Киім үлгілерін модельдеу
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1 Оқушылардың көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің теориялық негіздері
0.1 10-сынып оқушыларына әйел көйлегінің жиынтығын үйрету мазмұны ... ... .9
1.2 10-сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде эстететикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.3. Киім үлгісін жобалауда композициялық негіздердің алатын орны ... ... ... .19
2 Оқушыларға көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің әдіс-тәсілдері
2.1Оқушыларға көйлек үлгісін әзірлеу барысында қолданатын ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Әйел киімін жобалау әдістері арқылы үйретудің әдіс-тәсілдері ... ... ... ... ... 31
2.3 Көйлек үлгісін әзірлеу үшін жұмыс орнын ұйымдастыруы ... ... ... ... ... ... ... 33
3 Авангард стилінде әйел киімінің тігу технологиясы және экономикалық есеп
3.1 Авангард стиліндегі "Дала қыраны" атты киім үлгісін сипаттау ... ... ... ... ...37
3.2.Авангард стилінде әйел көйлегінің сызбасын сызу және модельдеу ... ... ... 39
3.3 Авангард стилінде әйел көйлегінің экономикалық есептері ... ... ... ... ... ... ..5 8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
Қосымша (киім үлгісі)
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
oo Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы;
oo Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;
Университеттің ішкі нормативтік ережемі:
oo УЕ-ХҚТУ-015-2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар;
oo УЕ-ХҚТУ-027-2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) - тиісті саланың нақты мамандығының өзекті проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып табылатын бітіру жұмысы;
Технология - деген ұғым грек тілінен аударғанда - іскерлік, шеберлік, білгірлік деген мағына береді;
Педагогикалық технология - мақсаттар қою, оқу жоспары мен оқу бағдарламасын үнемі жақсартып отырудың, педагогикалық жүйелердің тиімділігі;
Техникалық конструкциялау - мұнда дене өлшемдерін қағаз бетіне түсіріп, үлгі сызылады;
Жобалау - технологиялық процестерді (бөлшектерді өңдеу, құрастыру, т.б.) құрастыру ойластырылған (болжанған) тапсырмалар;
Декатирлеу -тігер алдында мата отырмас үшін ширату, (мақта мата, зығыр, штапель) матаны суға салып, сығып, бойлық жіп бойымен тегістеп жаяды.
Іскерлік - бұл адамның алған тәжірибесі негізінде қандай да бір іс-әрекетті (қызметті) орындай білуге деген қабілеттілігі. Ептілік дағдылармен тығыз байланысты;
Фронтальды - бұл сынып оқушыларының бәрін қамтып, барлығына бірдей тапсырма беру.
Дағды -меңгерудің ең жоғары өлшемімен сипатталатын әре-кет. Белгілі бір дағдыны меңгерген адам жедеғабыл істейтін сияқты көрінеді және іс-әрекеттің орындалу барысында оның сана-сезімін бақылап байқау да аса қиынға түседі. Сондықтан дағды мен ептіліктің адам өмірінде зор маңызы бар;
Сән - адам тіршілігінің өнердегі, тілдегі, киімдегі мезгілдік өзгерістері;
Темп-элементтер қозғалысы жылдамдығының үдеуі.
Стиль - сәннің негізін құрайды, туындының мәнерін, мазмұнын, идеялық-көркемдік ерекшеліктерін білдіреді. Стиль - грек тілінен аударғанда stylus-балауызға өрнек түсіретін үшкір таяқша деген мағынаны береді.
Жобалау - бейнелеп жазу. Бейнелеу немесе әртүрлі қасиеттерге ие жансыз қозғалмайтын объектілердің жүйелі көзқарас концепциясы.
Жобалау пікірі - эскиздерде, макеттерде, модельдерде жүзеге асады. Жобалаудың бастапқы негізгі этапы оның эскизін салу болып саналады.
Әсемдік - материалдық және рухани дүниенің адамды ләззатқа бөлейтін сипаты.
Киім композициясы - киім бөліктерінің бейнелі, көркем-идеялық мағынасын аша отырып, тұтастығын біріктіру.
Модельдеу әдістемесі-көйлектің негізгі сызбасын әртүрлі модельдерге айналдыру тәсілдері,жеңіл киімдердің, модельдерінің конструкциясын өзгерту арқылы түрлендіруге болады.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ХҚТУ - Халықаралық қазақ-түрік университеті
ТОПБ - технология оқу пәні бағдарламасы;
ЫЖӨ - ылғалды-жылумен өңдеу;
Б (В) - биіктіктер
Т (Г) - тереңдіктер
Ұ (Д) - ұзындықтар, арақашықтықтар, доғалар
О (О) - орам
Бойы (Р) - бой
Жо (С) - жартылай орам
ОРТкб (Ц) - орталық нүкте
Е (Ш) - ені
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазақстан Республикасының жалпы және кәсіптік білім беретін мектептерге арналған тұжырымдамасында: "Мектептің мақсаты жас ұрпақты, жастарды ұлттық игіліктер мен адамзат мәдени мұрасының сабақтастығын сақтай отырып оқыту, тәрбиелеу және әрбір шәкіртті жеке тұлға санап, оның ой - өрісінің жан - жақты дамуына жағдай жасау қажет",- деп атап көрсетілген[1,2].
Қоғамда болып жатқан өзгерістердің жоғары білім беретін оқу орындарына әсері оның үрдісіне ізгілік және демократиялық бағыттарды енгізуді қажет етуінен айқын көрінеді. Оқушы тұлғасының өзіндік дамуына, танымына, өзін-өзі жетілдіруге бағытталған оқыту талабы мұғалімнің тек пәндік білімдік тұрғыдағы біліктілігіне ғана емес, ерекше тұлғасына, шығармашылық даралығына деген сұраныстарды алға қойып отыр. Ертеңгі болашақ мұғалім ойлау іскерлігі дамыған, жан дүниесі терең, өмірге көзқарасы жоғары болуы тиіс, өйткені өзіндік рухани өсуін өзі басқара алатын адамның қолынан ғана шығармашылық жасампаздық келеді. Ондай маман педагогикалық жаңалықтарды қабылдауға даяр, сондықтан өз әрекеттеріне өзгеріс енгізе алатынымен, ізденістік жұмыстар жүргізуге бейімделгенімен, әр оқушының рухани өсуіне, өзіндік мүмкіндігін дамыту үшін жағдай туғыза алатындығымен құнды.
Белгілі дәрежедегі оқу сапасы білім берудің әдістемелік жүйесіне, мектеп оқушысының өз еркімен атқаратын жұмысына, ойлау қабілетін белсенді етуге жетелейтін шығармашалық тепе-тендігіне, жеке тұлғаны қалыптастырудағы таным саласын дамытуға әсері мол.
Педагогтардің шеберлігін жетілдіру қажеттілігі ақпарат ағымының тез қарқынмен дамуына, алған білімдерін жаңартуына әсерін тигізеді. Бір жағы-нан білім беруді жаңарту үрдісі жүріп жатса, екіншіден, педагогтардың жаңа ақпаратпен қарулану мүмкіндігін тежеп отырады. Мұның өзі педагогтардың кәсіби шеберлік деңгейіне теріс ықпал етері сөзсіз.
Мәселен, технология пәніне бөлінген сағат саны экономикалық білім беруді есептемегенде, осы пәннен терең білім, білік қалыптастырудың өзіне аздық етеді. Мұның орнын үйірме жұмыстары толтырады және технология пәнін үйірмемен тығыз байланыста өткізу мақсат тұтылады. Мұндай үйірменің мақсаты -- алынған білімді кеңейту, тігін жайында сауаттылықты көтеру; экономикаға қатысты мәселелерге оқушыларды тарту, қызығуын тудыру.
Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан Республикасының Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы" атты Қазақстан халқына жолдауында "XXI ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлауда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Сондықтанда біз болашақта жоғары технологиялық және ғылыми қамтымды өңдірістері үшін кадр қорын жақсартуымыз қажет деп атап өтіп, барлық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға бағытталған тиісті шаралар қолдануымыз шарт" деп айтты [3].
Бүгінде заман талабына сай жастарды киім тігуге, модельдеуге, пішуге үйретіп, әрі эстетикалық талғамын, көркемдік білім деңгейін көтеру, халық қолөнерінің мұрасын қайта жаңғыртып тұрмыста сән құра білуге үйрету маңызды мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының республика азаматтары үндеуінде жастарды ертеңгі күннің өлшемдеріне сай өмір сүруге дағдыландырып, халықтың мәдениетін меңгерген, жаны да, тәні де сұлу адам тәрбиелеуге, жалпы ұлттық сана-сезімі мен ұлтаралық қатынас мәдениетінің биік деңгейіне жете алатындай білім беретін жүйесін қайта құруға бағытталған.
Қазіргі уақытта халықтың өнерге деген ынта-ықыласы анағұрлым жоғарылады. Себебі, қоғамның даму барысында мәдени, экономикалық, саяси-жағдайлардың бәрі де үлттық психология мен көзқарастар адамның сана-сезімінің, талғамының дамуына әсер етеді. Ал, тұтынушылардың арта түсуіне байланысты, мода ағымы да үнемі жаңарып отырады.
"Еңбекке оқыту және тәрбиелеу" тұжырымдамасында "Еңбек негіздерін мектеп жасында қалыптастырмай олардан іскер мамандар шықпайды" -- деп оқушыларды мектеп қабырғасында тігуге, тоқуға, бастырмалауға т.б., үйрету жұмыстары бағдарламаларда қамтылған [4].
Е.А.Глинская мен А.К.Наймушин, Ермилова В. В және Д. Ю.Ермилова, т.б. өз еңбектерінде тігін тігудің технологиясы, оның ішінде ең негізгі түрлері, түрлі қарапайым бұйымды тігу, адамның өлшемдерін алу, пішу технологиясын модельдеу жолдарын көрсеткен [5,6].
Сонымен қатар өз отанымыздан Жолдасбекова С.А., Жолдасбеков А.А., Жолдасбекова С.А., Қалабаева, Л.Н.Шершнева, Жәнібеков Ө., Асанова А.Е., Ж. Айдынбекова, С.Б.Нұрпейiсова, Сымбат т.б. еңбектерінде киімді модельдеу, жобалау, конструкциялау, тігін бұйымдарын дайындаудағы өңдеу технологиясы мен ерекшелігі, жұмыс түрлері мен технологиялық операциялардың орындалу бірізділігі, құрал-жабдықтарды таңдау мен түйіндерді өңдеу әдістері және эскиздер берілген [7,8,9,10,11,12].
Қазіргі білім беру ісінің басты шарттарының бірі болып оқушының өзіне керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу траекторияларын өзінің таңдай білуі есептеледі. Осы тұрғыдан алып қарасақ оқушыларға білім, білік, дағдыны қалыптастырудың маңызы зор.
Сондықтан технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету арқылы жоғары сынып оқушыларына киімді жобалау және модельдеуді үйрету барысында біз оқушылардың бойындағы әсемдікті түсіну және сезіну, эстетикалық көзқарасқа, ұқыптылыққа, сұлулыққа, іскерлікке, еңбек сүйгіштікке т.б. баулимыз. Сонымен қатар жан-жақты түрлі технологиялық әдістер арқылы оқушылардың жобалау және модельдеу тұрғысынан танымын кеңейтіп, дағдысын қалыптастырамыз.
Осыған орай біз дипломдық жұмыстың тақырыбын 10-сынып оқушыларына технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету әдістемесі деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: жобалау әдістер арқылы оқушыларға технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде олардың қызығушылығын қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу және оның мазмұны мен әдістемесін жасау.
Зерттеудің нысаны:
Технология сабағында жобалау әдістер арқылы жоғары сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету әдістемесі.
Зерттеудің пәні: Жобалау әдістер арқылы технология сабағында көйлек үлгісін әзірлеу тәсілдері барысында оқушылардың ептілігі мен дағдысын қалыптастыру жолдары.
Зерттеудің міндеттері:
көйлек үлгісін әзірлеу әдістерін анықтау;
жоғары сынып оқушыларына жобалау әдістер арқылы әйел көйлегі үлгісін әзірлеуді үйретудің ерекшеліктерін айқындау;
10-сынып оқушыларының көйлек үлгісін әзірлеудегі мазмұнын анықтау;
Зерттеудің әдістері:
- теориялық (модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), т.б.
-эмпирикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент, педагогикалық іс-тәжірбиелер);
- әлеуметтанулық (сауалнама);
- қосымша білім беру жүйесі субъектілерінің тәжірбиесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау, тәжірбиелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық есептеу әдістері қолданылды.
1 Оқушылардың көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің теорилық негіздері
1.1 10-сынып оқушыларына әйел көйлегінің жиынтығын үйрету мазмұны
Технология - деген ұғым грек тілінен аударғанда: техне-өнер, іскерлік, шеберлік және логос - білім, оқу, ғылым деген мағына береді. Сондықтан, технология терминін қазақ тіліне өнер туралы ғылым деп аударуға болады. Сондықтан, бұдан әрі қарай білім беру технологиясы ұғымын-мұғалімдер мен оқушылардың білім берудің жоспарланған мақсаттарына бағытталып, арнайы ұйымдастырылған өзара қарым-қатнас процесі технологиясы ретінде қолданамыз[13].
Технология білім саласының басты мақсаты - оқушыларды еңбек тіршілігіне өз бетінше әзірлеуге даярлау, кәсіпкерліктің мол түрін үйрету. Ол мына негізде:
oo қоғамның жаңа технологиялық жолмен дамудың перспективалары мен энергиялық даму, информация, экономикалық, экологиялық, кәсіпкерлік білімді үйрету, коғам дамуына керекті еңбек дағдыларын меңгерту;
oo оқушылардың өз бетінше іздемпаздылық, эстетикалық және шығармашылық жағынан дамуын қалыптастыру;
oo оқушыларды мұғалімнің берген білімі мен және жаңа технологиялық ғылым жетістіктерін өз бетнше оқып білімін жетілдіруге дүние жүзіндегі ғылым және білім саласына енген жаңа техникамен технологияларды оқып кәсіпкерлікті игеруде кәсіпкерліктің сарамандық негіздерін үйрету;
oo үй шаруасындағы және жанұядағы экономиканың алғашқы қарапайым түрлерін игеріп, жүргізе білуді уйрету;
oo қазіргі өндіріс пен өнім түрлерін игеру, оны күнделікті тұрмыста пайдалана білу жолдарын игеру;
oo оқушыларды өзі қалаған кәсіптің теориялық жане сарамандық білімм алу жолдарын өз бетінше шығармашылық негізде бағдарлама талабына сай меңгеру, үйрену жолдарын зерттеу, кәсіптің өзі қалаған түрін өз бетінше дамыту жолдарын жоспарлау оны әрі қарай дамыту, жетілдіру;
oo оқушылардың бағдарлама талабы негізінде кәсіптік білімін дамытуға, дүние жүзіндегі кәсіп түрлерін оқып үйренуге, кәсіпкерлікті таңдай білуге, сол кәсіп түрлерін өз республикамыз Қазақстанда ұлттық негізде дамыту, оларды аймақтық негізде жүргізе берудің жаңа әдістерін меңгерту;
oo қоғам дамуындағы сауда экономикасы менеджменті, маркетингі жөнінде терең түсінік беру, оны игерудегі түрлі әдістерді, оның жеке өндірістік және шаруашылық негіздерін ұйымдастыру жолдары мен қызмет түрлерін үйрету.
Білім стандарты бойынша техноло - гия пәнін оқыту төмендегі міндеттерге негізделуі керек:
oo тігін материалдарын өңдеу жайында кәсіби білімді және ақыл-ой, сезімдік әрекеттер жүйесін қалыптастыру;
oo үй шаруашылығы мен отбасы экономикасын жүргізуге қажетті білім мен біліктіліктерін қалыптастыру;
oo материалды өңдеуде қазіргі өндіріс негіздеріжәне қызмет көрсету аясымен таныстыру;
oo тігін материалдарын өңдеуде жобалау мен конструкциялау мәселелерін шешу бойынша жас жеткіншектердің ізденімпаздығы мен қабілеттілігін дамыту;
oo еліміздің ұлттық және аймақтық ерекшеліктерін ескере отырып, кәсіби өзіндік айқындалуы мақсатында кәсіптік бағдарын анықтай алуын қалыптастыру;
oo оқушыларға нарықтық экономикалық, менеджмент, маркетинг туралы негізгі түсініктерді білуіне және қызмет көрсету мен аз өнімдерді өндіру және іске жарата алу біліктілігіне үйрету;
oo тігін материалдарын еңбек объектісі ретінде пайдалана алуға және оларды дизайн мен сәндік қолданбалы өнердің талаптарына сай әсемдей алуға үйрету;
oo компьютерлік технологияны меңгеру арқылы графикалық сызуды орындай алуы, жоба құжаттарын құра білуге ықпал ету.
Осындай міндеттерді орындауда нақты білім беру үшін оқу бағдарламасы ауыл және қала мектептерінде ұлдар мен қыздарға арналған бірнеше бөлімге адам-табиғат, адам-белгілер жүйесі, адам-адам, адам-көркем бейне, адам-белгілер жүйесі типі бойынша бағыттап оқытады.
Білім мазмұнын анықтайтын басты құжаттар стандарт пен типтік бағдарламадағы сипатталған оқу материалдары мен іс-әрекеттердің ғылыми негізінің ашылуы мен түсіндірулер, орындалу тәртібі оқулықтар мен оқу кұралдарында беріледі.
Мемлекеттік құжат - оқу жоспарларында
1) оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімі белгіленеді;
2) әр оқу жылдары (сыныптар) бойынша осы оқу пәндерінің өту тәртібі және реті анықталады;
3) әр жетіде әр пәнге бөлінетін сағаттардың өлшері көрсетіледі.
Қазіргі білім беруде қолданыстағы "Технология" білім саласынын міндеттері;
oo оқушыларды өзіндік практикалық іс-әрекетпен жаңаны жасау, өзіндік жүзеге асыру ұмтылысын қаруландыру;
oo қазіргі заман өндірісінің технология, экономика, ұйымдастыру және экология саласындағы технологиялық мәдениетті және жалпыенбектік білім мен ептілікті игеруін, оның даму перспективалары жөнінде түсінікті қалыптастыруды қамтамасыз ету;
oo адамгершілік-еңбектік сапаны, кәсіпті тандау және еңбек сүйгіштік қоғамдық-құнды мотивтерді тәрбиелеу.
Бұл міндеттерді шешу, жүзеге асыру оқу-тәрбие үдерісінде оқушылардың технологиялық дайындығын ұйымдастыруда оқытудың казіргі заманғы педагогикалық технологиясын және дамыта оқыту әдістерін тиімді пайдалануда болып табылады. Оның ішінде білім мазмұны бағдарламадағы оку материалдарының толық мәнді көрсетілуіне байланысты болады.
Технология оқу пәні бағдарлама мазмұны төмендегідей оқу материалдарынан тұрады және олар теориялық мағлұматтар құрамын көрсетеді:
oo графикалық және бейнелеу сауаттылығы;
oo еңбекті ұйымдастыру мен жоспарлау;
oo техника (құрал-жабдықтар және т.б.);
oo технологиялық үдерістер;
oo технологиялық үдерістер мен іс-әрекет барысында болатын экологиялық қасиет мағлұматтары (жұмысты орындаудағы әдістер мен тәсілдер; көркем өңдеу түрлері - әшекейлеу, әрлеу);
oo материалдар-жөніндегі негізгі мағлұматтар;
oo экономикалық білім элементтері;
oo бақылау және өзіндік бақылау.
Мұндай оқу материалдарының құрамы бағдарламаның базалық бөлігін кұрайды.
Бағдарламаға сәйкес практикалық іс-әрекеттерді төмендегідей етіп елестетуге болады:
oo графикалық, бейнелеу жұмыстарын орындау;
oo өлшемдерді анықтау;
oo еңбек объектісін таңдау мен іс-әрекетті жоспарлау;
oo технологиялық үдерістерді еңбекті қорғау талаптарына және үнемділік қағидасына сәйкес орындау;
oo өзіндік және бұйым сапасын бақылау.
Технология пәні бағдарламасы мазмұнындағы теориялық мағлұматтар мен практикалық іс-әрекеттер бағдарлама мазмұнында ғана қамтылып коймай, сондай-ақ, оқу үдерісінде оқыту технологиясына, әдістемесіне байланысты ашады.
Технология пәнінің мазмұны адамның кәсіби іс-әрекет түрлерін оқытатын болғандықтан міндетті түрде кәсіп саласы, мамандық түрі жөнінде мағлүматтарды қамтиды.
Сондай-ақ аталған пән жоғарыда айтылған міндетіне сәйкес материалдық өндіріске тән технологиялық мәдениетті қалыптастыруды қарастырады. Адамның технологиялық мәдениеті-бұл мәдениет материалдық және рухани құндылықтарды әзірлеу бойынша түрлендіруші, шығармашылығы, экологиялық расталған, табиғи сәйкестіктегі іс-әрекеттер.
Технология оқу пәнінің бағдарламалары мына төмендегі жағдайлар барысында жүзеге асырылады. Қазақстанның жалпы білім беретін мектептерінің оқу жоспарының инвариантты бөлімінде Технология білім саласын оқытуға барлық сыныптарға 1 сағаттан бөлінген. Жоғары сыныпта оқушыларға белгілі бір кәсіп саласы бойынша оқытуды терең қолға алуға сәйкес қолөнер бұйымдарындағы атқарылатын жұмыстарды іріктеудің нәтижесінде көпшілік орында жұмыс жасауға қажетті іс - әрекеттерге баулу қарастырылады.
Қазіргі кезде жабылған зауыттар орнына іскер адамдар жеке акционерлік қоғам құрып кішігірім цехтар ашып, жұмыссыз қалған адамдардың жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызуда. Оны жүзеге асырудың негізгі жолы сол мамандықты жете меңгеру.
Бүгінгі таңдағы дамыған ірі капита - лист және жаңадан дамып келе жатқан елдерде кез келген кәсіп иесі өзіне тапсырылған міндеттерді жақсы орындап қана қоймай, оған қосымша жобалай білуі, шешім қабылдауы және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі талап етіледі. Осы қабілеттер мен білікті баланың жас кезінен қалыптастырып, оқу мен тәрбие әрекеттерін орындау кезінде әрі қарай дамыту керек.
Соған байланысты арнайы пән сабағын жүргізу барысында өткізілетін сабақтарда басты мақсаттарды негізге ала отырып үнемі оқу шеберханасында мүмкіндікке қарай практика жүзінде іске асырып отыру керек. Оқушылардың табиғи бейімділіктеріне қарай оқыта тәрбиелеу келешекте мамандығын таңдай білуіне бағыт-бағдар беру Білім Министрлігінің 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасында көрсетілген кәсіптік бағдар беруінің негізі болып табылады[14].
Бағдарламада материалдарды сәндік қолданбалы өнер элементтері негізінде көркем өңдеу технологиясы тарауында 8 сыныпта - 18 сағат, 9 сыныпта - 26 сағат, 10 сыныпта - 28, 11 сыныпта 18 сағат берілген. Мұнда қолөнердің даму кезеңдері, және қолөнер бұйымдарының әзірлену барысы қарастырылады. Осы талдауларға сүйене отырып, жасаған тақырыптық жоспарды ұсынады.
Жоғары сынып оқушыларын тігін бұйымдарын әзірлеуге үйретудің тақырыптық жоспары 2-кестеде көрсетілген.
Кесте 1 - Жоғарғы сынып оқушыларын тігін бұйымдарын әзірлеуге үретудің тақырыптық жоспары.
№
Тараулар мен тақырыптар мазмұны
Сағат
Саны
1
Кіріспе
1
2
Классикалық киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама
5
3
Костюм композициясы бойынша мәліметтер
5
4
Әйел киімдерін конструкциялау
6
5
Киім үлгілерін модельдеу
5
6
Бұйымды өңдеу технологиясы
10
7
Экскурсия
2
Барлығы:
34
Бағдарлама мазмұны
Кіріспе сабақ (1 сағат). Сабақтың мақсаты. Жұмыс жоспары. Киім туралы жалпы түсінік . Сабақ барысында дайындалған бұйымдармен таныстыру. Кабинеттің құрал жабдықтарын түгелдеу, жұмыс орнын ұйымдастыру.
1. Классикалық киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама (5 сағат) Киімнің шығу тарихы жайлы жалпы мәлімет беру. Классикалық костюмдері туралы мәлімет беру. Бүгінгі заманымызға дейінгі киімдерге шолу жасау.
2. Костюм композициясы бойынша мәліметтер (5 сағат) киімнің формасы, силуэті, стилі жайлы айтып беру. Стиль, форма, силуэт сөздеріне толық түсінік беру. Киім композициясы жайында мағлұматтар беру.
Практикалық жұмыс А4 форматтарына классикалық костюм эскиздер салу, түрлі киімдер фасондарын салу, түрлі стильдегі киімді модельдеу. Киімді композициялау стиліндегі костюмнің формасы, силуэті, стилінің шешімін табу. Костюм композициясындағы киімдердің ерешеліктерін айтып өту.
3. Әйел киімдерін конструкциялау (6 сағат). Киімдер туралы толық мәлімет беру. Киім үлгілерінің ерекшелігімен таныстыру, конструкциялық сызбасын тұрғызудың ерекшелінін атап өту.
Практикалық жұмыс. Мода журналдарымен жұмыс жүргізу. Соңғы үлгідегі киімдердіқ эскизін салу, костюмнің сызбасын тұрғызуға қажетті өлшемдерді алу, сызуға қажетті құрал жабдықтар дайындау, киімдердің конструкциялық сызбасын тұрғызу.
4. Классикалық киім үлгілерін модельдеу (5 сағат). Модельдеу туралы толық мәлімет беру. Жас ерекшеліктеріне қарай киім үлгілерін модельдеу.
Практикалық жұмыс. Мода журналдарымен жұмыс жүргізу. Дайын үлгілердегі костюм стиліне сәйкес модельдеу. Мата шығынын есептеу, пішуге даярлау. Көйлекті бірінші өлшеуге даярлау, бөлшектерін көктеу. Бірінші қалта, жеқ, жағаны өқдеу. Барлық бөлшектерді бір - бірімен қосу.
5. Киімді өңдеу технологиясы (10 сағат). Дайын киім үлгілерін өңдеу технологиясы, бірінші көктеу жұмысын жүргізу. Барлық бөлшектерді бір-бірімен қосып, машина тігісін жүргізу. Соңғы өңдеулер дымқылды жылу ылғалды өңдеу, түйме қадау, киімді тазарту тағы басқа.
6.Экскурсия (2 сағат). Жалпы үйірме сабақтарында жүргізілген жұмыс барысына талдау жүргізу. Жасалған жұмыстарға шолу жасап, қорытындылау.
Кәсіптік оқыту бойынша сабақтың күнтiзбелiк-тақырыптық жоспары (10 сыныптарға) 2-кестеде көрсетілген.
Кесте 2 - Кәсіптік оқыту бойынша сабақтың күнтiзбелiк-тақырыптық жоспары (10 сынып)
№
рс
Сабақтың тақырыбы
Сағат саны
Теориялық мәліметтер
Керекті құрал- жабдықтар, көрнекіліктер
Еңбек объектісі
Пәнаралық байланыс
теор
прак
1
Кіріспе
2
Киімнің адам өмірінде алатын орны туралы толық мәліметтер беру
Түрлі фасондағы киім түрлері бар буклеттер, т.б.
Дайын киім үлгісі
Сызу, техноло-гия, бейнелеу өнері
2
Киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама
4
8
Киім жайлы оның стилі туралы жалпы мәлімет беру
Буклеттер киім стилдері туралы Ежелгі Рим, Греция костюмеді.
Клас-сикалық киім стилдерін бейнелеу
Тарих, сызу, техноло-гия, бейнелеу өнері
3
Костюм композициясы
4
8
Киімді композициялау негіздерімен силуэті, стилі. Формасы жайлы толық мәліметтер беру
Киім үлгілері, қалам, сызғыш үлгілер
Киімнің формасы силуеті, стилінің шешімін табу, эскиз жасау
Сызу, химия, техноло-гия, бейнелеу өнері
4
Әйел киімдерін конструкциялау. Көйлектің конструкциялық сызбасын тұрғызу.
6
6
Киім туралы жалпы мәлімет беру. Киімді көркем жобалауға талдау жасау. Көйлектің сызбасын тұрғызу.
Киім үлгілері, сызу құралдары дайын үлгілер, буклеттер, плакаттар.
Әйелдер киімінің моделі. Киім үлгілерінің сызбасы
Бейнелеу, сызу, адам.
Техноло-гия
5
Киім үлгілерін моделдеу, жобалау.
4
6
Көркем жобалауға толық мәлімет беру, модаға сәйкес моделдеу
Форматтар, қалам, сызғыш, өшіргіш, буклеттер, плакаттар. т.б.
Киім үлгілері-нің эскизі, үлгісі
Сызу, сурет, бейнелеу, адам
Технология
6
Бұйымды өңдеу технологиясы
4
14
Жас ерекшеліктерін ескере отырып бұйымды толық өңдеуден өткізу, толық түсінік беру
Буклеттер, плакаттар т.б.
Киім үлгілері
Бейнелеу, сызу, адам, маникен
7
Экскурсия
2
Барлығы
26
42
1.2 Жоғары сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде эстетикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндіктері
Біздің еліміздің эстетикалық білім берудің негізгі міндеті Қазақстан Республикасының өз мәдениетін жасаушы және оның мұрагері бола алатын жан-жақты білімді, иманжүзді, рухани дүниесі жетік азаматты тәрбиелеу бағытында жүргізілуі тиіс. Ол үшін қоршаған ортаға деген оның эстетикалық иманды ізгілік қатынасын қалыптастырып, шығармашылық белсенділігі мен суреткерлік қасиеттерін жетілдіру, өнер әлеміне, халықтық дәстүрге деген қызығушылығын ояту.Осыдан көркемдік білім берудің ұстанымдары туындайды:
oo Көркемдік білім - тәрбие берудің жалпыға бірдейлігі мен үздіксіздігі ұстанымын сақтай отырып, мектепке дейінгі мекемелер, жалпы білім беретін мектептердің бастауыш, орталау және жоғары сыныптары; сыныптан, мектептен тыс жұмыстар, көркем эстетикалық білім беруге бейімделген сыныптар мен мектептер, жоғары оқу орындары, әсіресе эстетикалық салада дайындайтын мұғалімдер тәрбиелеу ісіндегі бүкіл бөлімдердің біртұтастығын жүзеге асыру.
oo Қоршаған ортаны эстетикалық иманды-ізгілікке толы өнер және көркем іс-әрекет арқылы меңгеру негізінде сүйенген гумманистік мұратпен және гуманитарлық білім мен қамтамасыз ету.
oo Интеграциялық ұстаным негізіне сүйенген көркемдік білім беру жүйесінің қалыптасуы жан-жақты жағдай жасау.
oo Балаларға көркемдік тәрбие берудің дәстүрлі әдістерін қайта өркендету.
oo Көркемдік білім беру циклдегі пәндердің тәрбие берудің дәстүрлі әдістерін қайта өркендету.
Көркем білім беру ісі бүкіл оқу-тәрбие жүйесінде мәнді орынға ие болуы тиіс, себебі эстетикалық циклдегі пәндерді оқыту барысында жеткіншек ұрпақты адамгершілік тұрғысынан тәрбиелеуге мүмкіндік молаяды, оқу-тәрбие жұмысының ізгілік қасиетін арттырып, терең сезімді рухани мәдениет қалыптастыруға қолайлы жағдай туады. Бейнелеу өнері, музыка пәндерімен бірге қолөнер тарихы, дін, бояу түсін тану, көркем саладағы үйірмелер, факультативтердің болуы эстетикалық талғамда қалыптастыруда негізгі құралға айналады.
Көркемдік циклдағы пәндерді оқыту барысында пәнаралық байланыс арқылы, әсіресе Бейнелеу өнері, Сызу, Қазақстан тарихы, қазақ әдебиеті, географиясы және т.б. пәндерін байланыстыра оқытқан жөн.
Оқушылар бойында көркемдік, эстетикалық сезімдерді қалыптастыру мәселесін көптеп зерттеп жүрген ғалымдар ішіндегі Г.К.Нұрғалиева, С.Н. Тілеуова және т.б. жоғарыда аталған оқу пәндері ішіндегі еңбекке баулу пәнінің мүмкіндігінің жоғары екендігін айтады. Онда оқушылар өздері жасаған еңбек тауарларының сапасы мен көркемдігінен ләззат алып, қанағаттанушылық сезімге бөленуін жоғары қояды. Ол үшін әрбір оқушы еңбек етудегі ең ''құнды'' идеясын түсінуі керек де, ''құндылық бағдар'' бойынша жұмыс жүргізуді ұсынады. Сонда ғана оқушының әрбір әрекеті мен еңбегі шығармашылыққа ұласып, оның эстетикалық талғамының шыңдала түсуіне жол ашылады.
Мектептегі эстетикалық тәрбие оқу пәндері бойынша төмендегідей міндеттер арқылы жүзеге асырылады:
- мектеп оқушыларының көркемдік талғамын өнер шығармалары шынайы заттар мен құбылыстар арқылы дамыту. Мұнда практикалық сабақтар мұғалімдерге көрнекі құралдарды дұрыс пайдалануға, оқушылардың арнайы білім-дағдысын қалыптастыруға, оларды өз шығармаларында көркем бейнелер сомдауға ынталандыруға, қиялын ұштауға көмектеседі;
oo оқушылардың өз елінің, халқының мәдениетіне және көркем дәстүрлеріне деген сезімдік-эстетикалық қарым-қатынасын қалыптастыру;
oo өнер туындыларын талдау мен түсіну барысында оқушыларды шығармашылық ізденістерге ынталандыру мен шығармашылық қабілеттерін дамытудың педагогикалық тұрғыда негізделген шарттарын жасау;
oo ұлттық салт-дәстүр, қолданбалы өнер, қол еңбегі, көркемдік кәсіп, дизайн негіздері, әлем және Қазақстан көркем мәдениеті бойынша факультативтік курстар, сондай-ақ өнерді тереңдетіп оқытатын мектептер үшін оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдарды, бағдарламаларды жасау.
Жалпы білім беретін орта мектептерде еңбекке баулу пәнінің барысында оқушыларды әрекет дағдыларына үйрету жүзеге асырылатын. Бүгінде бұл пән ''технология'' деп аталып, оның негізгі мақсаты- оқушыларды өздігінен еңбек етуге, бұқаралық кәсіпті игеруге дайындау болып табылады.
Онда:
oo экономикалық, экологиялық және нарықтық білімдерді қабылдау барысында оларды ақпаратты материалдарды технологиясымен таныстыру, жалпы еңбек іскерліктері мен дағдыларын меңгеру.
oo оқушылардың шығармашылық және эстетикалық дамуын қалыптастыру;
oo оқушылардың өзін-өзі тану мүмкіндігін, кәсіпкер әлемін оқып үйренуін, кәсіптік бейімділіктерін айқындау үшін тәжірибе элементтерін қалыптастыруды қамтамасыз ету.
''Технология'' пәнін оқыту барысында мынадай міндеттер іске асырылады:
oo көп тараған және болашақтық технология жайында политехникалық білімді және ақыл-ой, сезімдік әрекеттер жүйесін қалыптастыру:
oo оқушылардың өз бетімен шығармашылық жұмыс жүргізе білуін дамыту;
oo еңбек сүйгіштікті, іскерлікті, ұйымшылдықты, адамгершілік пен ізеттілікке тәрбиелеуді іске асыру;
oo тұтыну бұйымдарын еңбек обьектісі ретінде пайдалана алуға және сәндік қолданбалы қол өнердің негіздерін жаңа дизайн талаптарына сай әсемдей білуге үйрету.
Жоғарыда көрсетілген бұл міндеттер бүгінгі технология пәні мазмұнында көрсетілген үй тұрмысында қажет болатын еңбек әрекеттерін орындауда жүзеге асырылады. Егер, ол әрекеттер шығармашылық деңгейде орындалса, онда оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндігі артады.
Эстетикалық талғамды қалыптастыруда шығармашылықпен еңбек етудің орны ерекше. Шығармашылық еңбек тек әдемілікті бір бөлігі болып табылады. Оқушы белгілі бір жүйелі қозғалыстар жасау барысында өз еңбегінің қызықты әрі нәтижелі болуына ұмтылады.
Технология пәнінде оқушыларды еңбек етуге оқыту нәтижесінде оқушылар үнемділік, тиімділік, үйлесімділік, эстетикалық талғам дағдыларына үйренеді. Еңбектің өзі жеке дара адамның қабілеті мен шығармашылығын, ал оның өзі эстетикалық талғамын арттырудың негізгі құндылығы болып табылады. Бірақ еңбек ету кезінде міндетті түрде жұмысты оқушылардың түсінуін қамтамасыз ету қажет. Бұл тек оқушылар өз қолымен жасаған еңбектерінің қоғамдық пайдалы екендігін, өзіндік орны бар. Бұйымда жасау қажеттігін сезінгенде жүзеге асырылады. Еңбектің өзі оны жақсы ұйымдастырған жағдайда әрдайым оқушыға эстетикалық тұрғыда әсер етеді. Ол еңбек процесінің нақтылығына, жұмыстың тиімділігіне эстетикалық әсер етеді.
Эстетикалық тәрбие әсемдікті түсіну қабілетін дамытудан, әсемдікті сезінуден басталатыны сөзсіз В.Г.Белинскийдің пікірі бойынша ''эстетикалық дамудың ең жоғарғы көрсеткіші эстетикалық талғам'' болып саналады. Бүгінде бұл орта мектептерде технология пәні барысында жүзеге асыруға болады. Жоғары сынып оқушыларын еңбекке баулу сабағы барысында, әйел киімінде сәндік элементтерді қолдану тақырыбына байланысты жұмыс істеген де, олардың киім эскизін, сәндік элементтерін ескеру қажет. Оқушылардың көркемдік талғамына бағыт-бағдар беру үшін технология сабағының барысында көрнекі құралдар қолдану өте тиімді. Сонымен қатар жастардың эстетикалық талғамын арттыру барысында киімнің әлеуметтік-эстетикалық және пайдалы функциясы туралы түсінік беру қажет. Сонымен бірге киімге қойылатын гигиеналық эстетикалық және экономикалық талаптар туралы, киім матасы мен пішінінің, түсінің, сәндеу түрлерінің киім кию мақсатына сай келуі жайында мәліметтерді беру арқылы олардың білімі мен біліктілігі арта түседі.
Ұлттық нақыштағы көйлектерге қойылатын талаптардың бірі мата түсінің киімнің қолдануына әрі адам реңіне сәйкес келуі қыз баланың көзінің, реңінің, шашының түсі мата түсіне үйлесімділігін ескеру қажет. Себебі, киім түсі адамнң көңіл-күйіне үлкен әсерін тигізеді, сонымен бірге мата түстерін таңдау адам мінезін, көңіл-күйін білдіреді. Әрбір түстің өз сипаттамасы және мағынасы бір болумен қатар, әрбір түстің жыл мезгілдеріне сәйкес таңдалуын да ескерген жөн. Мысалы, ақ, қара түстер қатаңдықты білдірсе, ашық түстер көтеріңкі көңіл күйді білдіреді. Хроматикалық түстер (жасыл, сия-көк, көк түстер, мұз сияқты суық болып көрінеді) және жылы (қызыл-сары, қызғылт, қоңыр, от-түстері-жылулықты білдіреді) болып бөлінеді. Жылы түстердің көлемі үлкен болып көрінсе, суық түстердің көлемі кішірейіп көрінеді. Сондықтан ашаң денелі адамдар ашық түсті көп киеді, ал дене бітімі толық келген әйелдер қара түсті киімді кигенде арық болып көрінеді. Жаздық киімдерге ашық түсті маталар лайық, себебі қызыл, сары тәрізді жылы түстер күн сәулесінің спектрлерін және инфра қызыл сәулелерді жақсы шағылыстырады. Егер қыздың жүзі жылы, шашы қоңыр болса, ондай қыздарға көк, көгілдір түсті көйлектер жарасымды . Шашы қоңыр-қара, өңі аққұба қыздарға қара түсті киімдер үйлесімді.
Кешке арналған сәнді көйлектерді композициялағанда жасанды жарықтың түстерге әсерін ескеруіміз қажет. Киім үлгілерін әзірлеуде адамның мінезіне де көңіл аударған жөн, себебі жеңіл мінезді, шапшаң қимылдайтын қызға түрлі желбезектермен немесе күн пішінді қысқа белдемшелер кигізсе, оның мінезін тіптен жеңілдетеді, мұндай юбкалар мінезі ауыр қыздарға жарасымды.
Ұлттық киім үлгілерін сәндеуде орынсыз әшекейлерді жапсыра беру артық. Мұнда жоғарыда айтылғандай эстетикалық талғаммен және білімділік қажет. Осы секілді қыз балаларға арналған ''тамақ әзірлеу технологиясы'', ''үй мәдениеті'' т.б. тақырыптарда оқыту арқылы да оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеу негізінде эстетикалық талғамын қалыптастыруға болады.
Ұлттық нақыштағы киім үлгілерін пішуге, модельдеуге және талғаммен тігуге жастарды үйрету барысында олардың эстетикалық талғамын қалыптастыру үшін мынадай міндеттерді орындау пайдалы болмақ:
oo жастарға қазіргі сән үлгілері ағымының өзіндік ерекшеліктері туралы мәліметтер беру;
oo ұлттық стильдегі киімнің қолданылуына қарай оның матасының, түсінің және киім пішімінің сай келуі туралы білім беру:
oo киім үлгілерін әзірлеу барысында әсемдікті дұрыс қабылдады, оны бағалай білуге үйрету жолдарын анықтау;
oo киімді көркемдеп, сәндеу жөнінде түсінік беру;
oo көркемдік талғам тек киім тігуде ғана емес, сонымен қатар адамның өз іс-әрекетінен, бар мүмкіндігін өз дәрежесінде сүйкімді етіп көрсете алуынан да пайда болатындығын түсіндіру;
oo жастардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың тиімді әдістерін анықтау.
Оқушыларға көркемдік талғам осы атап отырған кезеңдер барысында іске асырылады. Осы міндеттер іске асыру арқылы біз жастарымызда бүгінгі қоғамның талап-талғамына сай мәдениетті әрі инабатты етіп тәрбиелей аламыз, өйткені біз әдемілікті жеке дара бөліп қарастыра алмаймыз.
Жоғарыда айтылған теориялық мәліметтер мен шындықты эстетикалық тұрғыда меңгеру заңдылықтары жөніндегі эстетикалық негізгі ережелерін ғылыми тұрғыда ескеріп, біз технология сабағы барысында оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың (1-суретте) бірізді қозғалу механизімін ұсынып отырмыз.
1-сурет. Көркемдік талғамның қалыптастыру механизмі
Көркемдік талғам
сән үлгілері ағымының өзіндік ерекшелік жақтары туралы мәліметтер
Ұлттық киімнің қолданылуына қарай оның матасының, түсінің және киім пішімінің сай келуі туралы білім
киім үлгілерін әзірлеу барысында әсемдікті дұрыс қабылдау, оны бағалай білу
адамның өз іс-әрекетінен, өз дәрежесінде сүйкімді етіп көрсете алуынан да пайда болатындығын түсіну
жастардың эстетикалық талғамын қалыптастыру-дың тиімді әдістерін анықтау
1.3. Киім үлгісін жобалауда композициялық негіздердің алатын орны
Жаңа бұйым процесі мынадай жүйеде құрылады: айқындау - жобалау - бағалау - жобалау - өндіру - тираждау - тапсыру - тұтыну. Дизайн саласында талдау мен синтездеу әдістері ретімен қолданылады. Жоба алдындағы талдау жобаны іздестірудің алғашқы этаптарында жүргізіледі. Талдау синтездеу тәсілдері арқылы интеграциялануы нәтижесінде құрылымы қалыптасып, объект үйлесімді бола түседі. Халықтың тұрмыс жағдайының арқасында, сонымен қатар мәдениеттің көркейуі негізінде киім дайындайтын суретші мамандардан киімнің эстетикалық сапасын, көркемділігін арттыруды талап етеді. Басқа да қолөнер саласы сияқты киімді модельдеу барысында өзіндік композиция заңдылықтары мен ережелері бар. Композиция - құрастыру, шығару деген мағынаны білдіреді. Киім композициясы ережелеріне сәйкес өндіріс орындарында, шағын тігін шеберханаларында, тігін сән ательесінде түрлі киім үлгілері дайындалады. Суретші-модельер өнер туындысын әзірлеуде өз ойын толық жеткізу үшін осы композиция заңдылықтарын меңгеруі қажет. Бұл заңдылықтар бойынша көркем шығарманың барлық құрамдас бөліктерінің гормониялы тұтастығы, сонымен қатар функциональдылығы мен конструктивтігі және киім формасының кейіпкерлігінің өзара үйлесімділігі ескеріледі. Мұндай тұтас компазиция заңдылығы бар туындыны шығару кәсіби көркемдеп жобалаушының басты міндеті болып саналады. Әдебиеттерге шолу жасау нәтижесінде композицияның негізгі заңдылықтары мен ережелеріне мыналар кіретіндігі анықталды:
- композициядағы барлық құралдар киімнің қолдануына сай келіп оны айқындай түсуі қажет;
- композициядағы барлық элементтер мен бөліктер бір-біріне мөлшерлес және өлшемдес болуы керек;
- міндетті түрде композициялық орталық болуы тиіс; - композиция тұтас болуы қажет.
Бірінші заңдылыққа байланысты бірнеше ережелерді атап көрсетуге болады: - киімнің қолданылуына байланысты оның формасының сай келуі және біртұтас үйлесімділігі оның практикалық маңыздылығын арттыра түседі - материалды қолдануда дайындалатын киім моделінің тұтыну мақсатына орай киім матасының сай келуін ескеріп, оны дұрыс пайдалана білуді қажет етеді;
- киімнің формасының және матасының тұтыну мақсатына орай сәндеу элементтерінің сай келуі. Киімді композициялауда кез-келген сәндеу элементтерін қолдануда, оның түрі мен атқаратын рөлін айқындау қажет, сәндеу элементтері матаның қасиетіне, фактурасына, қолданылуына және формасына қайшы келмеуін ескеру.
Екінші заңдылығы бойынша композицияның барлық элементтері мен бөліктері бір-біріне мөршерлес және өлшемдес болуы қажет.
Үшінші заңдылық бойынша киімді композициялауда ең басты нәрсе киімдегі композициялық орталық болып саналады. Киімдегі назар аудару орталығы сәндеу элементтері немесе киімнің жағасы, иініші сонымен қатар киім матасының түсі, пішімі, екі-үш түстің үйлесімі болуы мүмкін. Барлық жағдайда да негізгі басты дақ композицияның басқа элементтерін толықтырып оны айқындай түседі.
Төртінші заңдылығы - киімнің композициялық бірегейлі тұтас болуы, ондағы басты элементке жеке элементтердің бағынышты болуында. Киім композициясының тұтас болуы ойды толық жеткізуіне әсер етеді, жеңіл қабылданады. Киімнің барлық бөліктері, аумағы, пішімі, түсінің өзара сай келуі және қосымшаларымен үйлесімді болып, адаммен бәсекеге түспеуі қажет. Композиция заңдылықтары мен ережелері жөнінде алған білімді студенттер практикалық жұмыстарды орындауда басшылыққа ала отырып, композициялық шешімі дұрыс табылған ұлттық киім моделдерін дайындауға болады. Әшекейдің өзі сәндік және пайдалы мәнге ие. Киімде бірнеше әшекейлер түрін қолдануда олардың композициялық үйлесімділігін шешуді қажет етеді.
Композицияның мақсаты - қолдануға тиімді және функционалды, конструктивті, эстетикалық құндылыққа ие, киім үлгілерінің формасын шығару. Киімнің қолданылуына, пішіміне, адам тұлғасына, материалдық қасиетіне, өңделу тәсіліне, қолданылатын талаптарына байланысты киім пішімін мода ағымына қарай түрліше жіктеуге болады. Киім үлгісін жобалауда белгілі бір тәсілдерді қолдануды қажет етеді. Олар: ұқсастылық, контрасты, нюанс; маштаб, масштаптылық; симметрия, ассиметрия; статика, динамика.
Композицияның мұндай күйлерін мынадай түрлерге жіктеуге болады: - тұрақты статикалық, барынша тұрақты және ешбір бағытсыз күй; - тұрақсыз статикалық, ішкі қозғалыс жоқ, дегенмен қатаң реттілік байқалмайды; - тұрақты динамикалық, қозғалыс күйді білдіргенімен сыртқы құрылымдыжоймайды; -тұрақсыз динамикалық, өзінің белсенді бағыты қозғалысымен назар аударту.
Белгілі бір композицияда статика мен динамика бірдей кездесуі мүмкін. Киімнің функционалдық міндетіне қарай статика мен динамикалық қасиеттердің бірін күшейтіп көрсетуге болады.
Киім композициясы - киім бөліктерінің бейнелі, көркем-идеялық мағынасын аша отырып, тұтастығын біріктіру. Костюм құрастыру өнерін сәулет өнерімен теңдестіруге болады. Сәулет өнерінде түрлі сәндік элемент-терге жарты колонна, пилястр, ою-орнекті фриздер жатады. Ал костюмге көркемдеу, фурнитура, кесте, ою-өрнек, т.б. жатады.
Костюмнің тұтастылығы және бөліктерінің үйлесімділігі элементтерінің бірлік әрі байланыс қасиеттерінің бірнеше шарттары орындалғанда ғана жүзеге асады: бөліктердің өзара үйлесімділігі, өлшемділігінің масштабтылыгы, пропорционалдыгы, ырғақтык байланысы, созылмалылыгы, түстік және фактуралық шешімі.
Композиция қасиеттері арасында суретшілер пропорцияны (шамаластық) бірінші орынға қояды. Пішін элементтерінің өлшемділік ара қатынасы - ол бүтін композиция құрылымының негізі. Пропорция ұғымы -күрделі бүтіннің ішіндегі құрама бөліктердің байланысы, яғни бір өлшемнен екінші өлшемге қозғалыс деп түсініледі.
Масштаб - заттың салыстырмалы шамалық көлемі (матадағы әр масштабты суреттер).
Масштабтылық - пішіннің және элементтердің адамға, қоршаған қеңістікке, басқа пішіндерге өлшемдес пропорциялылығы.
Костюмдегі масштабтылық - костюм пішінінің және оның элементтерінің адам дене бітіміне өлшемдес шамалылығы. Костюм және оның құрушы элементтері - нің масштабтылығы костюм мақсатына, маусымына, тұтынатын ортасына байланысты. Қабылдау масштабты - лығы мен пішінді мүшелендірудің өзара байланысы бар.
Неғұрлым мүшелендірілген пішін ірі болса, соғұрлым ол ірі масштабты. Заттардың және ғимараттардың мас - штабты мәнерлігі көзбен қабылданған ерекшеліктерге байланысты болады. Ақ және ашық түсті заттар солармен бірдей өлшемдегі қара түстегіге қарағанда ірі көрінсе, тік сызықтар ұзындығы көлденең сызыққа қарағанда үзын көрінеді. Жіктелген немесе көлденең сызық бойымен жіктелген пішіннен ұзынынан жіктел - ген пішін биік көрінеді. Масштабтылықтың жетістігі пропорционалдыққа байланысты болады. Көз мөлшермен затты өзгерте отырып, біресе арттырып немесе кемітіп, затқа бірде шындылық, бірде бірнеше жасанды масштабты беруге болады. Костюмнің, мысалы, жаға, қалта, қайтарма сияқты қажетті бөліктерін жаңғырта отырып, пішіні мен өлшемін өзгертуге болады.
Жобалау мәселесін шешу барысында композициялық ізденіс нақты тәсілдерге негізделеді. Мұндай тәсілдерге контраст (қарсыластық), нюанс, тождество (тепе-теңділік) жатады.
Қарсыластық - пішіннің, өлшемнің, пластиканың, түстің, фактураның күрт айырмашылығы. Қарсыластық модельде де өте қажет, себебі ол толығымен мәнерлік пішінді құрайды, сипатының әр түрлілігін анықтайды және костюмнің ортақ пішініне динамикалылықты енгізеді. Қарсыластық композицияда өзінің белсенділігімен ерекшеленеді.
Костюм композициясындағы элементтердің өзара өлшемдері
Адам дене бітімі костюм композициясының негізі ретінде қарсыластықтың енгізушісі болып табылады.
Композиция қарама-қарсылығының белсенді бөлігі қол мен иық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1 Оқушылардың көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің теориялық негіздері
0.1 10-сынып оқушыларына әйел көйлегінің жиынтығын үйрету мазмұны ... ... .9
1.2 10-сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде эстететикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.3. Киім үлгісін жобалауда композициялық негіздердің алатын орны ... ... ... .19
2 Оқушыларға көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің әдіс-тәсілдері
2.1Оқушыларға көйлек үлгісін әзірлеу барысында қолданатын ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Әйел киімін жобалау әдістері арқылы үйретудің әдіс-тәсілдері ... ... ... ... ... 31
2.3 Көйлек үлгісін әзірлеу үшін жұмыс орнын ұйымдастыруы ... ... ... ... ... ... ... 33
3 Авангард стилінде әйел киімінің тігу технологиясы және экономикалық есеп
3.1 Авангард стиліндегі "Дала қыраны" атты киім үлгісін сипаттау ... ... ... ... ...37
3.2.Авангард стилінде әйел көйлегінің сызбасын сызу және модельдеу ... ... ... 39
3.3 Авангард стилінде әйел көйлегінің экономикалық есептері ... ... ... ... ... ... ..5 8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
Қосымша (киім үлгісі)
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
oo Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы;
oo Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;
Университеттің ішкі нормативтік ережемі:
oo УЕ-ХҚТУ-015-2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар;
oo УЕ-ХҚТУ-027-2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) - тиісті саланың нақты мамандығының өзекті проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып табылатын бітіру жұмысы;
Технология - деген ұғым грек тілінен аударғанда - іскерлік, шеберлік, білгірлік деген мағына береді;
Педагогикалық технология - мақсаттар қою, оқу жоспары мен оқу бағдарламасын үнемі жақсартып отырудың, педагогикалық жүйелердің тиімділігі;
Техникалық конструкциялау - мұнда дене өлшемдерін қағаз бетіне түсіріп, үлгі сызылады;
Жобалау - технологиялық процестерді (бөлшектерді өңдеу, құрастыру, т.б.) құрастыру ойластырылған (болжанған) тапсырмалар;
Декатирлеу -тігер алдында мата отырмас үшін ширату, (мақта мата, зығыр, штапель) матаны суға салып, сығып, бойлық жіп бойымен тегістеп жаяды.
Іскерлік - бұл адамның алған тәжірибесі негізінде қандай да бір іс-әрекетті (қызметті) орындай білуге деген қабілеттілігі. Ептілік дағдылармен тығыз байланысты;
Фронтальды - бұл сынып оқушыларының бәрін қамтып, барлығына бірдей тапсырма беру.
Дағды -меңгерудің ең жоғары өлшемімен сипатталатын әре-кет. Белгілі бір дағдыны меңгерген адам жедеғабыл істейтін сияқты көрінеді және іс-әрекеттің орындалу барысында оның сана-сезімін бақылап байқау да аса қиынға түседі. Сондықтан дағды мен ептіліктің адам өмірінде зор маңызы бар;
Сән - адам тіршілігінің өнердегі, тілдегі, киімдегі мезгілдік өзгерістері;
Темп-элементтер қозғалысы жылдамдығының үдеуі.
Стиль - сәннің негізін құрайды, туындының мәнерін, мазмұнын, идеялық-көркемдік ерекшеліктерін білдіреді. Стиль - грек тілінен аударғанда stylus-балауызға өрнек түсіретін үшкір таяқша деген мағынаны береді.
Жобалау - бейнелеп жазу. Бейнелеу немесе әртүрлі қасиеттерге ие жансыз қозғалмайтын объектілердің жүйелі көзқарас концепциясы.
Жобалау пікірі - эскиздерде, макеттерде, модельдерде жүзеге асады. Жобалаудың бастапқы негізгі этапы оның эскизін салу болып саналады.
Әсемдік - материалдық және рухани дүниенің адамды ләззатқа бөлейтін сипаты.
Киім композициясы - киім бөліктерінің бейнелі, көркем-идеялық мағынасын аша отырып, тұтастығын біріктіру.
Модельдеу әдістемесі-көйлектің негізгі сызбасын әртүрлі модельдерге айналдыру тәсілдері,жеңіл киімдердің, модельдерінің конструкциясын өзгерту арқылы түрлендіруге болады.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ХҚТУ - Халықаралық қазақ-түрік университеті
ТОПБ - технология оқу пәні бағдарламасы;
ЫЖӨ - ылғалды-жылумен өңдеу;
Б (В) - биіктіктер
Т (Г) - тереңдіктер
Ұ (Д) - ұзындықтар, арақашықтықтар, доғалар
О (О) - орам
Бойы (Р) - бой
Жо (С) - жартылай орам
ОРТкб (Ц) - орталық нүкте
Е (Ш) - ені
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазақстан Республикасының жалпы және кәсіптік білім беретін мектептерге арналған тұжырымдамасында: "Мектептің мақсаты жас ұрпақты, жастарды ұлттық игіліктер мен адамзат мәдени мұрасының сабақтастығын сақтай отырып оқыту, тәрбиелеу және әрбір шәкіртті жеке тұлға санап, оның ой - өрісінің жан - жақты дамуына жағдай жасау қажет",- деп атап көрсетілген[1,2].
Қоғамда болып жатқан өзгерістердің жоғары білім беретін оқу орындарына әсері оның үрдісіне ізгілік және демократиялық бағыттарды енгізуді қажет етуінен айқын көрінеді. Оқушы тұлғасының өзіндік дамуына, танымына, өзін-өзі жетілдіруге бағытталған оқыту талабы мұғалімнің тек пәндік білімдік тұрғыдағы біліктілігіне ғана емес, ерекше тұлғасына, шығармашылық даралығына деген сұраныстарды алға қойып отыр. Ертеңгі болашақ мұғалім ойлау іскерлігі дамыған, жан дүниесі терең, өмірге көзқарасы жоғары болуы тиіс, өйткені өзіндік рухани өсуін өзі басқара алатын адамның қолынан ғана шығармашылық жасампаздық келеді. Ондай маман педагогикалық жаңалықтарды қабылдауға даяр, сондықтан өз әрекеттеріне өзгеріс енгізе алатынымен, ізденістік жұмыстар жүргізуге бейімделгенімен, әр оқушының рухани өсуіне, өзіндік мүмкіндігін дамыту үшін жағдай туғыза алатындығымен құнды.
Белгілі дәрежедегі оқу сапасы білім берудің әдістемелік жүйесіне, мектеп оқушысының өз еркімен атқаратын жұмысына, ойлау қабілетін белсенді етуге жетелейтін шығармашалық тепе-тендігіне, жеке тұлғаны қалыптастырудағы таным саласын дамытуға әсері мол.
Педагогтардің шеберлігін жетілдіру қажеттілігі ақпарат ағымының тез қарқынмен дамуына, алған білімдерін жаңартуына әсерін тигізеді. Бір жағы-нан білім беруді жаңарту үрдісі жүріп жатса, екіншіден, педагогтардың жаңа ақпаратпен қарулану мүмкіндігін тежеп отырады. Мұның өзі педагогтардың кәсіби шеберлік деңгейіне теріс ықпал етері сөзсіз.
Мәселен, технология пәніне бөлінген сағат саны экономикалық білім беруді есептемегенде, осы пәннен терең білім, білік қалыптастырудың өзіне аздық етеді. Мұның орнын үйірме жұмыстары толтырады және технология пәнін үйірмемен тығыз байланыста өткізу мақсат тұтылады. Мұндай үйірменің мақсаты -- алынған білімді кеңейту, тігін жайында сауаттылықты көтеру; экономикаға қатысты мәселелерге оқушыларды тарту, қызығуын тудыру.
Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан Республикасының Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы" атты Қазақстан халқына жолдауында "XXI ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлауда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Сондықтанда біз болашақта жоғары технологиялық және ғылыми қамтымды өңдірістері үшін кадр қорын жақсартуымыз қажет деп атап өтіп, барлық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға бағытталған тиісті шаралар қолдануымыз шарт" деп айтты [3].
Бүгінде заман талабына сай жастарды киім тігуге, модельдеуге, пішуге үйретіп, әрі эстетикалық талғамын, көркемдік білім деңгейін көтеру, халық қолөнерінің мұрасын қайта жаңғыртып тұрмыста сән құра білуге үйрету маңызды мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан халықтары Ассамблеясының республика азаматтары үндеуінде жастарды ертеңгі күннің өлшемдеріне сай өмір сүруге дағдыландырып, халықтың мәдениетін меңгерген, жаны да, тәні де сұлу адам тәрбиелеуге, жалпы ұлттық сана-сезімі мен ұлтаралық қатынас мәдениетінің биік деңгейіне жете алатындай білім беретін жүйесін қайта құруға бағытталған.
Қазіргі уақытта халықтың өнерге деген ынта-ықыласы анағұрлым жоғарылады. Себебі, қоғамның даму барысында мәдени, экономикалық, саяси-жағдайлардың бәрі де үлттық психология мен көзқарастар адамның сана-сезімінің, талғамының дамуына әсер етеді. Ал, тұтынушылардың арта түсуіне байланысты, мода ағымы да үнемі жаңарып отырады.
"Еңбекке оқыту және тәрбиелеу" тұжырымдамасында "Еңбек негіздерін мектеп жасында қалыптастырмай олардан іскер мамандар шықпайды" -- деп оқушыларды мектеп қабырғасында тігуге, тоқуға, бастырмалауға т.б., үйрету жұмыстары бағдарламаларда қамтылған [4].
Е.А.Глинская мен А.К.Наймушин, Ермилова В. В және Д. Ю.Ермилова, т.б. өз еңбектерінде тігін тігудің технологиясы, оның ішінде ең негізгі түрлері, түрлі қарапайым бұйымды тігу, адамның өлшемдерін алу, пішу технологиясын модельдеу жолдарын көрсеткен [5,6].
Сонымен қатар өз отанымыздан Жолдасбекова С.А., Жолдасбеков А.А., Жолдасбекова С.А., Қалабаева, Л.Н.Шершнева, Жәнібеков Ө., Асанова А.Е., Ж. Айдынбекова, С.Б.Нұрпейiсова, Сымбат т.б. еңбектерінде киімді модельдеу, жобалау, конструкциялау, тігін бұйымдарын дайындаудағы өңдеу технологиясы мен ерекшелігі, жұмыс түрлері мен технологиялық операциялардың орындалу бірізділігі, құрал-жабдықтарды таңдау мен түйіндерді өңдеу әдістері және эскиздер берілген [7,8,9,10,11,12].
Қазіргі білім беру ісінің басты шарттарының бірі болып оқушының өзіне керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу траекторияларын өзінің таңдай білуі есептеледі. Осы тұрғыдан алып қарасақ оқушыларға білім, білік, дағдыны қалыптастырудың маңызы зор.
Сондықтан технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету арқылы жоғары сынып оқушыларына киімді жобалау және модельдеуді үйрету барысында біз оқушылардың бойындағы әсемдікті түсіну және сезіну, эстетикалық көзқарасқа, ұқыптылыққа, сұлулыққа, іскерлікке, еңбек сүйгіштікке т.б. баулимыз. Сонымен қатар жан-жақты түрлі технологиялық әдістер арқылы оқушылардың жобалау және модельдеу тұрғысынан танымын кеңейтіп, дағдысын қалыптастырамыз.
Осыған орай біз дипломдық жұмыстың тақырыбын 10-сынып оқушыларына технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету әдістемесі деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: жобалау әдістер арқылы оқушыларға технология сабақтарында көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде олардың қызығушылығын қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу және оның мазмұны мен әдістемесін жасау.
Зерттеудің нысаны:
Технология сабағында жобалау әдістер арқылы жоғары сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйрету әдістемесі.
Зерттеудің пәні: Жобалау әдістер арқылы технология сабағында көйлек үлгісін әзірлеу тәсілдері барысында оқушылардың ептілігі мен дағдысын қалыптастыру жолдары.
Зерттеудің міндеттері:
көйлек үлгісін әзірлеу әдістерін анықтау;
жоғары сынып оқушыларына жобалау әдістер арқылы әйел көйлегі үлгісін әзірлеуді үйретудің ерекшеліктерін айқындау;
10-сынып оқушыларының көйлек үлгісін әзірлеудегі мазмұнын анықтау;
Зерттеудің әдістері:
- теориялық (модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), т.б.
-эмпирикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент, педагогикалық іс-тәжірбиелер);
- әлеуметтанулық (сауалнама);
- қосымша білім беру жүйесі субъектілерінің тәжірбиесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау, тәжірбиелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық есептеу әдістері қолданылды.
1 Оқушылардың көйлек үлгісін әзірлеуді үйретудің теорилық негіздері
1.1 10-сынып оқушыларына әйел көйлегінің жиынтығын үйрету мазмұны
Технология - деген ұғым грек тілінен аударғанда: техне-өнер, іскерлік, шеберлік және логос - білім, оқу, ғылым деген мағына береді. Сондықтан, технология терминін қазақ тіліне өнер туралы ғылым деп аударуға болады. Сондықтан, бұдан әрі қарай білім беру технологиясы ұғымын-мұғалімдер мен оқушылардың білім берудің жоспарланған мақсаттарына бағытталып, арнайы ұйымдастырылған өзара қарым-қатнас процесі технологиясы ретінде қолданамыз[13].
Технология білім саласының басты мақсаты - оқушыларды еңбек тіршілігіне өз бетінше әзірлеуге даярлау, кәсіпкерліктің мол түрін үйрету. Ол мына негізде:
oo қоғамның жаңа технологиялық жолмен дамудың перспективалары мен энергиялық даму, информация, экономикалық, экологиялық, кәсіпкерлік білімді үйрету, коғам дамуына керекті еңбек дағдыларын меңгерту;
oo оқушылардың өз бетінше іздемпаздылық, эстетикалық және шығармашылық жағынан дамуын қалыптастыру;
oo оқушыларды мұғалімнің берген білімі мен және жаңа технологиялық ғылым жетістіктерін өз бетнше оқып білімін жетілдіруге дүние жүзіндегі ғылым және білім саласына енген жаңа техникамен технологияларды оқып кәсіпкерлікті игеруде кәсіпкерліктің сарамандық негіздерін үйрету;
oo үй шаруасындағы және жанұядағы экономиканың алғашқы қарапайым түрлерін игеріп, жүргізе білуді уйрету;
oo қазіргі өндіріс пен өнім түрлерін игеру, оны күнделікті тұрмыста пайдалана білу жолдарын игеру;
oo оқушыларды өзі қалаған кәсіптің теориялық жане сарамандық білімм алу жолдарын өз бетінше шығармашылық негізде бағдарлама талабына сай меңгеру, үйрену жолдарын зерттеу, кәсіптің өзі қалаған түрін өз бетінше дамыту жолдарын жоспарлау оны әрі қарай дамыту, жетілдіру;
oo оқушылардың бағдарлама талабы негізінде кәсіптік білімін дамытуға, дүние жүзіндегі кәсіп түрлерін оқып үйренуге, кәсіпкерлікті таңдай білуге, сол кәсіп түрлерін өз республикамыз Қазақстанда ұлттық негізде дамыту, оларды аймақтық негізде жүргізе берудің жаңа әдістерін меңгерту;
oo қоғам дамуындағы сауда экономикасы менеджменті, маркетингі жөнінде терең түсінік беру, оны игерудегі түрлі әдістерді, оның жеке өндірістік және шаруашылық негіздерін ұйымдастыру жолдары мен қызмет түрлерін үйрету.
Білім стандарты бойынша техноло - гия пәнін оқыту төмендегі міндеттерге негізделуі керек:
oo тігін материалдарын өңдеу жайында кәсіби білімді және ақыл-ой, сезімдік әрекеттер жүйесін қалыптастыру;
oo үй шаруашылығы мен отбасы экономикасын жүргізуге қажетті білім мен біліктіліктерін қалыптастыру;
oo материалды өңдеуде қазіргі өндіріс негіздеріжәне қызмет көрсету аясымен таныстыру;
oo тігін материалдарын өңдеуде жобалау мен конструкциялау мәселелерін шешу бойынша жас жеткіншектердің ізденімпаздығы мен қабілеттілігін дамыту;
oo еліміздің ұлттық және аймақтық ерекшеліктерін ескере отырып, кәсіби өзіндік айқындалуы мақсатында кәсіптік бағдарын анықтай алуын қалыптастыру;
oo оқушыларға нарықтық экономикалық, менеджмент, маркетинг туралы негізгі түсініктерді білуіне және қызмет көрсету мен аз өнімдерді өндіру және іске жарата алу біліктілігіне үйрету;
oo тігін материалдарын еңбек объектісі ретінде пайдалана алуға және оларды дизайн мен сәндік қолданбалы өнердің талаптарына сай әсемдей алуға үйрету;
oo компьютерлік технологияны меңгеру арқылы графикалық сызуды орындай алуы, жоба құжаттарын құра білуге ықпал ету.
Осындай міндеттерді орындауда нақты білім беру үшін оқу бағдарламасы ауыл және қала мектептерінде ұлдар мен қыздарға арналған бірнеше бөлімге адам-табиғат, адам-белгілер жүйесі, адам-адам, адам-көркем бейне, адам-белгілер жүйесі типі бойынша бағыттап оқытады.
Білім мазмұнын анықтайтын басты құжаттар стандарт пен типтік бағдарламадағы сипатталған оқу материалдары мен іс-әрекеттердің ғылыми негізінің ашылуы мен түсіндірулер, орындалу тәртібі оқулықтар мен оқу кұралдарында беріледі.
Мемлекеттік құжат - оқу жоспарларында
1) оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімі белгіленеді;
2) әр оқу жылдары (сыныптар) бойынша осы оқу пәндерінің өту тәртібі және реті анықталады;
3) әр жетіде әр пәнге бөлінетін сағаттардың өлшері көрсетіледі.
Қазіргі білім беруде қолданыстағы "Технология" білім саласынын міндеттері;
oo оқушыларды өзіндік практикалық іс-әрекетпен жаңаны жасау, өзіндік жүзеге асыру ұмтылысын қаруландыру;
oo қазіргі заман өндірісінің технология, экономика, ұйымдастыру және экология саласындағы технологиялық мәдениетті және жалпыенбектік білім мен ептілікті игеруін, оның даму перспективалары жөнінде түсінікті қалыптастыруды қамтамасыз ету;
oo адамгершілік-еңбектік сапаны, кәсіпті тандау және еңбек сүйгіштік қоғамдық-құнды мотивтерді тәрбиелеу.
Бұл міндеттерді шешу, жүзеге асыру оқу-тәрбие үдерісінде оқушылардың технологиялық дайындығын ұйымдастыруда оқытудың казіргі заманғы педагогикалық технологиясын және дамыта оқыту әдістерін тиімді пайдалануда болып табылады. Оның ішінде білім мазмұны бағдарламадағы оку материалдарының толық мәнді көрсетілуіне байланысты болады.
Технология оқу пәні бағдарлама мазмұны төмендегідей оқу материалдарынан тұрады және олар теориялық мағлұматтар құрамын көрсетеді:
oo графикалық және бейнелеу сауаттылығы;
oo еңбекті ұйымдастыру мен жоспарлау;
oo техника (құрал-жабдықтар және т.б.);
oo технологиялық үдерістер;
oo технологиялық үдерістер мен іс-әрекет барысында болатын экологиялық қасиет мағлұматтары (жұмысты орындаудағы әдістер мен тәсілдер; көркем өңдеу түрлері - әшекейлеу, әрлеу);
oo материалдар-жөніндегі негізгі мағлұматтар;
oo экономикалық білім элементтері;
oo бақылау және өзіндік бақылау.
Мұндай оқу материалдарының құрамы бағдарламаның базалық бөлігін кұрайды.
Бағдарламаға сәйкес практикалық іс-әрекеттерді төмендегідей етіп елестетуге болады:
oo графикалық, бейнелеу жұмыстарын орындау;
oo өлшемдерді анықтау;
oo еңбек объектісін таңдау мен іс-әрекетті жоспарлау;
oo технологиялық үдерістерді еңбекті қорғау талаптарына және үнемділік қағидасына сәйкес орындау;
oo өзіндік және бұйым сапасын бақылау.
Технология пәні бағдарламасы мазмұнындағы теориялық мағлұматтар мен практикалық іс-әрекеттер бағдарлама мазмұнында ғана қамтылып коймай, сондай-ақ, оқу үдерісінде оқыту технологиясына, әдістемесіне байланысты ашады.
Технология пәнінің мазмұны адамның кәсіби іс-әрекет түрлерін оқытатын болғандықтан міндетті түрде кәсіп саласы, мамандық түрі жөнінде мағлүматтарды қамтиды.
Сондай-ақ аталған пән жоғарыда айтылған міндетіне сәйкес материалдық өндіріске тән технологиялық мәдениетті қалыптастыруды қарастырады. Адамның технологиялық мәдениеті-бұл мәдениет материалдық және рухани құндылықтарды әзірлеу бойынша түрлендіруші, шығармашылығы, экологиялық расталған, табиғи сәйкестіктегі іс-әрекеттер.
Технология оқу пәнінің бағдарламалары мына төмендегі жағдайлар барысында жүзеге асырылады. Қазақстанның жалпы білім беретін мектептерінің оқу жоспарының инвариантты бөлімінде Технология білім саласын оқытуға барлық сыныптарға 1 сағаттан бөлінген. Жоғары сыныпта оқушыларға белгілі бір кәсіп саласы бойынша оқытуды терең қолға алуға сәйкес қолөнер бұйымдарындағы атқарылатын жұмыстарды іріктеудің нәтижесінде көпшілік орында жұмыс жасауға қажетті іс - әрекеттерге баулу қарастырылады.
Қазіргі кезде жабылған зауыттар орнына іскер адамдар жеке акционерлік қоғам құрып кішігірім цехтар ашып, жұмыссыз қалған адамдардың жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызуда. Оны жүзеге асырудың негізгі жолы сол мамандықты жете меңгеру.
Бүгінгі таңдағы дамыған ірі капита - лист және жаңадан дамып келе жатқан елдерде кез келген кәсіп иесі өзіне тапсырылған міндеттерді жақсы орындап қана қоймай, оған қосымша жобалай білуі, шешім қабылдауы және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі талап етіледі. Осы қабілеттер мен білікті баланың жас кезінен қалыптастырып, оқу мен тәрбие әрекеттерін орындау кезінде әрі қарай дамыту керек.
Соған байланысты арнайы пән сабағын жүргізу барысында өткізілетін сабақтарда басты мақсаттарды негізге ала отырып үнемі оқу шеберханасында мүмкіндікке қарай практика жүзінде іске асырып отыру керек. Оқушылардың табиғи бейімділіктеріне қарай оқыта тәрбиелеу келешекте мамандығын таңдай білуіне бағыт-бағдар беру Білім Министрлігінің 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасында көрсетілген кәсіптік бағдар беруінің негізі болып табылады[14].
Бағдарламада материалдарды сәндік қолданбалы өнер элементтері негізінде көркем өңдеу технологиясы тарауында 8 сыныпта - 18 сағат, 9 сыныпта - 26 сағат, 10 сыныпта - 28, 11 сыныпта 18 сағат берілген. Мұнда қолөнердің даму кезеңдері, және қолөнер бұйымдарының әзірлену барысы қарастырылады. Осы талдауларға сүйене отырып, жасаған тақырыптық жоспарды ұсынады.
Жоғары сынып оқушыларын тігін бұйымдарын әзірлеуге үйретудің тақырыптық жоспары 2-кестеде көрсетілген.
Кесте 1 - Жоғарғы сынып оқушыларын тігін бұйымдарын әзірлеуге үретудің тақырыптық жоспары.
№
Тараулар мен тақырыптар мазмұны
Сағат
Саны
1
Кіріспе
1
2
Классикалық киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама
5
3
Костюм композициясы бойынша мәліметтер
5
4
Әйел киімдерін конструкциялау
6
5
Киім үлгілерін модельдеу
5
6
Бұйымды өңдеу технологиясы
10
7
Экскурсия
2
Барлығы:
34
Бағдарлама мазмұны
Кіріспе сабақ (1 сағат). Сабақтың мақсаты. Жұмыс жоспары. Киім туралы жалпы түсінік . Сабақ барысында дайындалған бұйымдармен таныстыру. Кабинеттің құрал жабдықтарын түгелдеу, жұмыс орнын ұйымдастыру.
1. Классикалық киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама (5 сағат) Киімнің шығу тарихы жайлы жалпы мәлімет беру. Классикалық костюмдері туралы мәлімет беру. Бүгінгі заманымызға дейінгі киімдерге шолу жасау.
2. Костюм композициясы бойынша мәліметтер (5 сағат) киімнің формасы, силуэті, стилі жайлы айтып беру. Стиль, форма, силуэт сөздеріне толық түсінік беру. Киім композициясы жайында мағлұматтар беру.
Практикалық жұмыс А4 форматтарына классикалық костюм эскиздер салу, түрлі киімдер фасондарын салу, түрлі стильдегі киімді модельдеу. Киімді композициялау стиліндегі костюмнің формасы, силуэті, стилінің шешімін табу. Костюм композициясындағы киімдердің ерешеліктерін айтып өту.
3. Әйел киімдерін конструкциялау (6 сағат). Киімдер туралы толық мәлімет беру. Киім үлгілерінің ерекшелігімен таныстыру, конструкциялық сызбасын тұрғызудың ерекшелінін атап өту.
Практикалық жұмыс. Мода журналдарымен жұмыс жүргізу. Соңғы үлгідегі киімдердіқ эскизін салу, костюмнің сызбасын тұрғызуға қажетті өлшемдерді алу, сызуға қажетті құрал жабдықтар дайындау, киімдердің конструкциялық сызбасын тұрғызу.
4. Классикалық киім үлгілерін модельдеу (5 сағат). Модельдеу туралы толық мәлімет беру. Жас ерекшеліктеріне қарай киім үлгілерін модельдеу.
Практикалық жұмыс. Мода журналдарымен жұмыс жүргізу. Дайын үлгілердегі костюм стиліне сәйкес модельдеу. Мата шығынын есептеу, пішуге даярлау. Көйлекті бірінші өлшеуге даярлау, бөлшектерін көктеу. Бірінші қалта, жеқ, жағаны өқдеу. Барлық бөлшектерді бір - бірімен қосу.
5. Киімді өңдеу технологиясы (10 сағат). Дайын киім үлгілерін өңдеу технологиясы, бірінші көктеу жұмысын жүргізу. Барлық бөлшектерді бір-бірімен қосып, машина тігісін жүргізу. Соңғы өңдеулер дымқылды жылу ылғалды өңдеу, түйме қадау, киімді тазарту тағы басқа.
6.Экскурсия (2 сағат). Жалпы үйірме сабақтарында жүргізілген жұмыс барысына талдау жүргізу. Жасалған жұмыстарға шолу жасап, қорытындылау.
Кәсіптік оқыту бойынша сабақтың күнтiзбелiк-тақырыптық жоспары (10 сыныптарға) 2-кестеде көрсетілген.
Кесте 2 - Кәсіптік оқыту бойынша сабақтың күнтiзбелiк-тақырыптық жоспары (10 сынып)
№
рс
Сабақтың тақырыбы
Сағат саны
Теориялық мәліметтер
Керекті құрал- жабдықтар, көрнекіліктер
Еңбек объектісі
Пәнаралық байланыс
теор
прак
1
Кіріспе
2
Киімнің адам өмірінде алатын орны туралы толық мәліметтер беру
Түрлі фасондағы киім түрлері бар буклеттер, т.б.
Дайын киім үлгісі
Сызу, техноло-гия, бейнелеу өнері
2
Киім стилі мен шығу тарихына жалпы сипаттама
4
8
Киім жайлы оның стилі туралы жалпы мәлімет беру
Буклеттер киім стилдері туралы Ежелгі Рим, Греция костюмеді.
Клас-сикалық киім стилдерін бейнелеу
Тарих, сызу, техноло-гия, бейнелеу өнері
3
Костюм композициясы
4
8
Киімді композициялау негіздерімен силуэті, стилі. Формасы жайлы толық мәліметтер беру
Киім үлгілері, қалам, сызғыш үлгілер
Киімнің формасы силуеті, стилінің шешімін табу, эскиз жасау
Сызу, химия, техноло-гия, бейнелеу өнері
4
Әйел киімдерін конструкциялау. Көйлектің конструкциялық сызбасын тұрғызу.
6
6
Киім туралы жалпы мәлімет беру. Киімді көркем жобалауға талдау жасау. Көйлектің сызбасын тұрғызу.
Киім үлгілері, сызу құралдары дайын үлгілер, буклеттер, плакаттар.
Әйелдер киімінің моделі. Киім үлгілерінің сызбасы
Бейнелеу, сызу, адам.
Техноло-гия
5
Киім үлгілерін моделдеу, жобалау.
4
6
Көркем жобалауға толық мәлімет беру, модаға сәйкес моделдеу
Форматтар, қалам, сызғыш, өшіргіш, буклеттер, плакаттар. т.б.
Киім үлгілері-нің эскизі, үлгісі
Сызу, сурет, бейнелеу, адам
Технология
6
Бұйымды өңдеу технологиясы
4
14
Жас ерекшеліктерін ескере отырып бұйымды толық өңдеуден өткізу, толық түсінік беру
Буклеттер, плакаттар т.б.
Киім үлгілері
Бейнелеу, сызу, адам, маникен
7
Экскурсия
2
Барлығы
26
42
1.2 Жоғары сынып оқушыларына көйлек үлгісін әзірлеуді үйретуде эстетикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндіктері
Біздің еліміздің эстетикалық білім берудің негізгі міндеті Қазақстан Республикасының өз мәдениетін жасаушы және оның мұрагері бола алатын жан-жақты білімді, иманжүзді, рухани дүниесі жетік азаматты тәрбиелеу бағытында жүргізілуі тиіс. Ол үшін қоршаған ортаға деген оның эстетикалық иманды ізгілік қатынасын қалыптастырып, шығармашылық белсенділігі мен суреткерлік қасиеттерін жетілдіру, өнер әлеміне, халықтық дәстүрге деген қызығушылығын ояту.Осыдан көркемдік білім берудің ұстанымдары туындайды:
oo Көркемдік білім - тәрбие берудің жалпыға бірдейлігі мен үздіксіздігі ұстанымын сақтай отырып, мектепке дейінгі мекемелер, жалпы білім беретін мектептердің бастауыш, орталау және жоғары сыныптары; сыныптан, мектептен тыс жұмыстар, көркем эстетикалық білім беруге бейімделген сыныптар мен мектептер, жоғары оқу орындары, әсіресе эстетикалық салада дайындайтын мұғалімдер тәрбиелеу ісіндегі бүкіл бөлімдердің біртұтастығын жүзеге асыру.
oo Қоршаған ортаны эстетикалық иманды-ізгілікке толы өнер және көркем іс-әрекет арқылы меңгеру негізінде сүйенген гумманистік мұратпен және гуманитарлық білім мен қамтамасыз ету.
oo Интеграциялық ұстаным негізіне сүйенген көркемдік білім беру жүйесінің қалыптасуы жан-жақты жағдай жасау.
oo Балаларға көркемдік тәрбие берудің дәстүрлі әдістерін қайта өркендету.
oo Көркемдік білім беру циклдегі пәндердің тәрбие берудің дәстүрлі әдістерін қайта өркендету.
Көркем білім беру ісі бүкіл оқу-тәрбие жүйесінде мәнді орынға ие болуы тиіс, себебі эстетикалық циклдегі пәндерді оқыту барысында жеткіншек ұрпақты адамгершілік тұрғысынан тәрбиелеуге мүмкіндік молаяды, оқу-тәрбие жұмысының ізгілік қасиетін арттырып, терең сезімді рухани мәдениет қалыптастыруға қолайлы жағдай туады. Бейнелеу өнері, музыка пәндерімен бірге қолөнер тарихы, дін, бояу түсін тану, көркем саладағы үйірмелер, факультативтердің болуы эстетикалық талғамда қалыптастыруда негізгі құралға айналады.
Көркемдік циклдағы пәндерді оқыту барысында пәнаралық байланыс арқылы, әсіресе Бейнелеу өнері, Сызу, Қазақстан тарихы, қазақ әдебиеті, географиясы және т.б. пәндерін байланыстыра оқытқан жөн.
Оқушылар бойында көркемдік, эстетикалық сезімдерді қалыптастыру мәселесін көптеп зерттеп жүрген ғалымдар ішіндегі Г.К.Нұрғалиева, С.Н. Тілеуова және т.б. жоғарыда аталған оқу пәндері ішіндегі еңбекке баулу пәнінің мүмкіндігінің жоғары екендігін айтады. Онда оқушылар өздері жасаған еңбек тауарларының сапасы мен көркемдігінен ләззат алып, қанағаттанушылық сезімге бөленуін жоғары қояды. Ол үшін әрбір оқушы еңбек етудегі ең ''құнды'' идеясын түсінуі керек де, ''құндылық бағдар'' бойынша жұмыс жүргізуді ұсынады. Сонда ғана оқушының әрбір әрекеті мен еңбегі шығармашылыққа ұласып, оның эстетикалық талғамының шыңдала түсуіне жол ашылады.
Мектептегі эстетикалық тәрбие оқу пәндері бойынша төмендегідей міндеттер арқылы жүзеге асырылады:
- мектеп оқушыларының көркемдік талғамын өнер шығармалары шынайы заттар мен құбылыстар арқылы дамыту. Мұнда практикалық сабақтар мұғалімдерге көрнекі құралдарды дұрыс пайдалануға, оқушылардың арнайы білім-дағдысын қалыптастыруға, оларды өз шығармаларында көркем бейнелер сомдауға ынталандыруға, қиялын ұштауға көмектеседі;
oo оқушылардың өз елінің, халқының мәдениетіне және көркем дәстүрлеріне деген сезімдік-эстетикалық қарым-қатынасын қалыптастыру;
oo өнер туындыларын талдау мен түсіну барысында оқушыларды шығармашылық ізденістерге ынталандыру мен шығармашылық қабілеттерін дамытудың педагогикалық тұрғыда негізделген шарттарын жасау;
oo ұлттық салт-дәстүр, қолданбалы өнер, қол еңбегі, көркемдік кәсіп, дизайн негіздері, әлем және Қазақстан көркем мәдениеті бойынша факультативтік курстар, сондай-ақ өнерді тереңдетіп оқытатын мектептер үшін оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдарды, бағдарламаларды жасау.
Жалпы білім беретін орта мектептерде еңбекке баулу пәнінің барысында оқушыларды әрекет дағдыларына үйрету жүзеге асырылатын. Бүгінде бұл пән ''технология'' деп аталып, оның негізгі мақсаты- оқушыларды өздігінен еңбек етуге, бұқаралық кәсіпті игеруге дайындау болып табылады.
Онда:
oo экономикалық, экологиялық және нарықтық білімдерді қабылдау барысында оларды ақпаратты материалдарды технологиясымен таныстыру, жалпы еңбек іскерліктері мен дағдыларын меңгеру.
oo оқушылардың шығармашылық және эстетикалық дамуын қалыптастыру;
oo оқушылардың өзін-өзі тану мүмкіндігін, кәсіпкер әлемін оқып үйренуін, кәсіптік бейімділіктерін айқындау үшін тәжірибе элементтерін қалыптастыруды қамтамасыз ету.
''Технология'' пәнін оқыту барысында мынадай міндеттер іске асырылады:
oo көп тараған және болашақтық технология жайында политехникалық білімді және ақыл-ой, сезімдік әрекеттер жүйесін қалыптастыру:
oo оқушылардың өз бетімен шығармашылық жұмыс жүргізе білуін дамыту;
oo еңбек сүйгіштікті, іскерлікті, ұйымшылдықты, адамгершілік пен ізеттілікке тәрбиелеуді іске асыру;
oo тұтыну бұйымдарын еңбек обьектісі ретінде пайдалана алуға және сәндік қолданбалы қол өнердің негіздерін жаңа дизайн талаптарына сай әсемдей білуге үйрету.
Жоғарыда көрсетілген бұл міндеттер бүгінгі технология пәні мазмұнында көрсетілген үй тұрмысында қажет болатын еңбек әрекеттерін орындауда жүзеге асырылады. Егер, ол әрекеттер шығармашылық деңгейде орындалса, онда оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндігі артады.
Эстетикалық талғамды қалыптастыруда шығармашылықпен еңбек етудің орны ерекше. Шығармашылық еңбек тек әдемілікті бір бөлігі болып табылады. Оқушы белгілі бір жүйелі қозғалыстар жасау барысында өз еңбегінің қызықты әрі нәтижелі болуына ұмтылады.
Технология пәнінде оқушыларды еңбек етуге оқыту нәтижесінде оқушылар үнемділік, тиімділік, үйлесімділік, эстетикалық талғам дағдыларына үйренеді. Еңбектің өзі жеке дара адамның қабілеті мен шығармашылығын, ал оның өзі эстетикалық талғамын арттырудың негізгі құндылығы болып табылады. Бірақ еңбек ету кезінде міндетті түрде жұмысты оқушылардың түсінуін қамтамасыз ету қажет. Бұл тек оқушылар өз қолымен жасаған еңбектерінің қоғамдық пайдалы екендігін, өзіндік орны бар. Бұйымда жасау қажеттігін сезінгенде жүзеге асырылады. Еңбектің өзі оны жақсы ұйымдастырған жағдайда әрдайым оқушыға эстетикалық тұрғыда әсер етеді. Ол еңбек процесінің нақтылығына, жұмыстың тиімділігіне эстетикалық әсер етеді.
Эстетикалық тәрбие әсемдікті түсіну қабілетін дамытудан, әсемдікті сезінуден басталатыны сөзсіз В.Г.Белинскийдің пікірі бойынша ''эстетикалық дамудың ең жоғарғы көрсеткіші эстетикалық талғам'' болып саналады. Бүгінде бұл орта мектептерде технология пәні барысында жүзеге асыруға болады. Жоғары сынып оқушыларын еңбекке баулу сабағы барысында, әйел киімінде сәндік элементтерді қолдану тақырыбына байланысты жұмыс істеген де, олардың киім эскизін, сәндік элементтерін ескеру қажет. Оқушылардың көркемдік талғамына бағыт-бағдар беру үшін технология сабағының барысында көрнекі құралдар қолдану өте тиімді. Сонымен қатар жастардың эстетикалық талғамын арттыру барысында киімнің әлеуметтік-эстетикалық және пайдалы функциясы туралы түсінік беру қажет. Сонымен бірге киімге қойылатын гигиеналық эстетикалық және экономикалық талаптар туралы, киім матасы мен пішінінің, түсінің, сәндеу түрлерінің киім кию мақсатына сай келуі жайында мәліметтерді беру арқылы олардың білімі мен біліктілігі арта түседі.
Ұлттық нақыштағы көйлектерге қойылатын талаптардың бірі мата түсінің киімнің қолдануына әрі адам реңіне сәйкес келуі қыз баланың көзінің, реңінің, шашының түсі мата түсіне үйлесімділігін ескеру қажет. Себебі, киім түсі адамнң көңіл-күйіне үлкен әсерін тигізеді, сонымен бірге мата түстерін таңдау адам мінезін, көңіл-күйін білдіреді. Әрбір түстің өз сипаттамасы және мағынасы бір болумен қатар, әрбір түстің жыл мезгілдеріне сәйкес таңдалуын да ескерген жөн. Мысалы, ақ, қара түстер қатаңдықты білдірсе, ашық түстер көтеріңкі көңіл күйді білдіреді. Хроматикалық түстер (жасыл, сия-көк, көк түстер, мұз сияқты суық болып көрінеді) және жылы (қызыл-сары, қызғылт, қоңыр, от-түстері-жылулықты білдіреді) болып бөлінеді. Жылы түстердің көлемі үлкен болып көрінсе, суық түстердің көлемі кішірейіп көрінеді. Сондықтан ашаң денелі адамдар ашық түсті көп киеді, ал дене бітімі толық келген әйелдер қара түсті киімді кигенде арық болып көрінеді. Жаздық киімдерге ашық түсті маталар лайық, себебі қызыл, сары тәрізді жылы түстер күн сәулесінің спектрлерін және инфра қызыл сәулелерді жақсы шағылыстырады. Егер қыздың жүзі жылы, шашы қоңыр болса, ондай қыздарға көк, көгілдір түсті көйлектер жарасымды . Шашы қоңыр-қара, өңі аққұба қыздарға қара түсті киімдер үйлесімді.
Кешке арналған сәнді көйлектерді композициялағанда жасанды жарықтың түстерге әсерін ескеруіміз қажет. Киім үлгілерін әзірлеуде адамның мінезіне де көңіл аударған жөн, себебі жеңіл мінезді, шапшаң қимылдайтын қызға түрлі желбезектермен немесе күн пішінді қысқа белдемшелер кигізсе, оның мінезін тіптен жеңілдетеді, мұндай юбкалар мінезі ауыр қыздарға жарасымды.
Ұлттық киім үлгілерін сәндеуде орынсыз әшекейлерді жапсыра беру артық. Мұнда жоғарыда айтылғандай эстетикалық талғаммен және білімділік қажет. Осы секілді қыз балаларға арналған ''тамақ әзірлеу технологиясы'', ''үй мәдениеті'' т.б. тақырыптарда оқыту арқылы да оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеу негізінде эстетикалық талғамын қалыптастыруға болады.
Ұлттық нақыштағы киім үлгілерін пішуге, модельдеуге және талғаммен тігуге жастарды үйрету барысында олардың эстетикалық талғамын қалыптастыру үшін мынадай міндеттерді орындау пайдалы болмақ:
oo жастарға қазіргі сән үлгілері ағымының өзіндік ерекшеліктері туралы мәліметтер беру;
oo ұлттық стильдегі киімнің қолданылуына қарай оның матасының, түсінің және киім пішімінің сай келуі туралы білім беру:
oo киім үлгілерін әзірлеу барысында әсемдікті дұрыс қабылдады, оны бағалай білуге үйрету жолдарын анықтау;
oo киімді көркемдеп, сәндеу жөнінде түсінік беру;
oo көркемдік талғам тек киім тігуде ғана емес, сонымен қатар адамның өз іс-әрекетінен, бар мүмкіндігін өз дәрежесінде сүйкімді етіп көрсете алуынан да пайда болатындығын түсіндіру;
oo жастардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың тиімді әдістерін анықтау.
Оқушыларға көркемдік талғам осы атап отырған кезеңдер барысында іске асырылады. Осы міндеттер іске асыру арқылы біз жастарымызда бүгінгі қоғамның талап-талғамына сай мәдениетті әрі инабатты етіп тәрбиелей аламыз, өйткені біз әдемілікті жеке дара бөліп қарастыра алмаймыз.
Жоғарыда айтылған теориялық мәліметтер мен шындықты эстетикалық тұрғыда меңгеру заңдылықтары жөніндегі эстетикалық негізгі ережелерін ғылыми тұрғыда ескеріп, біз технология сабағы барысында оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастырудың (1-суретте) бірізді қозғалу механизімін ұсынып отырмыз.
1-сурет. Көркемдік талғамның қалыптастыру механизмі
Көркемдік талғам
сән үлгілері ағымының өзіндік ерекшелік жақтары туралы мәліметтер
Ұлттық киімнің қолданылуына қарай оның матасының, түсінің және киім пішімінің сай келуі туралы білім
киім үлгілерін әзірлеу барысында әсемдікті дұрыс қабылдау, оны бағалай білу
адамның өз іс-әрекетінен, өз дәрежесінде сүйкімді етіп көрсете алуынан да пайда болатындығын түсіну
жастардың эстетикалық талғамын қалыптастыру-дың тиімді әдістерін анықтау
1.3. Киім үлгісін жобалауда композициялық негіздердің алатын орны
Жаңа бұйым процесі мынадай жүйеде құрылады: айқындау - жобалау - бағалау - жобалау - өндіру - тираждау - тапсыру - тұтыну. Дизайн саласында талдау мен синтездеу әдістері ретімен қолданылады. Жоба алдындағы талдау жобаны іздестірудің алғашқы этаптарында жүргізіледі. Талдау синтездеу тәсілдері арқылы интеграциялануы нәтижесінде құрылымы қалыптасып, объект үйлесімді бола түседі. Халықтың тұрмыс жағдайының арқасында, сонымен қатар мәдениеттің көркейуі негізінде киім дайындайтын суретші мамандардан киімнің эстетикалық сапасын, көркемділігін арттыруды талап етеді. Басқа да қолөнер саласы сияқты киімді модельдеу барысында өзіндік композиция заңдылықтары мен ережелері бар. Композиция - құрастыру, шығару деген мағынаны білдіреді. Киім композициясы ережелеріне сәйкес өндіріс орындарында, шағын тігін шеберханаларында, тігін сән ательесінде түрлі киім үлгілері дайындалады. Суретші-модельер өнер туындысын әзірлеуде өз ойын толық жеткізу үшін осы композиция заңдылықтарын меңгеруі қажет. Бұл заңдылықтар бойынша көркем шығарманың барлық құрамдас бөліктерінің гормониялы тұтастығы, сонымен қатар функциональдылығы мен конструктивтігі және киім формасының кейіпкерлігінің өзара үйлесімділігі ескеріледі. Мұндай тұтас компазиция заңдылығы бар туындыны шығару кәсіби көркемдеп жобалаушының басты міндеті болып саналады. Әдебиеттерге шолу жасау нәтижесінде композицияның негізгі заңдылықтары мен ережелеріне мыналар кіретіндігі анықталды:
- композициядағы барлық құралдар киімнің қолдануына сай келіп оны айқындай түсуі қажет;
- композициядағы барлық элементтер мен бөліктер бір-біріне мөлшерлес және өлшемдес болуы керек;
- міндетті түрде композициялық орталық болуы тиіс; - композиция тұтас болуы қажет.
Бірінші заңдылыққа байланысты бірнеше ережелерді атап көрсетуге болады: - киімнің қолданылуына байланысты оның формасының сай келуі және біртұтас үйлесімділігі оның практикалық маңыздылығын арттыра түседі - материалды қолдануда дайындалатын киім моделінің тұтыну мақсатына орай киім матасының сай келуін ескеріп, оны дұрыс пайдалана білуді қажет етеді;
- киімнің формасының және матасының тұтыну мақсатына орай сәндеу элементтерінің сай келуі. Киімді композициялауда кез-келген сәндеу элементтерін қолдануда, оның түрі мен атқаратын рөлін айқындау қажет, сәндеу элементтері матаның қасиетіне, фактурасына, қолданылуына және формасына қайшы келмеуін ескеру.
Екінші заңдылығы бойынша композицияның барлық элементтері мен бөліктері бір-біріне мөршерлес және өлшемдес болуы қажет.
Үшінші заңдылық бойынша киімді композициялауда ең басты нәрсе киімдегі композициялық орталық болып саналады. Киімдегі назар аудару орталығы сәндеу элементтері немесе киімнің жағасы, иініші сонымен қатар киім матасының түсі, пішімі, екі-үш түстің үйлесімі болуы мүмкін. Барлық жағдайда да негізгі басты дақ композицияның басқа элементтерін толықтырып оны айқындай түседі.
Төртінші заңдылығы - киімнің композициялық бірегейлі тұтас болуы, ондағы басты элементке жеке элементтердің бағынышты болуында. Киім композициясының тұтас болуы ойды толық жеткізуіне әсер етеді, жеңіл қабылданады. Киімнің барлық бөліктері, аумағы, пішімі, түсінің өзара сай келуі және қосымшаларымен үйлесімді болып, адаммен бәсекеге түспеуі қажет. Композиция заңдылықтары мен ережелері жөнінде алған білімді студенттер практикалық жұмыстарды орындауда басшылыққа ала отырып, композициялық шешімі дұрыс табылған ұлттық киім моделдерін дайындауға болады. Әшекейдің өзі сәндік және пайдалы мәнге ие. Киімде бірнеше әшекейлер түрін қолдануда олардың композициялық үйлесімділігін шешуді қажет етеді.
Композицияның мақсаты - қолдануға тиімді және функционалды, конструктивті, эстетикалық құндылыққа ие, киім үлгілерінің формасын шығару. Киімнің қолданылуына, пішіміне, адам тұлғасына, материалдық қасиетіне, өңделу тәсіліне, қолданылатын талаптарына байланысты киім пішімін мода ағымына қарай түрліше жіктеуге болады. Киім үлгісін жобалауда белгілі бір тәсілдерді қолдануды қажет етеді. Олар: ұқсастылық, контрасты, нюанс; маштаб, масштаптылық; симметрия, ассиметрия; статика, динамика.
Композицияның мұндай күйлерін мынадай түрлерге жіктеуге болады: - тұрақты статикалық, барынша тұрақты және ешбір бағытсыз күй; - тұрақсыз статикалық, ішкі қозғалыс жоқ, дегенмен қатаң реттілік байқалмайды; - тұрақты динамикалық, қозғалыс күйді білдіргенімен сыртқы құрылымдыжоймайды; -тұрақсыз динамикалық, өзінің белсенді бағыты қозғалысымен назар аударту.
Белгілі бір композицияда статика мен динамика бірдей кездесуі мүмкін. Киімнің функционалдық міндетіне қарай статика мен динамикалық қасиеттердің бірін күшейтіп көрсетуге болады.
Киім композициясы - киім бөліктерінің бейнелі, көркем-идеялық мағынасын аша отырып, тұтастығын біріктіру. Костюм құрастыру өнерін сәулет өнерімен теңдестіруге болады. Сәулет өнерінде түрлі сәндік элемент-терге жарты колонна, пилястр, ою-орнекті фриздер жатады. Ал костюмге көркемдеу, фурнитура, кесте, ою-өрнек, т.б. жатады.
Костюмнің тұтастылығы және бөліктерінің үйлесімділігі элементтерінің бірлік әрі байланыс қасиеттерінің бірнеше шарттары орындалғанда ғана жүзеге асады: бөліктердің өзара үйлесімділігі, өлшемділігінің масштабтылыгы, пропорционалдыгы, ырғақтык байланысы, созылмалылыгы, түстік және фактуралық шешімі.
Композиция қасиеттері арасында суретшілер пропорцияны (шамаластық) бірінші орынға қояды. Пішін элементтерінің өлшемділік ара қатынасы - ол бүтін композиция құрылымының негізі. Пропорция ұғымы -күрделі бүтіннің ішіндегі құрама бөліктердің байланысы, яғни бір өлшемнен екінші өлшемге қозғалыс деп түсініледі.
Масштаб - заттың салыстырмалы шамалық көлемі (матадағы әр масштабты суреттер).
Масштабтылық - пішіннің және элементтердің адамға, қоршаған қеңістікке, басқа пішіндерге өлшемдес пропорциялылығы.
Костюмдегі масштабтылық - костюм пішінінің және оның элементтерінің адам дене бітіміне өлшемдес шамалылығы. Костюм және оның құрушы элементтері - нің масштабтылығы костюм мақсатына, маусымына, тұтынатын ортасына байланысты. Қабылдау масштабты - лығы мен пішінді мүшелендірудің өзара байланысы бар.
Неғұрлым мүшелендірілген пішін ірі болса, соғұрлым ол ірі масштабты. Заттардың және ғимараттардың мас - штабты мәнерлігі көзбен қабылданған ерекшеліктерге байланысты болады. Ақ және ашық түсті заттар солармен бірдей өлшемдегі қара түстегіге қарағанда ірі көрінсе, тік сызықтар ұзындығы көлденең сызыққа қарағанда үзын көрінеді. Жіктелген немесе көлденең сызық бойымен жіктелген пішіннен ұзынынан жіктел - ген пішін биік көрінеді. Масштабтылықтың жетістігі пропорционалдыққа байланысты болады. Көз мөлшермен затты өзгерте отырып, біресе арттырып немесе кемітіп, затқа бірде шындылық, бірде бірнеше жасанды масштабты беруге болады. Костюмнің, мысалы, жаға, қалта, қайтарма сияқты қажетті бөліктерін жаңғырта отырып, пішіні мен өлшемін өзгертуге болады.
Жобалау мәселесін шешу барысында композициялық ізденіс нақты тәсілдерге негізделеді. Мұндай тәсілдерге контраст (қарсыластық), нюанс, тождество (тепе-теңділік) жатады.
Қарсыластық - пішіннің, өлшемнің, пластиканың, түстің, фактураның күрт айырмашылығы. Қарсыластық модельде де өте қажет, себебі ол толығымен мәнерлік пішінді құрайды, сипатының әр түрлілігін анықтайды және костюмнің ортақ пішініне динамикалылықты енгізеді. Қарсыластық композицияда өзінің белсенділігімен ерекшеленеді.
Костюм композициясындағы элементтердің өзара өлшемдері
Адам дене бітімі костюм композициясының негізі ретінде қарсыластықтың енгізушісі болып табылады.
Композиция қарама-қарсылығының белсенді бөлігі қол мен иық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz