Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозының балау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық – техникалық университеті

“Эпизоотология, паразитология

және ВСС” кафедрасы

Инвазиялық аурулар пәнінен

Тақырыбы: “ Күйістілер хабертиозының ветеринарлық-санитарлық шаралары”

Орындаған: ВМ- 55топ студенті

Утешева А.М.

Тексерген: в.ғ.д., профессор

Шалменов М.Ш.

Орал, 2012
Мазмұны

Бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Тақырыптың
өзектілігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4
Зерттеудің
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 4
Зерттеудің
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 4
1. Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .5

1.1.Орналасуы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...8
1.2.
Таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 8
1.3.
Қоздырғышы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...9
1.4. Өсіп -
өнуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .10
1.5. Эпизоотиялық
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.10
Үнемдік
зияны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .11
1.6. Аурудың өрбуі мен сырт
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
1.7. Өлекседегі
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .12
1.8.
Балау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...12
Салыстырмалы
балау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... 12
1.9.
Сауықтыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .13
1.10. Сақтандыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...14
Өзіндік
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... 15
2. Материалдар мен зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.1. Шаруашылыққа
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.2. Диагностикалау дегельментациялау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3. Жануарларды тірі және өлген кездегі балау
әдістері ... ... ... ... ... .20
Өзіндік зерттеудің
нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..20
3. Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозының БҚОда таралуы және
ветеринарлық – санитарлық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
3.1. Қамысты шаруашылықтарындағы жануарлардың ішек құрттарымен

залалдануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..22
3.2. Қамысты шаруашылықтарындағы күіс қайыратын жануарлардың
хабертиозын
балау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .22
3.3.Қамысты шаруашылығындағы күіс қайыратын жануарлардың хабертиозын
сауықтыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 22
3.4. Хабертиозға шалдыққан жанурларға антигельминттік дәрілерді
жегізгендегі үнемді
тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...25

Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Кіріспе
Жануарлардың паразитарлық аурулары кеңінен тараған және
мал шаруашылығында үлкен зардап тудырады, ал олардың көп бөлігінің адам
денсаулығына тигізер зардабы зор.
Асқазан –ішек жолдарының құрт аурулары ауыл шаруашылығына көп зиян
келтіреді. Сонымен қатар адам өмірі үшін де қауіпті ауру. Негізінен күйіс
қайыратын жануарлардың хабертиозы аралық иесісіз дамып сыртқы ортаға
таралатын ауру.
Қазақстан Республикасының барлық елді – мекендерінде,соның ішінде
бұл ауру Шығыс, Солтүстік жерлерінде, таулы аймақтарда кқп
кездесетіндіктен, Батыс жерлерінде тек, аралас инвазия кезінде көрініп
отырады.Бұның себебі ауылдық, аудандық, қалалық аймақтарда малдәрігерлік –
санитарлық шаралардың төмендегі, әрі дер кезінде дегельминтизация жүргізбеу
салдарынан.
Қоздырғышы - Chabertia ovina – сарғыш-ақ түсті нематод. Басының
соңында қатты ауыз капсуласы тіссіз орналасқан,ауыз саңылауы жұлық
жапырақшаларымен қапталған.Паразиттің ауыз саңылауы үлкен шар тәрізді
немесе ұршық тәрізді келеді. Жануарлар хабертиялармен азықпен немесе
ауыз судан жұқтырады, организмге түскеннен соң 32-60 күннен кейін олар
жартылай ересек сатысына жетеді.
Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозы жануардың жалпы жағдайын
төмендетіп,азыққа тәбеті тартпай қалады,қан аздық,іш қату,іш өту,терісінің
жүні түсіп,экномикалық шығын келтіреді.
Қазіргі кезде ауылшаруашылық малдарының түрлі ауруларының алдын –
алу және емдеу үшін көптеген антигельминттік препараттар қолданыста, оларды
тиімді қолдана білу әрбір ветеринарлық маман мен шаруашылық иелерінің
қолында.

Тақырыптың өзектілігі. Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозы –
ауыл шаруашылық малдарына жем-шөппен,сумен ішіне түседі. 27-28 0 С
температурада жұмыртқадан инвазиялық личинкалар 4 күн ішінде дамып
үлгереді,ал бөлме температурасында - 7 күн ішінде дамиды. Жануар
личинкаларды жұтқаннан кейін – 32-100 күннен соң жартылай ересек
сатысына дейін дамиды. Ауру әсіресе жас төлдерде анық білінеді. Бұл
ауру ішек-қарын жолдарының стронгилятоздарымен қатар жүретіндіктен және
аралас инвазия кезінде жекеленген жануарларды ауруға шалдықтырады.
Хабертиозға шалдыққан мал өнімінің санымен сапасы төмендеп, кейде
өлімге душарлайды.Осы қысқаша келтірілген мағлұматымыз күйіс қайратын
жануарлардың хабертиозы әлеуметтік және үнемдік проблема екендігін
көрсетеді, сол себепті бұл бүгінгі таңда аса өзекті мәселе.
Зерттеудің мақсаты. Күйіс қайыратын жануарлар хабертиозының таралуын,
балауын, сауықтыру және алдын-алу жолдарын анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
- Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозының таралу деңгейін анықтау;
- Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозының балау;
- Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозын сауықтыру шаралары;
- Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозын сақтандыру шаралары;

1. Әдебиетке шолу
Шабдарбаева Г. С. [1] деректері бойынша даму сатысы –геогельминт.
Геогельминт, дамуы тiкелей өтедi. Имаго сыртқы ортаға жұмыртқаларды бөледi,
олардың iшiнде 2-3 күннен кейiн балаң құрт қалыптасады, жұмыртқаның
кабығынан босайды, сыртқы ортада екi рет түлеп, залалдандырғыш сатысына,
яғни залалдандырғыш балаң құртқа айналады. Жем-шөппен, сумен олар сау
малдың iшiне түседi де, iшектiң кiлегей қабаттарын кiрiп, бiршама уақыт
iшiнде екi рет түлеп, қайтадан iшектiң қуысына ауысады. Сонымен қатар 50-
60 күнде олар ересек құрттарға айналады. Мал iшегiнде хабертиялар 7-8 айдай
тоғышарлык етедi.
Кереев Я. М., Шалменов М. Ш. [2] деректерінде хабертиялар
трихостронгилид тәрізді өтеді,олар аралық иесінің қатысуынсыз дамиды.
Еркектері тоқ ішекке жұмыртқасын тастайды,ол нәжіспен бірге сыртқы ортаға
бөлініп шығады. Жұмыртқа сыртқы ортаға шыққаннан кейін балапанқұртқа
айналады, 38-40 сағаттан соң жұмыртқа қабықшасын босатады.5-7 күннен кейін
инвазиялық сатысына жетеді. Жануарлар хабертиялармен азықпен немесе
ауыз судан жұқтырады, организмге түскеннен соң 32-60 күннен кейін олар
жартылай ересек сатысына жетеді.
Кармалиев Р. С. [3] деректеріне сүйенсек, Батыс Қазақстан
облысындағы кездесетін ішек –қарын жолдарының гельминтоздарына емдік
мақсатта әр түрлі препараттарды қолданып, эпизоотологиялық жағдайына
байланысты сәйкес келетіндерін зерттеп қолданылған. Ауыл шаруашылық
малдарының ішек –қарын жолдарының гельминтофаунасын анықтау кезінде нәжіс
сынамасын Фюллеборн әдісі мен гельминто- овоскопиялық зерттеу жүргізген.
Онда антигельминттік препараттардың нәтижесі мынадай фенкур гранулят –
22,2%, беламизон- 10%, аверсект - 1%, аверсект +, нильверм, вальбезан,
-2,5% және кубен. Зерттеу барысында жануарлардың әр түрлері,жынысы,
түрлі жастағылары қолданған. Жануар түрлеріне байланысты препараттардың
нәтижесі әрқалай болған.
Абуладзе К. И. [4] деректерінде хабертиялар тоқ ішектің сірлі
қабығын зақымдап, онда патогендік токсиндер бөледі, жануардың жалпы
жағдайы төмендейді, анемия байқалады,тәбеті төмендейді,өнімділігі
нашарлайды. Ішек – қарын жолдарының моторлы –секреторлы функциясын
бұзып, дисбактериоз туындайды, организм мен ұлпаларда цинк, магний,
натрий, темір дефициттерінің пайда болуына әрекет етеді.
Акбаев М. Ш. [5] айтуы бойынша нематодтар ішек қарын жолдарының
әр бөлігінде – қарында ( гемонхустар, кейде остертагия,
трихостронгилюстар), жіңішке ішекте ( нематодирустар, буностомдар, және
т.б.) және тоқ ішекте ( эзафагостомумдар, хабертиялар және т.б). Бұл
ішек – қарын жолдарының нематодтары өте кең тараған, дүние жүзінің барлық
елдерінде кездеседі. Нематодтармен залалданған жануарлар, әсіресе төлдер
жиі шалдығады, олардан алынатын ішек шикізаттарына зиян келтіріп,
экономикалық шығын туғызады.
Котельников Г. А. [6] мәліметі бойынша жұмыр құрттарды анықтауда
гельминтоларвоскопия және гельминтоовоскопия әдістері қолданылады.
Кадыров Н. Т. [7] мәліметі бойынша тірі кезінде диагнозды нәжісін
Фюллеборн әдісімен тексеру арқылы қояды, хабертиялардың түріне жататын
жұмыртқаларын табу арқылы.
Есжанова Г.Т., Танраев А.Д., [8] зерттеулерінде ивермектин
препаратымен бірге антигистаминді димедрол препаратын ішек –қарын
жолдарының стронгилятоздарына фармакодинамикасының әсерін зерттеген. Бұл
зерттеу барысында жануарларды төрт топқа бөліп, І топқа ауру жұқтырмаған
жануарлар болғанда, қалған үш топта ішек – қарын жолдарының
стронгилятоздарын жұқтырған жануарлар ұсталған. Қалған ІІ,ІІІ,ІV
топтағылар препаратқа төзімді келген. ІІ топтағы жануарларға ем
қолданбаған, ІІІ топтағы жануарларға ивермектинді,50кг жануар салмағына 1
мл мөлшерде тері астына енгізген, ал осы кезде ІV топтағыларға
ивермектиннен басқа 0,3г мөлшердегі димедролды бұлшықет ішіне 7 күн
тағайындаған. Зерттеу қорытындысында екі препаратты қатар қолданғаннан
қан құрамындағы гемоглобин мен бета- липопротеидтердің көтерілгені және
күрделі ақуыздарының тасымалдану байқалған.
Танраев А.Д. [9] деректерінде Шығыс Қазақстан облыстарындағы ірі
қара малының ішек –қарын жолдарының паразиттік ауруларын зерттеген.
Копрологиялық зерттеу әдістері анықтағандай ішек - қарын жолдарының
ауруларын тудыратын гельминттердің бірқатары ұлтабарда, соның ішінде
трихостронгилдер мен маршаллагиялар -100%, остертагиялар мен копериялар
-62,5%,сонымен қатар тоқ ішекте эзофагостомдар -62%, хабертиялар – 14,3%,
эймериялар- 13% т.б.
Серікбаев Б.К. [10] зерттеулерінде қойлардың ішек –қарын
жолдарының стронгилятоздары кезінде резистентін көтеру мақсатында
лебамизол, дибазол, метазабицидан, пентоксил, тривитамин жекелей және
антигельминтермен қатар қолданған. Нәтижесінде тірілей салмағының
жоғарлауы, инвазияның қарқындылығын төмендетеді,ұзақ уақытқа дейін
аурудың қайталанбауының алдын алады.
Омаров Б.Б., Сулейменов М.Ж. [11] мәліметтерінде қойдың ішек
–қарын жолдарының гельминтозы кезіндегі 10% альбендазен ұнтағының
тиімділігін Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданындағы Ақжал қой
шаруашылығында анықтаған. Антигельминттік тиімділігін тексеру мақсатында
нематодироз, хабертиоз, буностомоз және монезиозбен ауырған қозыларды
іріктеп, оларды бақылаушы және тәжірибелік топтарға бөлген. Тәжірибелік
топтағыларға 0,5 г препаратты 10кг жануар салмағына тағайындап, 7
күннен кейін Фюллеборн әдісімен гельминтологиялық зерттеу жүргізген.
Препараттың тиімділігі 100% құраған.
Колесников В.И. [12] мәліметтерінде жоғары антигельминттік
преараттардың ішінде жоғары нәтиже көрсеткен Альбен-форте,оның
құрамында альбендазол мен оксиклозанид кіреді.

1. Орналасуы
27-28 0 С температурада жұмыртқадан инвазиялық личинкалар
4 күн ішінде дамып үлгереді,ал бөлме температурасында - 7 күн ішінде
дамиды. Жануар личинкаларды жұтқаннан кейін – 32-100 күннен соң
жартылай ересек сатысына дейін дамиды. Ауру әсіресе жас төлдерде анық
білінеді.
Көбінесе хабертиоз аралас инвазия кезінде, асқазан - ішек жолдарының
стронгилятоздарымен қатар жүреді. Күйiстiлердiң тоқ iшегiнде, бүйенде өмiр
сүредi. Ал олардың балаң құрттары өздерiнiң өсу сатысында ащы iшек пен тоқ
iшектiң кiлегей қабатының астында бiршама уақыт күнелтедi. Жем-шөппен,
сумен олар сау малдың iшiне түседi де, iшектiң кiлегей қабаттарын кiрiп,
бiршама уақыт iшiнде екi рет түлеп, қайтадан iшектiң қуысына ауысады.
Сонымен қатар 50-60 күнде олар ересек құрттарға айналады. Мал iшегiнде
хабертиялар 7-8 айдай тоғышарлык етедi.

1.2. Таралуы
Хабертиоз қоздырғышы – сарғыш -ақ түсті нематод. Басының соңында
қатты ауыз капсула тіссіз орналасқан, ауыз саңылауы жұлық
жапырақшаларымен қапталған.
Қой хабертиозы Алматы, Шығыс Қазақстан, Семей, Талдықорған, Жамбыл,
Көкшетау, Қостанай, Павлодар, Солтүстiк Қазақстан және Орал өңiрлерiнде
жиi кездеседi. Хабертиозга негiзiнен алғанда ұсақ малдар, атап айтқанда қой
және ешкi көп шалдығады. Мал өлiмi қыс, сондай-ақ көктем айларында 40%
дейiн жетедi. Қозыларда хабертиоз алғаш рет маусым айында бiлiнiп, қазан
айында қозуының ең жоғарғы деңгейiне жетедi. Бiр жастан асқан төлде және
сақа қойларда ерте көктем мен жаз-күз айларында байқалады.

1.3. Күйіс қайыратын жануарладың хабертиозының қоздырғышы

Хабертиоз қоздырғышының жіктелуі

Топ үсті – надтип – Scolecida (төменділер, амерлық құрттар) Топтама – тип
– Nemathelminthes - алғашқы қуыстылар

Тек тармағы – класс – Strongylata – жұмыр құрттар

Тобы – отряд – Nematoda – қармалауышы бар құрттар
Тұқымдасы – семейство – Strongylidae – стронгилидае

Түрі – вид - Ch.ovina –күйіс қайырытындардың хабертиясы.

Қоздырғышы - Chabertia ovina – сарғыш-ақ түсті нематод. Басының
соңында қатты ауыз капсуласы тіссіз орналасқан,ауыз саңылауы жұлық
жапырақшаларымен қапталған.Паразиттің ауыз саңылауы үлкен шар тәрізді
немесе ұршық тәрізді келеді. Еркектерінің соңғы жағына қарай көп лопасты
өткір бурсалары болады.Лопастары бір–бірімен саусақ тәрізді қабырғаларымен
жалғасқан. Хабертиялар iрi құрттар, олардың тұрқы 1,3-2,6 см дейiн
жетедi.Денесiнiң жуандығы, оның басынан құйрығына дейiн бiркелкi болады.
Басы төмен қарай сәл кисайған, дамыған ауыз қуысы шар сиякты тiстерi
жоқ.Ауыз тесiгi екi қатар орналасқан, ұшы үшкiр жапырақшалармен
көмкерiлген.Еркектерiнде құйрық буылтығы қысқа, қоңыр түстi, жолақ
сызықтары бар, спикулалары екеу, олар тең боп келедi және жiптей жiңiшке
рулек деп аталатын мүше бар. Ұрғашылардың батегi дененiң орта жағынан
ашылады.

Қоздырғыштың морфологиясы Геогельминт, дамуы тiкелей өтедi. Имаго
сыртқы ортаға жұмыртқаларды бөледi, олардың iшiнде 2-3 күннен кейiн балаң
құрт қалыптасады, жұмыртқаның кабығынан босайды, сыртқы ортада екi рет
түлеп, залалдандырғыш сатысына, яғни залалдандырғыш балаң құртқа айналады.
Жем-шөппен, сумен олар сау малдың iшiне түседi де, iшектiң кiлегей
қабаттарын кiрiп, бiршама уақыт iшiнде екi рет түлеп, қайтадан iшектiң
қуысына ауысады. Сонымен қатар 50-60 күнде олар ересек құрттарға айналады.

1.4. Өсіп - өнуі
Геогельминт, дамуы тiкелей өтедi. Имаго сыртқы ортаға жұмыртқаларды
бөледi, олардың iшiнде 2-3 күннен кейiн балаң құрт қалыптасады, жұмыртқаның
кабығынан босайды, сыртқы ортада екi рет түлеп, залалдандырғыш сатысына,
яғни залалдандырғыш балаң құртқа айналады. Жем-шөппен, сумен олар сау
малдың iшiне түседi де, iшектiң кiлегей қабаттарын кiрiп, бiршама уақыт
iшiнде екi рет түлеп, қайтадан iшектiң қуысына ауысады. Сонымен қатар 50-
60 күнде олар ересек құрттарға айналады. Мал iшегiнде хабертиялар 7-8 айдай
тоғышарлык етедi

1.5. Эпизоотиялық мәліметтер
Қой хабертиозы Алматы, Шығыс Қазақстан, Семей, Талдықорған, Жамбыл,
Көкшетау, Қостанай, Павлодар, Солтүстiк Қазақстан және Орал өңiрлерiнде
жиi кездеседi. Хабертиозга негiзiнен алғанда ұсақ малдар, атап айтқанда қой
және ешкi көп шалдығады. Мал өлiмi қыс, сондай-ақ көктем айларында 40%
дейiн жетедi. Қозыларда хабертиоз алғаш рет маусым айында бiлiнiп, қазан
айында қозуының ең жоғарғы деңгейiне жетедi. Бiр жастан асқан төлде және
сақа қойларда ерте көктем мен жаз-күз айларында байқалады.
Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозының кең таралуының басты
себептері мынадай:
1. Жануарларды жоспарлы түрде алдын – ала ғылыми негізде белгіленген
мерзімде дегельминтизацияланбауы
2. Дегельминтизация жасаған дәріні берілгеннен кейін жануарларды
жайылымға жаю, ал, нұсқауы, тәртібі бойынша дұрыс қадағаламау, осы
айтылған жайттардың эпизоотиялық маңызы өте зор. Көптеген ғылыми
зерттеулерге қарағанда хабертиозбен экстенсивті залалдануы деңгейі
осындай:
- Ірі қара малы 3,7 – 60 % - ға дейін;
- Ұсақ мүйізді мал (қой, ешкі) 0,4 – 51 % - ға дейін;
- Жабайы жануарлар 2,7 – 48 % - ға дейін;

Үнемдік зияны
- негізінен асыл тұқымды жануарлар жүдеп, ауруға шалдығады;
- егер ұрғашы жануарлар ауру болса, олардың төлдеу деңгейі
кешеуілдейді. Сонымен қатар олардың басқа ауруларға қарсы күресетін
иммунды қорғаныш күштері де нашарлайды;
- негізінен хабертиоздың таралуы ауыл шаруашылығы үшін үлкен зиян
тигізеді;
- хабертиозбен қатар жүретін ішек –қарын жолдарының гельминттік
ауруларынан ауылшаруашылық жануаларының өнімділігі төмендеп,
экономикалық шығын келеді.

1.6. Аурудың өрбуі мен сырт белгілері
Хабертиялар тоқ ішектің сірлі қабығын зақымдап, онда патогендік
токсиндер бөледі, жануардың жалпы жағдайы төмендейді, анемия
байқалады,тәбеті төмендейді,өнімділігі нашарлайды. Ішек – қарын
жолдарының моторлы –секреторлы функциясын бұзып, дисбактериоз туындайды,
организм мен ұлпаларда цинк, магний, натрий, темір дефициттерінің пайда
болуына әрекет етеді. Жас төлдерде

1.7. Өлекседегі өзгерістер
Өлексе өте арық. Тоқ iшек пен тiк iшектiң қатпарлары сiлiкпе iркiлулермен
толғандықтан, олар жуандаған, iшiндегiсi сұйығы қоңыр түске боялған,
арасынан хабертиялар табылады. Тоқ iшектiң кiлегей кабығы iсiнген,
қызарған, қалыңданған, қаптаған ноқаттық қанталаулар, көлемi тары
дәнiндегiдей жаралар пайда болады.
1.8. Балау

Тірі кезінде диагнозды нәжісін Фюллеборн әдісімен тексеру
арқылы қояды, хабертиялардың түріне жататын құрт жұмыртқаларын табу
арқылы. Сонымен бірге клиникалық белгілеріне және тері ішіндегі
аллергиялық реакцияның нәтижесіне қарай қойылады.

Салыстырмалы балау
Салыстырмалы балау үшін гельминтоскопия жүргізеді және де балаң
құрттардың құрылысына қарап қандай таспа құрттарға жататынын анықтайды.
Өлгеннен кейінгі диагнозды тоқ ішекті тексеру арқылы табады. Ішектегі
заттарды шайып, қалғанын бинокулярлы луппамен немесе микроскоппен үлкейту
арқылы тексереді. Ішектің кілегейлі қабығында луппамен тексеру арқылы
зерттейді.

1.9. Сауықтыру
Хабертиозға қарсы антигельминтиктердің бәрі бірдей жарамайды, олардың
ішінде тек күйіс қайыратындардың жұмыр құрттарына қарсы түрі қолданылады.

Кереев Я. М., Абсатиров Ғ.Г., Сарсентаева А.А., [18] мәліметтері бойынша
Беламизол -10 - ірі қара малына 6 мл ДС дозада, тері астына
немесе бұлшық етке, бір рет, максимальды мөлшері 20 мл ерітінді
енгізеді. Қой – ешкілерге асқазан – ішек жолының гельминтерінде - 3 мл0
кг ДС дозада,тері астына немесе бұлшық етке, бір рет инъекциялайды. Дәріні
малдың жалпы жағдайы ауырлағанда беруге болмайтынын ескеру қажет.
Беламизол - 10 - дәрісімен қатар никотин тәрізді әсері бар дәрілерді
қолданбаған жөн.
Верпанил пелюлдері – бір рет, ауыз арқылы берілетін мөлшері 15-
20 мг кг құрайды. ДС 35кг дейінгі қозыларға -12, ал ересек қойларға
– 1 пилюлядан, тіл түбіріне салып береді.
Дехелман ( левамизол гидрохлорид) – 10% инъекциялық ерітінді МІҚ
-7,5 мл 100 кг ДС, қой – ешкілерге 0,75 мл 10кг ДС, жауырын аумағының
тері астына, 10% еритін ұнтақ МІҚ – 8 г100кг; қой – ешкіге – 1кг 10кг.
Мүйізді ірі қараларды 3 рет дегельминтизациялайды: І-ші – көктемде
,жайылымға шығар алдында; ІІ-ші –жаз ортасында;ІІІ ші – қыстаққа
ауысқанда. Дегельминтизацияны инвазияның клиникалық көріністері пайда
болған жағдайда жасайды.
1% ивермектин – әсер ету спектрі кең антигельминт. Мүйізді ірі
қаралар мен қой –ешкілерге – 1мл 50кг ДС ( 0,2 мгкг ӘЗ) мөлшерінде,
жауырын аумағының тері астына; қойлардың шынтақ буынының түгі жоқ
жерінің қатпарларына бір рет енгізеді
Левамизол – В- нақты нематоциттік әсері бар антигельминт. МІҚ
аурудың алдын- алу үшін және емдеу үшін дәріні 1 мл10кг ДС мөлшерінде
тағайындайды. Егер жануардың дене салмағы 300 кг асқан жағдайда,
мөлшері 1 бас малға - 30 мл құрайды, күніне бір рет, бұлшық етке
немесе тері астына енгізеді. Қой - ешкілерге -1 мл 10кг ДС мөлшерінде
егеді. Егер жануардың дене салмағы 60 кг асса,3 мл бір рет,
бұлшық етке немесе тері астына енгізеді.
Альбендазол 10% - ірі қара малына 75мгкг мөлшерде азықтың ішіне
қосып береді. Созылмалы ауру түрінде 100мгкг мөлшерінде тағайындайды. Бұл
антигельминттік препаратты аурудың алдын –алу және емдік мақсатта
тағайындайды.
Альбендазол 10% гранулятын қойларға жеке немесе топтық әдіспен
жануардың дене салмағына 50мгкг мөлшерде,асқынған жағдайларда 75 мгкг
мөлшерін тағайындайды.
Универм – құрғақ немесе сулы азықпен бірге таңертеңгілік азықтандыру
кезінде ішке тағайындайды. Дене салмағына 100мгкг мөлшерде 2 күн
қатарынан қолданамыз.

1.10. Сақтандыру шаралары
Күйіс қайыратын жануарлардың хабертиозынан сақтандыру үшін кешенді
шаралар жүйесін ұйымдастыру қажет:
- жалпы халық арасында үгіт – насихат шараларын жүргізу керек;
- жануарларға антигельминттік препараттарды қолданған кезде бақылап
отыру керек;
- мал сойған кезде, малдың ішкі ағзаларын иттерге бермеу керек немесе
тек залалсыздандырылған жолмен ғана беру керек;
Алдын – алу шаралар
- Сойған малдың ұшаларын ветеринарлық сараптан өткізу;
- Хабертиоздан өлген жануарлардың еттерін түгелдей жою;
- Ауру қоздырғышының тұрақты иелері –жануарларды,кейбір жыртқыш
аңдарды жұмыр құрттарынан арылту (дегельминтизация жасау);

Өзіндік зерттеулер
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.