Функционалды киімнің элементтері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Жеңіл өнеркәсіп және дизайн факультеті
Дизайн кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
КазСПО-N ЖШС кәсіпорнына Азияда-2011 ұраны аясында спорт
комплекттерінің коллекциясын жобалау
Орындаушы:
5 курс 050421 Дизайн мамандығының студенті
Аққасова М.Ж. _________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
Жетекші:
аға оқытушы
Свечникова Е.А. ______________ _____ _____________ 2010ж.
(қолы)
Қорғауға жіберілді:
Дизайн кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к.
Нәрібаева Э.К. ___________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
ЖӨжДФ деканы, т.ғ.д.
Жилисбаева Р.О. _________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
Алматы, 2010
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
1 Жобалық композициялық бөлім
1. Шығармашылық көзді
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.3
2. Сән бағытын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..12
3. Коллекцияның шығармашылық бейнесін
дайындау ... ... ... ... ... ... ... .15
4. Компьюторлық графиканы қолданумен модель эскизін дайындау...17
5. Модельдің техникалық
эскизі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.18
6. Модельдің сыртқы көрінісін
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
7. Материалды
кнфекционерлеу ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...19
2 Конструкторлық бөлім
2.1 Құрастыру тәсілін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.2Сыба тұрғызу үшін керекті бастапқы мәліметтерді таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.3 Кеңдікке берілген қосымшаларды таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ..24
2.4 Бұйым конструкциясының негізгі сызбасын
жетілдіру ... ... ... ... ... ...25
2.5 Негізгі, астарлық, аралық және көмекші лекал сызбаларын
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..263. Технологиялық бөлім
3.1 Маталар шығынын
мөлшерлеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2 Өңдеу әдісін және құрал жабдықтарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..40 3.3 Бұйымды өңдеудің
технологиялық тізбектілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
5. Экономикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .43
5 Еңбекті қорғау және қауіпсіздік
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .48
Колданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
Алматы технологиялық университеті
Факультет
___________________________________ ___________________________________
Мамандық
___________________________________ ___________________________________
Кафедра
___________________________________ ___________________________________ __
Дипломдық жобаны орындауға берілетін
ТАПСЫРМА
Студент
___________________________________ ___________________________________ _
(аты-жөні)
Жоба тақырыбы
___________________________________ ______________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
____
№ ______________ _______ _____________________ АТУ бұйрығымен
бекітілген
Аяқталған жобаның тапсыру мерзімі
___________________________________ _____________
Жобаның алғашқы мәліметтері
___________________________________ __________________
___________________________________ ___________________________________ ______
____
Дипломдық жобада қаралатын сұрақтар тізімі немесе дипломдық жобаның қысқаша
мазмұны:
а)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
б)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
в)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
Сызба материалдар тізімі (негізгі сызбаларды көрсету арқылы)
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _____________
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
___________________________________ ____________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _____________
Жоба бөлімдеріне қатысты жобаға берілетін кеңестер
Бөлім Кеңесші, кафедра
Тапсырма берілген күн ___________________________________ _______
Кафедра меңгерушісі ___________________________________ _________
(аты-жөні)
(қолы)
Жоба жетекшісі ___________________________________ ____________
(аты-жөні)
(қолы)
Тапсырманы алған студент ___________________________________ ________
(аты-жөні)
(қолы)
Күні ________________________
Факультет ____________________
Қорғау күні ______________________
Кафедра ______________________
МАК хаттамасының № _____________
МАК бағасы _____________________
Дипломдық жобаға кеңес беру
Дипломдық жобаның (жұмыстың) тақырыбы __________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _________________________
Есептік-түсіндірмелік жазба _______________ бет
Сызба бөлім ___________________________ парақ
Студент __________________ _________________
___________________________________ ______
(күні) (қолы)
(аты-жөні)
Жетекші __________________ _________________
___________________________________ ______
(күні) (қолы)
(аты-жөні)
Кеңесшілер:
Зертханалық бөлім ___________________________________ __
________________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Композициалық бөлім __________________________________
_______________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Конструкторлық бөлім _________________________________
________________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Технологиялық бөлім __________________________________
_______________________
(күні, қолы)
(аты-жөні)
Экономикалық бөлім ___________________________________
_______________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Еңбек күзеті және құрал-аспап қауіпсіздік бөлім _____________
______________________
(күні, қолы) (аты-жөні)
Нормо-тексерушісі ___________________________________ ________
_______________________
(күні, қолы)
(аты-жөні)
Қорғауға жіберілді ___________________________________
Дизайн кафедрасының меңгерушісі Нәрібаева Э.К.____________ _____
_______ 2010 ж.
Алматы технологиялық университеті
Дизайн кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА (ЖҰМЫС) ЖЕТЕКШІСІНІҢ ПІКІРІ
Студент___________________________________ _________________________
(аты-жөні)
мамандық 050421 Дизайн
тақырыбы:
___________________________________ _________________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
____________
Студент жобасының (жұмысының) қысқаша сипаттамасы:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
Жалпы тұжырым:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _
Жетекші ___________________________________ __________________________
(аты-жөні)
Лауазымы, ғылыми дәрежесі (атағы)
___________________________________ ______________________
___________________________________ ___________________________________ ______
_____________ ____________________ 2010 ж.
(қолы)
Алматы технологиялық университеті
студентінің дипломдық жобасына (жұмысына)
СЫН-ПІКІР
(аты-жөні)
мамандық 050421 Дизайн
Дипломдық жобаның (жұмыстың) тақырыбы:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _______________________________Дипломдық
жобаның (жұмыстың) құрамы:
а) түсіндірмелік жазба _________ бет
б) сызба бөлім __________ парақ
Сын-пікір мазмұны: ___________________________________ ____________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
_________________________________
Сын-пікірдің қортындысы және бағасы
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ____________________
Сыншы
___________________________________ _______
(аты-жөні)
Жұмыс орыны және лауазымы ___________________________________ ____________
___________________________________ ___________________________________ ____
____________________ ______________________ 2010 ж.
(қолы)
Жеңіл өнеркәсіп және дизайн факультеті Қорғау күні
__________________
Дизайн кафедрасы МАК
хаттамасының № _________
МАК бағасы __________________
Кіріспе
Қазақстан Республикасында тігін өнеркәсібі кәзіргі уақытта өте тез
екпінмен даму үстінде. Тігін немесе жеңіл өнеркәсіптің көбінесе шоғырланған
жері Алматы және Алматы облысында болып табылады. Сонау Кеңес Өкіметі
заманында ірі өндірістік цехтар жеңіл өнеркәсіппен айналысатын кәсіпорындар
уақыт өте келе дамып өрлеген болатын. Ал кәзіргі кезде сондай
кәсіпорындардан екеуі ғана қалды: Талғар тоқыма комбинаты(ТТК) және
Первомайка. Бұл комбинаттар бәсекеге шыдамды, барлық жаңа технологиялық
заттармен жабдықталған, сауда рыногында беделді болып таблады.
Осы он тоғыз жылдық тәуелсіздік алған уақыт ішінде ашылған
кәсіпорындар кәзіргі уақытта Қазақстанның жеңіл өнеркәсібінде алда келе
жатыр. Ондай кәспорындарға: КазСПО, Сим-Сим, Текстилайн және Ерке
Нұр Қазақстан рыногында 15 жылдай қызмет етіп келеді. Бұл компаниялардың
әрқайсысы әр жастағы адамдарға арнап киім шығарады.
Кәсіпорындардың қайсысы болмасын ірі және индивидуалды тапсырыс
алумен өздерінің өндірістік қасиетін жоғарылатады. Кәзіргі кезде көптеген
кәсіпорындар елдегі болып жатқан жағдайларға байланысты тапсырыстарды
алады. Мысал келтіретін болсақ: жеке би, оркесторлы ансамбльдер, сахналық
костюмдер, арнайы ортаға арналған киімдер, жұмыс киімдері, спорттық киімдер
және де индивидуалды, эксклюзивті, авторлық киімдер.
Тапсырыстар көбінесе мерекелік шараларда, фирма, компаниялардың
ашылуларында болады. Кейінгі кезде спорттық жарыстарда олимпиядаларда
өкімет тарапынан бөлінген қаражатқа жергілікті компанияларға Қазақстан
командалары үшін ұлттық нақышпен әрленген еліміздің символикалары
қолданылған ерекше дизайны бар формалар тапсырысқа берілуде. Қазақстан
құрамасы тек қана Республика деңгейінде ғана емес шет елдердегі көптеген
жарыстарға қатысады, сондықтан спортшылардың үстіндегі формалары арқылы қай
елден келгенін, сол елдің жан жақты статусын білдіріп отырады.
2008 жылғы Қытайда өткен жаздық олимпиядада еліміздің Аида Каумеова,
Құралай Нұрқаділова сынды жергілікті дизайнерлері мемлекетіміздің
командасына арнап киім жобалаған болатын.
Елімізде 2011 жылы жетінші қыстық олимпияда ойындары отпекші.
Басқаша айтқанда, Азияда 2011 іс шарасы Қазақстанда өтуі өте жауапты іс.
Бұндай парасатты сәтте еліміздің спортшылары Республикамыздың дәрежесін
жоғары ұстап тұру үшін, сапалы дизайны жақсы ойластырылған киімнің болуын
тек спортшылар ғана емес, мемлекетіміздің спорт ойындар басшылығыда қалаған
еді. Себебін былай түсіндірерлік: әр спорт ойынының жарыстары болсын,
құрделі әлемдік чемпионаттар болсын әсіресе олимпиадаларда шеру кезінде әр
ел өзінің киімімен ерекшеленіп қай елден келгенін көрсетіп тұрады.Соған
орай Қазақстан құрамасына арнап тігілетін киімді кезекті дапломдық жұмыстың
мақсаты ретінде алдық. Ол үшін зерттеулер мен анықтамалар жүргізілді. Соның
бірі: Сонау Канада елінің Ванкувер қаласында 2010 жылы өткен әлемдік
қыстық олимпиада. Біздің қазақстандық спортшылармен қатар әлемнің түпкір
түпкірінен келген ойыншылар қатысты. Солардың шеруге киіп шыққан
костюмдеріне шолу жасалды:
Германия Ресей
Индия
Италия Ұлыбритания
АҚШ
Қазақстан Сан-
Марино
Сурет 1 Әлем елдерінің қыстық олимпияда кезіндегі шеруі
1 Жобалық композициялық бөлім
1. Шығармашылық көзді зерттеу
Азиадалық Ойындар Олимпиядасы тарихы, сол сияқты аймақтағы кыстық
спорт ойындарының көзге көрінерлік екпіндері мен дамулары мемлекет арасында
спорттық мағынасымен биіктерден көрініп, жоғарғы әлеуметтік саяси
резонансқа ие болды.
Дәл кәзіргі кезде, 7-ші Қыстық Азиадалық Ойындар сынды іс-шараны
ұйымдастырып өткізуі үшін, Қазақстанның қайыспай дамуының арқасында ең ірі
аймақтық державалармен қатар тұруына барлық жағдай бар.
2011 жылдың 30 қаңтарында 7-ші Қыстық Азиада Ойындарыа толығымен
біздің елімізде өтпек. Еліміздің бас қаласы Астанада олимпияданың ашылу
салтанаты болады.
Бұндай ірі масштабты іс-шараны өткізу үшін Алматы қаласында қызу
құрылыс жұмыстары, сонымен қатар мамандарды даярлау, волонтерлық
дайындықтар жүріп жатыр. Алматы қаласында қыстық спорт түрлерінің ішінен
көбінесе шаңғы тебу спорты бойынша жарыстар өтеді.
Қазақстанның атын елге танытатын, беделді щаңғышыларымыз қажетті
абырой елге алып, жоғарғы орындарға ие болып жатса, мемлекетіміз үшін нұр
үстіне нұр болар еді. Спортшы үшін биік мәртебеге ие болу қалайда болмасын
керекті. Бұндай жоғарғы нәтижеге алу үшін, спортшы максималды түрде барлық
кедергілерге дайын болу керек. Бұндай кезде шаңғышының киінген киімі өте
көп рөл ойнайды. Оның тек жай ғана киім емес, арнайы қойылған талаптарға
сай етіп тігілгені бірден- бір маңызды. Берілген дпломдық жобаның да
тақырыбы мен зерттелу объектісі ретінде осы жәйт болып отыр. Шаңғышыға
арналған функционалды арнайы киімнің жалпы дизайыны, технологиялық
талаптарымен құрастыру ережелері, сондай-ақ қолданылатын маталар мен
материалдар, түйіндердің өңделу ерекшеліктері жайлы анықталып төменде
жазылған.
Бұндай арнайы тапсырыспен тігілетін киімдерді біздің еліміздегі
біраз өндіріс орындары тігеді. Соның ішінде ЖШС КазСПО-N өндіріс орны,
бұл тігін фабрикасы арнайы жұмыс киімдерін, сыртқы қыстық киімдер, баларға
арналған куртешелер және де спорттық киімдер: тау шаңғысына арналған,
сноуборт костюмдарын өмірге алып келеді. Өндіріс орны дайын болған
киімдерін Қазақстан рыногымен шектелмей, шет елдерге де экспорттайды, бұл
өндірістің сапалы әрі бәсекеге төтеп бере алатын тауар шығаратынының дәлелі
болып көрінеді.
Дипломдық жобаның тақырыбы мен талаптарын зерттей келе, бұндай
құрылысы күрделі, технологиясы ерекше өңделетін киімді арнайы цехтарда бас
лаборант-технологтың басшылығымен тігілу керектігін ескеріп, КазСПО-N
өніріс орнымен, яғни кәсіпорын басшысы Свечникова Елена Александровнамен
жобаны іске асыруды ұйғардық. Бұның себебі: арнайы функционалды киімдер
жоғарыда айтқандай өте құрделі бірнеше операциялардан тұрады, ал аталған
тігін фабрикасы шаңғы тебу спорттық киімін осымен 5 жылдай уақытта өндіріп
жоғарғы бағаға ие болып жүр. Кәсіпорында дизайнер, құрастырушы, технолог
сынды жоғарғы білімді, тәжірбиелері мол мамандар қызмет етеді. Сол
мамандардың қатысуымен жоба алға басты.
Дипломдық жұмыстың мақсты болып функционалды киімді жобалап тігіп
шығару болғандықтан, қолданылатын матадан бастап жалпы дизайны, құрылысы,
қолданылатып фурнитурасы, ерекше технологисы, түйіндердің қалай өңделетіні
жайлы көптеген зерттеулер жүргізілд
Функционалды киімнің элементтері. Желден қорғағыш бөлшек- арнайы
бөлшек,ол капьюшонның астарына қосылып тігіледі. Бетке капьюшон киген кезде
қынамалы түрде киіліп жылы ауаны ұстап,желден қорғайды. Экспериментальды
жағдайға арналған киімдерге қолданады.
Желден қорғағыш белдемше- киімнің жағымсыз ауа райында сақтайтын
ерекше бөлшектер. Астардың астыңғы жағына бел жаққа тігіледі кнопкамен
бекітіледі. Астыңғы жағы резинамен өңделіпе белді кынап тұрады. Желді,
ылғалды кіргізбейді.
Желден қорғағыш муфта- жилеттің алдыңғы бойына қосыла тігілетін
ерекше бөлшегі. Ол иықты мықтап айналады, қыймылды қыйындатпайды.
Қардан қорғайтын муфта- шалбардың етек жағында орналасқан етегі
резинкамен өңделген тобық тұсын қынап тұратын қардан қорғайтын ерекше
бөлшек.
Жабық тігістер- тігістің арнайы технологиясы, экпериментиментті
жағдайға арналған киімдерде қолданылады. Тігіс жіптері киімнің ішінде
орналасқан, сыртқы үйкелістермен жазық емес жерлерде жыртылудан сақтайды.
Жылы тігістер- қауырсынды киімдерде қолданылатын өндірістегі қыйын
технологиялардың бірі. Оның ерекшелігі маталар тігілмейді, арнайы
ленталармен ішкі және сыртқы жағы желімденеді. Осы технология бойынша
жасалған киімдер жәй киімдерге қарағанда жылырақ болады.
Желімденген тігістер- бұл технология мембранды маталарда қолданылады.
Тігістер маталардың ішкі жағынан жоғарғы температурада қыздырылып лентамен
жабыстырылады. Бұндай киімдер суланбайды.
Бекітпелер- киімнің ең қыймыл көп түсетін жеріне арнайы қыйғаш
тігетін машинамен бекітпе тігеді. Бұл технлогия киімнің көпке дейін
шыдауына кепілдік береді. Кейбір киімдерде елуге жуық бекітпелер болады.
Екі замокты сыдырма – бұл күртешені астынан және үстінен ашылуына
мүмкіндік береді, себебі адамға ішкі киімдеріне қол жеткізуіне ыңғайлылық
болу керек.
Ылғалдан қорғағыш сыдырма- сыртқы ылғалдан қорғайтын сыдырманың арнайы
түрі. Сыдырма сыртынан қосымша қорғаныс үшін клапанмен өңделген.
Жарықта шағылыстыратын элемент- бұндай технология қараңғы кезде
қосымша қауіпсіздік үшін қажет.
Қауырсынмен толтыру- қауырсынмен толтыру үшін жоғарғы технологиялы
жабдық керек, ол қауырсынды біркелкі етіп 5 граммнан 300 граммға дейін
толтырады.
Жоғарыда элементтердің бәрі түгенделіп біткеннен кейін қойылған
талаптарды сақтай отырып қалған барлық үлгілер өндіріс орнына жіберіледі.
Технолог өндіріс орнында үлгімен және іс қағаздарымен
танысады,технологтың қадағалауымен қалған үлгілер тігіледі.
Фабрикада тігіншілер алдымен кішкене бөлшектерден бастайды(қалта,
мажет) содан кейін бір бүтіндікке келтіреді. Ең негізгі этап- тігістерді
жапсыру. Ол арнайы машинамен 3700 градуста жасалады. Тізе мен шынтақ
тұсының маталары біршама мықтырақ созылғыш болуы керек. Альпинистер мен
спортшылар киімінде бұл аймақтар анатомиялы болып келеді,себебі біріншіден
қыймыл қозғалысқа ыңғайлылық туғызады,екіншіден үйкеліс кезінде жыртылудан
сақтайды.
Шаңғы тебу спортына арналған костюмнің ерекшеліктері.
Шаңғышының киімі үш қабаттан тұрады. Бірінші қабаты теріге
жабысынқырап тұрады. Оның қызметі- денеден шыққан теріні сыртқы қабатқа
жіберу. Екінші қабат- ол жылытқыш. Үшіншісі- қорғағыш. Оның қасиеті-
сырттан ылғалды, жаңбырды, қарды жібермей, желден қорғап, денеден шыкққан
буды сыртқа жіберу.
Бірінші қабат- ол іш киімдер (трусы,майка,футболкалар), және де
киімнің денеге жақын астары. Бұл қабат синтетикалық маталардан тігіледі.
Бұндай маталар ауа өткізбейді деуге болмайды, керісінше-демалғыштық қасиеті
бар, жағымсыз иістің пайда болатынына жол бермейді. Сонымен қатар
гипоаллергенді, яғни мата теріге тигенде аллергия пайда болмайды. Бұл ішкі
қабатпен қоса сыртқы қабатта да болуы керек. Мақтаматадан жасалған іш киім
киіп қажеті жоқ, себебі ол мата тез ылғалданып, кебуі ұзаққа созылады.
Сол сияқты шұлықтар(носки). Көптеген фирмалар шұлықтарды ұзын етіп
жасайды, оған мынадай маталар қолданылады: синтетикалық талшықтардан
(полиамид, полиакрил, полипропилен т.с.с), табиғи талшықтардан (жүн, мақта)
эластан немесе лайкра. Жақсы шұлықтар терді сыртқа шығарып, суланбауы
тиіс. Себебі шұлық қанша жылы болғанымен, суланса аяқ мұздайды
Екінші қабаты- жылытқыш. Жылытқыш ретінде тек күртешенің немесе
шалбардың ішіндегі жылытқышты айтпаймыз, сол сияқты жилеттер, жемпірлерді
айтамыз. Бұл қабат қауырсыннан жасалады және де тоқылмаған 3M Thisulate,
Polartek 200 немесе Polartek 300 деген жылытқыштардан тұрады. Синтепонды
кәзіргі кезде қолданбайды, себебі ол нашар ауа өткізеді, сонымен қатар
бірінші жуғаннан кейін 28% жылыту қасиетін жояды. Қауырсынның негізгі
мінездемесін оның құрамындағы мықтылық құрайды. Бірақ қауырсынның кемшілігі
болып оның орнынан жылжып кетуінде, содан кейін жылу ұстай алмай қалады.
Осындай жағдай болмау үшін жылытқышқа арнайы зат қосып, оның сулануына жол
бермейді. Ендігі кезекте тоқылмаған
3M Thisulate жылытқышы жайлы айтатын болсақ- бұл экологиялық таза,
гипоаллергенді қауырсын орнына қолданатын синтетикалық зат. Оның құрамы
полиэфир және полиофин талшықтары, құрылысы жағынан қауырсынға ұқсас
келеді. Thisulate табиғи жылытқышқы қарағанда жылуды ұстап тұрады, артық
ылғалды ұстамайды (1% ылғалды сорады). Тағы бір артықшылығы: Thisulate 15
жуғаннан кейін 10% жылытқыш қасиетін жоғалтады.
Сыртқы үшінші қабат- жалпы айтқанда ылғал жұқтырмайтын болуы тиіс (ол
бір тәулікте матаның аудан бірлігінде сулы буды өткізуі гкв.м*24с болып
есептеліді) және де суды өткізбейтін (сулы талшықтың қысым кедергісін
есептегенге тен) қасиеті. Келтірілген мысалдар түсінікті болуы үшін
сандармен мысал келтіреміз. Gore-Tex мембранды матасында ылғал жұқтырмайтын
қасиеті 12,000гкв.м*24с, ал суды өткізбейтін қасиеті 30,000мм су талшығы.
Ал мысалы, Microfibre мембранасында 8,000 гкв.м*24с және 3,000мм су
столбы. Адам спортпен щұғылданып жатқанда 1л дейін судың булануы байқалады.
Көптеген арзан маталарда су сіңдірмейтін қасиет қосымша арнайы қоспалардан
болады немесе суланбайтын жіптермен қоса тоқылған процесс арқылы жүзеге
асады. Бірақ бұндай маталарда ауаны жақсы өткізбейді немесе керісінше ауа
жақсы өткенмен тез дымқылданады. Кәзіргі кезде мембранды маталар
ойластырылған, олар суды итергенмен оны қайта ішке сіңіргіш болып келеді.
Сол сияқты мембрана матаның астында(екі қабатты мата) немесе екі матаның
ортасында(үш қабатты мата) орналасады. Бүгінгі күнгі ең жақсы мембранды
мата болып Gore-Tex және Sympa Tex табылады. Мембрана бөлшектерімен жұмыс
механизмі әр өндірісте әр қалай. Негізі мембрананың жұмысы бір тамшы судан
буланған судың молекуласы әлде қайда аз сол үшін жеңілденген. Сол үшін
буланып тұрған тер сыртқа тез шығады, ал сол кезде сырттан да ылғал
кірмейді. Және де бұл спорт түрінің киімі жел өткізбейтін болу керек.
Негізінен осындай қасиеті бар жемпірлер кездеседі. Жемпірлер күртешеге
қарағанда жеңіл әрі ыңғайлы болады, бірақ суланып қалмау үшін ылғалсыз
аязды ауа-райында қолдану керек. Жағаның ішкі жағы флистан болу тігіледі
(плюшке ұқсас мата),ол бет терісінің қажалмауын қамтамасыз етеді. Жағаның
жоғарғы жағында, сыдырманың астында иекке арналған планка орналасады.
Тағы бір есте сақтайтын кез бұл матаның иіс сіңіргіштігі сатушыдан
тексеріп біліп алған жөн.
Жалпы күртешенің ішінен бастағаннан кейін тағы бір шолу жүргізсек.
Күртешенің астары денеден шыққан жылуды сыртқа шығармай, керісінше ылғалды
сыртқы маталардың қабатына жіберіп отыруы тиіс. Кей кездерде астарды жұқа
торлы маталардан тігеді. Бұның себебі әрі жеңіл, әрі мата сырғанақ болады,
сыртқы киімнің тез шешілуіне мүмкіндік береді.
Тігістерге көп көңіл бөлген дұрыс. Олар кәдімгі киімдегіндей емес
арнайы лентамен бекітіліп, желімденуі керек, себебі жоғарыда айтқандай ине
тескен жерлерден ылғал кіріп кетуі мүмкін.
Күртешенің капьюшоны- бастың еркін қозғалуына кедергі жасамайтын,
сонымен қатар желден қорғауы тиіс. Капьюшонның мойын тұсты жауып тұруы өте
қажет кезең болып саналады. Кейде оны жағаның астыңғы жағына жинап салып
қоюға болады, немесе күртешенің салмағын азайту үшін алып тасталынады.
Кәзіргі кезде көптеген костюмдарда жағаның асттыңғы жағында орналасқан
қалтада арнайы бетперде (маска) орналасқан, оны спортшы қатты аяз күндері
бетін қорғау үшін қолданады.
Жеңнің анатомиялық пішімі жайлы айтсақ, тау шаңғышысының қолы
әрқашанда жартылай бүгілген: ойын барысында, автомобиль рулінде, стол
үстінде сондықтан бұндай пішім еш кедергі болуы мүмкін емес. Керісінше
күртешенің жеңдері тік болғанда спортшыға ыңғайсыз болуы мүмкін.
Жеңнің бөлек алынуы: өте ыңғайлы бөлшек, жеңді бөлек алу арқылы
күртеше кеудешеге айналады, ауа-райының әрқайлылығына қарай күртешені оңай
трансформациалау мүмкіндігі береді. Бөлек шешілген жеңді артқы бойда
орналасқан қалтаға білдіртпей салып қоюға болады.
Манжеталар: жеңнің тағы бір бөлшегі, көптеген күртешелерде манжет
ішінде қосымша ылғалдан қорғану үшін лайкрадан тігілген манжет болады,
барлық манжеттің сыртында өлшемін ауыстыру үшін қосымша жапсырғыштпен
немесе кнопкамен өңделген бөлшегі болады, олар әр адамның білегінің
өлшеміне сай өзгереді.
Эластик баулар- икемді баулар, олар киімнің етегінде, бел тұсында
орналасады. Адамның әркелкі пішініне қарай өзгереді. Бұндай баулар арнайы
өзгерткіш пластиктармен өңделеді.
Жең астында орналасқан сыдырма- барлық кәзіргі заманғы күртешелерде
қолданылатын элемент,ол қосымша желдеткіш ретінде қолданылады. Бұл
бөлшекті арнайы ылғал қорғағыш сыдырмадан жасайды, сондықтан жел немесе су
кіріп кетуіне жол бермейді. Бұндай мүмкіндіктер болған жағдайға спортшы
күртешенің алдын ашпай-ақ салқындалса болады.
Қалталар. Спортшы немесе шаңғы тебуші адам өзін аса ыңғайлы сезіну
үшін бұл бөлшек тер өте қажет. Қалтаның өте көп болуы да кедергі кетіреді,
сондықтан адам өзіне керекті үлгіні таңдап алған жөн. Кейбір қалталар
міндетті болып табылады, мысалы ски-пасс үшін (жоғарыға көтерілуге арналған
рұқсатқағаз). Сол сияқты колдарға арналған қалталар, олар сыдырма мен
немесе клапанмен өңделеді. Құжаттар мен ақшалар қалта ішінде әрдайым құрғақ
болып тұрады. Кейбір үлгілерде тіпті ұялы телефондарға арналған қалташалар
бар. Сондықтан спортшы демалып жүрседе хабарсыз қалмайды. Біз көбінесе
шаңғышыларды улкен көзілдіріктермен көреміз, оны арнай торлы немесе
созылмалы маталардан тігілген қалталарға жинап қойса болады. Аязды кундері
мұндай мүмкіндік көзілдірікті құртылуынан сақтайды.
Шаңғышылар көбінесе комбинезон немесе күртешелер киеді.
Казіргі күнге дейін комбинезонды күртеше мен шалбарға қарағанда
көбірек таңдайтын, себебі ол әлдеқайда ыңғайлырақ. Бірақ кейінгі кезде
шыққан күртешелер қар мен ылғалдан комбинезоннан кем емес қорғай алады.
Күртеше мен шалбар киюдің ыңғайлығы – адам ыстықтаған жағдайда күртешені
комбинезонға қарағанда шешіп қоюға болады.
Шалбарлардың белге дейін төмен немесе жоғары баулармен болады.
Шаңғышы ойнауына ыңғайлы болуы үшін костюмде бірнеше кішкентай бөлшектер
болуы керек. Біріншіден барлық сыдырмалар бекітіліп, шешілуі керек және
ұстағыштары шешуге оңай болуы үшін улкендеу болуы шарт. Сол сияқты
күртешенің алдындағы сыдырманың алдынан да, артынан да жел өткізбейтін
матадан клапандары болуы керек.
Шаңғы тебу спортына арналған киімнің талаптары мен кепілдемелерін
қарастыра отырып жобалау анализі. Әлемдік сән бағытында спорт стилі төрт
кезең болды тенденциялардың мықтылар қатарынан табылады. Атағы жағынан
қыстық спорт түрлерінің ішінде тау шаңғысы бірінші орындарды алады. Тау
шаңғысы туризмі бір жағынан жағымды сезімдер алатын сәнді ойынға да
айналды. Тау шаңғысының киімінде екі нәрсеге көңіл аудару керек, яғни
практикалық жағына және эстетикалық жағына. Бұл киім түріне жоғарғы
функционалды, эргономикалық және эксплуатациалық талаптар болады. Бұл
спорт түрінде киімнің құрылысы мен жабдығы спортшыға ыңғайлылық ұсынады.
