Шошқа трихоцефалезін анықтау және емдеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі. Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық университеті.

Паразитология, эпизоотология және
ВСС кафедрасы.

Паразитология және инвазиялық аурулар пәнінен
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Шошқа трихоцефалезін анықтау және
емдеу

Орындаған: ВМ-51топ студнті
Искалиева С.Г.
Тексерген: в.ғ.к., доцент
Шалменов М.Ш.

Орал 2010

Жоспар.
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
2. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Өзіндік ізденіс, оның нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7-8
4. Материал мен зеттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9-11
5. Шаруашылыққа сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .12
6. Шаруашылықтың ветеринарлық-санитарлық жағдайы ... ..13
7. Ізденістің нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
8. Экономикалық зияны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..15-16
9. Өзіндік ізденіс жұмыстарын талқылау ... ... ... ... ... ... ... ... 17
10 .Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
11 .Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19-21
12.Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... . 22-23

1. Кіріспе.
Жалпы паразитология-паразиттер және оларды тудыратын аурулар туралы ғылым. Негізінен ол кешенді ғылым, оның ішінде түрлі паразиттік ағзалардың жіктелуі, морфологиясы, биологиясы, экологиясы кіреді. Олардың қожайындарымен қарым - қатнасы адам, жануар. Өсімдіктерде туғызатын ауруларды және тоғышарлық ететін ағзалармен күресу жолдары қарастырылады.
Паразитологияның негізгі мақсаты-қарапайымдыларды зерттей отырып, олардың жануарларға тигізетін зиянын білу және сол зияндықты сыртқы ортада болдырмау жолдарын қарастыру болып табылады.
Ал паразитология ғылымының негізгі міндеті- үй жануарлары мен құстарды, балықтарды жайлайтын инвазиялық аурулардың қоздырғыштарын табу, оларды жеке зерттеу және алдын алу мен сақтандыру, ең бастысы адам өмірін қауіпсіздендіру.
Осы курстық жұмысымды жазудағы негізгі мақсатым-шаруашылықтағы шошқа трихоцефалді ауруын анықтау және оны жою шараларын қарастыру болып табылады.

2. Әдебиетке шолу.
Трихоцефалез- үй және жабайы шошқалардың Trichocepholis тегіне жататын жұмыр құрттар туғызатын іш құрт ауруы. Олар шошқалардың тоқ ішегеінде, бүйенінде күнелтеді.
Көптеген ғалымдардың шошқаның трихоцефалез ауруының мән - жайын көп жыл бойы жүргізген ізденіс-жұмыстарының арқасында мына жағдайлар анықталған.
К.И. Абуладзенің (1975)[1] мәліметтері бойынша шошқа трихофацеллезінің қоздырғышы- трихоцефалус суюс деп аталады, құрттың бас жағы жіңішке, денесінің соңы жуан келеді. Еркегінің көлемі 2,5 см,ұрғашысының көлемі 3,9-5,3 см. Жұмыртқалары нәжіспен сыртқа шығады, ішіндегі ұрықтары шар тәрізді болып келеді.
Г.И. Диков. М.С. Сабаншиев (1994)[6] деректері бойынша, қоздырғыштар ұзындығы 20-53 мм ұсақ нематодтар юолып келеді. Бас жағы құйрық жағына қарағанда жіңішке болып келеді. Даму циклі тікелей. Сыртқы ортаға нәжіспен бірге бөлінген жұмыртқалар 30-35 күннен соң жұқпалы қасиетке ие болады.Осы кезең аралығында олардан инвазиялық балапан құрт өсіп шығады.
Шошқа ағзасына азықпен немесе сумен бірге түскен трихоцефал жұмыртқалары 6-7 аптадан соң құрттарға айналады.
Я.Н. Захряновтың (1955)[5] еңбектеріне сүйенсек трихоцефалезбен көбінесе жетім торайлар көбірек ауырады. Трихоцефалезді инвазияның экстенсивтілігі 5 айлық жасқа дейін жоғарылайды да, сонан соң төмендейді. Ересек шошқалар экстенсивтілігі және интенсивтілігі өте төмен.
Негізінен шоқалардың зақымдануы күзде көбірек болады, ал көктемде азаяды.
М.Ш. Акбаеваның (2002)[4] мәліметіне сүйенсек, трихоцефалезбен ауыратын торайлардың жас шамасы мен саны мынадай:2-4 айлық торайлардың 39,15%-ы,4- 6 айлық торайлардың 32%-ы,6-8 айлық торайлардың 25,2%-ы,8-12 айлық торайлардың 9%,1 жастағы торайлардың 3,2%-ы шалдығады.
Ю.К. Богольленскийдің (1991) мәліметі бойынша, құрттар өздерінің қылдай жіңішке басымен ішектің кілегей қабатын жарақаттайды , қантамырлардың бүтіндігін бұзады. Ағзаға қабыну процесін үдетеді , қан күрделң өзгеріске ұшырайды, көп мөлшерде эритроциттер азаяды, гемоглобин кемиді.
Т.К. Ралсовтың(1991) дерегі бойынша, аурудың жіті формасында жануарлардың арықтауы, әлсіреуі жүйке жүйесінің өзгерістері байқалады. Торайлардың іші өтуі, кейде қан аралас болады. Аурудың ауыр сатысы өлңммен аяқталады. Созылмалы түрінде тәбеттің бұзылуы және асқазан ішек трактасының бұзылуы байқалады.
Д.Н. Антепиннің(1964) мәліметі бойынша трихоцефалезден өлген шошқалардың катаралды гастроэнтериті, катаральды фифтеритикалық колит және проктит, паренхиматозды мүшелердің дистрофиясы, өкпенің қабынуы мен қанға толуы, катаральды лимфодениті байқалады.
Я.П. Дьянковтың(1985) еңбектері бойынша, трихоцефалез қоздырғышы жабысқан жердің қабынуы, ішектердің кілегейлі қабынуы, ішектердің кілегейлі қабыңының қабынуы және некроз болады.
М.С. Сабаншиевтің(2003) деректеріне сүйенсек, диагнозды аммиак ерітіндісінде нәжіс фюллеборн әдісі арқылы қоянды. Сонымен қатар, Щербович әдісі арқылы да қоюға болады. Трихоцефалюс қоздырғыштары табу үшін ішекті жарып қараймыз. Жарып қарау кезінде ішектің кілегей қабықшасының қабынғанын, қан құйылу нүктелерімен табылғанын байқаймыз.
С. Сыбанбаевтың (1970) мәліметі бойынша, трихоцефалез ауруы кезінде дегельминтизация жүргіз үшін фенбендазол (панакур), фебантел (ринтал), нильверм, нафтамон препараттарын қолданамыз. Фенбендазолды 0,033гкг дозасында азықпен бірге күніне екі рет қолданамыз.
В.П. Иваюктің(2007) еңбектеріне сүенсек, ауырған жануардың дегельминтизациясы үшін бір реттік дозада (0,075млкг салмағына) бұлшық ет ішіне (мойын аумағына),екі рет бубумен енгізу керек.
Н.В. Демидовтың (1987) мәліметтеріне сүйене отырып, шошқалардың трихоцефалез ауруларымен күрес жүргізу немесе алдын алу үшін сәтсіз шаруашылықта мыналарды жүргізу қажет.
1). Торайларды құнарлы азықтармен азықтандыру және таза, құрғақ қораларда ұстау керек.
2).Шошқа қораларын күңнен тазалап отыру және айына1-2 рет едендімен қабырғасын сілті ерітіндісімен және ыстық сумен жуып отыру қажет.
3).Торайларды құрғақ, таза, күн сәулесі түсетін қораларда ұстау.
4). Торайларды 30-45 күн сайын аурудын алдын алу мақсатында дегельминтизация жасап отыру қажет.
Т.А. Кательниковтың (1974) деректері бойынша, мамандандырылған шошқа өсіретін шаруашылықтарда сақтандыру шараларын жүргізу кезінде шошқа өсіру технологиясы ескеріледі. Торайлар өсіруге бейімделген шаруашылықтарда немесе шошқаларды өсіру циклі аяқталған шаруашылықтарда өзге шаруашылықтардан шошқа басын толықтыру үшін әкелінген төлмен және асыл тұқымды шошқалармен бірге инвазиялық ауысуына жол бермейді. Осыған орай жаңадан әкелінген шошқаларды карантинде тұрған кезде гельминтоздың бар жоғын тексереді және қажет болған жағдайда дегельминтизациялайды. Сақтандыру үшін пиперазинмен дегельминтизация жасайды.
Г.А. Кононовтың (1982) мәліметі бойынша жазда және күзде торайларды 35-40 күндігінде,одан кейін 50-55 күндігінде және үшінші рет 90 күндігінде дегельминтизациялайды. Құрал-жабдықтарды 5% натрий су тотығы ерітіндісінде сақталады. Көңді дер кезінде жинап алып залалсыздандырады.

3.Өзіндік ізденіс, оның нәтижесі.
Трихоцефалез-Trichocephalus sius тұқымдасына жататын нематодтар тудыратын шошқалардың (жабайы қабандардың) ауруы.
Trichoephaliolae Trihocephalata отрядына жататын соқыр ішекте мекендейтін нематод.
Қоздырушысы-трихоцефалюстер жіңішке ұзын боымен және жуан құйрығымен сипатталады. Бас бөлігі шамамен алғанда құйрығынан 2,5 есе ұзын болып келеді.Еркегінің ұзынндығы 2-5см,құйрығы дөңгелек, спикуласы біреу, ұзындығы1,734-2,550 мм. Спекулерин қынабы қылтанақпен жабылған ұрғашысының ұзындығы 3,9-5,3см. Сарпайы денесінің алдыңғы жіңішке және артқы жуан бөлігінің шекарасы ашылады. Жұмыртқасының мөлшері
0,052-0,06x0,027-0,030 мм, тығыз қабықпен қапталған.Трихоцефалюстер аралық иесінен дамиды. Трихоцефалюстің жұмыртқасы сыртқы ортаға нәжіс арқылы бөлініп шығады. Сыртқы ортадан жағымды температурада және жеткілікті ылғалда жұмыртқадан 21-28 күнде личинка дамып шығады. Шошқалардың ауру жұқтыруы инвазиялық жұмыртқаларды азықпен немесе сумен жұтқан кезде болады.
Жануарлардың ішегіне балапанқұрт жұмыртқадан түседі, содан соң соқыр ішекке түсіп, одан соң жартылай гелтминтке айналады. Шошқаның ішегінде трихоцефалюстар 77-114 күн өмір сүреді.
Шошқа трихоцефалез барлық жерде таралған. Сәтсіз шаруашылықта инвазияның экстенсивтілігі 80% жетеді. Көбінесе енесінен айырылған торайлар мен бордақылауда тұрған шошқалар ауырады. Жануар көбінесе жазда жайылымдарда, шошқа қорасының территориясында, қоражайда зақымданады. Инвазиялық жұмыртқа механикалық жолмен құс арқылы, шыбын, қоңыз, жер құрттары арқылы таралуы мүмкін. Торайлар өмірінің алғашқы күнінен ақ айналадағы заттар арқылы енесінің емшегі арқылы жұғуы мүмкін. Трихоцефалез көбінесе аскаридозбен эзофагостамоздың араласқан формасында өтеді.
Трихоцефалюс жұмыртқасы жоғары температураға төзімді, сонымен қатар күн сәулесі мен шіруге де аз төзімді болып келеді. Тіке түскен күн сәулесімен шошқа қорасының территориясында олар бес жеті күнде өледі.Көңді салқын жерде сақтаған трихоцефалюс жұмыртқалары жеті айға дейін тіршілік қаблетін сақтайды. Олар химиялық затардың 5%- креосин,2%-ті хлорлы әктің әсерлеріне төзімді болып келеді.
Трихоцефалюстар ішектің кілегейлі қабықшасына еніп, оны жарақаттайды, қантамырларының бүтіндігі бұзады, ішекте қабыну процестерін тудырады, тоқ ішектің катаралды дефракциясын тудырады. Кілегейлі қабықшаның терең қабатында белсенді дегенеративті процесс жүреді. Негізінен шырышты қабықшаға қалталанған қабаттардың эпителиясы, мезентериалды лимфа түйіндерінде-лимфаденит, бауырда ақуызды және аздаған майлы дистрофия пайда болады. Қанда көптеген өзгерістер жүреді: гемоглабиннің құрамы төмендейді, эритроцитттер саны азаяды, лейкацитоз байқалады, ақуыз сарысуымен қанттың жалпы мөлшері азаяды.

4.Материал мен зерттеу әдістері.
Ауырған шошқаларда шаршау, әлсіреу, арықтау байқаларды. Азғана уақытта температурасы көтеріледі, тыныс алуы қиындайды, іші өтеді кейде қан аралас, тәбеті төмендейді.Ауырған жануарда қалшылдау байқалады, жер бауырлап жүреді, құсақ қабырғасы ауырсынады. Кейде ауырған шошқалар ит құсап шоқшиып отырады. Торайлардың арасында өлім-жетім болуы мүмкін. Гельминтоздық созылмалы түрінде шошқалардың жемге зауқы болмайды және оның іші тиылмай өтеді.
Трихоцефалез ауруын анықтау үшін диагностикалық зерттеуге сүйенеміз.
Жалпы диагностика дегеніміз-профилактикалық шараларды жүргізу және қажетті ем жүргізу мақсатында ауру жануарларды зерттеу әдісі болып табылады.
Гелминтоздардың диагностикасы өзінің ерекшелігімен, дәлдігімен ерекшеленеді. Осы мақсатта өмірлік және өлімнен кейінгі диагностикалық зерттеулер жүргізеді.
Гельминтокопроскопиялық және арнайы зерттеулерге қанды, несепті, теріні, бұлшықетті, көзден аққан сұйықтықты және тағы басқа зерттеулер жатады.
Гельминтокопроскопиялық зерттеулер: гельминтоскопиялық (гельминттерді және олардың фрагменттерін табуға көзделген), гельминтоовоскопиялық (латынша"ovum" жұмыртқа) және гельминтоларвоскопиялық болып бөлінеді.
Трихоцефалез ауруының қоздырғышының жұмыртқасын табу үшін ауру шошқаның нәжісін зерттейміз. Нәжісті зерттеу үшін жануардың тік ішегінен аламыз, сонымен қатар жыныс мүшесінен де алуға болады. Ішектен алынған сынамаларға зерттеу жұмыстары сол күні жүргізілуі керек. Егер ондайжағдайда көретмесе сынаманы тоңазытқышта3-4 градус температурада (12-14 сағат) қою керек.

Нәжісті ұзақ сақтау үшін химиялық консерванттармен консервілеу керек. Сонымен қатар, Борбагалло сұйықтығын да қолдануға болады. Біздер осы бағытта көптеген зерттеулер жүргіздік, мысалы:
Өңделмеген жағымды әдісі- оңай, қарапайым әрі нәтижелі болып келеді. Зерттеу жүргізу үшін нітиженің аздаған бөлігеін аламыз да затық әйнекке салдық, 2-3 тамшы суда немесе глицериннің сумен қоспасында (1:1) қатынасында араластырдық. Содан соң микроскоппен қарадық. Нәжісінде трихоцефалез жұмыртқаларын таптық.
Фюллеберон әдісімен зерттеу үшін ас тұзының қайнату арқылы алынған бөлңгңн алдық. Ерітіндіні дәке арқылы сүзіп бөлме температурасында салқындаттық. Содан соң 5-8 г нәжісті алып, фарфор ыдысқа салы үстіне азғана тұз ерітіндісін құйдық. Мұқият араластырған соң қоспаға 150-200 мл ерітінді қосып, құрғақ, таза стаканға құйып, таяқшамен араластырдық. Содан соң микроскоп арқылы қарап трихоцефалюс жұмыртқаларын таптық.
Щербовия әдісі. Флотациялық сұйықтық ретінде мына ерітінділердің біреуін қолдануға болады: магний сульфаты, натрий тиосульфаты, натрий нейтраты.
Алдымен нәжісті грек жаңғағындай мөлшерінде алып стаканға салдық, үстіне 40-60 литр су қоып , әйнек таяқшамен біртекті қоспа пайда болғанша араластырдық. Егер зерттелетін нәжістің концентрациясы қатты болса, келімен араластыруға болады. Содан соң қоспаны металдан жасалған құрғақ стаканға құйдық. Бетіндегі сұйықтықты төгіп қалғанын центрифугалдық пробиркада . Бетіндегі сұйықтықты төгіп қалғанын центрифугалдық пробиркада2-3 минут центрифугалдық. Содан соң оған магний сульфаты ерітіндісін қостық. Пробиркадағы қалдықты Әйнек таяқшамен араластырып, тағы да 1-2 минут центрофугалдадық. Содан соң микроскоп арқылы қарап, трихоцефалюс жұмыртқаларын таптық.

Акбаева әдісі. Бұл әдіс жұмыртқалар мен гельминттердің өлі жасушаларын анықтауға маңызы зор. Осы мақсатта рентген фотопленкасын торша дайындаймыз. Торшаны дайындау үшін сызғыш, церкуль ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.