Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі.
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық унииверситеті

Эпизоотология,паразитология және ВССкафедрасы.

Ветеринарлық істі ұйымдастыру пәнінен
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
БҚО Казталов ауданы Жалпақтал ауылының Атамекен шаруа қожалығындағы
бұзаулардың бронхопневмониясына қарсы ветеринарлық шараларды
ұйымдастыру,жоспарлау және оның экономикасы

Орындаған: ВМ-43
топ студенті

Сатыбалдиева Ж.М

Тексерген: в.ғ.к., аға оқытушы

Есенғалиев Ғ.Ғ.

Орал, 2012

Жоспар:
1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .3
2.Шаруашылыққа жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 5
3.Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 7
4.Ірі қара шаруашылығы саласына сипаттама беру ... ... ... ... ... ... .9

5.Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру...12
6.Ауыл шаруашылығы малдарының ауруына,мал басының өлім-жітіміне талдау
жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.16
7.Кең тараған ауруға сипаттама
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
8.Аталып отырған ауруды жою,алдын-алу шаралары және оны шаруашылықтармен
елді мекендерге таратпау ... ... ... ... ... ... ... ...19
9.Мал дәрігерлік шаралардың экономикалық тиімділігін
бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..23
10.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...25
11.Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..26

Кіріспе
Мал шаруашылығын дамыту қазіргі кезде кең қолдау табуда, бірақ та оған
әр түрлі аурулармен қатар инвазиялық ауруларда өз зиянын тигізуде.
Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауында да
Үкіметке мал шаруашылығын дамытуға, сонымен қатар ветеринария ісін
халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге тапсырма берілген болатын.
Халықты сапалы өнімдермен және жануар тектес шикізаттармен қамтамасыз ету
ветеринария ісінің дұрыс жүргізілуіне де байланысты.
Аграрлық өнеркәсіп кешені қызметкерлерінің, соның ішінде мал
шаруашылығында істейтін еңбеккерлердің алдында өте келелі міндет тұр – ол
халықты жеткілікті мөлшерде азық–түлікпен қамтамасыз ету. Оны орындау үшін
шаруашылықтарға күшті материалдық–техникалық базаны шоғырландырып, әрі
еңбекті ұйымдастырудың озық әдістерін пайдалану керек.
Жалпы мал шаруашылығын дұрыс жүргізу үшін белгілі бір жүйелі әрі
кешенді көзқарас керек. Осындай кешенді жүйенің бір бөлігінен қате кеткен
жағдайда, ол түгел технологиялық циклдің бұзылуына әкеліп соғады. Сондықтан
да, берік жемшөп қорынсыз, ғылыми негізде жолға қойылған асылдандыру
жұмысынсыз айтарлықтай нәтижеге жету мүмкін емес. Мал фермаларынан алынатын
өнімдердің мөлшері және сапасы негізінен сол өнім беретін малдардың
денсаулығына тікелей байланысты. Сондықтан еліміздің мал дәрігерлігі
қызметінің алдында шаруашылықтағы жұмысты жүйелі түрде ұйымдастыру, мал
шығынын азайту міндеттері тұр. Мұның өзі осы салада істейтін оқу және
ғылыми мекемелердің жұмыс нәтижелерін көтере түсуін, ғылым мен озық
тәжірибе жетістіктерін өндіріске дер кезінде енгізуді және мал дәрігерлігі
маманының өз жұмысын өте жоғары кәсіптік дәрежеде атқара білуіне тікелей
байланысты.
Қазақстан Республикасының егеменді ел болу кезінде, әлеуметтік-
экономикалық реформаны дамытуда ветеринарияның маңызы өте зор. Әлеуметтік
экономиканы қайта құру нәтижелі ұйымдастыру деңгейіне байланысты.
Ветеринария ісін ұймдастыруды нашар жүргізу- шаруашылық ісінің бұзылуына,
малдан алынатын өнім сапасының төмендігіне, мал басының кемуіне және
әртүрлі індет ошақтарының пайда болуына әкеп соқтырады.
Республикада ветеринарлық істің жағдайы әлеуметтік- экономикалық
факторларға байланысты. Оған жататындар: қоғамдық құрылыс, өндіріс деңгейі,
ғылыммен мәдениеттің дамуы, жоғары және арнаулы орта ветеринарлық білім
беру орталықтары, ветеринарлық мекемелерді, өнеркәсіпті және ауыл
шаруашылығын білікті мамандармен қамтамасыз ету, сонымен қатар, материалдық-
техникалық жағынан дұрыс жабдықтау. Өкінішке орай, Қазақстан
Республикасында және көршілес тәуелсіз мемлекеттерде әлеуметтік-
экономикалық өзгеріс кезеңі ветеринарлық қызмет жағдайына айта кеткендей
кері әсерін тигізіп отырып. Нарықтық экономика қиыншылығына қарамастан,
мемлекеттік деңгейде ветеринарлық істі жақсарту барысында әртүрлі жұмыстар
жүргізілуде. Мысалы, ветеринарлық заңдар, ережелер, нормативтік- құқықтық
құжаттар, білікті мамандар даярлау, әртүрлі ветеринарлық қызметке арналған
құралдар жасау істері қолға алынуда.

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама
Батыс Қазақстан облысы, Казталов ауданы, Жалпақтал ауылында Атамекен
шаруа қожалағы ауданнан 70 шақырым, ал облыс орталығынан 400 км. Қашықтықта
солтүстік бөлігінде орналасқан. Ол бұрынғы Қисыққамыс ауданы, Бірлік қой
колхозынан 1996 жылы бөлініп шыққан. Шаруашылықтың иелігінде 18 мың га жер
бар. Оның 8 мың га жері жайылым, 6 мың га жері егістік алқап, 2 мың га
жерін Жалтыркөл көлі алып жатыр. Ал қалған бөлігінде қора жай, азық
сақтайтын қоймалар, малшы тұратын үй жай орналасқан. Егіс алқабында дәнді
дақылдардан арпа, бидай, ал шөптерден көбіне жусан көп өседі. Жер бедері
жазық, жартылай шөлейтті, қысы қатты, жазы ыстық.
Қыс мезгілінде аязды күндер 40-80 күнге созылады. Қыс мезгілде қар
жамылғысының қалыңдығы 20-25 см жетеді. Топырақтың қату тереңдігі 1,5 м. Ең
салқын айлары- қаңтар, ақпан. Оның орташа температурасы -10°С-дан -25°С-ға
дейінгі аралықта болады.
Ауа-райының қолайсыз көріністері ерте көктемгі және ерте күзгі аяздар,
атмосфералық және топырақ құрғақтылығы, қуаңшылықпен қатты желдер 17мc
жетеді. Қар жамылғысы наурыз айының соңғы күндерінде түседі.
Жері негізінен қызыл қоңыр, қоңыр, сортан, сор топырақты. Оларда бос,
жусан, бетеге, еркек шөп, өзен жайылымдарында және көлдерді жағалай қамыс,
құрақ аралас шалғынды шөптесін қалыптасқан.
Жауын – шашын аз жауады. Көршілес елді мекендерде Дастан жеке
шаруашылығы және Дана қой шаруашылықтары орналасқан. Шаруашылық барлық
көрші елді мекендермен байланыс жасайды. Қыс азықтарын жазда өз жерінде
егіп жинап алады.
Атамекен шаруашылығы көбінесе ірі қара малын өсіреді. Сонымен қатар,
шаруашылықта өсірілетін малдың өнімдерімен халықты қамтамасыз етеді.
Шаруашылық мал шаруашылығымен тиімді шұғылдану үшін бөлімшелерге
бөлінген. Оларда малдар әртүрлі түрлеріне байланысты бөлек-бөлек ұсталып
бағылады. Бұл бөлімшелердің бірінде малды жұқпалы аурулардың алдын алу
мақсатындағы жүргізілетін шараларға көмекші аулалар мен раскольдер
орналасса, енді бірінде мал тоғытатын орындар және қолдан ұрықтандыру
пункттері салынған.
Шаруашылық – мал шаруашылығын жүргізуге және одан әрі өркендетуге
тиімді жерде орналасқан деп ойлаймын.

3.Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы
Мал шаруашылығы негізінен ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі
салаларының бірі.
Мал шаруашылығының халыққа тигізер пайдасы орасан зор деуге болады.
Ауыл шаруашылығындағы малдардан алынатын өнімдер – тұрғындар мен халықты
азық – түлікпен қамтамасыз етеді. Мысалға, ет, сүт, шикізат өнімдері
былғары, жүн, тері, т.б.көптеген түрлерін атап өтуге болады. Осы аталған
өнімдермен халықты үнемі қамтамасыз етіп отырады.
Мал шаруашылығының маңыздылығы сонша, тіпті адамдар мал немесе мал
шаруашылығы болмаса, тіршілік ету болмас еді. Сол үшінде мал дәрігерлік
қызметінің негізгі бағыты – бұл мал шаруашылығының тиімділігін арттырып,
мал ауруларын және аурулардан болатын шығынды болдырмау, шаруашылықта
аурудан таза мал тобын жасау қажеттілігі туып отыр.
Малды жедел өсіп – өндіру, оларды асылдандыру, олардан барынша мал
өнімін алу үшін , бұл кешендер мен мамандандырылған шаруашылықтардың
денсаулығы мықты, жоғары өнім беретін малмен қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл қожалықта 4000-нан астам мал өсіріледі. Олардың ішінде ірі қара
малы басты роль атқарады. Ірі қара малынан ет бағытындағы және сүт
бағытындағы сиырлар өсіріледі. Малдың өнімділігі орташа деңгейде деуге
болады.
Шаруашылықта ұрық алатын малға қарағанда, басқа малдардан төлдерді 70-
80% дейін алуға ғана мүмкіндік болып отыр. Шаруашылықта сонымен қатар, 2500-
ге жуық қой өсіріледі. Қой шаруашылығынан алынатын өнім жүн мен тері болып
табылады. Осы өнімдерді сату арқылы шаруашылық қорына қосымша ақша көзі
түсіп тұрады. Ірі қара мал шаруашылығынан төл, ет, сүт өнімдері алынса,
бұқалардан ұрық алынады. Шаруашылық осы мал өнімдерін сатудан өзіне
көптеген пайда түсіреді. Сонымен қатар, ол осы өнімдерді сатуда басқа
қалалар мен жеке көршілес жатқан шаруашылықтармен тығыз қарым қатынаста
болып отыр.

4. Мүйізді ірі қара мал шаруашылығы саласына сипаттама беру
Негізінен Батыс Қазақстан облысының Казталов ауданы, Жалпақтал
ауылындағы Атамекен шаруа қожалық өндірісі – мүйізді ірі қара
шаруашылығының мал тұқымы – қара ала сиыр.
Бұл мал тұқымы сүт және ет өнімділіктері жағынан орташа деп
есептелінеді. Мүйізді ірі қара малы жазғы жайылымда және арнулы бағып
күткенде өзіне қоңды жақсы жинайды. Ірі қараны сүт өндіру үшін ұстайды.
Сауын сиырлары интенсивті пайдаланылып, олардан сүтті мол өндіріп және
сүттің санитарлық сапасының жоғары дәрежеде болуы үшін шаруашылықта ірі
қараға мол дәрігерлік қызмет көрсетуді ұйымдастырудың ерекше түрлерін
көздейді. Сүтті сиырлардың күтімін жақсартып, желіннің ауруға шалдықтырмау
шараларын қолданады. Бұзау сиырлар мен жас төлдердің күтімінің талапқа сай
болуы қарастырылады. Осының бәрі мал дәрігерлік жұмыс жоспарында
көрсетіледі.
Шаруашылық ет өндіруге бейімделген болса, мал дәрігері арнайы
агрофеноистиклық шараларды жүргізіп қана қоймай, малды бағып семірту және
бордақылау жұмыстарын жүргізуге атсалысады. Оларды етке өткізгенде тиісті
мал дәрігерлік санитарлық ережелердің орындалуын қамтамасыз етеді.
Шаруашылықтағы мүйізді ірі қара саны 900 бас, 2500-ге жуық қой, 80
бастай жылқы малдары өсіріледі. Ірі қара малын ет, сүт өнімдерін алу үшін
өсірсе, қойдың жүнін өндіруді де қарастырған. Ірі қараны жаз айларында
жайлауға, ал қыс айларында жылы қораларда ұстайды. Қойларды қысты күндері
серуендейтін азықтық алаңдарда қой қорасына оңай кіретін жерде ұстайды.
Аналық қойлар мен қошқарларды бөлек ұстау жүйесі қарастырылған. Сонымен
қатар, ірі қараны да осы жүйе бойынша ұстайды. Мал ұстайтын әр қоражай
зоогигиеналық талапқа сай салынған. Қора климаты 70% ылғалдылықты құрайды.
Желдеткіштер орнатылған, мал нәжістері үшін механикалық көң тазартқыш
арқылы шығарылып отырады.
Қорадағы микроклимат деңгейі мемелекеттік стандартқа сай. Суарым құдық,
кейде көл суы, қорада желдеткіш науалар бар.
Жыл аяғындағы мал басы.
1-кесте.

2011 жыл 2012 жыл
жоспар факт Жоспар факт
Бұзау 750 1945 2000 2000

Мал өнімділігі
2-кесте

2011 жыл 2012 жыл
жоспар факт Жоспар факт
Бұзаулардың ет70 65 70 60
өткізу салмағы
кг. бас
Тәуліктік 700 700 800 700
салмақ қосу.

Мал шаруашылығы өнімінің өндірілуі. 3-
кесте

2011 жыл 2012 жыл
жоспар факт Жоспар факт
өткізілген ет,600 900 600 700
кг.

Сиыр қораларындағы микроклимат көрсеткіштері

№ Микроклимат параметрлері. Сиыр қорасы. Мал төлдету Қолдан
орыны. ұрықтандыру
цехы.
1. Ауа температурасы,ºС 5(3-6) 15(10-16) 18(16-19)
2. Салыстырмалы ылғалдылық,% 70(50-75) 70(50-75) 70(50-75)
3. Ауа алмасуы, м³\сағ бір
басқа
Қыста 15 15 15
Ауыспалы кезең 25 30 25
Жазда 45 50 45
4. Ауа жылдамдығы,м\с
Қыста 0,5 0,2 0,5
Ауыспалы кезең 0,5 0,3 0,5
Жазда 0,8 0,5 0,8
5. Зиянды газдар:
Көмірқышқыл,% 0,25 0,25 0,25
Аммиак, мг\м³ 10 10 20
Қүкіртсутегі,мг\м³ 10 10 10
6. Ауаның микробтармен
залалдануы, м³\1000микроб 70 50 70

5.Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру
Бөлімшелік-ветеринарлық емхана адамның өзіне бекітілген аймағында
шараларды ұйымдастыруға,жүргізуге,бақылауға арналған мемлекеттік мекеме.Ол
сонымен қатар ведомоствалық және жеке меншік,кәсіпкерлік ветеренарлық
қызмет жұмысына әдістемелік басшылық және бақылау жасайды.
Ветеринарлық бөлімше-шағын мекеме,оның құрамында дәрігер фельдшер және
санитарлар бар.Олар шаруашылықтағы ветеринарлық қызмет жұмысын қадағалайды.
Ветеринарлық көмек көрсеткіші үшін төлемақы келісімшарттық бағалары бойынша
алынады. Олар эпизотиялармен күрес және тағы басқа ветеринарлық мәселелерді
жоспарлайды.
Бас дәрігер шаруашылықтағы мал дәрігерлік қызмет жұмысын
басқару,ұйымдастыру, жоспарлау немесе материалдық-техникалық жағынан
қамтамасыз етумен шұғылданады.Сол үшін ол жүргізілетін алдын-алу сақтандыру
шараларын жасап, шаруашылық басшысының қарауына ұсынып, белгілі тәртіппен
бекітеді. Малдың денсаулығын, жай-күйін анықтау клиникалық белгілері,
диогностикалық және диспансерлік зерттеулер арқылы жүргізіледі: Сонымен
қатар, ол азық, жем сапасын тексеріп, малды бағып күту, ұрықтандыру, өсіру,
көбейту ережелерінің орындалуын қадағалайды. Осындай жұмыс нәтижесінде беті
ашылған кемшіліктерді жою үшін және жоспарға сәйкес емдеу, аурулардың алдын-
алу, сақтандыру, сауықтыру ұйымдастырылады.
Бас дәрігер сойыс малдарын клиникалық байқаудан өткізіп, ет және жүн
өнімдерінің жарамдылығы туралы қорытынды береді,тиісті тәртіп бойынша мал
дәрігерлік куәліктер анықтамалар береді.
Бас дәрігер шаруашылықта жүргізілген мал дәрігерлік жұмыстарды
жоспарлау, тіркеу, есеп беру тағы басқа іс-қағаздарын жүргізуді
ұйымдастырады және оны құжаттардың сапалы құрылуын тиісті тәртіппен
сақталуын қадағалайды.
Атамекен шаруа қожалығында жалпы 4000 бас мал бар. Шаруашылықта мал
дәрігерлік қызмет атқару үшін қанша маман керектігін анықтау үшін, әуелі
жалпы шартты мал саны есептеледі, бұл үшін малдың нақтылы саны тиісті
коэффициентке көбейтіледі де, көбейтінді 850-ге бөлінеді. Бұл арада мына
формуланы пайдаланамыз.

Мұндағы: А,Б,В- түлік түрлерімен мал топтарының саны;
К1, К2, К3 – коэффиценттер;
850- әр маманға жүктелген нормативтегі шартты мал
саны;
Атамекен шаруа қожалығында жыл басында 900 сиыр, 2500 қой, 80 жылқы
болған.

Шаруашылықта малдәрігерлік қызмет атқаруға 3 маман қажет.
Шаруашылықтағы мал дәрігерлік еңбек ақысы 25000 теңге, бір күндік
еңбекақысын табу үшін 25,6 күнге бөлеміз. Бронхопневмониямен ауырған
бұзауларды емдеуге 14 күн кетті және 300 бас ірі қараны бронхопневмонияға
зерттеу үшін қан алынды. 1 бас ірі қараның қанын алу 20 тг құрайды.
900*20= 18000 тг.
25000: 25,6=976 мал дәрігерінің бір күндік еңбекақысы
18000 : 25,6=705 фельдшердің бір күндік еңбекақысы
Мал дәрігері мен фельдшердің бір күндік еңбекақысын қосып, оны
емдеуге кеткен 14 күнге көбейтеміз. Сонда еңбек шығыны шығады:
1681*14 күн = 23534
Қораның әрбір 1 м2 дезинфекциалауға 1 тг қарастырылған. Шаруашылықта
12000 м2-лық 8 қора бар.
12000м2*8 =96000
Шв= 23534+ 18000+ 96000 =137534тг.

Шаруашылықтың материалдық техникалық базасына келетін болсақ,
ветеринарлық обьектілер құрамына: 1амбулатория, оқшаулағыш, стационарлық
пункт, құрал-саймандарды сақтайтын бөлмелер, стационарлық дезқұрылғылар,
дез алаңдар, санитарлық пункт, азық қоймалары, дәріхана, қасапхана және 3
автокөлікпен қамтамасыз етілген. Шаруашылықтан 25км қашықтықта өлекселерді
көметін мал моласы жасалынған. Бас мал дәрігері жыл сайын эпизоотияға қарсы
шаралар жөнінде жоспар құрып отырады. Малдар жылына бір рет диагностикалық
тексерістен өтеді. Сонымен қоса профилактикалық иммундеуден және емдік
профилактикалық шара өткізіледі. Мал дәрігерлік жұмыстарды жоспарлау,
тіркеу, есеп беру жұмыстары ұйымдастырылған. Негізгі құжат есебінде ауру
тарихы есептелінеді. Осы құжаттармен қатар ветеринариялық есеп журналдары
толтырады, яғни №1 үлгілі Жануарлардың жұқпалы ауруы жөніндегі есеп және
№2 үлгілі Эпизоотияға қарсы шаралар жөніндегі есеп форма түрінде.
Шаруашылықтағы бар обьектілер кестеде көрсетілген.
Шаруашылықтағы обьектілер
Обьектілердің атауы. Қолданылуы.
Ветеринарлық пункт Малдардың амбулаториялық және стационарлық емдеу,
профилактикалық ветеринарлық- санитарлық шараларды
жүргізу.
Изолятор Ауру малдарды және ауруға күдікті малдарды ұстау.
Санитарлық сойыс Малдарды амалсыздан сою
пункті
Карантин Шаруашылыққа келген малдарды қабылдау, ұстау,
диагноз қоюға, зерттеулер жүргізу және
ветеринариялық- санитарлық өңдеуден өткізу

Шаруашылықтағы құрал- жабдықтар тізімі
№ Аспаптар атауы. Өлшем бірлігі саны
1. Бунзен колбасы. дана 2
2. Лупа. дана 1 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.