Киімнің жабдығының ішіне арнайы дулыға (шлем), ал сырт киімінің ішінен буын
тұстарына және жамбас сүйегінің тұстарына қауіпсіздік үшін іш киімдер
жасалады. Сырт киімнің шынтақ, тізе тұстарына арнайы қалыңдатылған маталар
жапсыра тігіледі. Осы спорт түрінің киіміне адам статикада болсын,
динамикада болсын антропометриялық касиеті бірден бір қажет. Киімнің
құрылысы спортшының өлшемімен көлеміне сай болуы керек. Еркін қозғалыс
үшін берілетін қосымшалар спорт киімінде жәй күнделікті киімге қарағанда
әлдеқайда көбірек болады, құрастырушы спорт киімін құрастырғанда адамның
қозғалыс амплитудасының көптігін ескереді. Шаңғы тебу спортының киімі
щаңғышының анатоамиялық формасын қайталайды, ол шынтақ тізе тұстарындағы
бөлшектер арқылы жасалады. Шалбардың артқы бөлігіндегі отыру ұзындығының
үлкен болуы, бел мен жамбас аралықтарына түскен күштің әсерінен жыртылмауын
қамтамасыз етеді. Қолды алдыға созғанда артқы бой ені кеңейеді, сондықтан
осы өлшемге қосымша көбірек беріледі. Жобаланған колтық ойындысы қолды
жоғары көтергенде қиындық туғызбас үшін жеңмен байланысқан жеріндегі
ластовицасы бәріне сай келу керек.
Шаңғы спортының киімі гигиеналық жағынан арнайы нормаларға сай болуы
тиіс, оның міндеті күшті қозғалыс кезіндегі киім астындағы микроклиматты
жағымды ету. Ең біріншіден ол жылуды сақтау функциясын орындау керек, яғни
желді және ылғалды өткізбеуі тиіс. Сонымен қатар киім астындағы климатқа
көп қозғалыс кезінде адамға жайлы болуы үшін ылғал жұтқыш, желдеткіш
қызметін орындауы керек. Жоғарғы технологияны қолданумен кәзіргі кезде
көптеген гигиеналық көрсеткіштері жоғары гидрофобты маталар шығаруда, олар
теріден шыққан терді сыртқа шығарып, терінің дем алуына көмектеседі. Шаңғы
тебу спорттының киіміне мембраналы маталар қолданылады, олар матаға дем
алғыштық қасиет береді.
Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап: аз көлемдігі мен
жеңілдігі. Кәзіргі замандағы зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек, өте жіңішке
талшықтардан тұратын жоғарғы технологиялық жылытқыш маталар шығарылуда.
Бұндай структура адамды қатты аяз кезіндеде мұздатпай, сонымен қатар
жеңілдігі мен аз көлемдігін сақтайды. Кейбір спортқа арналған киімдерде
матаның құрамы бүдірлі болыпкеледі, ал бетжағы металданған болады, шағылысу
арқылы жылулықтың төмендеуіне жол бермейді. Бұл киім түріне арналған
астарлы маталар сырғанақтық, жууға шыдамды, отыру пайызының төмен
қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек, мысалы: ауа мен бу
өткізгіштік. Жай маталарға қарағанда тоқыма матасы астар ретінде
қолданылады себебі, ол ауаны жай матаға қарағанда он есе артық өткізеді, ал
ылғалды немесе адам денесінен шыққан теріні сыртқы мата қабаттарына
жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар бар. Өте ыңғайлы
микроклиматты жасау үшін құрастыру кезеңіне де арнайы талаптар қойылады,
мысалы оның Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап : әліп Кәзіргі
замандағы зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек көлемдігі мен жеңілдігі.
Бұндай өте жіңішке талшықтардан тұратын жоғарғы технологиялық жылытқыш
маталар шығарылуда. Адамды қатты аяз кезіндеде мұздатпай құрылым, сонымен
қатар жеңілдігі мен әліп Кейбір спортқа арналған киімдерде матаның құрамы
бүдірлі болыпкеледі көлемдігін сақтайд , ал бетжағы металданған болады.
Бұл киім түріне арналған астарлы маталар сырғанақтық шағылысу арқылы
жылулықтың төмендеуіне жол бермейді, жууға шыдамды, матаның отыру пайызының
төмен қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек, мысалы: Жай
маталарға қарағанда тоқыма матасы астар ретінде қолданылады себебі ауа мен
бу өткізгіштік . , ол ауаны жай матаға қарағанда ол есе артық өткізеді ,
қабаттарына жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар төсек ал ылғалды
немесе Адам денесінен шыққан теріні сыртқы бар . Өте ыңғайлы микроклиматты
жасау үшін құрастыру кезеңіне деп арнайы талаптар қойылады , мысалы оның
Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап: әліп Кәзіргі замандағы
зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек көлемдігі мен жеңілдігі , адамды қатты
аяз кезіндеде мұздатпай құрылым Бұндай өте жіңішке талшықтардан тұратын
жоғарғы технологиялық жылытқыш маталар шығарылуда , сонымен қатар жеңілдігі
мен әліп Кейбір спортқа арналған киімдерде матаның құрамы бүдірлі
болыпкеледі көлемдігін сақтайды , ал бетжағы металданған болады , Бұл киім
түріне арналған астарлы маталар сырғанақтық шағылысу арқылы жылулықтың
төмендеуіне жол бермейді, жууға шыдамды , отыру пайызының төмен
қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек , мысалы: Жай маталарға
қарағанда тоқыма матасы астар ретінде қолданылады себебі ауа мен бу
өткізгіштік ., ол ауаны жай матаға қарағанда ол есе артық өткізеді ,
қабаттарына жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар төсек ал ылғалды
немесе Адам денесінен шыққан теріні сыртқы бар . Өте ыңғайлы микроклиматты
жасау үшін құрастыру кезеңіне деп арнайы талаптар қойылады , мысалы оның
герметикалығы. Шалбар, адам жығылған кезде қар кіріп кетпес үшін, ұзындау
етіп жасалу керек. Дәл осы мақсатқа шалбардың етек жағына резинкалы
тесмамен өңделеді. Ал жеңнің герметиқалық қасиеті үшін білекті қынап
тұратын созылмалы тоқыма матадан манжет тігіледі. Жеңнің етегінің өлшемі
арнайы өзгерткішпен өзгеріп тұрады. Киімнің герметикалық қасиеті
күртешенің, жеңнің, шалбардың, капьюшонның жанында өзгертпелі баулар
болады. Сонымен қатар киімде желдеткіштер болғаны жөн, әсіресе ойыннан
кейін адамның денесін желдетуге керек, желдеткіштер көбінесе адамның қолтық
тұсында және шалбардың жоғарғы жағында болады, сыдырмамен өңделеді. Бұндай
динамикалы спорт түрінің киімі тез шешіліп киілетін болғаны жөн, ол үшін
кнопка, бекіткіш, бау қолданылады. Шалбардың астыңғы жағы міндетті түрде
сыдырмамен өңделген аяқ киім киюге ыңғайланып жасалады. Шалбардың жан
тігісіңнің түгелімен сыдырмамен өңделген болады ол шалбарды шешуге ыңғайлы.
Сонымен қатар көптеген жағдайларға байланысты, киімнің біраз бөлшектері
арнайы бекіткіштер мен сыдырмалармен өңделген бөліктері
трансформацияланады, яғни ситуацияға қарай өзгертуге болады. Киімнің
салмағы қалайда болса аз мөлшерде болады. Ондай нәтижені жеңіл жылытқыш
маталар мен негізгі матаның салмағының аздығымен алуға болады. Спорт
киімінің эстетикалық талаптары, функционалдық арналуы, сән тенденциясы мен
ыңғайлы қолданудың синтезделуі арқылы гармонияда болады. Тау шаңғысымен
әдетте жылдамдықтан, тәуекелділіктен қорықпайтын, биік шыңдарға ұмтылатын,
табыстарға жете білетін активті адамдар шұғылданады. Костюмдағы түстер
көбінесе, ашық, айқын ақ(қардың түсімен) түспен контраст етіп қолданады,
бірақ әдемілігін құртпау керек. Қандайда жобалау болмасын сән тенденциясын
көздеуі міндет. Киім силуэті өзгереді, әсіресе жоғарғы жағы, бірақ қыймыл
еркіндігі сол қалпы талап ретінде қалады. Киімнің пішімі күрделі емес
ықшамды болуы тиіс, сонымен қатар жоғарғы технологиялы материалдардың
касиеттерін ескере отырып жасалғаны жөн.
Шаңғы спортының киімінде технологиялық өңделуімен қатар сыртқы
бейнесіндегі конструкторлық элементтер көп көңіл бөлінеді. Жоғарғы
деңгейдегі тұтынушы үшін әр өңделудің ұқыпты орындалуы, әр тігістің түзу
болуы бірден бір қажет нәрсе болып табылады. Киімнің астарына улкен зейін
бөлген жөн себебі оның атқаратын жұмысы өте маңызды және де композициялық
шешілім кезінде көп үлесін қосады. Фирмалық сауда белгілері өзінің
өзгешелігімен ерекшеленеді, киімнің жалпы бейнесіне қолданылған мен қатар
ортақ имиджге қызмет етеді.
Жоғарыда айтылғандай бұйым жоғарғы эксплуатациялы талаптар қажет
етеді, қатты динамиқалық қыймылдар кезінде мықтылықты және де өзінің сыртқы
бейнесінің сәнділігін сақтау керек. Бұл қасиеттерді мынадай жолдармен
тексеруге болады: үйкеліске өте шыдамды көрсеткіштің жоғарғылығында,
жуғанда немесе химиялы тазарту кезінде тез кеуіп сыртқы бейнесіне зиян
келтіріп алмауы, күннің және ылғалдың әсерінен құртылмауы.
Тау шаңғысы өте қымбат спорт түріне жатады, соған сәйкес киімдері де
арзан болмайды. Киімнің бағасы, қолданылған жоғарғы технология мен
жұмсалған жоғарғы талаптарға сай еңбекті ескере отырып қойылады.
Осы жәйттардың бәрін ескере отырып, Қазақстан құрамасына арналған
киім топтамасы ойластырылған болатын.
КазСПО-N өндіріс орнында топтамаға керекті барлық жаңа
технологиялар мен матаның түрлері және қажетті фурнитуралар табылды.
Киімдерді жобалаған кездегі әрлеуіш апликация немесе кестелерді арнайы
машиналармен орындалды. Қажетті тігістерді желімдеу де тыс қалған жоқ.
Жалпы кәсіпорын тау шаңғысына арналған ересек адамдарға
Professional Sport line, жасөспірімдерге Board, кішкене балаларға
арналған Zibroo үлгілерін жобалап массалық шығарылыммен экспорттайды. Осы
топтамалардың әрқайсысының құрастырмалық негізінде бір үлгіден алып
өзгерістер енгізілді.
Сурет 2 Шаңғы тебу спортына арналған костюмдер жыйынтығы
Сурет 2- Сноубордқа арналған комплект
Сурет 3-Функционалды киімнің бөлшектері
Сурет 4-Спорт комплектілеріне қолданатын бөлшектер мен фурнитуралар
Сурет 5- Күртешелер жыйынтығы
2. Сән бағытын талдау
Әлемдік сән бағыты бір уақытқа бағынбайтын құбылыстың бірі әр уақытта
өз жаңалығымен таңқалдырады. Әр қыйлылығы соншама, көздің жауын алатын
әшекейлермен, қыйын-қыйын құрастырмалармен технологиялық өңдеулерімен
таңқалдыруда. Сәннің ерекшелігі осылармен өзгеріп қана қоймай стилдік
қайталанбас шешім тапқанын айтсаңызшы. Стиль жалпы өткен мыңжылдықта өз
орындарын тауып қойғаны бізге белгілі, жәнеде белгілі топтарға бөлінеді.
Стильдің тұрақтылығы моданың өзгеріп құбылуына көп көмегін тигізеді. Сәннің
стиль арқылы жасалғаны әр тұтынушыға өз керекті образын тауып, сұранысқа ие
болатыны мәлім.
Стильдің жалпы төрт түрі болады. Мысалға айтсақ классика, қатал
форма, тік сызықтар маталардың ерееше талғаммен таңдалғаны, осының бәрі
белгілі тұтынушыға өз үлестерін қосып жатады. Ендігі кезекте романтикалық
стиль жайлы жазсақ, ерекше нәзіктігімен көзге түсетін бұл стиль түрі әйел
заттарынын сыпайы бейнесін анықтап, ерекше нәзіктікке бөлейді. Матаның
таңдалуыда бұл стильде де өте жоғарғы талғаммен сарапталады. Көбінесе
жібек, шифон сынды нәзіктікке бейім маталар қолданылады. Ұлттық нақышта
жобаланып, әр ұлттың костюмдарының элементтерін қолданылған стиль түрі-
фольклерлы стильге жатады. Стильдің төртінші түрі спорттық, бұның
тұтынушылары активті өмсірді қолдайтын, спортшылар. Спортты киімді тек
спортқа ғана қолданбай, дем алыс кезінде қолданады.
Спорт стилінің ерекшелігі оның ыңғайлылығында. Активті өмірмен
шұғылданатын адамдар ыңғайлылықты бірінші орынға қояды.
Спорт түрінің сәннен орын алған тұстары өте көп, классикалық немесе
романтиканы қалай жарнамаласа спорт киімдері де дес бермейді. Себебі
кейінгі кезде спорт киімдерін тек спортпен айналысатын адамдар ғана кимей,
демалыс аясында немесе ыңғайлылық үшін күнделіктіге киетіп тұтынушылар
табылуда.
Әлемдік спорт киімін шығаратын брэндтерге атақты “Adidas”, “NIKE”,
“Reebok”, және тағы басқалары кіреді. Ал спорт киімдері әрқашан
топтамаларында көрсетіп тұратын әлемге әйгілі дизайнерлерде бар олар: Пол
Смит, Джорджио Армани, Пьер Карден.
Спорт әлемі әрқашан айқын барлық нәрсеге бейім болғанымен, өте
нәзік, қойылған талаптар мен ережелерге тікелей бағынуы керек. Сол сияқты
киімді жобалаған кезде де арнайы әр спорттың түріне киімге қарай қойылған
талаптарын қарастыра отырып дизайнер жасайды. Мысылыға айтсақ спорт
түрлерінің арасында көптеген түрлері бар солар: футбол, баскетбол,
волейбол, суға жүзу спорттары, қыстық спорттық ойындар. Осы спорт түрлердің
әрқайсысы белгілі бір функциялы киімдер кию керек. Ал содан кейін түсі,
құрылысы технологиялық өңдеу жағынан сән бағытына бағынып түрлі үлгілері
пайда болады. Сән әлемінде орын тапқан мына спорт киімдерінің
иллюстрацияларына назар аударайық.
Дүкендер аясында спорт костюмдарының бейнесі
Спорт костюмдарының жас, жыныс аралық сұранысы
Сурет 6 Қыстық спортқа арналған күртешелердің соңғы тенденциясы
Байқағанымыздай спорт киімдері өте жоғарғы сұранысқа ие болатын
киімдердің бірі. Дизайны мен түстері, жалпы сыртқы бейнесіне келетін
болсақ, әуел бастан спорт киіміне өте айқын ашық түстер қолданылады.
Кейінгі кезде өте сәнді болып көк түстің реңдері, ашық қызыл, қоңыр, жасыл
мен сарының үйлесімі қолданылуда, десекте кейінгі 2010 жылғы подиум
көрсетілімдеріне назар аударсақ қара мен ақтың салтты шешіліме көзге
түседі. Қандайда элемент немесе үйлесім болмасын, қай спорт түрі болмасын,
сол спорт түрінің қойылған талаптары орындалып, тұтынушылардың
сұраныстарына ие болғаны жөн.
Сурет 7-Соңғы сән апталығының спорт комплектілері
3. Коллекцияның шығармашылық бейнесін дайындау
Коллекцияда барлық кіші элементтеріне дейін ден қойылып, дұрыс
үйлесімге келтіріп образдың гармониясын табу керек болған. Дұрыс табылған
үлгі костюмдағы сызықтар, ойластырылған фактура, түс, матадағы суреттер
барлығы сатып алушының алу алмауына бірден бір себеп болады.
Дұрыс шешімін тапқан коллекция дизайнердің қызмет объектісі ретінде
саналады. Сондықтан қай дизайнер болмасын коллекциядағы әрбір үлгіге өте
мұқиат қарайды, сонымен қатар әр элементтерін ойластыра қолданады.
Тау шаңғысына арналған киімдердің коллекциясын жобаланған кезде,
спорттық киімдердің сән бағыты ескерілген болатын. Әр спортшының жарыс
уақытының ұзақтығығы, климат аясы, өлшемдері анықталған еді. Жас, жыныс
айырмашылығының ерекшеліктері ескерілді. Жобаланған коллекция тек қана жай
спортшыларға ғана емес Қазақстанды елге танытатын ойыншыларға арналған
олимпиядалық костюмдер болғандықтан оныңда өзіндік ерекшеліктері
зерттелді, яғни әр жылғы олимпиядаларда әр елдің киіп шыққан костюмдеріне
сараптама жасалды. Солардың қолданған ең жақсы технологияларын теріп,
ұтымды шыққан элементтеріне ұқсас элементтерді қолдануға бағытталды.
Көбінесе елдердің командалары өз мемлекеттерінің туының түсін , ұлттық
нақышта ою өрнектерді кей жерлерде қолданылған. Бұл идея өте ұтымды,
сонымен қатар ерекше әрі сәнді болып келеді. Сол талаптарға сүйене келе
ұсынылған коллекция ақ және, тудың түсі, жасыл-көк (бирюза) түстерден
келеді. колекцияның сыртқы бейнесінде көбінесе ассиметрия қолданылады,
нюанспен тепетеңдік аздап қосылған. Коллекция ақшыл түстен күрең түстерге
дейін өзгеріп бірыңғай ауыспалықты береді. Коллекциядағы басты акцент
қолданылған ұлттық өрнектерде, себебі қазақ халқының мыңдаған оюлары сонау
заманда киімдердің әрленуінде қолданылған, соған орай өрнектерді алдын ала
зерттеп үйлестірілген болса, бір шетінен спорт киіміне ұлттық ою-өрнектерді
қосу сән тенденциясы бойынша колданысқа жарарлық нәрсе болып табылады. Бұл
киім коллекциясының образындағы адамдар: сергек, өздеріне сенімді, спортты
сүйетіндер. Сондықтан топтаманың түсіде ашық, айқын белсенді спортшыларға
арналған.
Коллекция 12 үлгіден, әр үлгі комплетіден тұрады және қажетті
аксесуарлармен толықтырылған. Әр үлгі міндетті түрде мата, түс, фактура,
құрылысы жағынан жеке жеке зертеліп жобаланған.
Киім ассортименті де әрқалай мысалы: күртеше, жилет, шалбар,
комбинезон, баскиім, қолғап сынды. Киімдер жас жағынан жасөспірімдер мен
ересек адамдарға арналған, әйел адамдар мен ерлердің де үлгілері кездеседі.
Коллекция 5 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі (сурет 2) 2 үлгіден әйел
адам мен ер адамның комплекттері, көбінесе ақ түс қолданылады, қазақ
хандығына дейінгі петроглифпен әшекейленген. Екінші бөлімі 3 үлгіден
тұрады, қыздар комплекттері құрылысы жағынан өте ұқсас, ақ көк-жасыл түстен
жобаланған. Әшекей ретінде петроглифтердің элементі қолданылды. қолданылды
(сурет 3). Үшінші бөлімі 3 улгіден тұрады, екі ерлер, бір әйелдер
комплектісі. Түсі жағынан ақ пен көк тепетеңдікті құрап тұр, көбіне
ассиметрия байқалады (сурет 4). Өрнекке келетін болсақ, тарихи қазақтарға
тән, уақыты жағынан жақындау, оюлар болып табылады. Құрылысы жағынан
әрқалай, бұл коллекцияның ерекше әрі біркелкі болмауын көздейді. Себебі:
бұл топ коллекцияның дәл ортасында орналасқан, композицияның екі жағын тепе-
теңдеп әрлеп тұрады. Төртінші топқа келсек, әйел мен ер адам киімдері, бұл
жерде көк-жасыл түс аққа қарағанда басым келеді, себебі коллекция түстік
ауысымы ақтан көкке қарай болатын, дәлсол әсер осы топта байқалады. Жалпы
үлгілер комплектіден тұрады. Ұлттық оюлармен әрленген (сурет 5). Соңғы
топ, бесінші, ер мен әйел адам комплектісі сұр түспен көк-жасыл түстен
тұрады, коллекцияны аяқтайды. Әрлену элементтері бұл жерде де ұлттық ою-
өрнектермен өрнектеліп коллекцияның сәнін беріп тұр.
Коллекцияда қолданылған фактуралар, сызықтар, түстік шешілімдер,
табылкан образдың гармониясын тауып тұр.
а) б)
в)
Сурет 8-Коллекцияда қолданылған ою-өрнектер
а) стиллизацияланған қошқар мүйіз оюы б) жұлдызгүл оюы в) петроглифтер
Сурет9
Сурет 10
Сурет 11
Сурет 12
Сурет 13
1.7 Компьюторлық графиканы қолданумен модель эскизін дайындау
Сурет 14 – Коллекциядағы № 1 модельдің бейнесі
1.8 Модельдің техникалық эскизі
Сурет-15
1.6 Модельдің сыртқы көрінісін сипаттау
Қыстық спорт түріне (тау шаңғысы) арналған әйелдер комплекті.
Күртешеден және шалбардан тұрады. Спорт кезінде немесе белгіле ұқсас
климаттарда киюге арналған. Берілген модельге қолданылған маталар олар,
плащты арнайы қоспасы бар ылғал жұқтырмайтын мата, түсі ақ, қосымша
жылылыққа арналған флис матасы, астарға қолданылған полиэстер қоспасы бар
жібек, арнайы манжетке арналған резиналы созылмалы синтетикалық мата.
Күртеше тік силуэтті ұзындығы бөкседен сәл жоғары, жеңі бір сызықты
қондырмалы, жағасы қондырмалы тік капьюшонмен тұтса пішілге. Түймелігі
орталық сыдырмамен өңделген.
Алдынғы бойда қолтық ойындысынан шыққан бүкпесі бар. Бел сызығынан
15 см тіліп кесілген рамкалы қалта бар.
Артқы бой ортаңғы сызықсыз.
Жең бір тігісті қондырмалы төмен жағында паты орналасқан.
Жағасы капьюшонмен тұтас пішілген қондырмалы
Шалбар тік силуэтті, ұзындығы тобық тұсынан.
Алдыңғы бөлігінде бөлшекті екіге бөлетін бедер сызығы бар. Тігіс
бөліктің ортасын өтіп, төмен жағында сыдырмамен өңделген.
Артқы бөлік екі бөліктен тұрады: оң бөлік және сол бөлік. Тігіс орта
бөліктен өтеді. Етек жағында сыдырмамен өңделеді.
Алдыңғы бойдың өң бөлігінің жоғарғы жағында,артқы бойдың иық
тұсында, оң жеңнің жоғарғы жағында және шалбардың сол жақ бөлігінде арнайы
термопресс машинасымен өңделген әрлеуіш элемент бар.
Ұсынылатын өлшемдер: 170-84-88, 176-88-92, 176-92-96
1.7 Материалды конфекционерлеу
Тігін өнеркәсібінде жоғарғы сапалы өнім алу үшін материалды
конфекционерлеу ең маңызды кезеңдердің бірі болып табылады. Бұйымның сапалы
әрі керекті болуы тек қана көлемді кеңістікті заттың пайда болуына дәнекер
болмай, сонымен қатар көркемді эстетикалық кұрылымы және технологиялық,
экономикалық жағы шешіледі. Және де бұйымды жобалауда әсіресе бөлшектердің
прапорциясы мен олардың көркемдік шешілімі, силуэт және сызықтар, матаның
түсі мен фактурасы, сыртқы әрлеуіштер элементтердің дұрыс табылуы өте
маңызды. Композицияның таңдалуы жачс аралықтан және форманың ерекшелігінен
болады.
Тау шаңғысы спортына араналған киімнің материалы адамды климатқа сай
ауа-райының минусты температурасына шыдайтын, адамды суықтан қорғайтын болу
керек. Спортшы ойын кезінде ештеңеге алаңдамауы керек. Яғни киім жағынан
тек көмек болуы қажет. Ойын үстінде спортшы өте қатты аяздада, күннің жылы
кезіндеде үлкен динамикада болады, десек те адам үлкен ылғалдан сақтайтын
матаның ылғал жұқтырмайтын қасиеті болу керек, сонымен қатар мата ауыр емес
болғаны жөн, себебі адам өте көп динамика да болады. Мата сонымен қатар ауа
өткізгіш қасиеті болу керек.
Кәзіргі заманда функционалды киімге арналған көптеген материалдардың
түрі көп шығарылуда. Жаңа технологияның арқасында маталардың талшықтары
синтетика болса да табиғи талшықтарға ұқсас болып келеді.
Барлық маталарды екі топқа бөледі: химиялық және табиғи. Ал табиғи
маталар, шыққан жеріне қарай жануарлардан (жібек, жүн), өсімдіктерден
(мақта, зығыр, джут, джок) және асбест. Химиялық маталар минералды жасанды
және синтетикаклық болып бөлінеді.
Берілген жұмыстың тақырыбы болып тау шаңғысына арналған комплект
болған соң осыкиім түрлеріне арнап және қойылған талаптарды орындай отырып
мата түрлері таңдалды. Киім спортшыға арналғаннан кеиін, оның әр кезде
қыймыл қозғалыста болып, көп тері бөлінетіні және өте суық желді ылғалды
аймақта болатыны ескерілді.
Киім эксплуотациялы эстетикалық талаптарға сай, гигиеналы гидрофобты
көрсеткіштері жоғары болу керек.
Жалпы киім үш қабаттан тұрады: астар, жылытқыш және сыртқы негізгі
мата. Бірінші ішкі қабат синтетикалық маталардан тігіледі. Бұндай маталар
ауа өткізбейді деуге болмайды, керісінше-демалғыштық қасиеті бар, жағымсыз
иістің пайда болатынына жол бермейді. Сонымен қатар гипоаллергенді, яғни
мата теріге тигенде аллергия пайда болмайды. Бұл ішкі қабатпен қоса сыртқы
қабатта да болуы керек. Мақтаматадан жасалған іш киім киіп қажеті жоқ,
себебі ол мата тез ылғалданып, кебуі ұзаққа созылады. Көптеген жылытқыш
маталар казіргі кезде өз тхнологиялық жаңаруларымен қуантып жүр . Бұл қабат
қауырсыннан жасалады және де тоқылмаған 3M Thisulate, Polartek 200 немесе
Polartek 300 деген жылытқыштардан тұрады. Синтепонды кәзіргі кезде
қолданбайды, себебі ол нашар ауа өткізеді, сонымен қатар бірінші жуғаннан
кейін 28% жылыту қасиетін жояды. Қауырсынның негізгі мінездемесін оның
құрамындағы мықтылық құрайды. Бірақ қауырсынның кемшілігі болып оның
орнынан жылжып кетуінде, содан кейін жылу ұстай алмай қалады. Осындай
жағдай болмау үшін жылытқышқа арнайы зат қосып, оның сулануына жол
бермейді. Ендігі кезекте тоқылмаған
3M Thisulate жылытқышы жайлы айтатын болсақ- бұл экологиялық таза,
гипоаллергенді қауырсын орнына қолданатын синтетикалық зат. Оның құрамы
полиэфир және полиофин талшықтары, құрылысы жағынан қауырсынға ұқсас
келеді. Thisulate табиғи жылытқышқы қарағанда жылуды ұстап тұрады, артық
ылғалды ұстамайды (1% ылғалды сорады). Тағы бір артықшылығы: Thisulate 15
жуғаннан кейін 10% жылытқыш қасиетін жоғалтады. Тағы бір қабат ол
мембранды қабат яғни негізгі матаның орны ол сыртқы бейнесі ылғал
жұқтырмайтын болуы тиіс (ол бір тәулікте матаның аудан бірлігінде сулы буды
өткізуі гкв.м*24с болып есептеліді) және де суды өткізбейтін (сулы
талшықтың қысым кедергісін есептегенге тен) қасиеті. Келтірілген мысалдар
түсінікті болуы үшін сандармен мысал келтіреміз. Gore-Tex мембранды
матасында ылғал жұқтырмайтын қасиеті 12,000гкв.м*24с, ал суды өткізбейтін
қасиеті 30,000мм су талшығы. Ал мысалы, Microfibre мембранасында 8,000
гкв.м*24с және 3,000мм су столбы. Адам спортпен щұғылданып жатқанда 1л
дейін судың булануы байқалады. Көптеген арзан маталарда су сіңдірмейтін
қасиет қосымша арнайы қоспалардан болады немесе суланбайтын жіптермен қоса
тоқылған процесс арқылы жүзеге асады. Бірақ бұндай маталарда ауаны жақсы
өткізбейді немесе керісінше ауа жақсы өткенмен тез дымқылданады. Кәзіргі
кезде мембранды маталар ойластырылған, олар суды итергенмен оны қайта ішке
сіңіргіш болып келеді. Сол сияқты мембрана матаның астында(екі қабатты
мата) немесе екі матаның ортасында(үш қабатты мата) орналасады. Бүгінгі
күнгі ең жақсы мембранды мата болып Gore-Tex және Sympa Tex табылады.
Мембрана бөлшектерімен жұмыс механизмі әр өндірісте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Жеңіл өнеркәсіп және дизайн факультеті
Дизайн кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
КазСПО-N ЖШС кәсіпорнына Азияда-2011 ұраны аясында спорт
комплекттерінің коллекциясын жобалау
Орындаушы:
5 курс 050421 Дизайн мамандығының студенті
Аққасова М.Ж. _________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
Жетекші:
аға оқытушы
Свечникова Е.А. ______________ _____ _____________ 2010ж.
(қолы)
Қорғауға жіберілді:
Дизайн кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к.
Нәрібаева Э.К. ___________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
ЖӨжДФ деканы, т.ғ.д.
Жилисбаева Р.О. _________________ _____ _____________ 2010 ж.
(қолы)
Алматы, 2010
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
1 Жобалық композициялық бөлім
1. Шығармашылық көзді
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.3
2. Сән бағытын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..12
3. Коллекцияның шығармашылық бейнесін
дайындау ... ... ... ... ... ... ... .15
4. Компьюторлық графиканы қолданумен модель эскизін дайындау...17
5. Модельдің техникалық
эскизі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.18
6. Модельдің сыртқы көрінісін
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
7. Материалды
кнфекционерлеу ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...19
2 Конструкторлық бөлім
2.1 Құрастыру тәсілін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.2Сыба тұрғызу үшін керекті бастапқы мәліметтерді таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.3 Кеңдікке берілген қосымшаларды таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ..24
2.4 Бұйым конструкциясының негізгі сызбасын
жетілдіру ... ... ... ... ... ...25
2.5 Негізгі, астарлық, аралық және көмекші лекал сызбаларын
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..263. Технологиялық бөлім
3.1 Маталар шығынын
мөлшерлеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2 Өңдеу әдісін және құрал жабдықтарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..40 3.3 Бұйымды өңдеудің
технологиялық тізбектілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
5. Экономикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .43
5 Еңбекті қорғау және қауіпсіздік
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .48
Колданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
Алматы технологиялық университеті
Факультет
___________________________________ ___________________________________
Мамандық
___________________________________ ___________________________________
Кафедра
___________________________________ ___________________________________ __
Дипломдық жобаны орындауға берілетін
ТАПСЫРМА
Студент
___________________________________ ___________________________________ _
(аты-жөні)
Жоба тақырыбы
___________________________________ ______________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
____
№ ______________ _______ _____________________ АТУ бұйрығымен
бекітілген
Аяқталған жобаның тапсыру мерзімі
___________________________________ _____________
Жобаның алғашқы мәліметтері
___________________________________ __________________
___________________________________ ___________________________________ ______
____
Дипломдық жобада қаралатын сұрақтар тізімі немесе дипломдық жобаның қысқаша
мазмұны:
а)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
б)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
в)
___________________________________ ___________________________________ ______
__
Сызба материалдар тізімі (негізгі сызбаларды көрсету арқылы)
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _____________
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
___________________________________ ____________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _____________
Жоба бөлімдеріне қатысты жобаға берілетін кеңестер
Бөлім Кеңесші, кафедра
Тапсырма берілген күн ___________________________________ _______
Кафедра меңгерушісі ___________________________________ _________
(аты-жөні)
(қолы)
Жоба жетекшісі ___________________________________ ____________
(аты-жөні)
(қолы)
Тапсырманы алған студент ___________________________________ ________
(аты-жөні)
(қолы)
Күні ________________________
Факультет ____________________
Қорғау күні ______________________
Кафедра ______________________
МАК хаттамасының № _____________
МАК бағасы _____________________
Дипломдық жобаға кеңес беру
Дипломдық жобаның (жұмыстың) тақырыбы __________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _________________________
Есептік-түсіндірмелік жазба _______________ бет
Сызба бөлім ___________________________ парақ
Студент __________________ _________________
___________________________________ ______
(күні) (қолы)
(аты-жөні)
Жетекші __________________ _________________
___________________________________ ______
(күні) (қолы)
(аты-жөні)
Кеңесшілер:
Зертханалық бөлім ___________________________________ __
________________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Композициалық бөлім __________________________________
_______________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Конструкторлық бөлім _________________________________
________________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Технологиялық бөлім __________________________________
_______________________
(күні, қолы)
(аты-жөні)
Экономикалық бөлім ___________________________________
_______________________
(күні,
қолы) (аты-жөні)
Еңбек күзеті және құрал-аспап қауіпсіздік бөлім _____________
______________________
(күні, қолы) (аты-жөні)
Нормо-тексерушісі ___________________________________ ________
_______________________
(күні, қолы)
(аты-жөні)
Қорғауға жіберілді ___________________________________
Дизайн кафедрасының меңгерушісі Нәрібаева Э.К.____________ _____
_______ 2010 ж.
Алматы технологиялық университеті
Дизайн кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА (ЖҰМЫС) ЖЕТЕКШІСІНІҢ ПІКІРІ
Студент___________________________________ _________________________
(аты-жөні)
мамандық 050421 Дизайн
тақырыбы:
___________________________________ _________________________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
____________
Студент жобасының (жұмысының) қысқаша сипаттамасы:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
Жалпы тұжырым:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _
Жетекші ___________________________________ __________________________
(аты-жөні)
Лауазымы, ғылыми дәрежесі (атағы)
___________________________________ ______________________
___________________________________ ___________________________________ ______
_____________ ____________________ 2010 ж.
(қолы)
Алматы технологиялық университеті
студентінің дипломдық жобасына (жұмысына)
СЫН-ПІКІР
(аты-жөні)
мамандық 050421 Дизайн
Дипломдық жобаның (жұмыстың) тақырыбы:
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _______________________________Дипломдық
жобаның (жұмыстың) құрамы:
а) түсіндірмелік жазба _________ бет
б) сызба бөлім __________ парақ
Сын-пікір мазмұны: ___________________________________ ____________________
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
_________________________________
Сын-пікірдің қортындысы және бағасы
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ ____________________
Сыншы
___________________________________ _______
(аты-жөні)
Жұмыс орыны және лауазымы ___________________________________ ____________
___________________________________ ___________________________________ ____
____________________ ______________________ 2010 ж.
(қолы)
Жеңіл өнеркәсіп және дизайн факультеті Қорғау күні
__________________
Дизайн кафедрасы МАК
хаттамасының № _________
МАК бағасы __________________
Кіріспе
Қазақстан Республикасында тігін өнеркәсібі кәзіргі уақытта өте тез
екпінмен даму үстінде. Тігін немесе жеңіл өнеркәсіптің көбінесе шоғырланған
жері Алматы және Алматы облысында болып табылады. Сонау Кеңес Өкіметі
заманында ірі өндірістік цехтар жеңіл өнеркәсіппен айналысатын кәсіпорындар
уақыт өте келе дамып өрлеген болатын. Ал кәзіргі кезде сондай
кәсіпорындардан екеуі ғана қалды: Талғар тоқыма комбинаты(ТТК) және
Первомайка. Бұл комбинаттар бәсекеге шыдамды, барлық жаңа технологиялық
заттармен жабдықталған, сауда рыногында беделді болып таблады.
Осы он тоғыз жылдық тәуелсіздік алған уақыт ішінде ашылған
кәсіпорындар кәзіргі уақытта Қазақстанның жеңіл өнеркәсібінде алда келе
жатыр. Ондай кәспорындарға: КазСПО, Сим-Сим, Текстилайн және Ерке
Нұр Қазақстан рыногында 15 жылдай қызмет етіп келеді. Бұл компаниялардың
әрқайсысы әр жастағы адамдарға арнап киім шығарады.
Кәсіпорындардың қайсысы болмасын ірі және индивидуалды тапсырыс
алумен өздерінің өндірістік қасиетін жоғарылатады. Кәзіргі кезде көптеген
кәсіпорындар елдегі болып жатқан жағдайларға байланысты тапсырыстарды
алады. Мысал келтіретін болсақ: жеке би, оркесторлы ансамбльдер, сахналық
костюмдер, арнайы ортаға арналған киімдер, жұмыс киімдері, спорттық киімдер
және де индивидуалды, эксклюзивті, авторлық киімдер.
Тапсырыстар көбінесе мерекелік шараларда, фирма, компаниялардың
ашылуларында болады. Кейінгі кезде спорттық жарыстарда олимпиядаларда
өкімет тарапынан бөлінген қаражатқа жергілікті компанияларға Қазақстан
командалары үшін ұлттық нақышпен әрленген еліміздің символикалары
қолданылған ерекше дизайны бар формалар тапсырысқа берілуде. Қазақстан
құрамасы тек қана Республика деңгейінде ғана емес шет елдердегі көптеген
жарыстарға қатысады, сондықтан спортшылардың үстіндегі формалары арқылы қай
елден келгенін, сол елдің жан жақты статусын білдіріп отырады.
2008 жылғы Қытайда өткен жаздық олимпиядада еліміздің Аида Каумеова,
Құралай Нұрқаділова сынды жергілікті дизайнерлері мемлекетіміздің
командасына арнап киім жобалаған болатын.
Елімізде 2011 жылы жетінші қыстық олимпияда ойындары отпекші.
Басқаша айтқанда, Азияда 2011 іс шарасы Қазақстанда өтуі өте жауапты іс.
Бұндай парасатты сәтте еліміздің спортшылары Республикамыздың дәрежесін
жоғары ұстап тұру үшін, сапалы дизайны жақсы ойластырылған киімнің болуын
тек спортшылар ғана емес, мемлекетіміздің спорт ойындар басшылығыда қалаған
еді. Себебін былай түсіндірерлік: әр спорт ойынының жарыстары болсын,
құрделі әлемдік чемпионаттар болсын әсіресе олимпиадаларда шеру кезінде әр
ел өзінің киімімен ерекшеленіп қай елден келгенін көрсетіп тұрады.Соған
орай Қазақстан құрамасына арнап тігілетін киімді кезекті дапломдық жұмыстың
мақсаты ретінде алдық. Ол үшін зерттеулер мен анықтамалар жүргізілді. Соның
бірі: Сонау Канада елінің Ванкувер қаласында 2010 жылы өткен әлемдік
қыстық олимпиада. Біздің қазақстандық спортшылармен қатар әлемнің түпкір
түпкірінен келген ойыншылар қатысты. Солардың шеруге киіп шыққан
костюмдеріне шолу жасалды:
Германия Ресей
Индия
Италия Ұлыбритания
АҚШ
Қазақстан Сан-
Марино
Сурет 1 Әлем елдерінің қыстық олимпияда кезіндегі шеруі
1 Жобалық композициялық бөлім
1. Шығармашылық көзді зерттеу
Азиадалық Ойындар Олимпиядасы тарихы, сол сияқты аймақтағы кыстық
спорт ойындарының көзге көрінерлік екпіндері мен дамулары мемлекет арасында
спорттық мағынасымен биіктерден көрініп, жоғарғы әлеуметтік саяси
резонансқа ие болды.
Дәл кәзіргі кезде, 7-ші Қыстық Азиадалық Ойындар сынды іс-шараны
ұйымдастырып өткізуі үшін, Қазақстанның қайыспай дамуының арқасында ең ірі
аймақтық державалармен қатар тұруына барлық жағдай бар.
2011 жылдың 30 қаңтарында 7-ші Қыстық Азиада Ойындарыа толығымен
біздің елімізде өтпек. Еліміздің бас қаласы Астанада олимпияданың ашылу
салтанаты болады.
Бұндай ірі масштабты іс-шараны өткізу үшін Алматы қаласында қызу
құрылыс жұмыстары, сонымен қатар мамандарды даярлау, волонтерлық
дайындықтар жүріп жатыр. Алматы қаласында қыстық спорт түрлерінің ішінен
көбінесе шаңғы тебу спорты бойынша жарыстар өтеді.
Қазақстанның атын елге танытатын, беделді щаңғышыларымыз қажетті
абырой елге алып, жоғарғы орындарға ие болып жатса, мемлекетіміз үшін нұр
үстіне нұр болар еді. Спортшы үшін биік мәртебеге ие болу қалайда болмасын
керекті. Бұндай жоғарғы нәтижеге алу үшін, спортшы максималды түрде барлық
кедергілерге дайын болу керек. Бұндай кезде шаңғышының киінген киімі өте
көп рөл ойнайды. Оның тек жай ғана киім емес, арнайы қойылған талаптарға
сай етіп тігілгені бірден- бір маңызды. Берілген дпломдық жобаның да
тақырыбы мен зерттелу объектісі ретінде осы жәйт болып отыр. Шаңғышыға
арналған функционалды арнайы киімнің жалпы дизайыны, технологиялық
талаптарымен құрастыру ережелері, сондай-ақ қолданылатын маталар мен
материалдар, түйіндердің өңделу ерекшеліктері жайлы анықталып төменде
жазылған.
Бұндай арнайы тапсырыспен тігілетін киімдерді біздің еліміздегі
біраз өндіріс орындары тігеді. Соның ішінде ЖШС КазСПО-N өндіріс орны,
бұл тігін фабрикасы арнайы жұмыс киімдерін, сыртқы қыстық киімдер, баларға
арналған куртешелер және де спорттық киімдер: тау шаңғысына арналған,
сноуборт костюмдарын өмірге алып келеді. Өндіріс орны дайын болған
киімдерін Қазақстан рыногымен шектелмей, шет елдерге де экспорттайды, бұл
өндірістің сапалы әрі бәсекеге төтеп бере алатын тауар шығаратынының дәлелі
болып көрінеді.
Дипломдық жобаның тақырыбы мен талаптарын зерттей келе, бұндай
құрылысы күрделі, технологиясы ерекше өңделетін киімді арнайы цехтарда бас
лаборант-технологтың басшылығымен тігілу керектігін ескеріп, КазСПО-N
өніріс орнымен, яғни кәсіпорын басшысы Свечникова Елена Александровнамен
жобаны іске асыруды ұйғардық. Бұның себебі: арнайы функционалды киімдер
жоғарыда айтқандай өте құрделі бірнеше операциялардан тұрады, ал аталған
тігін фабрикасы шаңғы тебу спорттық киімін осымен 5 жылдай уақытта өндіріп
жоғарғы бағаға ие болып жүр. Кәсіпорында дизайнер, құрастырушы, технолог
сынды жоғарғы білімді, тәжірбиелері мол мамандар қызмет етеді. Сол
мамандардың қатысуымен жоба алға басты.
Дипломдық жұмыстың мақсты болып функционалды киімді жобалап тігіп
шығару болғандықтан, қолданылатын матадан бастап жалпы дизайны, құрылысы,
қолданылатып фурнитурасы, ерекше технологисы, түйіндердің қалай өңделетіні
жайлы көптеген зерттеулер жүргізілд
Функционалды киімнің элементтері. Желден қорғағыш бөлшек- арнайы
бөлшек,ол капьюшонның астарына қосылып тігіледі. Бетке капьюшон киген кезде
қынамалы түрде киіліп жылы ауаны ұстап,желден қорғайды. Экспериментальды
жағдайға арналған киімдерге қолданады.
Желден қорғағыш белдемше- киімнің жағымсыз ауа райында сақтайтын
ерекше бөлшектер. Астардың астыңғы жағына бел жаққа тігіледі кнопкамен
бекітіледі. Астыңғы жағы резинамен өңделіпе белді кынап тұрады. Желді,
ылғалды кіргізбейді.
Желден қорғағыш муфта- жилеттің алдыңғы бойына қосыла тігілетін
ерекше бөлшегі. Ол иықты мықтап айналады, қыймылды қыйындатпайды.
Қардан қорғайтын муфта- шалбардың етек жағында орналасқан етегі
резинкамен өңделген тобық тұсын қынап тұратын қардан қорғайтын ерекше
бөлшек.
Жабық тігістер- тігістің арнайы технологиясы, экпериментиментті
жағдайға арналған киімдерде қолданылады. Тігіс жіптері киімнің ішінде
орналасқан, сыртқы үйкелістермен жазық емес жерлерде жыртылудан сақтайды.
Жылы тігістер- қауырсынды киімдерде қолданылатын өндірістегі қыйын
технологиялардың бірі. Оның ерекшелігі маталар тігілмейді, арнайы
ленталармен ішкі және сыртқы жағы желімденеді. Осы технология бойынша
жасалған киімдер жәй киімдерге қарағанда жылырақ болады.
Желімденген тігістер- бұл технология мембранды маталарда қолданылады.
Тігістер маталардың ішкі жағынан жоғарғы температурада қыздырылып лентамен
жабыстырылады. Бұндай киімдер суланбайды.
Бекітпелер- киімнің ең қыймыл көп түсетін жеріне арнайы қыйғаш
тігетін машинамен бекітпе тігеді. Бұл технлогия киімнің көпке дейін
шыдауына кепілдік береді. Кейбір киімдерде елуге жуық бекітпелер болады.
Екі замокты сыдырма – бұл күртешені астынан және үстінен ашылуына
мүмкіндік береді, себебі адамға ішкі киімдеріне қол жеткізуіне ыңғайлылық
болу керек.
Ылғалдан қорғағыш сыдырма- сыртқы ылғалдан қорғайтын сыдырманың арнайы
түрі. Сыдырма сыртынан қосымша қорғаныс үшін клапанмен өңделген.
Жарықта шағылыстыратын элемент- бұндай технология қараңғы кезде
қосымша қауіпсіздік үшін қажет.
Қауырсынмен толтыру- қауырсынмен толтыру үшін жоғарғы технологиялы
жабдық керек, ол қауырсынды біркелкі етіп 5 граммнан 300 граммға дейін
толтырады.
Жоғарыда элементтердің бәрі түгенделіп біткеннен кейін қойылған
талаптарды сақтай отырып қалған барлық үлгілер өндіріс орнына жіберіледі.
Технолог өндіріс орнында үлгімен және іс қағаздарымен
танысады,технологтың қадағалауымен қалған үлгілер тігіледі.
Фабрикада тігіншілер алдымен кішкене бөлшектерден бастайды(қалта,
мажет) содан кейін бір бүтіндікке келтіреді. Ең негізгі этап- тігістерді
жапсыру. Ол арнайы машинамен 3700 градуста жасалады. Тізе мен шынтақ
тұсының маталары біршама мықтырақ созылғыш болуы керек. Альпинистер мен
спортшылар киімінде бұл аймақтар анатомиялы болып келеді,себебі біріншіден
қыймыл қозғалысқа ыңғайлылық туғызады,екіншіден үйкеліс кезінде жыртылудан
сақтайды.
Шаңғы тебу спортына арналған костюмнің ерекшеліктері.
Шаңғышының киімі үш қабаттан тұрады. Бірінші қабаты теріге
жабысынқырап тұрады. Оның қызметі- денеден шыққан теріні сыртқы қабатқа
жіберу. Екінші қабат- ол жылытқыш. Үшіншісі- қорғағыш. Оның қасиеті-
сырттан ылғалды, жаңбырды, қарды жібермей, желден қорғап, денеден шыкққан
буды сыртқа жіберу.
Бірінші қабат- ол іш киімдер (трусы,майка,футболкалар), және де
киімнің денеге жақын астары. Бұл қабат синтетикалық маталардан тігіледі.
Бұндай маталар ауа өткізбейді деуге болмайды, керісінше-демалғыштық қасиеті
бар, жағымсыз иістің пайда болатынына жол бермейді. Сонымен қатар
гипоаллергенді, яғни мата теріге тигенде аллергия пайда болмайды. Бұл ішкі
қабатпен қоса сыртқы қабатта да болуы керек. Мақтаматадан жасалған іш киім
киіп қажеті жоқ, себебі ол мата тез ылғалданып, кебуі ұзаққа созылады.
Сол сияқты шұлықтар(носки). Көптеген фирмалар шұлықтарды ұзын етіп
жасайды, оған мынадай маталар қолданылады: синтетикалық талшықтардан
(полиамид, полиакрил, полипропилен т.с.с), табиғи талшықтардан (жүн, мақта)
эластан немесе лайкра. Жақсы шұлықтар терді сыртқа шығарып, суланбауы
тиіс. Себебі шұлық қанша жылы болғанымен, суланса аяқ мұздайды
Екінші қабаты- жылытқыш. Жылытқыш ретінде тек күртешенің немесе
шалбардың ішіндегі жылытқышты айтпаймыз, сол сияқты жилеттер, жемпірлерді
айтамыз. Бұл қабат қауырсыннан жасалады және де тоқылмаған 3M Thisulate,
Polartek 200 немесе Polartek 300 деген жылытқыштардан тұрады. Синтепонды
кәзіргі кезде қолданбайды, себебі ол нашар ауа өткізеді, сонымен қатар
бірінші жуғаннан кейін 28% жылыту қасиетін жояды. Қауырсынның негізгі
мінездемесін оның құрамындағы мықтылық құрайды. Бірақ қауырсынның кемшілігі
болып оның орнынан жылжып кетуінде, содан кейін жылу ұстай алмай қалады.
Осындай жағдай болмау үшін жылытқышқа арнайы зат қосып, оның сулануына жол
бермейді. Ендігі кезекте тоқылмаған
3M Thisulate жылытқышы жайлы айтатын болсақ- бұл экологиялық таза,
гипоаллергенді қауырсын орнына қолданатын синтетикалық зат. Оның құрамы
полиэфир және полиофин талшықтары, құрылысы жағынан қауырсынға ұқсас
келеді. Thisulate табиғи жылытқышқы қарағанда жылуды ұстап тұрады, артық
ылғалды ұстамайды (1% ылғалды сорады). Тағы бір артықшылығы: Thisulate 15
жуғаннан кейін 10% жылытқыш қасиетін жоғалтады.
Сыртқы үшінші қабат- жалпы айтқанда ылғал жұқтырмайтын болуы тиіс (ол
бір тәулікте матаның аудан бірлігінде сулы буды өткізуі гкв.м*24с болып
есептеліді) және де суды өткізбейтін (сулы талшықтың қысым кедергісін
есептегенге тен) қасиеті. Келтірілген мысалдар түсінікті болуы үшін
сандармен мысал келтіреміз. Gore-Tex мембранды матасында ылғал жұқтырмайтын
қасиеті 12,000гкв.м*24с, ал суды өткізбейтін қасиеті 30,000мм су талшығы.
Ал мысалы, Microfibre мембранасында 8,000 гкв.м*24с және 3,000мм су
столбы. Адам спортпен щұғылданып жатқанда 1л дейін судың булануы байқалады.
Көптеген арзан маталарда су сіңдірмейтін қасиет қосымша арнайы қоспалардан
болады немесе суланбайтын жіптермен қоса тоқылған процесс арқылы жүзеге
асады. Бірақ бұндай маталарда ауаны жақсы өткізбейді немесе керісінше ауа
жақсы өткенмен тез дымқылданады. Кәзіргі кезде мембранды маталар
ойластырылған, олар суды итергенмен оны қайта ішке сіңіргіш болып келеді.
Сол сияқты мембрана матаның астында(екі қабатты мата) немесе екі матаның
ортасында(үш қабатты мата) орналасады. Бүгінгі күнгі ең жақсы мембранды
мата болып Gore-Tex және Sympa Tex табылады. Мембрана бөлшектерімен жұмыс
механизмі әр өндірісте әр қалай. Негізі мембрананың жұмысы бір тамшы судан
буланған судың молекуласы әлде қайда аз сол үшін жеңілденген. Сол үшін
буланып тұрған тер сыртқа тез шығады, ал сол кезде сырттан да ылғал
кірмейді. Және де бұл спорт түрінің киімі жел өткізбейтін болу керек.
Негізінен осындай қасиеті бар жемпірлер кездеседі. Жемпірлер күртешеге
қарағанда жеңіл әрі ыңғайлы болады, бірақ суланып қалмау үшін ылғалсыз
аязды ауа-райында қолдану керек. Жағаның ішкі жағы флистан болу тігіледі
(плюшке ұқсас мата),ол бет терісінің қажалмауын қамтамасыз етеді. Жағаның
жоғарғы жағында, сыдырманың астында иекке арналған планка орналасады.
Тағы бір есте сақтайтын кез бұл матаның иіс сіңіргіштігі сатушыдан
тексеріп біліп алған жөн.
Жалпы күртешенің ішінен бастағаннан кейін тағы бір шолу жүргізсек.
Күртешенің астары денеден шыққан жылуды сыртқа шығармай, керісінше ылғалды
сыртқы маталардың қабатына жіберіп отыруы тиіс. Кей кездерде астарды жұқа
торлы маталардан тігеді. Бұның себебі әрі жеңіл, әрі мата сырғанақ болады,
сыртқы киімнің тез шешілуіне мүмкіндік береді.
Тігістерге көп көңіл бөлген дұрыс. Олар кәдімгі киімдегіндей емес
арнайы лентамен бекітіліп, желімденуі керек, себебі жоғарыда айтқандай ине
тескен жерлерден ылғал кіріп кетуі мүмкін.
Күртешенің капьюшоны- бастың еркін қозғалуына кедергі жасамайтын,
сонымен қатар желден қорғауы тиіс. Капьюшонның мойын тұсты жауып тұруы өте
қажет кезең болып саналады. Кейде оны жағаның астыңғы жағына жинап салып
қоюға болады, немесе күртешенің салмағын азайту үшін алып тасталынады.
Кәзіргі кезде көптеген костюмдарда жағаның асттыңғы жағында орналасқан
қалтада арнайы бетперде (маска) орналасқан, оны спортшы қатты аяз күндері
бетін қорғау үшін қолданады.
Жеңнің анатомиялық пішімі жайлы айтсақ, тау шаңғышысының қолы
әрқашанда жартылай бүгілген: ойын барысында, автомобиль рулінде, стол
үстінде сондықтан бұндай пішім еш кедергі болуы мүмкін емес. Керісінше
күртешенің жеңдері тік болғанда спортшыға ыңғайсыз болуы мүмкін.
Жеңнің бөлек алынуы: өте ыңғайлы бөлшек, жеңді бөлек алу арқылы
күртеше кеудешеге айналады, ауа-райының әрқайлылығына қарай күртешені оңай
трансформациалау мүмкіндігі береді. Бөлек шешілген жеңді артқы бойда
орналасқан қалтаға білдіртпей салып қоюға болады.
Манжеталар: жеңнің тағы бір бөлшегі, көптеген күртешелерде манжет
ішінде қосымша ылғалдан қорғану үшін лайкрадан тігілген манжет болады,
барлық манжеттің сыртында өлшемін ауыстыру үшін қосымша жапсырғыштпен
немесе кнопкамен өңделген бөлшегі болады, олар әр адамның білегінің
өлшеміне сай өзгереді.
Эластик баулар- икемді баулар, олар киімнің етегінде, бел тұсында
орналасады. Адамның әркелкі пішініне қарай өзгереді. Бұндай баулар арнайы
өзгерткіш пластиктармен өңделеді.
Жең астында орналасқан сыдырма- барлық кәзіргі заманғы күртешелерде
қолданылатын элемент,ол қосымша желдеткіш ретінде қолданылады. Бұл
бөлшекті арнайы ылғал қорғағыш сыдырмадан жасайды, сондықтан жел немесе су
кіріп кетуіне жол бермейді. Бұндай мүмкіндіктер болған жағдайға спортшы
күртешенің алдын ашпай-ақ салқындалса болады.
Қалталар. Спортшы немесе шаңғы тебуші адам өзін аса ыңғайлы сезіну
үшін бұл бөлшек тер өте қажет. Қалтаның өте көп болуы да кедергі кетіреді,
сондықтан адам өзіне керекті үлгіні таңдап алған жөн. Кейбір қалталар
міндетті болып табылады, мысалы ски-пасс үшін (жоғарыға көтерілуге арналған
рұқсатқағаз). Сол сияқты колдарға арналған қалталар, олар сыдырма мен
немесе клапанмен өңделеді. Құжаттар мен ақшалар қалта ішінде әрдайым құрғақ
болып тұрады. Кейбір үлгілерде тіпті ұялы телефондарға арналған қалташалар
бар. Сондықтан спортшы демалып жүрседе хабарсыз қалмайды. Біз көбінесе
шаңғышыларды улкен көзілдіріктермен көреміз, оны арнай торлы немесе
созылмалы маталардан тігілген қалталарға жинап қойса болады. Аязды кундері
мұндай мүмкіндік көзілдірікті құртылуынан сақтайды.
Шаңғышылар көбінесе комбинезон немесе күртешелер киеді.
Казіргі күнге дейін комбинезонды күртеше мен шалбарға қарағанда
көбірек таңдайтын, себебі ол әлдеқайда ыңғайлырақ. Бірақ кейінгі кезде
шыққан күртешелер қар мен ылғалдан комбинезоннан кем емес қорғай алады.
Күртеше мен шалбар киюдің ыңғайлығы – адам ыстықтаған жағдайда күртешені
комбинезонға қарағанда шешіп қоюға болады.
Шалбарлардың белге дейін төмен немесе жоғары баулармен болады.
Шаңғышы ойнауына ыңғайлы болуы үшін костюмде бірнеше кішкентай бөлшектер
болуы керек. Біріншіден барлық сыдырмалар бекітіліп, шешілуі керек және
ұстағыштары шешуге оңай болуы үшін улкендеу болуы шарт. Сол сияқты
күртешенің алдындағы сыдырманың алдынан да, артынан да жел өткізбейтін
матадан клапандары болуы керек.
Шаңғы тебу спортына арналған киімнің талаптары мен кепілдемелерін
қарастыра отырып жобалау анализі. Әлемдік сән бағытында спорт стилі төрт
кезең болды тенденциялардың мықтылар қатарынан табылады. Атағы жағынан
қыстық спорт түрлерінің ішінде тау шаңғысы бірінші орындарды алады. Тау
шаңғысы туризмі бір жағынан жағымды сезімдер алатын сәнді ойынға да
айналды. Тау шаңғысының киімінде екі нәрсеге көңіл аудару керек, яғни
практикалық жағына және эстетикалық жағына. Бұл киім түріне жоғарғы
функционалды, эргономикалық және эксплуатациалық талаптар болады. Бұл
спорт түрінде киімнің құрылысы мен жабдығы спортшыға ыңғайлылық ұсынады.
Киімнің жабдығының ішіне арнайы дулыға (шлем), ал сырт киімінің ішінен буын
тұстарына және жамбас сүйегінің тұстарына қауіпсіздік үшін іш киімдер
жасалады. Сырт киімнің шынтақ, тізе тұстарына арнайы қалыңдатылған маталар
жапсыра тігіледі. Осы спорт түрінің киіміне адам статикада болсын,
динамикада болсын антропометриялық касиеті бірден бір қажет. Киімнің
құрылысы спортшының өлшемімен көлеміне сай болуы керек. Еркін қозғалыс
үшін берілетін қосымшалар спорт киімінде жәй күнделікті киімге қарағанда
әлдеқайда көбірек болады, құрастырушы спорт киімін құрастырғанда адамның
қозғалыс амплитудасының көптігін ескереді. Шаңғы тебу спортының киімі
щаңғышының анатоамиялық формасын қайталайды, ол шынтақ тізе тұстарындағы
бөлшектер арқылы жасалады. Шалбардың артқы бөлігіндегі отыру ұзындығының
үлкен болуы, бел мен жамбас аралықтарына түскен күштің әсерінен жыртылмауын
қамтамасыз етеді. Қолды алдыға созғанда артқы бой ені кеңейеді, сондықтан
осы өлшемге қосымша көбірек беріледі. Жобаланған колтық ойындысы қолды
жоғары көтергенде қиындық туғызбас үшін жеңмен байланысқан жеріндегі
ластовицасы бәріне сай келу керек.
Шаңғы спортының киімі гигиеналық жағынан арнайы нормаларға сай болуы
тиіс, оның міндеті күшті қозғалыс кезіндегі киім астындағы микроклиматты
жағымды ету. Ең біріншіден ол жылуды сақтау функциясын орындау керек, яғни
желді және ылғалды өткізбеуі тиіс. Сонымен қатар киім астындағы климатқа
көп қозғалыс кезінде адамға жайлы болуы үшін ылғал жұтқыш, желдеткіш
қызметін орындауы керек. Жоғарғы технологияны қолданумен кәзіргі кезде
көптеген гигиеналық көрсеткіштері жоғары гидрофобты маталар шығаруда, олар
теріден шыққан терді сыртқа шығарып, терінің дем алуына көмектеседі. Шаңғы
тебу спорттының киіміне мембраналы маталар қолданылады, олар матаға дем
алғыштық қасиет береді.
Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап: аз көлемдігі мен
жеңілдігі. Кәзіргі замандағы зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек, өте жіңішке
талшықтардан тұратын жоғарғы технологиялық жылытқыш маталар шығарылуда.
Бұндай структура адамды қатты аяз кезіндеде мұздатпай, сонымен қатар
жеңілдігі мен аз көлемдігін сақтайды. Кейбір спортқа арналған киімдерде
матаның құрамы бүдірлі болыпкеледі, ал бетжағы металданған болады, шағылысу
арқылы жылулықтың төмендеуіне жол бермейді. Бұл киім түріне арналған
астарлы маталар сырғанақтық, жууға шыдамды, отыру пайызының төмен
қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек, мысалы: ауа мен бу
өткізгіштік. Жай маталарға қарағанда тоқыма матасы астар ретінде
қолданылады себебі, ол ауаны жай матаға қарағанда он есе артық өткізеді, ал
ылғалды немесе адам денесінен шыққан теріні сыртқы мата қабаттарына
жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар бар. Өте ыңғайлы
микроклиматты жасау үшін құрастыру кезеңіне де арнайы талаптар қойылады,
мысалы оның Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап : әліп Кәзіргі
замандағы зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек көлемдігі мен жеңілдігі.
Бұндай өте жіңішке талшықтардан тұратын жоғарғы технологиялық жылытқыш
маталар шығарылуда. Адамды қатты аяз кезіндеде мұздатпай құрылым, сонымен
қатар жеңілдігі мен әліп Кейбір спортқа арналған киімдерде матаның құрамы
бүдірлі болыпкеледі көлемдігін сақтайд , ал бетжағы металданған болады.
Бұл киім түріне арналған астарлы маталар сырғанақтық шағылысу арқылы
жылулықтың төмендеуіне жол бермейді, жууға шыдамды, матаның отыру пайызының
төмен қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек, мысалы: Жай
маталарға қарағанда тоқыма матасы астар ретінде қолданылады себебі ауа мен
бу өткізгіштік . , ол ауаны жай матаға қарағанда ол есе артық өткізеді ,
қабаттарына жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар төсек ал ылғалды
немесе Адам денесінен шыққан теріні сыртқы бар . Өте ыңғайлы микроклиматты
жасау үшін құрастыру кезеңіне деп арнайы талаптар қойылады , мысалы оның
Жылытқыш маталарға қойылатын басты талап: әліп Кәзіргі замандағы
зерттеулердің нәтижесіне сүйенсек көлемдігі мен жеңілдігі , адамды қатты
аяз кезіндеде мұздатпай құрылым Бұндай өте жіңішке талшықтардан тұратын
жоғарғы технологиялық жылытқыш маталар шығарылуда , сонымен қатар жеңілдігі
мен әліп Кейбір спортқа арналған киімдерде матаның құрамы бүдірлі
болыпкеледі көлемдігін сақтайды , ал бетжағы металданған болады , Бұл киім
түріне арналған астарлы маталар сырғанақтық шағылысу арқылы жылулықтың
төмендеуіне жол бермейді, жууға шыдамды , отыру пайызының төмен
қасиеттерімен бірге гигиеналық қасиеті болу керек , мысалы: Жай маталарға
қарағанда тоқыма матасы астар ретінде қолданылады себебі ауа мен бу
өткізгіштік ., ол ауаны жай матаға қарағанда ол есе артық өткізеді ,
қабаттарына жіберетін синтетикалық ылғалжұтқыш материалдар төсек ал ылғалды
немесе Адам денесінен шыққан теріні сыртқы бар . Өте ыңғайлы микроклиматты
жасау үшін құрастыру кезеңіне деп арнайы талаптар қойылады , мысалы оның
герметикалығы. Шалбар, адам жығылған кезде қар кіріп кетпес үшін, ұзындау
етіп жасалу керек. Дәл осы мақсатқа шалбардың етек жағына резинкалы
тесмамен өңделеді. Ал жеңнің герметиқалық қасиеті үшін білекті қынап
тұратын созылмалы тоқыма матадан манжет тігіледі. Жеңнің етегінің өлшемі
арнайы өзгерткішпен өзгеріп тұрады. Киімнің герметикалық қасиеті
күртешенің, жеңнің, шалбардың, капьюшонның жанында өзгертпелі баулар
болады. Сонымен қатар киімде желдеткіштер болғаны жөн, әсіресе ойыннан
кейін адамның денесін желдетуге керек, желдеткіштер көбінесе адамның қолтық
тұсында және шалбардың жоғарғы жағында болады, сыдырмамен өңделеді. Бұндай
динамикалы спорт түрінің киімі тез шешіліп киілетін болғаны жөн, ол үшін
кнопка, бекіткіш, бау қолданылады. Шалбардың астыңғы жағы міндетті түрде
сыдырмамен өңделген аяқ киім киюге ыңғайланып жасалады. Шалбардың жан
тігісіңнің түгелімен сыдырмамен өңделген болады ол шалбарды шешуге ыңғайлы.
Сонымен қатар көптеген жағдайларға байланысты, киімнің біраз бөлшектері
арнайы бекіткіштер мен сыдырмалармен өңделген бөліктері
трансформацияланады, яғни ситуацияға қарай өзгертуге болады. Киімнің
салмағы қалайда болса аз мөлшерде болады. Ондай нәтижені жеңіл жылытқыш
маталар мен негізгі матаның салмағының аздығымен алуға болады. Спорт
киімінің эстетикалық талаптары, функционалдық арналуы, сән тенденциясы мен
ыңғайлы қолданудың синтезделуі арқылы гармонияда болады. Тау шаңғысымен
әдетте жылдамдықтан, тәуекелділіктен қорықпайтын, биік шыңдарға ұмтылатын,
табыстарға жете білетін активті адамдар шұғылданады. Костюмдағы түстер
көбінесе, ашық, айқын ақ(қардың түсімен) түспен контраст етіп қолданады,
бірақ әдемілігін құртпау керек. Қандайда жобалау болмасын сән тенденциясын
көздеуі міндет. Киім силуэті өзгереді, әсіресе жоғарғы жағы, бірақ қыймыл
еркіндігі сол қалпы талап ретінде қалады. Киімнің пішімі күрделі емес
ықшамды болуы тиіс, сонымен қатар жоғарғы технологиялы материалдардың
касиеттерін ескере отырып жасалғаны жөн.
Шаңғы спортының киімінде технологиялық өңделуімен қатар сыртқы
бейнесіндегі конструкторлық элементтер көп көңіл бөлінеді. Жоғарғы
деңгейдегі тұтынушы үшін әр өңделудің ұқыпты орындалуы, әр тігістің түзу
болуы бірден бір қажет нәрсе болып табылады. Киімнің астарына улкен зейін
бөлген жөн себебі оның атқаратын жұмысы өте маңызды және де композициялық
шешілім кезінде көп үлесін қосады. Фирмалық сауда белгілері өзінің
өзгешелігімен ерекшеленеді, киімнің жалпы бейнесіне қолданылған мен қатар
ортақ имиджге қызмет етеді.
Жоғарыда айтылғандай бұйым жоғарғы эксплуатациялы талаптар қажет
етеді, қатты динамиқалық қыймылдар кезінде мықтылықты және де өзінің сыртқы
бейнесінің сәнділігін сақтау керек. Бұл қасиеттерді мынадай жолдармен
тексеруге болады: үйкеліске өте шыдамды көрсеткіштің жоғарғылығында,
жуғанда немесе химиялы тазарту кезінде тез кеуіп сыртқы бейнесіне зиян
келтіріп алмауы, күннің және ылғалдың әсерінен құртылмауы.
Тау шаңғысы өте қымбат спорт түріне жатады, соған сәйкес киімдері де
арзан болмайды. Киімнің бағасы, қолданылған жоғарғы технология мен
жұмсалған жоғарғы талаптарға сай еңбекті ескере отырып қойылады.
Осы жәйттардың бәрін ескере отырып, Қазақстан құрамасына арналған
киім топтамасы ойластырылған болатын.
КазСПО-N өндіріс орнында топтамаға керекті барлық жаңа
технологиялар мен матаның түрлері және қажетті фурнитуралар табылды.
Киімдерді жобалаған кездегі әрлеуіш апликация немесе кестелерді арнайы
машиналармен орындалды. Қажетті тігістерді желімдеу де тыс қалған жоқ.
Жалпы кәсіпорын тау шаңғысына арналған ересек адамдарға
Professional Sport line, жасөспірімдерге Board, кішкене балаларға
арналған Zibroo үлгілерін жобалап массалық шығарылыммен экспорттайды. Осы
топтамалардың әрқайсысының құрастырмалық негізінде бір үлгіден алып
өзгерістер енгізілді.
Сурет 2 Шаңғы тебу спортына арналған костюмдер жыйынтығы
Сурет 2- Сноубордқа арналған комплект
Сурет 3-Функционалды киімнің бөлшектері
Сурет 4-Спорт комплектілеріне қолданатын бөлшектер мен фурнитуралар
Сурет 5- Күртешелер жыйынтығы
2. Сән бағытын талдау
Әлемдік сән бағыты бір уақытқа бағынбайтын құбылыстың бірі әр уақытта
өз жаңалығымен таңқалдырады. Әр қыйлылығы соншама, көздің жауын алатын
әшекейлермен, қыйын-қыйын құрастырмалармен технологиялық өңдеулерімен
таңқалдыруда. Сәннің ерекшелігі осылармен өзгеріп қана қоймай стилдік
қайталанбас шешім тапқанын айтсаңызшы. Стиль жалпы өткен мыңжылдықта өз
орындарын тауып қойғаны бізге белгілі, жәнеде белгілі топтарға бөлінеді.
Стильдің тұрақтылығы моданың өзгеріп құбылуына көп көмегін тигізеді. Сәннің
стиль арқылы жасалғаны әр тұтынушыға өз керекті образын тауып, сұранысқа ие
болатыны мәлім.
Стильдің жалпы төрт түрі болады. Мысалға айтсақ классика, қатал
форма, тік сызықтар маталардың ерееше талғаммен таңдалғаны, осының бәрі
белгілі тұтынушыға өз үлестерін қосып жатады. Ендігі кезекте романтикалық
стиль жайлы жазсақ, ерекше нәзіктігімен көзге түсетін бұл стиль түрі әйел
заттарынын сыпайы бейнесін анықтап, ерекше нәзіктікке бөлейді. Матаның
таңдалуыда бұл стильде де өте жоғарғы талғаммен сарапталады. Көбінесе
жібек, шифон сынды нәзіктікке бейім маталар қолданылады. Ұлттық нақышта
жобаланып, әр ұлттың костюмдарының элементтерін қолданылған стиль түрі-
фольклерлы стильге жатады. Стильдің төртінші түрі спорттық, бұның
тұтынушылары активті өмсірді қолдайтын, спортшылар. Спортты киімді тек
спортқа ғана қолданбай, дем алыс кезінде қолданады.
Спорт стилінің ерекшелігі оның ыңғайлылығында. Активті өмірмен
шұғылданатын адамдар ыңғайлылықты бірінші орынға қояды.
Спорт түрінің сәннен орын алған тұстары өте көп, классикалық немесе
романтиканы қалай жарнамаласа спорт киімдері де дес бермейді. Себебі
кейінгі кезде спорт киімдерін тек спортпен айналысатын адамдар ғана кимей,
демалыс аясында немесе ыңғайлылық үшін күнделіктіге киетіп тұтынушылар
табылуда.
Әлемдік спорт киімін шығаратын брэндтерге атақты “Adidas”, “NIKE”,
“Reebok”, және тағы басқалары кіреді. Ал спорт киімдері әрқашан
топтамаларында көрсетіп тұратын әлемге әйгілі дизайнерлерде бар олар: Пол
Смит, Джорджио Армани, Пьер Карден.
Спорт әлемі әрқашан айқын барлық нәрсеге бейім болғанымен, өте
нәзік, қойылған талаптар мен ережелерге тікелей бағынуы керек. Сол сияқты
киімді жобалаған кезде де арнайы әр спорттың түріне киімге қарай қойылған
талаптарын қарастыра отырып дизайнер жасайды. Мысылыға айтсақ спорт
түрлерінің арасында көптеген түрлері бар солар: футбол, баскетбол,
волейбол, суға жүзу спорттары, қыстық спорттық ойындар. Осы спорт түрлердің
әрқайсысы белгілі бір функциялы киімдер кию керек. Ал содан кейін түсі,
құрылысы технологиялық өңдеу жағынан сән бағытына бағынып түрлі үлгілері
пайда болады. Сән әлемінде орын тапқан мына спорт киімдерінің
иллюстрацияларына назар аударайық.
Дүкендер аясында спорт костюмдарының бейнесі
Спорт костюмдарының жас, жыныс аралық сұранысы
Сурет 6 Қыстық спортқа арналған күртешелердің соңғы тенденциясы
Байқағанымыздай спорт киімдері өте жоғарғы сұранысқа ие болатын
киімдердің бірі. Дизайны мен түстері, жалпы сыртқы бейнесіне келетін
болсақ, әуел бастан спорт киіміне өте айқын ашық түстер қолданылады.
Кейінгі кезде өте сәнді болып көк түстің реңдері, ашық қызыл, қоңыр, жасыл
мен сарының үйлесімі қолданылуда, десекте кейінгі 2010 жылғы подиум
көрсетілімдеріне назар аударсақ қара мен ақтың салтты шешіліме көзге
түседі. Қандайда элемент немесе үйлесім болмасын, қай спорт түрі болмасын,
сол спорт түрінің қойылған талаптары орындалып, тұтынушылардың
сұраныстарына ие болғаны жөн.
Сурет 7-Соңғы сән апталығының спорт комплектілері
3. Коллекцияның шығармашылық бейнесін дайындау
Коллекцияда барлық кіші элементтеріне дейін ден қойылып, дұрыс
үйлесімге келтіріп образдың гармониясын табу керек болған. Дұрыс табылған
үлгі костюмдағы сызықтар, ойластырылған фактура, түс, матадағы суреттер
барлығы сатып алушының алу алмауына бірден бір себеп болады.
Дұрыс шешімін тапқан коллекция дизайнердің қызмет объектісі ретінде
саналады. Сондықтан қай дизайнер болмасын коллекциядағы әрбір үлгіге өте
мұқиат қарайды, сонымен қатар әр элементтерін ойластыра қолданады.
Тау шаңғысына арналған киімдердің коллекциясын жобаланған кезде,
спорттық киімдердің сән бағыты ескерілген болатын. Әр спортшының жарыс
уақытының ұзақтығығы, климат аясы, өлшемдері анықталған еді. Жас, жыныс
айырмашылығының ерекшеліктері ескерілді. Жобаланған коллекция тек қана жай
спортшыларға ғана емес Қазақстанды елге танытатын ойыншыларға арналған
олимпиядалық костюмдер болғандықтан оныңда өзіндік ерекшеліктері
зерттелді, яғни әр жылғы олимпиядаларда әр елдің киіп шыққан костюмдеріне
сараптама жасалды. Солардың қолданған ең жақсы технологияларын теріп,
ұтымды шыққан элементтеріне ұқсас элементтерді қолдануға бағытталды.
Көбінесе елдердің командалары өз мемлекеттерінің туының түсін , ұлттық
нақышта ою өрнектерді кей жерлерде қолданылған. Бұл идея өте ұтымды,
сонымен қатар ерекше әрі сәнді болып келеді. Сол талаптарға сүйене келе
ұсынылған коллекция ақ және, тудың түсі, жасыл-көк (бирюза) түстерден
келеді. колекцияның сыртқы бейнесінде көбінесе ассиметрия қолданылады,
нюанспен тепетеңдік аздап қосылған. Коллекция ақшыл түстен күрең түстерге
дейін өзгеріп бірыңғай ауыспалықты береді. Коллекциядағы басты акцент
қолданылған ұлттық өрнектерде, себебі қазақ халқының мыңдаған оюлары сонау
заманда киімдердің әрленуінде қолданылған, соған орай өрнектерді алдын ала
зерттеп үйлестірілген болса, бір шетінен спорт киіміне ұлттық ою-өрнектерді
қосу сән тенденциясы бойынша колданысқа жарарлық нәрсе болып табылады. Бұл
киім коллекциясының образындағы адамдар: сергек, өздеріне сенімді, спортты
сүйетіндер. Сондықтан топтаманың түсіде ашық, айқын белсенді спортшыларға
арналған.
Коллекция 12 үлгіден, әр үлгі комплетіден тұрады және қажетті
аксесуарлармен толықтырылған. Әр үлгі міндетті түрде мата, түс, фактура,
құрылысы жағынан жеке жеке зертеліп жобаланған.
Киім ассортименті де әрқалай мысалы: күртеше, жилет, шалбар,
комбинезон, баскиім, қолғап сынды. Киімдер жас жағынан жасөспірімдер мен
ересек адамдарға арналған, әйел адамдар мен ерлердің де үлгілері кездеседі.
Коллекция 5 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі (сурет 2) 2 үлгіден әйел
адам мен ер адамның комплекттері, көбінесе ақ түс қолданылады, қазақ
хандығына дейінгі петроглифпен әшекейленген. Екінші бөлімі 3 үлгіден
тұрады, қыздар комплекттері құрылысы жағынан өте ұқсас, ақ көк-жасыл түстен
жобаланған. Әшекей ретінде петроглифтердің элементі қолданылды. қолданылды
(сурет 3). Үшінші бөлімі 3 улгіден тұрады, екі ерлер, бір әйелдер
комплектісі. Түсі жағынан ақ пен көк тепетеңдікті құрап тұр, көбіне
ассиметрия байқалады (сурет 4). Өрнекке келетін болсақ, тарихи қазақтарға
тән, уақыты жағынан жақындау, оюлар болып табылады. Құрылысы жағынан
әрқалай, бұл коллекцияның ерекше әрі біркелкі болмауын көздейді. Себебі:
бұл топ коллекцияның дәл ортасында орналасқан, композицияның екі жағын тепе-
теңдеп әрлеп тұрады. Төртінші топқа келсек, әйел мен ер адам киімдері, бұл
жерде көк-жасыл түс аққа қарағанда басым келеді, себебі коллекция түстік
ауысымы ақтан көкке қарай болатын, дәлсол әсер осы топта байқалады. Жалпы
үлгілер комплектіден тұрады. Ұлттық оюлармен әрленген (сурет 5). Соңғы
топ, бесінші, ер мен әйел адам комплектісі сұр түспен көк-жасыл түстен
тұрады, коллекцияны аяқтайды. Әрлену элементтері бұл жерде де ұлттық ою-
өрнектермен өрнектеліп коллекцияның сәнін беріп тұр.
Коллекцияда қолданылған фактуралар, сызықтар, түстік шешілімдер,
табылкан образдың гармониясын тауып тұр.
а) б)
в)
Сурет 8-Коллекцияда қолданылған ою-өрнектер
а) стиллизацияланған қошқар мүйіз оюы б) жұлдызгүл оюы в) петроглифтер
Сурет9
Сурет 10
Сурет 11
Сурет 12
Сурет 13
1.7 Компьюторлық графиканы қолданумен модель эскизін дайындау
Сурет 14 – Коллекциядағы № 1 модельдің бейнесі
1.8 Модельдің техникалық эскизі
Сурет-15
1.6 Модельдің сыртқы көрінісін сипаттау
Қыстық спорт түріне (тау шаңғысы) арналған әйелдер комплекті.
Күртешеден және шалбардан тұрады. Спорт кезінде немесе белгіле ұқсас
климаттарда киюге арналған. Берілген модельге қолданылған маталар олар,
плащты арнайы қоспасы бар ылғал жұқтырмайтын мата, түсі ақ, қосымша
жылылыққа арналған флис матасы, астарға қолданылған полиэстер қоспасы бар
жібек, арнайы манжетке арналған резиналы созылмалы синтетикалық мата.
Күртеше тік силуэтті ұзындығы бөкседен сәл жоғары, жеңі бір сызықты
қондырмалы, жағасы қондырмалы тік капьюшонмен тұтса пішілге. Түймелігі
орталық сыдырмамен өңделген.
Алдынғы бойда қолтық ойындысынан шыққан бүкпесі бар. Бел сызығынан
15 см тіліп кесілген рамкалы қалта бар.
Артқы бой ортаңғы сызықсыз.
Жең бір тігісті қондырмалы төмен жағында паты орналасқан.
Жағасы капьюшонмен тұтас пішілген қондырмалы
Шалбар тік силуэтті, ұзындығы тобық тұсынан.
Алдыңғы бөлігінде бөлшекті екіге бөлетін бедер сызығы бар. Тігіс
бөліктің ортасын өтіп, төмен жағында сыдырмамен өңделген.
Артқы бөлік екі бөліктен тұрады: оң бөлік және сол бөлік. Тігіс орта
бөліктен өтеді. Етек жағында сыдырмамен өңделеді.
Алдыңғы бойдың өң бөлігінің жоғарғы жағында,артқы бойдың иық
тұсында, оң жеңнің жоғарғы жағында және шалбардың сол жақ бөлігінде арнайы
термопресс машинасымен өңделген әрлеуіш элемент бар.
Ұсынылатын өлшемдер: 170-84-88, 176-88-92, 176-92-96
1.7 Материалды конфекционерлеу
Тігін өнеркәсібінде жоғарғы сапалы өнім алу үшін материалды
конфекционерлеу ең маңызды кезеңдердің бірі болып табылады. Бұйымның сапалы
әрі керекті болуы тек қана көлемді кеңістікті заттың пайда болуына дәнекер
болмай, сонымен қатар көркемді эстетикалық кұрылымы және технологиялық,
экономикалық жағы шешіледі. Және де бұйымды жобалауда әсіресе бөлшектердің
прапорциясы мен олардың көркемдік шешілімі, силуэт және сызықтар, матаның
түсі мен фактурасы, сыртқы әрлеуіштер элементтердің дұрыс табылуы өте
маңызды. Композицияның таңдалуы жачс аралықтан және форманың ерекшелігінен
болады.
Тау шаңғысы спортына араналған киімнің материалы адамды климатқа сай
ауа-райының минусты температурасына шыдайтын, адамды суықтан қорғайтын болу
керек. Спортшы ойын кезінде ештеңеге алаңдамауы керек. Яғни киім жағынан
тек көмек болуы қажет. Ойын үстінде спортшы өте қатты аяздада, күннің жылы
кезіндеде үлкен динамикада болады, десек те адам үлкен ылғалдан сақтайтын
матаның ылғал жұқтырмайтын қасиеті болу керек, сонымен қатар мата ауыр емес
болғаны жөн, себебі адам өте көп динамика да болады. Мата сонымен қатар ауа
өткізгіш қасиеті болу керек.
Кәзіргі заманда функционалды киімге арналған көптеген материалдардың
түрі көп шығарылуда. Жаңа технологияның арқасында маталардың талшықтары
синтетика болса да табиғи талшықтарға ұқсас болып келеді.
Барлық маталарды екі топқа бөледі: химиялық және табиғи. Ал табиғи
маталар, шыққан жеріне қарай жануарлардан (жібек, жүн), өсімдіктерден
(мақта, зығыр, джут, джок) және асбест. Химиялық маталар минералды жасанды
және синтетикаклық болып бөлінеді.
Берілген жұмыстың тақырыбы болып тау шаңғысына арналған комплект
болған соң осыкиім түрлеріне арнап және қойылған талаптарды орындай отырып
мата түрлері таңдалды. Киім спортшыға арналғаннан кеиін, оның әр кезде
қыймыл қозғалыста болып, көп тері бөлінетіні және өте суық желді ылғалды
аймақта болатыны ескерілді.
Киім эксплуотациялы эстетикалық талаптарға сай, гигиеналы гидрофобты
көрсеткіштері жоғары болу керек.
Жалпы киім үш қабаттан тұрады: астар, жылытқыш және сыртқы негізгі
мата. Бірінші ішкі қабат синтетикалық маталардан тігіледі. Бұндай маталар
ауа өткізбейді деуге болмайды, керісінше-демалғыштық қасиеті бар, жағымсыз
иістің пайда болатынына жол бермейді. Сонымен қатар гипоаллергенді, яғни
мата теріге тигенде аллергия пайда болмайды. Бұл ішкі қабатпен қоса сыртқы
қабатта да болуы керек. Мақтаматадан жасалған іш киім киіп қажеті жоқ,
себебі ол мата тез ылғалданып, кебуі ұзаққа созылады. Көптеген жылытқыш
маталар казіргі кезде өз тхнологиялық жаңаруларымен қуантып жүр . Бұл қабат
қауырсыннан жасалады және де тоқылмаған 3M Thisulate, Polartek 200 немесе
Polartek 300 деген жылытқыштардан тұрады. Синтепонды кәзіргі кезде
қолданбайды, себебі ол нашар ауа өткізеді, сонымен қатар бірінші жуғаннан
кейін 28% жылыту қасиетін жояды. Қауырсынның негізгі мінездемесін оның
құрамындағы мықтылық құрайды. Бірақ қауырсынның кемшілігі болып оның
орнынан жылжып кетуінде, содан кейін жылу ұстай алмай қалады. Осындай
жағдай болмау үшін жылытқышқа арнайы зат қосып, оның сулануына жол
бермейді. Ендігі кезекте тоқылмаған
3M Thisulate жылытқышы жайлы айтатын болсақ- бұл экологиялық таза,
гипоаллергенді қауырсын орнына қолданатын синтетикалық зат. Оның құрамы
полиэфир және полиофин талшықтары, құрылысы жағынан қауырсынға ұқсас
келеді. Thisulate табиғи жылытқышқы қарағанда жылуды ұстап тұрады, артық
ылғалды ұстамайды (1% ылғалды сорады). Тағы бір артықшылығы: Thisulate 15
жуғаннан кейін 10% жылытқыш қасиетін жоғалтады. Тағы бір қабат ол
мембранды қабат яғни негізгі матаның орны ол сыртқы бейнесі ылғал
жұқтырмайтын болуы тиіс (ол бір тәулікте матаның аудан бірлігінде сулы буды
өткізуі гкв.м*24с болып есептеліді) және де суды өткізбейтін (сулы
талшықтың қысым кедергісін есептегенге тен) қасиеті. Келтірілген мысалдар
түсінікті болуы үшін сандармен мысал келтіреміз. Gore-Tex мембранды
матасында ылғал жұқтырмайтын қасиеті 12,000гкв.м*24с, ал суды өткізбейтін
қасиеті 30,000мм су талшығы. Ал мысалы, Microfibre мембранасында 8,000
гкв.м*24с және 3,000мм су столбы. Адам спортпен щұғылданып жатқанда 1л
дейін судың булануы байқалады. Көптеген арзан маталарда су сіңдірмейтін
қасиет қосымша арнайы қоспалардан болады немесе суланбайтын жіптермен қоса
тоқылған процесс арқылы жүзеге асады. Бірақ бұндай маталарда ауаны жақсы
өткізбейді немесе керісінше ауа жақсы өткенмен тез дымқылданады. Кәзіргі
кезде мембранды маталар ойластырылған, олар суды итергенмен оны қайта ішке
сіңіргіш болып келеді. Сол сияқты мембрана матаның астында(екі қабатты
мата) немесе екі матаның ортасында(үш қабатты мата) орналасады. Бүгінгі
күнгі ең жақсы мембранды мата болып Gore-Tex және Sympa Tex табылады.
Мембрана бөлшектерімен жұмыс механизмі әр өндірісте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz