағытындағы 10-11 сыныптарда кәсіптік бағдар бойынша оқытылатын
информатика курсының мазмұнын анықтау проблемасы пайда болады. Бұл мәселе
дипломдық жұмыстың тақырыбын Информатиканың жалпы курсында компьютерлік
графиканы оқыту деп таңдауымызға себеп болды.
Бұл мәселе бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, web-дизайн, жүйелік
программалаушы, администратор мамандардың қажеттілігімен және т.б.
себептермен түсінідіріледі.
Зерттеудің объектісі: Жалпы білім беретін орта мектептің өнер бағытындағы
сыныптарында информатика курсын оқыту процесі.
Зерттеу пәні: Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графиканы
оқытуға әдістемелік нұсқау даярлау.
Зерттеу мақсаты: өнер бағытындағы сынып оқушыларына компьютерлік
графиканың теориялық негіздері туралы түсініктерді қалыптастыру;
компьютерлік графиканың қазіргі графикалық құралдарының көмегімен
графикалық бейнелерді құру, өңдеу әдістері мен құралдарын оқып-үйрету болып
табылады.
Зерттеудің міндеттері:
- Жалпы білім беретін орта мектепте бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
мәселелері туралы әдебиеттерге, оның ішінде компьютерлік графиканы оқытуға
арналған оқу әдістемелік материалдарға талдау жасау;
- Информатиканың бағдарлы курсында Компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасын жасау;
- Компьютерлік графика курсын оқытуды сүйемелдейтін электрондық оқу
құралын даярлау.
Информатиканың бағдарлы курсында компьютерлік графиканы оқыту ерекше
орын алады. Ұсынылып отырған диплом жұмысында информатиканың бағдарлы
курсында компьютерлік графиканы қолданбалы курс ретінде оқыту, сондай-ақ,
компьютерлік графика негіздерін Adobe PhotoShop программасының көмегімен
меңгертуге арналған әдістемелік жұмыстар даярланды.
1.Жалпы бөлім
1.1. Бағдарлы оқыту тәжірибелеріне талдау
Қазақстан қоғамындағы өзекті мәселелердің бірі — өзгермелі әлеуметтік
және экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, айналасындағы
шынайы өмірге белсенді қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал жасай
алатын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған
байланысты жеке тұлғаға қойылатын мұндай талаптар алдыңғы орынға шығады:
креативтілік, белсенділік, әлеуметтілік, жауапкершілік, ой-өрісінің
кеңдігі, жоғары кәсіби деңгейдегі сауаттылық, танымдық әрекетке
қызығушылығының басымдығы
Қазақстан Республикасының орта білім беретін мемлекеттік жалпыға міндетті
білім беру стандартында орта мектептің жоғары буынында бағдарлы білім
беруді ұйымдастыру мәселесі аталып көрсетілген.
Жоғарыдағы аталған құжаттарға сәйкес Қазақстан Республикасында жалпы
білім беретін мектептің жоғары буынында екі бағдар: жаратылыстану –
математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша білім берілуде.
Мектеп оқушыларының қажеттілігі мен ата-аналардың сұранысын ескере отырып,
бір немесе екі бағытты бірдей таңдай алады. Оқушылар таңдаған бағыттары
бойынша физика-техникалық, экономика-математикалық, химия-биологиялық,
география-экологиялық, көркемдік, лингвистикалық, тарихи-құқықтық бағдарлар
бойынша білім ала алады.
Қазіргі қоғамдық – сұранымға сай жоғары сыныпта саралап және даралап
оқытудың ерекше түрі – бағдарлы оқыту, ол оқушылардың қызығушылығы,
бейімділігі мен қабілеті ескеріле отырып, танымдық және кәсіби
көзқарастарын дамытуды ұйымдастырудың түрі.
Қазіргі уақытта жаратылыстану-математика бағытында оқытылатын қолданбалы
курстардың мазмұнын анықтау өзекті мәселелердің бірі. Жаратылыстану-
математика бағыты бойынша қолданбалы курс ретінде Компьютерік графика
қолданбалы курсын оқытуды ұсынамыз. Қолданбалы курс 68 сағатқа
жоспарланған. Курста компьютерлік графиканың негізгі бағарламасы ретінде
Adobe Photoshop программасымен жұмыс істеу қарастырылады.
Бүгінгі таңдағы әлеуметтік – экономикалық жағдайдың күрделенуі,
ақпараттар ағымының қарқындауы, бәсекелестіктің артуы сияқты жағдаяттар
білім беру ұйымдарының түлектеріне елеулі жоғары талаптарды жүктейді. Бұл
жағдайда жалпы білім беру мақсаты көп міндетті комперенциялармен
(құзырлармен), шығармашылық іс - әрекет тәжірибесімен қаруланған, бүгінгі
өзгермелі бағытталады.
2006-2007 оқу жылының ерекшелігі 2002 жылғы ҚР орта жалпы білім берудің
мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес 10-сыныпта бағдарлы
оқытуға көшу болып табылады.
Бағдарлы оқыту – оқытуды даралау мен саралаудың құралы, бiлiм беру
процесiнiң құрылымындағы, мазмұнындағы және ұйымдастырылуындағы өзгерiстер
есебiнен жоғары сынып оқушыларының жағдайларда бағдарлана алуға дайын
адамды дамыту болып табылады. Жоғарғы сыныптардағы бағдарлы саралау осы
міндеттерді жүзеге асыруға бейiмдiлiктерi мен қабiлет- тiлiктерiн толығырақ
ескеруге, олардың бiлiмдерiн әрі қарай жалғастыруы тұрғысынан олардың
кәсiби мүдделерi мен ниеттерiне сәйкес оқуы үшiн жағдайлар туғызуға
бағытталған. Бағдарлы оқыту жалпы білім берудің жоғары сатысындағы
оқушылардың дара білім алу бағыттарын жүзеге асырудың негізгі тәсілі
ретінде қарастырылады. Педагогикалық – психологиялық әдебиеттерде білім
мазмұнын бағдарлы саралаудың мәні оқушылардың орнықты мүддесі,
қабілеттілігі, бейімділігі аясында олардың осы қасиеттерін таңдап алған
бағыттарында мүмкіндігінше дамыту мақсатымен мамандыққа бағыттау болып
табылады деп берілген. Бағдарлы оқытудың негізгі психологиялық идеясы тек
академиялық жетістікке қана емес, жеке тұлғалық және әлеуметтік даму
тұжырымдамасына негізделеді. Бағдарлы оқытудың мақсаты: жалпы білім беру
бағдарламасының жеке пәндерін тереңірек зерделеуді қамтамасыз ету; жоғары
сынып оқушыларының білім мазмұнын елеулі түрде саралауға жағдайлар туғызу;
оқушылардың әр түрлі категориясына олардың қабілеттіліктеріне, дара
бейімділіктеріне және қажеттілік-теріне сәйкес білім алуға себептесу,
оқушылардың әлеуметтендіруге жағдай туғызу, жалпы және кәсіби білім берудің
арасындағы сабақтастықты қамтамасыз ету, мектеп түлектерін жоғары кәсіби
білім беру бағдарламасын тиімдірек игеруге дайындау. Бағдаралды дайындық
нәтижесінде оқушы мектептің жоғары сатысында оқу бағдарының бағытын саналы
да сенімді түрде таңдау жасай алуы тиіс. 5-10 сыныптарда мектептік білім
берудің алдында тұрған міндеттер 2002 жылғы МЖМББС негізінде дайындалған
оқу бағдарламалары мен оқу жоспары арқылы жүзеге асырылады:
- жалпы білім беретін оқу орындарының негізгі сатысы бойынша базистік
оқу жоспары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
24.09.02 ж. N693 бұйрығы);
- жалпы білім беретін оқу орындарының жоғары сатысы бойынша базистік
оқу жоспары (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
24.09.02 ж. N 693 бұйрығы);
- 5-7 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 11.03.2003 ж. N 148 бұйрығы);
- 8-9 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 12.05.2004 ж. N405 бұйрығы);
- 10-11 сыныптарға арналған оқу пәндері бойынша жаратылыстану-математика
және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарына арналған бағдарламалар (Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 18.10.2005 ж. N672 бұйрығы).
10 сыныптағы оқу процесіне Қазақстан Республикасы тірек мектептерінде
сынақтан өткізілген, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
06.01. 2006 ж N6, 16.03.2006 ж. N129, 25.04.2006 ж. N210 бұйрықтарымен
пайдалануға рұқсат етілген жаңа буын оқулықтары енгізіледі. Қазақстан
Республикасы жалпы білім беретін мектептерінде бағдарлы оқытуды
ұйымдастыруда Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында дайындалған
әдістемелік ұсыныстарды басшылыққа алу ұсынылады:
1. Қонақова К.Ө. және т.б. Қазақстан Республикасы мектептерінде бағдарлы
оқыту ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсыныстар. – Алматы, 2006. -32 б.
2. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің базистік оқу
жоспары (ҚР білім және ғылым министрлігінің 13.03.1996 жылғы №69 бұйрығымен
бекітілген). – Алматы: РИК, 1996.
3. Қазақстан Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартының негізгі ережелері (ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2002
жылғы 24 қыркүйектегі бұйрығымен бекітілген). – Алматы: РОНД, 2003.
10-сыныпта МЖМББС-2002-ні енгізу ҚР БжҒМ-нің вариативтік компонент
негізінде валеология, отбасылық өмірдің этикасы мен психологиясы,
информатика, экономика, қазақ тілі және т.б. сияқты бірқатар оқу пәндерін
міндетті түрде оқып-үйрену жөніндегі бұрынғы бұйрықтарының өз күшін
жойғанын білдіреді. Бірақ, егер қажет болған жағдайда мектеп көрсетілген
пәндерді бағдардың вариативті бөлігі ретінде оқытуға құқығы бар. Жалпы
білім беретін мектептердің 11-сыныбында оқыту Қазақстан Республикасы
Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігінің 1994 жылғы 14-
сәуірдегі Жалпы білім беретін оқу орындарының оқу жоспарлары туралы №156
бұйрығына сәйкес дайындалған оқу бағдарламалары бойынша іске асырылады.
Жас ерекшелігі мен іс - әрекеттік тұрғыдан қарауға сәйкес әрбір жас
шамасында адамның дамуына сол жас кезеңіне сәйкес келетін жетекші іс -
әрекет тәсілдеріне жұмылдыру елеулі үлес қосады. Сондықтан жалпы білім
берудің жоғары сатысында мұндай іс - әрекет тәсілдеріне оқу – кәсіби, яғни
болашақ кәсіби мамандығының жетістігін қамтамасыз етуге бағытталған білім
беру елеулі мәнге ие болады.
1.2. Мектептегі тереңдетіп оқытумен бағдарлы оқытудың ерекшелігі
Пәнді тереңдетіп оқытуға арналған арнайы мектептерге қарағанда бағдарлы
оқыту барлық оқушылар үшін ұйымдастырылады және олардың мүдделері,
бейімділіктері, өмірлік жоспарларына байланысты саралануы және оқу
мүмкіндіктері өзін - өзі анықтауы ретінде көрініс табуы тиіс. Сондықтан оқу
бағдарламасын құрастыру кезінде тек білім беру стандартына ғана емес,
оқушылардың таяу даму аймағына да бағдарлануы қажет. Алайда, мектепте білім
мазмұнын бағдарлы саралауды жүзеге асырудың тәжірибесі бұл жұмысты
ұйымдастырудағы бірқатар кемшіліктерді айқындайды.
Ең алдымен, мұғалімдердің білім мазмұнын бағдарлы саралауды ұйымдастыру
тәсілдері, оның мүмкіндіктері, оның міндеттері туралы түсініктерінің
біртұтастық сипаты жоқ.
Кейбір мектептерде бағдарлы саралау қабілеттілік және қабілетсіздік
бойынша жүргізіледі, оқушылар тестілеу, қабылдауға арналған бақылау
жұмыстары, әңгіме жүргізу негізінде қандай да бір бағдарлы сыныпқа
қабылданады. Дегенмен, қабілеттілік немесе оқудағы жетістіктер динамикалық,
бірқалыпсыз түрде көрініс табуы мүмкін. Қабілеттіліктің ертерек байқалуы,
содан кейін тез – ақ сөнуі немесен керісінше, кейбір оқушылардың есейе келе
бұрын байқалмаған алғырлығы пайда болуы мүмкін. Ондай жағдайда оқушылардың
қандай да бір топқа жатуы күмән туғызады. Сонымен қатар оқушыларды
бағдарламалық материалды игеруі бойынша күшті, орташа, нашар
оқушы деп бөліп,үлгерімі негізінде бағдарлы сыныптарды ұйымдастыру әр топ
үшін оқшауланған біртекті мектеп ортасын құруға әкелуі мүмкін.
Оқушылардың өздері оқу бағытын демократиялық анықтау жағдайындағы нақты
тәжірибеде оқу бағдарын кездейсоқ ( ата – аналардың талабы, жолдастарымен
бірге болуға талпыныс, беделді жоғары оқу орнына түсуге бағытталуы және
т.б.) таңдап алатын жағдайлар кездеседі.
Оқушылардың оқуға қызығуы орнықты емес. Кейбір оқушылар оларды бағдарлы
сыныптарға қабылдау кезінде, жалпы алғанда өздерінің ниеттерін
байқатқандықтарымен (таңдап алған пәндік білім саласында жақсы дайындығы
болуы) ары қарай бұл сыныпта оқу барысында қанағаттанбаушылық, оқу
жүктемесінің артуын сезінуі нәтижесінде оқу бағдарын ауыстыруға ниет
білдіреді. Бұл оқушылардың оқу мүдделерінің орнықты еместігін және
өзгермелі екендігін көрсетеді, тек уақыт пен педагогикалық жағдайлар ғана
олардың орнықтылығын тексеруге мүмкіндік туғызады. Осы тұрғыда білім
мазмұнын бағдарлы саралауды ұйымдастырудың неғұрлым оңтайлы жолдары мен
түрлерін жүзеге асыру орынды болмақ. Мысалы, негізгі мектептің 7-9
сыныптарында базистік оқу жоспарында көрсетілген вариативті бөлік есебінен
таңдау курстарын жүргізу орынды болады. Бағдар алды сатыда бағдар таңдау
курстарын ұйымдастыруға ынталандыру мақсатында негізгі мектепті бітіретін
оқушы жоғары сатыда бағдарлы деңгейде оқитын пәндері бойынша емтихан
тапсыруы тиіс. Бағдар алды сатыдағы бағдар таңдау модульдік курстарының
аяқталғандық сипаты болуы және 5-6 пән бойынша ұйымдастырылуы, олардың
қысқа мерзімді және алмасып отыратын сипаты болуы мүмкін. Бұл курстар
оқушыға таңдап алған бағдардағы сынып жұмысының мазмұны мен түр-пішінімен
танысуға мүмкіндік береді және ол өзі үшін осы сыныпта оқу материалын
өтудің берілген қарқынында оқи алатынын немесе оқи алмайтынын анықтай
алады. Себебі, оқу бағытын кездейсоқ таңдап алған көптеген оқушылардың бұл
сыныпта оқуы кезінде оқуға деген ынтасының төмендеуі, білім негізін
меңгеруде қиналуы, өзінің танымдық мүмкіндіктеріне сенбеуі мүмкін. Жалпы
алғанда бағдарлы сыныптарға қабылдау конкурстық негізде жүргізілуі мүмкін.
Бағдаралды сыныптарда элективті курсты жүргізудің де рөлі зор. Мұндай
курстар, мысалы, информатикадан оқушылардың информатикаға қызығуын
арттыруға, ары қарай білімін жалғастыруға білімдік база жасауға, оқушыларды
іс - әрекеттік біліктіліктерге үйретуге, оқу және пәндік іс - әрекеттің әр
түрлі формаларында өзін көрсете білуге мүмкіндік туғызады. Іс - әрекеттік
негіз бұл курстардың ерекшелігі болып табылады. Бұл жағдайда оқушылардың
бағдарламалық және қосымша білімдерді белсенді, саналы игеруі және қажетті
компетенциялармен қалыптасуы жүзеге асады.
Қазіргі кездегі мектеп тәжірибесінде бағдарлы сыныптарда оқытылатын
бағдарлы және бағдарлы емес пәндердің ара қатынасы туралы мәселе
жеткілікті дәрежеде негізделмеген. Бағдарлы пәндерді тереңдетіп оқытудан
бағдарлы емес пәндер жеңілдетілген бағдарламалар бойынша оқытылуда
(тіпті кейде оқытылмайды да). Бұл пәндерді оқытудың негізделген әдістемесі
жоқ. Бағдарлы оқу пәндерін тереңдетіп оқытудан оқушылар бағдарлы емес
пәндерге тіпті назар да аудармайды. Ал бұл жеке тұлғаның әр түрлі салада
өзін көрсете білу мүмкіндігін төмендетуге, оқушы мүддесі аясының тар
болуына әкеледі. Көптеген оқушылар өздері қызығатын пәндерге ғана мән
беріп, негізгі білім салалары бойынша жүйелі әрі терең білім ала алмайды.
Көп ретте оқу жүктемесі мәселесін шешу үшін кіріктірілген пәндер
енгізіледі, алайда негізгі білім салалары бойынша біріктірілген курстарды
құрудың теориялық негіздері жеткілікті түрде зерделенбеген. Мектеп
тәжірибесінде ұсынылатын мұндай курстар, негізінен, әр түрлі пәндер
материалдарын эклетикалық қосу арқылы оқытылады.
Бағдарлы пәндерді тереңдетіп оқытудан және оқушылардың жүктемесін
арттырмау үшін бағдарлы емес пәндерді оқуға бөлінген уақыт тіпті
азайтылған. Бұл пәндердің мазмұнының көлемін қалай қысқарту туралы айқын
бағдар мен түсініктер жоқ.
Бағдарлы пәндерді жүргізетін мұғалімдердің тым артық талаптарынан
оқушылар сабақтан бос кездерін осы пәндермен айналысуға арнайды (қосымша
тапсырмалар жасау, конкурс, олимпмадаларға және т. б. қатысу), бұл олардың
үйлесімді дамуын тежейді.
Бағдарлы саралау оқушылардың өздерінің танымдық қызығуларына,
қабілеттілігіне, оқудағы жеткен жетістіктеріне және кәсіби ниеттеріне
байланысты олардың оқыту бағдарын еркінше таңдап алуға негізделген. Ол
оқушылардың белгілі бір тобына қатысты даралық тұрғыдан қарауды жүзеге
асыруға бағытталған. Әр топтағы оқыту үрдісі түрліше жүреді: білім
мазмұнымен ерекшеленеді, оған қандай да бір оқыту әдістерінің, түрлерінің
және тәсілдерінің басымдық рөлі, оқушылар мен мұғалімнің өзара қарым –
қатынас стилі өзгереді және т. с. с.
Білім мазмұнын бағдарлы саралаудың негізгі критерийлерінің біріне
мектепте білім берудің негізін құрайтын ғылым негіздері зерделенетін
пәндерді саралауға пәндік тұрғыдан қарау жатады. Бұл жағдайда оқыту
бағдарына қарай нақты оқу пәні түрлі міндеттерді атқара алады.:
← жалпы мәдениеттің негізін қалауы;
← оқушылардың арнайы дайындығындағы негізгі пән бола алуы;
← басқа білім салаларымен қарулану үшін қажетті құрал ретінде көрініс
табуы.
1.3. Оқу жоспарының вариативті бөлігінде оқытылатын информатикалық
курстар
Бағдарлы оқыту – оқытуды даралау мен саралаудың құралы, бiлiм беру
процесiнiң құрылымындағы, мазмұнындағы және ұйымдастырылуындағы өзгерiстер
есебiнен жоғары сынып оқушыларының бейiмдiлiктерi мен қабiлеттiлiктерiн
толығырақ ескеруге, олардың бiлiмдерiн әрі қарай жалғастыруы тұрғысынан
олардың кәсiби мүдделерi мен ниеттерiне сәйкес оқуы үшiн жағдайлар туғызуға
бағытталады.
Бағдарлы оқытудың негізгі мақсаты - өзінің және қоғамның мүддесіне сай
өзін-өзі белсенді етуге дайын, үнемі дамып отыратын ортада өмір сүруге
бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны
дамыту және қалыптастыру болып табылады.
Бағдарлы оқытудың негізгі міндеті – оқушылардың саналы кәсіби таңдау
жасауларына ықпал ету. Бағдарлы оқыту оқушылардың дербес білім
траекториясын қалыптастыру мүмкіндіктерін кеңейтеді.
Қазақстан Республикасының базалық оқу жоспарында 10-11–сыныптарда білім
беру процесін ұйымдастырудың төмендегідей нормативтері анықталған:
білім мазмұны: инвариантты (қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математика бағыты) және вариативті компоненттер құрылымынан тұрады.
Вариативті компонент мектептік және оқушы компонентінен тұрады. Мектептік
компонент бойынша: бағдарлы пәндер; қолданбалы курстар; оқушының компоненті
бойынша: таңдау курстары оқытылады.
Қолданбалы курстар білім беру бағдарламаларын жүзеге асырудың
ұйымдастырылған формасы ретінде қарастырылып, төмендегідей мәселелерді
қамтамасыз етеді:
- біріншіден, бағдарлы пәндер бойынша білімін кеңейту;
- екіншіден, бағдарлы пәндер бойынша білімін тереңдету;
- үшіншіден, оқыту бағдарының шеңберінде оқушыларды қолданбалылыққа
даярлау.
Типтік оқу жоспарында қолданбалы курстарға 10-11-сыныптар үшін үш
сағаттан уақыт бөлінеді. Осыған сәйкес, жұмыс оқу жоспарында бір курстан
(аптасына үш сағат) үш курсқа (аптасына бір сағат) дейін көрсетілуі мүмкін.
Оқу орнының жұмыс оқу жоспарында көрсетілген қолданбалы курс оқу,
әдістемелік және программалық тұрғыдан қамтамасыз етілуі тиіс.
Қолданбалы курстың оқу бағдарламасын меңгеру нәтижесін бағалау
дихтомиялық жүйенің көмегімен жүзеге асырылады: жетті - жеткен жоқ
(меңгерді - меңгерген жоқ).
Әдетте қандай да бір пәнді зерделеуге немесе қандай да бір іс- әрекет
түрімен айналысуға қабілеттілік пен қызығу көбінесе, сәйкес келеді, өйткені
әдетте бейімділік, ықылас және қызығу кәсіпті таңдау үшін ішкі негіздер
болып табылады. Оқушылардың көбісі өзінің болашақ өмірін зерделенітетін
саладағы жұмыспен байланыстырады. Мысалы информатиканы, математиканы
зерделеуге қабілетті оқушы осы пәндерді қызыға оқып, өзінің болашақ
мамандығын информатика, математика саласындағы қызметпен байланыстырады.
Оқушылар есейген сайын олардың мүддесі мен кәсіби ниеті сәйкес келе
бастайды. Белгілі бір пәнге қызығу мен қабілеттілік көрсеткен оқушы өзіне
мамандықты нық таңдай алады және тәжірибе көрсеткендей, қандай да бір пәнге
қызығу танытпаған оқушылар кәсіпті таңдап алуға қиналып, оны жиі өзгертеді.
Педагогикалық зерттеулер 13-14 жасқа дейін кәсіби ниетпен пәнге деген
қызығу арасында ешқандай байланыс байқалмайтындығын, ал 14-жастан бастап
кәсіпті таңдау нақты оқу пәніне дегенқызығумен айқын байланыса
бастайтындығын көрсетеді. Бұл байланыс тікелей және нақты (мысалы, физиканы
зерделеуге қызығатын оқушы физик болғысы келеді) немесе жалпы сипаты болуы
мүмкін (оқушы техника саласында жұмыс істегісі келеді).
Вариативті (әр нұсқалы ) білім беру жағдайында оқу пәнінің мазмұнын
таңдап алуға әсер ететін факторларға оқушылардың қабілеттілігі мен мүддесі
жататындығы атап өтілді. Сондықтан бағдарлы сыныптарға арналған оқу
бағдарламасын түзу және оқулықтарды әзірлеу кезінде меңгерілетін білім мен
біліктіліктерді оқушылардың психикалық дамуымен байланыста түсінудің мәні
үлкен. Сондықтан оқу пәнінің мазмұнын оқу іс- әрекетінің құрылымы мен
ерекшеліктеріне сәйкес түзу қажет.
Оқу іс-әрекетіне жалпы ой қабілеттерімен қатар арнайы қабілеттіліктердің
әсер ететінін атап өткен жөн. Оқушылардың қандай да бір пәнді зерделеуге
қатысты арнайы қабілеттіліктерінің құрылымын зерделеу бойынша
психологтердің зерттеулерін талдай келе, оның кейбір бөліктеріне мән бере
кетейік.
Әдеби – тілдік қабілеттілікті шығармашылық белсенділік және байқағыштық,
әсерлілік сияқты жеке қабілеттіліктерді біріктіретін эстетикалық көзқарас,
жадында көрнекі бейнелердің сақталуы, шығармашылық елестету, сезімталдық
және тілдің мәнерлілігі анықтайды.Математиклық қабілеттіліктің ойлау
үрдісінің жылдамдығы, терең әрі жоғары деңгейде талдай алу, аналитикалық-
синтетикалық қабылдау, математикалық іс-әрекетке қажеттілік, математикалық
қисын, кеңістік түсіну сияқты сипаты бар.
Техникалық қабілеттілік кеңістік ойлай алумен (оған кеңістік түсіну мен
кеңістік елестету де кіреді), өмірлік мәселелерді шешуге бағытталған
техникалық ойлай алумен, техникалық байқағыштықпен, іскерлікпен
сипатталады.
2.Арнайы бөлім
2.1. Информатика бағдарлы курсында компьютерлік графика курсын оқыту
бағдарламасы
Компьютерлік графика қолданбалы курсын оқыту бағдарламасы
Компьютерлік графика курсын оқытудың мақсаты – оқушыларға компьютерлік
графиканың теориялық негіздері туралы түсініктерді қалыптастыру;
компьютерлік графиканың қазіргі графикалық құралдарының көмегімен
графикалық бейнелерді құру, өңдеу әдістері мен құралдарын оқып-үйрету болып
табылады.
Компьютерлік графика оқытудың міндеттері:
- негізгі түсініктерді меңгеру және компьютерлік графиканың әдістері;
- қарапайым графикалық жүйелерді зерттеу және алымды мүмкіндіктерің
пайдалану;
- компьютерлік дизайн негіздерің меңгеру;
- компьютерлік графика программалық құралдарының көп түрлілігі немесе
көп образдылығы туралы нақты болжамды қалыптастыру;
- оқушылардың шығармашылық қабілетін, шығармашылық белсенділігін мен
бағыттылығын дамыту;
- оқушыларға сынау, өзіндік сынау, ғылыми көзқарас, адамгершілік
қасиеттерін қалыптастырып дамыту.
Оқушылардың білімі мен біліктілігіне қойылатын талаптар:
Оқушылар нені білу керек:
- Компьютерлік графика түрлері;
- Растрлық, векторлық, фрактальды графика мен үшөлшемді графиканы
өңдеудің программалық құралдарының өзара ерекшелігін. Графиклық
форматтардың мәнін.Түстер туралы жалпы түсінік пен оларды сипаттау
тәсілдерін. Түстік модельдердің типтерімен жұмыс жасау мен түстерді
басқару жүйесімен жұмыс жасау әрекеттерін.
Оқушылар нені үйрену керек:
- Adobe Photoshop программасын іске қосу мен оны істен шығару
әрекеттерін;
- Adobe Photoshop программасында түрлі бейнелерде композициясын
жасау;
- Қарапайым объектілер мен қисық сызықты контурларды құруды;
- Тұйықталған контурларды өңдеу мен оларды редакторлауды;
- Векторлық графиканы программалық құралдарымен жұмыс жасауды;
- Суреттің жасалуының бейнелік, техникалық негіздерін білуі керек.
2005-2006 оқу жылдары барлық типтi жалпы орта бiлiм беретiн
мектептерде информатиканы оқытуда келесi бағдарламалар, оқулықтар мен оқу-
әдiстемелiк құралдарды қолдану ұсынылады. Жалпы орта бiлiм мектебiнiң 7
сыныбында информатиканы оқыту Информатика пәнi бойынша Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарты және 2003
жылы “РОНД” баспасынан жарық көрген оқу бағдарламасы негiзiнде жүзеге
асырылады. Жалпы орта бiлiм мектебiнiң 8-9 сыныптарында информатиканы оқыту
“Информатика” пәнi бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттiк жалпыға
мiндеттi бiлiм беру стандарты және 2000 жылы Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА
Республикалық баспа кабинетi шығарған оқу бағдарламасы негiзiнде жүзеге
асырылады. 7 сыныптан 9 сыныпқа дейiн оқытылатын базалық курс информатика
бойынша оқушыларды даярлаудың мiндеттi жалпы бiлiм минимумын қамтамасыз
етедi. 10-11 сыныптарда оқушылар көлемi және мазмұны бойынша сараланған,
қызығушылықтары мен кәсiптiк даярлыққа дейiнгi бағыттарына қарай
информатиканың профилдiк курстарын оқу қажет. Осы уақыт аралығында
мектептер 10-11 сынып оқушыларымен не iстейдi? Оларға информатика пәнiн
оқыту 1985 жылдан бастап:10 -сыныпта бiр сағат, 11 сыныпта екi сағаттан
оқыту енгiзiлген. Бұл мақсатта Мемлекеттiк стандарттың 7-11 сыныптарда
информатиканы оқыту курсында, бiлiм, мәдениет және денсаулық министрлiгi
бұйрығымен 1998 жылы 21 тамызда №465 бекiтiлген, онда арнайы бөлек
компонент көрсетiлген – 7-9 сыныптарда базалық курстарды өтпегендерге
арналған 10,11 сыныптар үшiн стандарт және бағдарлама. Сондықтан 10,11
сыныптарда информатиканы оқыту сол бағдарламаға сай болуы тиiс. Мұғалiмдер
ол стандарт және бағдарламамен бұрыннан таныс. Олар 1998 жылдан берi
информатика пәнi мұғалiмдерiн даярлау және қайта даярлау курстарында
жасалынған баяндамалар мен талқылаулардың көкейтестi мәселелерiнiң бiрi
болып келдi. Сонымен қатар, ол стандарт пен бағдарлама 1998 жылы
Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА Республикалық баспа кабинетi шығарды және 6000
дана тиражбен республиканың барлық мектептерiне таратылған. Эксперименттiк
және авторлық бағдарламалар бойынша информатиканы тереңдетiп оқыту
Мемлекеттiк стандарт талабынан кем емес деңгейде оқытылуы тиiс. Арнайы
курстар ұйымдастыру және өткiзу үшiн мұғалiм өз бетiнше жұмысшы оқу
жоспарларын, бағдарламаларды, календарлық жоспарларды жасайды және оларды
әдiстемелiк бiрлестiктерде бекiтедi. Төменде мектепте қолдануға ұсынылатын
негiзгi және қосымша әдебиеттердiң тiзiмi берiлген. Негiзгi әдебиеттер
мазмұны бойынша, информатика қазақстандық стандарттар мен бағдарламаларға
сай келедi. Қосымша әдебиеттерге келсек бұл мақсатта ресей оқулықтарын
қолдануға болады. Бiрақ, мұнда бiр мәселенi ескеру қажет, олардың
оқулықтары өз бағдарламаларының негiзiнде жасалған, қазақстандық
бағдарламалардан өте көп алшақтығы бар. Мысалы, информатика бойынша
авторлар А.Г. Гейн және т.б. 8-9 сыныпқа арналған оқулықта толығымен
Ақпараттық үрдiстер, Компьютерлер, Телекоммуникация, Әлеуметтiк
информатика мәселелерi мазмұндық желiлерi толығымен қарастырылмаған. Басқа
мысал, А.Г.Гейн және И.Д.Юнерманның Информатика 10-11сынып оқулығы,
Ресейде бұрын информатика пәнi оқытылмаған мектептерге арнап жазылған. Оны
біздің мектептерде тiкелей қолдануға болмайды. Оның бiрнеше себептерi бар,
негiзгiлерiн атап өтелiк: Теориялық материалдарды меңгерудi қамтамасыз ету
және практикалық дағдыларын қалыптастыру мақсатында арнайы жасалған оқу
программалық продуктi қолдану (атқарушылар, тренажерлар, моделдер:
Паркетшi, Оқушы, Қара жәшiк, Балақай) қарастырылған. Қазақстандық мектепте
информатика курсының мазмұнын жүзеге асыру нақты программалық құралдар
арқылы (Windows, Microsoft Office және т.б.) және қазiргi заман
компьютерлерiнде жүзеге асырылады.Программалау тiлдерiн, программалық
орталарды оқыту, нақты тiлде программалау тәжiрибесi, моделдеу есептерiн
программалау қарастырылмаған. 10-11 сыныптар үшiн қосымша әдебиеттерге
Е.К.Балапанов және т.б. ”Информатикадан 30 сабақ Жаңа ақпараттық
технологиялар” оқулығы ұсынылған. Информатика курсында бұл оқулық тек
ақпараттық технологиялар бөлiгiн оқуда қолданыла алады. Ол оқулықта
алгоритмдеу, программалау, моделдеу мәселелерi қарастырылмаған.
Информатикада арнайы бағдарламалық - аппараттық есептеуіш кешендер
арқасында, әдістерді және бейнелерді жасау құралдарын өңдеуді оқитын
компьютерлік графика облысы бар .Ол адамға бейнелеудің барлық түрлерін және
формаларын монитор экранында немесе сыртқы сақтаушыда көшірме түрінде (
қағаз , кинопленка , мата және қалғаны ) түсінуін қамтамасыз етеді.
Компьютерлік графика – әр түрлі кескіндерді (суреттерді, сызбаларды,
мультипликацияларды) компьютердің көмегімен алуды қарастыратын
информатиканың маңызды саласы. Қазіргі таңда компьютерлік графиксіз тек
қана компьютерлік емес , сонымен қатар әдеттегі заттық әлемді көз алдына
келтіру мүмкін емес . Көзбен шолушылық адамның әр түрлі қызметтік
сфераларында қолдануды көрсетеді. Мысалы ретінде медицинаны( компьютерлік
томография ), ғылыми зерттеулерді ( зат құрылымын көзбен шолу ,
векторлықтардың жолдарды және басқа мәліметтер ),маталарды үлгілеу және
киімдерді , тәжірибелі - конструкторлық өңдеулерді келтіре аламыз .
Компьютерлік графика - графикалық бейнелерді есептеуіш техниканың
құралдарын өңдеу және құру технологиясы. Компьютерлік графика көзбен
шолусыз немесе тап осы негізінде алынған бейнелерді тікелей пайдаланушымен
жасалған әдістерді оқиды . Дербес компьютерді пайдаланушылардың қатарында
компьютерлік графикамен айналысатындардың саны күн санап артып келеді.
Қазіргі кез-келген мекемеде кей уақытта газеттер мен журналдарға
жарнамаларға тапсырыс беру немесе жарнамалық парақшалар мен буклеттер басып
шығару қажеттілігі туындайды. Олардың кейбіреулері осындай жұмыстарды
арнайы дизайнерлік бюролар мен жарнамалық агенттіктерге тапсырса,
кейбіреулері қолда бар программалық құралдарын пайдаланып, өз күштерімен
жасауға тырысады. Қазіргі танымал программалардың ешқайсысы компьютерлік
графикасыз жұмыс істемейді. Статистикаға сүйенсек, жаппай қолданыста
жүрген программаларды жасап шығарушы программистік ұжымның қызметкерлері
өз жұмыстарының 90 % уақытын осы графикамен шұғылдануға жұмсайды екен.
Графикалық программаларды кең көлемде қолдану қажеттілігі Интернеттің және
бірінші кезекте миллиондаған интернет парақтарын бір өрмекпен
байланыстырған World Wide Web қызметінің пайда болуынан туындады. Өйткені
компьютерлік графикасыз безендірілген web-парақтың бүкіләлемдік желіде
басқалардың көзіне түсіп, танымал болуы екіталай. Қазіргі компьютерлік
графика тек көркемдеу мен безендірумен үшін ғана емес, ғылым мен
медицинаның барлық саласында, коммерциялық және әкімшілік қызмет
орындарында алуан түрлі ақпаратты көрнекі түрде көрсету үшін сызбалар,
графиктер, диаграммалар жасау үшін қолданылады. Конструкторлар
автомобильдің немесе ұшақтың жаңа үлгілерін құрастырған кезде олардың соңғы
көрінісін алу үшін үшөлшемді графикалық объектілерді қолданады.
Архитекторлар монитор экранында болашақ ғимараттың кең көлемді кескінін
жасап, оның жер бедерімен қалай жанасатынын алдын-ала болжай алады.
"Grapho" латын тілінен аударғанда "саламын" деген ұғымды білдіреді.
Бейнелеулердің құру тәсілінің тәуелділігіне қарай компьютерлік графиканы
растрлық , векторлық және фракталдық бөліктерге бөліп қарастырамыз.
Қабылдаулармен виртуалды кеңістікте объектілердің көлемді үлгілерін
құру әдістерімен амалдарын оқытатын үш өлшемді (3D) графика бөлек пән болып
есептеледі . Ереже бойынша, оған бейнелеулердің векторлық және растрлық
құру тәсілдері сәйкес келеді . Түрлі-түсті ерекшеліктерді қамту қара - ақ
және түрлі түсті графика сияқты ұғымдарға мінездеме береді.
Мамандандырылған облыстарда бөлек бөлімдердін аттарын көрсетеді :
инженерлік графика, ғылыми графика, Web – графика, компьютерлік полиграфия
және басқалар .
Компьютерлік , теледидарлық және кинотехнология тоғысқан жерде
компьютерлік графика және анимация шапшаң дамуда. Компьютерлік графикада
ойын-сауықта ерекше орын алады. Тіпті графикалық мәліметтерді ұсыну
(Graphics Engine) механизмі секілді ұғымдар пайда болды. Ойындық
бағдарламалар саудасы ондаған миллиард долларлық айналым жасайды, олар жиі
графика және анимации кезеңін жоғарғы сатыға жетілдіруді ынталандырып
отырады. Бірақ компьютерлік графика тек құралдық қызмет көрсетеді, оның
құрылымы және әдістерінің негіздері : математиканың , физиканың , химияның
, биологияның , статистиктердің , бағдарламалаудың және басқа алдыңғы берік
және қолданбалы ғылымдардың жиынының жетістіктерінің негізінде салынған .
Бұл ескертпе программалық секілді, аппараттық әдістерді жасау және
бейнелерді компьютерде өңдеу үшін де шынайы. Сондықтан компьютерлік графика
информатикада ең қарқынды дамитын бөлімдерінің біреуі болып есептеліп
келеді және көптеген жағдайларда компьютерлік өнеркәсіпті алға тартатын
“локомотиві ”болып есептеледі.
Қазіргі компьютерлік графика қолданылу әдісі бойынша мынадай негізгі
салаларға бөлінеді:
Ғылыми графика. Алғашқы компьютерлер тек ғылыми және өндірістік
есептерді шығару үшін қолданылды. Есептерден шыққан нәтижелерді дұрыс
түсіну үшін оларды графикалық тұрғыда өңдеп, графиктер, мен диаграммалар,
сызбалар тұрғызған. Машинадағы алғашқы графиктерді символдық режимде басып
шығаратын. Кейін сызбалар мен графиктерді қағазға қаламұштың көмегімен
сызатын арнайы құрылғылар – графиксалғыштар (плоттерлер) пайда болды.
Қазіргі заманғы ғылыми компьютерлік графика әр түрлі есептеу
тәжірибелерін жүргізіп, олардың нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге
мүмкіндік береді.
Іскерлік графика – қандай да бір мекеме жұмысының көрсеткіштерін
көрнекі түрде ұсыну үшін қолданылатын компьютерлік графиканың маңызды
саласы. Іскерлік графиканың көмегімен жоспар көрсеткіштерін, есеп
құжаттарын, статистикалық есептерді және т.б. объектілерді көрнекі түрде
ұсынуға болады. Іскерлік графиканың программалық жабдықтары электронды
кестелердің құрамында болады.
Контрукторлық графика - инженер-конструкторлардың, архитекторлардың,
жаңа техниканы ойлап шығарушы өнертапқыштардың жұмысында қолданылады.
Компьютерлік графиканың бұл түрі САПР-дың(систем автоматизации
проектирования- жобалауды автоматтандыру жүйесі) міндетті элементі болып
табылады. Конструкторлық графика құралдарын пайдалана отырып жазықтықтағы
кескіндерді (проекциялар, сызбалар) ғана емес, кеңістіктегі үшөлшемді
кескіндерді де жасауға болады.
Суреттеу графикасы (көркем графика) деп компьютер экранында ерікті
түрде сурет салу мен сызуды айтады. Суреттеу графикасының пакеттері жалпы
мақсатта пайдаланылатын қолданбалы программалық жасақтамалардың қатарына
енеді. Суреттеу графикасында қолданылатын қарапайым программалық
жабдықтарды графикалық редакторлар деп атайды.
Жарнамалық графика – теледидар пайда болғаннан кейін танымал бола
бастады. Қазір компьютердің көмегімен жарнамалық роликтер, мультфильмдер,
компьютерлік ойындар, видеодәрістер мен видеопрезентациялар жасалады.
Оларды жасау үшін қолданылатын графикалық пакеттер осы мақсатта
қолданылатын компьютерлердің жады мен жұмыс істеу жылдамдығына үлкен талап
қояды. Осы графикалық пакеттердің басты ерекшелігі ретінде олардың шыншыл
кескіндер мен қозғалатын суреттерді жасау мүмкіндігін айтуға болады.
Үшөлшемді объектілерден тұратын суреттерді салу, оларды бұру, жақындату,
аластату, деформациялау үлкен көлемде математикалық есептеулерді қажет
етеді. Мысалға, объектінің жарықтылық деңгейін сол объектіге түсіп тұрған
жарық көзін, оны қоршаған заттардың, олардың көлеңкелерін есепке ала отырып
бейнелеу үшін оптиканың заңдарын есепке алатын күрделі есептеулерді
жүргізу қажет.
Компьютерлік анимация деп дисплей экранында қозғалатын кескіндерді
жасау өнерін айтады. Суретші қозғалатын объектінің бастапқы және соңғы
қалпын бейнелейтін суреттерді ғана салады, ал осы екі суреттің арасындағы
барлық қозғалысты компьютер осы объектіні қозғалтуға қажетті алдын-ала
белгіленген математикалық есептеулерді орындай отырып өзі суреттеп шығады.
Белгілі бір жиілікпен бірінен кейін бірі пайда болатын осындай суреттердің
жиынтығы экранда қозғалатын суреттерді бейнелеуге мүмкіндік береді.
Мультимедиа деп - компьютер экранындағы жоғары сапалы кескінді дыбыстық
сүйемелдеумен біріктіруді айтады. Мультимедиа құралдары оқу-ағарту
саласында, электронды ақпарат құралдарында және т.б. мақсатта қолданылады.
Мультимедиа мүмкіндіктерін толық пайдалану үшін компьютерге арнайы
программаларды орнатып қана қоймай, арнайы құрылғыларды қосу қажет.
Оның түрлерімен кеңейтілімдері
Компьютерлік графика үш түрге: растрлық, векторлық және фракталдық болып
бөлінеді. Олар бір-бірінен монитор экранында бейнелену және қағаз бетіне
басып шығарылған кезде кескіндердің қалыптасу принциптері бойынша
ажыратылады.
Растрлық графикада кескіндер түрлі-түсті нүктелердің жиынтығынан тұрады.
Графикалық ақпараттың осындай нүктелер жиыны немесе пиксельдер түрінде
ұсынылуы растрлық түрдегі ұсынылу болып табылады. Растрлық кескінді
құрайтын әрбір пиксельдің өз орны мен түсі болады және әр пиксельге
компьютер жадында бір ұяшық қажет. Растрлық кескіннің сапасы сол кескіннің
өлшеміне (тігінен және көлденең орналасқан пиксельдердің саны) және әр
пиксельді бояуға қажетті түстердің санына тәуелді болады. Мұндай типті
кескіндер Adobe Photoshop, Corel Photo, Photofinish секілді қуатты
графикалық редакторларда өңделеді. Растрлық кескіндер векторлық кескіндерге
қарағанда сапасы жоғары, әсерлі болады. Қарапайым фотосуреттердің өзі
компьютерде растрлық кескін түрінде сақталады. Растрлық кескіндерді Paint,
Adobe Image Ready секілді программаларды қолданып қолдан жасауға да болады.
Растрлық кескіндердің артықшылықтары да, кемшіліктері де бар.
Артықшылығы: растрлық кескінді түзетуге, әдемілей түсуге, яғни оның
кез-келген бөлігін өзгертуге болады; нүктелерді қажет болмаса ішінара алып
тастауға немесе қоюлатуға, сондай-ақ кескіннің әр нүктесін ақ-қара немесе
басқа кез келген түске өзгертуге болады.
Кемшілігі: растрлық кескін өлшемінің масштабын өзгерткенде (бір немесе
бірнеше бағытта созу немесе сығу) кескіннің сапасын жоғалтатыны. Мысалы,
кескінді үлкейткенде, оның көрінісі дөрекіленіп кетсе, кішірейткенде –
кескін сапасы өте нашарлап кетеді (нүктелерін жоғалтқандықтан). Растрлық
кескіндердің тағы бір кемшілігі – файлдар өлшемдерінің өте үлкендігінде
(түстері неғұрлым көп және сапасы жоғары болған сайын, олар соғұрлым үлкен
болады). Бірақ бұл кемшіліктеріне қарамастан, қазіргі техникада растр өте
жоғары сапалы кескін алуға мүмкіндік береді. Сондықтан растрлық кескіндер
көркем графикада кеңінен қолданылады. Растрлық кескін электронды
(мультимедиалық) және полиграфиялық басылымдарды жасап шығару үшін де жиі
қолдылады. Растрлық кескіндік редакторлар көбінесе жаңа суреттерді салу
үшін емес, дайын суреттерді өңдеу үшін қолданылады. Осы мақсатта көбінесе
суретшілердің қолымен салынған дайын суреттер сканерленіп алады немесе
фотосуреттер алынады. Соңғы кездері растрлық кескіндерді компьютерге енгізу
үшін сандық фотокамералар мен видеокамералар кеңінен қолданылуда.
Интернетте қазірше тек растрлық суреттік ғана қолданылуда.
Векторлық графикалар, бұл - сызық, доға, шеңбер және тікбұрыш сияқты
геометриялық объектілер жинағынан тұратын кескіндер. Бұл жерде вектор
дегеніміз - осы объектілерді сипаттайтын мәліметтер жиынтығы. Векторлық
графиканың басты артықшылығы оған кескін сапасын жоғалтпай өзгеріс
енгізуге, оңай кішірейтуге және үлкейтуге болатындығы. Келесі артықшылығы -
векторлық кескіндердің ақпараттық көлемі растрлық кескіндермен
салыстырғанда әлдеқайда аз болады. Векторлық кескіндер СorelDRAW, Adobe
illustrator, Micrografx Draw секілді векторлық графикалық редакторларда
жасалады. Векторлық графикамен жұмыс істеуге арналған программалық
құралдар бірінші кезекте кескіндерді өңдеу үшін емес, оларды жаңадан салу
үшін қолданылады. Бұндай құралдар жарнама агенттіктерінде, дизайнерлік
бюроларда, редакциялар мен баспаханаларда кеңінен қолданылады. Қарапайым
геометриялық объектілер мен қаріптерді пайдалануға негізделген безендіру
жұмыстары векторлық графика құралдарының көмегімен әлдеқайда оңай іске
асады.
Егер растрлық кескінде бейнелеудің негіздік элементі нүкте болып келсе,
онда векторлық графикада сызық болып келеді . Сызық математикалық
бірыңғай объекті сияқты жазылады ,сондықтан да мәліметтер бейнелеу көлемі
растрлық графикаға қарағанда векторлық графиктер үшін маңыздылығы азырақ.
Сызық - векторлық кескіннің элементарлық объектісі. Қандай да бір обьект
секілді сызық мынандай қасиеттерге ие болады : түрмен ( түзу , қисық ),
жуандықпен, түспен, кескінмен ( жаппай , пунктир ).Тұйық сызықтар толтыру
қасиетіне ие болады. Олармен қамтылып отырылған кеңістік басқа
объектілермен толтырылған ( текстуралар , карталар ) немесе түспен
таңдалған болуы мүмкін. Барлық векторлық графиканың объектілері сызықтармен
құрастырылады. Мысалы кубты алты байланысқан тікбұрыштармен біріктіріп
құруға болады, әрбірін өз кезегінде төрт байланысқан сызықтармен
біріктіруге болады.
Фракталды графика.Фракталды графика негізі математикалық есептеулерде
құрылған . Фракталды графиканың негізгі элементі математикалық формула
болып келеді, яғни компьютер жадында ешқандай объектілер сақталмайды және
бейнелеу тек қана теңдеулермен құрылады. Осындай тәсілмен қарапайым жүйелі
құрылымдарды, дәл осылай және күрделі көркемдеулерді, еліктейтін табиғи
көріністерді және үш өлшемді объектілерді салады.
Фракталды графиканың жасалу әдісі сурет салуға немесе безендіруге
емес,програмалауға негізделеді. Егер растрлық графикада растр (пиксель), ал
векторлық графикада сызық базалық элемент болып табылса, фракталдық
графикада математикалық формуланың өзі базалық элемент болып табылады, бұл
компьютердің жадында ешқандай объект сақталмайды, кескін тек қана теңдік
бойынша салынады деген сөз.
Үш өлшемді графика. Үш өлшемді графика ғылыми есеп-қисаптарда, инженерлік
жобалауларда, физикалық объектілердің компьютерлік үлгілеулеріндегі сияқты
облыстарда кең қолдануда.
Кеңейтілулер: Қазіргі кезде ең көп таралған файлдардың форматтары
келесілер.
1.Bmp ( bit map ) - биттік карта. Формат Windows-та көп таралған ( Paint
). Бұл форматта файл екі бөлімнен тұрады:
1- тақырып бейненің мүмкіншілігін және түс пикселі кодталатын бит санын
көрсетеді.
2- облыс тап осылардың ( биттік карта ) қайсыда бейнелеуін түс биттік
пикселі түрінде сақтайды .
2. PCX . pcx форматы файлдан бейнелеуді жылдам жазып алуы мүмкіндік
беретін таспа жадысында бейнелеулерді қысудың қарапайым тәсілін қолданады.
Көптеген графикалық редакторлар тап осы форматты өз жұмысында қолданады ,
сонымен қатар Paint .Сондай-ақ tif форматымен бірге pcx форматы
сканерлер қолданатын ең көп тараған форматтардың бірі болып есептеледі.
3. GIF форматы қарапайым файл құрылымында және нәтижелі көбірек бейнелеу
атрибуттерінде pcx қысу алгоритміне қарағанда көбірек қолданады. Бұл
формат қазіргі таңда графикалық хабарды гипермәтіндік Internet құжаттарында
орналастыруда қолданылады.
4. JPG -- бейнені қажетті мөлшерде және сапада сақтауға мүмкіндік беретін
арнайы бейнені қысу алгоритімін қолдануға арналған формат. Бұдан
бейнелеудің сапасы жоғалады . Формат графикалық хабарларды гипермәтіндік
құжаттарда Internet-ке орналастыруы үшін кеңінен таралған.
2.2. Компьютерлік графиканы (Аdobe Рhotoshop программасын) оқытуға
арналған лабораториялық жұмыстар
Растрлық графиканы өңдеуге арналған бағдарламаларда Adobe компаниясының
Photoshop пакеті ерекше орын алады. Ол бүгін компьютерлік графикада
стандартты болып келеді және барлық басқа бағдарламалар осымен
салыстырылады.
Adobe Photoshop бағдарламасында басқарудың негізгі элементтері меню
жолында және аспаптар панельдерінде шоғырланған. Ерекше топты диалогтық
терезені аспаптық палитралар құрайды.
Photoshop программасын ашқаннан кейін төмендегідей сурет пайда болады.
Пайда болған терезеде Photoshop программасында алғашқы жұмыс жасау үшін
арналған терезе ашылады(1-сурет).
Adobe PhotoShop растрлық графикасын өңдеу программасы
Бейнені жұмысқа дайындау. Adobe PhotoShop графикалық редакторы кэсіптік
деңгейде бейнені өңдеуге мүмкіндік беретін куатты құрал болып есептелінеді:
сурет салуға, стилін жасауға, фотомонтажбен айналасуға, сапасы төмен
фотосуретті түзетуге, бейнені жаңадан құруға мүмкіндік береді.
Adobe PhotoShop программасының негізгі басқару элементтері меню жолы мен
стандартты кұралдар панелінде орналасқан. Диалогты терезелер - құралдар
палитралары ерекше топ құрайды, олар негізгі құралдардың параметрлерінің
күйін келтіруге және бейнедегі кейбір амалдарды жүргізуге мүмкіндік береді.
Палитра бейнелерін басқару ОкноПоказать, Спрятать (Windows, Showhide)
командаларының көмегімен жүзеге асырылады.
Бейненің алғашқы оригиналын шығару не Файл, Открыть (File,Open)
командасының немесе Файл, Импорт (File, Import) командаларынын көмегімен
орындалады. Импорт деп сыртық қүралдардан бейнені алуды айтады, мысалы,
сканер, цифрлық фогокамера. Графикалық редактордың сыртқы кұралдармен
байланысын TWAIN программалық интерфейсі арқылы қамтамасыз етіледі. Ол
бейне оригиналымен мәліметтер алмасудың параметрлер бойынша стандартын
тағайындайды.
Кұрал-саймандар панелі
Adobe PhotoShop программасын шақырғаннан кейін жұмыс алаңында
редакцияланатын бейне орналасатын терезе ашылады. Терезенің сол жағында
кұралдар панелі орналасқан. Экранда, сондай-ак, палитралар көлемі бар.
Палитралар жендеу режимін беруге, нақты қүралдар режимін беруге
кемектеседі. Әрбір панельде бірнеше палитра орналасуы мүмкін, оларды
панельдердің арасына орналастыруға, қосуға немесе кедергі жасаса алып
тастауға болады. Оның үстіне меню орналасқан.
Құралдар-саймандар панелі батырмалар жиынынан тұрады, эрбір батырма оның
активті жасайтын қолдайды бір қүралга сэйкес келеді. Егер батырманың төмен
жағында кішкентай үшбұрыш болатын болса, онда бүл батырманы басқаннан кейін
(біраз уақыт үстап тү_ру қажет) бірнеше құралдардың тізімін алуға болатынын
көрсетеді. Қүралдар параметрінің күйін келтіруді сәйкес палитра бойынша да
орындауға болады.
Қабат (Слой)
Қабаттарды пайдалану бұрын тек векторлық графикада болған мүмкіндіктерді
берді. Қабат дегеніміз не ? ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz