Достық қонақ үйінің персоналы
Мазмұны
Кіріспе
3
1. АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛУ ФАКТОРЛАРЫ МЕН
ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 5
Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының құрылу кезеңдері 5
Алматы қаласының қонақ үйлерінің жұлдыздық бөлінуі және классификациясы
9
Қазіргі нарықтық жағдайда Алматы қаласының қонақ үй шаруашылығының даму
факторлары 16
2. ДОСТЫҚ ҚОНАҚ ҮЙІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУЫ 23
2.1. Қонақ үйдің материалдық және өндірістік құрылымы
23
2.2. Достық қонақ үйінің басқару құрылымы мен олардың атқаратын қызметі
32
2.3 Достық қонақ үйінің персоналы
39
2.4. Экономикалық іс-әрекет анализі
42
2.4.1 Негізгі қызметтер
42
2.4.2 Қосымша қызметтер
46
3. ДОСТЫҚ ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНІНІҢ ДАМУ ПЕРЕСПЕКТИВАЛАРЫ 50
3.1. Достық қонақ үй кешенінің даму мәселесі
50
3.2. Достық қонақ үй кешенінің даму бағыты
52
3.2. Достық қонақ үй кешеніне анализ
58
ҚОРЫТЫНДЫ
61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
63
ҚОСЫМШАЛАР
65
КІРІСПЕ
Мемлекеттің бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштер, өзіндік
ерекше мәдениет, саяси тұрақтылық сияқты факторлар Қазақстан
Республикасында қонақ үй шаруашылығының дамуына жағдайлар туғызады.
Қонақжайлылық индустриясы – қонақжайлылық принциптеріне сүйенетін
қызмет түрлерінен тұратын кәсіпкерлік саласы болып табылады. Ол қонақтарды
күту мен қызмет көрсетумен байланысты қызмет көрсету нарығында маманданатын
кәсіпкерліктің әртүрлі формаларына жалпы ортақ түсінік болып табылады. Айта
кету керек, бұл саланың барлық іс-әрекетін қамтитын нақты бір термин жоқ.
Бірақ қоғамдық тамақтандыру, орналастыру, көлік (тасымал) және демалыс
(рекреация) сияқты негізгі бағыттарын бөліп қарастыруға болады.
Біздің еліміздегі қонақжайлық сонау ата-бабаларымыздан келе жатқан
қасиет немесе салт-дәстүр деп айтуға болады. Қазақ халқы үйіне келген
қонақты қарсы алып, барын дасатарханға қойып, шығарып салатын. Сол тәрбие,
өнеге біздің халқымыздың қанына сіңіп, жылдан-жылға ұрпақтар арқылы беріліп
келеді.
Еліміздегі жұмыс істеп жүрген отандық кәсіпорындар нарықтық экономика
заңдарына бейімделуі қиын. Өйткені жаңадан құрылып жатқан менеджмент
салалары, жаңа заманға сай техникалық іс-әрекеттерді талап етеді. Қазіргі
нарықтың тиімді қызмет етуінің негізгі факторы болып барабар инфрақұрылымды
құру қажет екені анық. Сондықтан да қызмет көрсету саласының, оның ішінде
қонақ үй бизнесінің даму мәселесі тек қана қаржылық емес, жалпы
экономикалық маңызды мәселеге жатады.
Жұмыстың өзектілігі. Бұл тақырыптың ерекшелігі, Алматы қаласында қонақ
үй шаруашылығы Қазақстан қалаларының ішіндегі ең жақсы дамыған аймақ болып
есептелінеді. Қалада бес жұлдызды және әлемдегі қонақ үй торларына да
кіретін қонақ үйлер бар, бірақ кейбір қонақ үйлердің қызмет көрсету сапасы
жұлдыздық дәрежеге сай емес және де мамандандырылған қызметшілер тобы
жеткіліксіз болып жатыр. Қазіргі таңда Қазақстанда 690-нан аса қонақ үйлер
бар, оның 100-ге жуығы осы Алматы қаласында оргаласқан. Алматы қаласы табыс
табу, туристерді қабылдау және қызмет көрсету саласы жағынан бірінші орында
деп айтуға болады.
Қазақстандағы қонақ үй бизнесі жоғарғы рентабельді және солай болып
қала бермек. Қонақ үй кешені секторына инвестицияларды салу тиімді. Бірақ,
жұлдызды отельдер санының өсуіне қарамастан, қонақ үй нөмерінің
жетіспеушілігі өзекті болып қала бермек. Қазіргі таңда Алматы қаласында
халқаралық қонақ үй торларына жататын төрт отель мен бес жұлдызды
жәрежедегі бес қонақ үйі орналасқан.
Қазақстандағы ішкі және халықаралық туризмді дамыту мақсатында қазіргі
қонақ үй шаруашылығының әлемдік нарығын зерттеу қажеттілігі, Қазақстандағы
қонақ үй индустриясы жағдайын әлемдік стандарттармен салыстырып, қызмет
көрсету саласын көтеру мүмкіндіктерін анықтау, аталған дипломдық жұмысты
таңдау мен оның өзектілігін анықтайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Достық қонақ үй кешенінің
мысалында қонақ үй кешендерінің экономикалық іс-әрекетінің механизмі мен
факторларын, кешенді талдау мен теориялық-әдістемелік зерттеу табылады.
Дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері:
- қонақжайлылық индустриясы мен әлемдік қонақ үй кешені құрылуының
тарихи аспектілерін зерттеу;
- заманауи қонақүй кешендерінің құрылуы мен дамуына және орналастыру
құралдарын жүйелеу тәсілдеріне шолу жасау;
- Қазақстанда, әсіресе Алматы қаласында қазіргі қонақ үй бизнесінің
қызмет ету тиімділігіне талдау жасау;
- нарықтық жағда йда қонақ үй кәсіпорындарының қызмет ету ерекшелігін
анықтау үшін, Достық қонақ үй кешенін зерттеу;
- Достық қонақ үй кешенінің іс-әрекетіне талдау жасап, оның
ерекшелігін анықтай отырып, Алматы қаласында қонақ үй базасының дамуына оң
нәтижелері;
- Қазақстандағы қонақ үй бизнесіне кешенді талдау жасай отырып, оның
негізгі даму тенденциялары мен перспективаларын анықтап қонақ үй кешені
алдында тұрған негізгі өзекті мәселелерді анықтау;
- Достық қонақ үй кешенінің іс-әрекетін практикалық тұрғыдан зерттеу
нәтижесінде нарықтық жағдайда қонақүй бизнесінің негізгі даму
перспективаларын анықтау;
Зерттеу нысаны болып Достық қонақ үй кешенінің жағдайы мен менеджмент
деңгейі табылады, зерттеу пәні болып нарықтық жағдайдағы Алматы қаласы мен
Қазақстандағы қонақжайлылық индустриясының құрылу процесі, қызмет етуі мен
дамуы табылады.
Дипломдық жұмыстың теориялық негізі болып шетел, ресей және
қазақстандық Р. Браймера, Дж. Уокера, В.Г. Гуляева, В.А. Квартальнова,
Г.А. Папиряна, В.С. Семенова, А.Д. Чудновского, Л.Ф. Ходоркова, Р.А. Раев
және т.б. ғалымдыр мен практиктардың еңбектері табылды.
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика
агенттігінің, Алматы қаласының статистика басқармасының, Достық қонақ үй
кешенінің өндірістік-шаруашылық әрекетінің қаржылық-экономикалық
мәліметтері, монографиялар мен кезеңді баспа беттерінде зерттеу мәселелері
бойынша жарық көрген мәліметтер, жеке бақылалау нәтижелері қолданылыды.
Алынған мәліметтер өңделіп, жүйеленгеннен кейін нарық жағдайында
Қазақстанда қонақ үй бизнесінің дамуы мен қызмет етуінің объективті кешенді
талдауы жүргізілді.
1 АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛУ ФАКТОРЛАРЫ МЕН
ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
1.1 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының құрылу кезеңдері
Қазақстанда қонақжайлылықтың құрылуы алғашқы ауылдардың дамуымен,
көлік жолдарының және сауда қатынастыраның құрылуымен байланысты тереңде
жатыр. Алғашқы қонақ үйлер б.э. бірінші ғасырында пайда болды. Феодализм
дәуірінде, Жетісу өлкесі Батыс Түрік, Түргеш, Қарлұқ қағанаттарының
құрамында болып, Іле Алатауы таулы өзен аңғарларында отырықшы елді мекендер
мен қалалар пайда болды. Алғашқылары тұрақты қыстаулар орындарында, ал
екіншілері көшпенділердің тұрақтайтын орындарында пайда болды. Әдетте,
тұрақтайтын орындар керуен жолдарынынң қиылыстарында, ыңғайлы жерлерде
орналасты. Біртіндеп бұл жерлерде қолөнершілер, саудагерлер орналасып,
тұрақтайтын орын тек әкімшілік қана орталық емес, қолөнер мен сауданың
шоғырланған жерінен қалаға айнала бастады [1].
Қазақстандық Жібек Жолы бөлігін зерттеушілер сол уақыттың
саудагерлері мен саяхатшылары түйелермен үлкен керуенмен саяхаттағанын
дәлелдейді. Әдетте, керуен жолдарының бойында немесе қалаларда шатырларда
түнеді. Кейде, кереуен-сарайларда тұрақтайтын. Керуен – сарайлар керуендер
үшін тұрақтайтын және сауда ауласы болатын. Қонақжайлық және ішкі аулалы
екі түрі ең кең тараған. Қонақжайлық керуен сарайлар тік төртбұрышты, ішкі
бөліктерге бөлінген ғимарат. Орта бөлігі адамдар мен тауарларға, ал шеткі
бөліктері жануарларға арналған болатын. Керуен сарайлардың екінші типінде
адамдарды орналастыру және тауарларды сақтау үшін ішкі тұйық аулаға ашық
бір немесе бірнеше ярусты шағын орындар, ал жануарлар сыртқы аулада
болатын. Жолдағы керуен сарайлар қорғаныштық қабырғалармен бекітілген. Бұл
алғашқы қонақүй кешендері сауда мен түнеу орындары, адамдар мен
жануарлардың демалатын орындары және қарақшылардан қорғайтын орын болатын.
Сол кездегі Азияда жолаушыға ұсынатын жағдайлар Еуропадан асып түсетін,
бірақ Шығыста керуен-сарайлар ақша табу мақсатында емес, сауданың дамуы мен
саяхатшының демалысы мақсатын көздейтін [2].
8-10 ғғ. Алматының орнында саудагерлердің, көпестердің,
саяхатшылардың демалысы үшін көзделген шағын елді мекендер болатын.
13 ғасырдың басында Жетісу өлкесі қиындықтарға душар болды. Монғол
шабуылдары отырықшы егін шаруашылығына, қала мәдениетін жойып жіберді. Ұлы
Жібек Жолы бойындағы ірі қалалар құлдырауға ұшырады, сауда керуендерінің
қозғалысы қиындады, көптеген керуен-сарайлар жұмысын тоқтатты [3].
Бірақ та Қазақстанда Темір Хан тұсында сауда мен көлік жолдары
дамыды. Алтын Орда тұсында көрші мемлекеттермен дипломатиялық қарым-
қатынастар орнап, әскери әрекеттер аренасы кеңейіп, сауданың дамуымен жаңа
қарым-қатынас жолдар салынды, керуен-сарайлар мен пошталық өткелдер
салынды. өткелдік пунктер мен жаңа жолдарды дамыту мақсатында Темір Хан
жергілікті халықтан арнайы салықтар (тағар, қалан, құшыр, алафе), ал
жоғарғы шенді қонақтарға той өткізі үшін арнайы шылан-пұл салығы салынды
[3].
15 ғасырлың соңы мен 16 ғасырдың басындағы тарих Қазақ хандығының
пайда болуымен байлынысты. Бұл кезеңде тарихшылардың пайымдауынша, Алматы
қаласы маңында отырықшы өмір тоқтамады. Бұл ауданда жазғы уақытта айырбас
сауда қарқынды дамыды, сәйкесінше керуен-сарайларда өмір тоқтамады.
Қонақүй кешенінің одан кейін даму тарихы қазақстанның Ресей құрамына
енуімен байланысты. 19 ғасырдың бірінші жартысының соңында Қазақстанның
ресейге қосылу процесі аяқталды. Бұл жағдай тек әскери бекіністер ғана
емес, жаңа қалалар мен жаңа жолдардың салынуына септігін тигіссе,
нәтижесінде белглі бір түрдегі қонақ үй кешенін дамыту қажеттілігі
туындады. Сол кезеңдегі қонақ үйдің мысалы ретінде, пикеттерді (түнеу
орындарын ұсынатын мен аттардың, экипаждардың ауысатын жеке пошталық
аулалар), қонақжай палаткалар мен шатырларды айтуға болады [1].
Қаланың ары қарай дамуы, оның Алма-Ата болып атауының өзгеруі, астана
статусына ие болуы, қаланың әкімшілік-сауда орталығы ғана емес, қонақ үй
шарушылығы мен дамушы инфрақұрылымы бар өндірістік, мәдени орталық ретінде
дамыды.
Аламаты қаласында қонақ үй кәсіпорындарының одан әрі қарай дамуына
Қазақ ССР-да социалистік құрылыс кезеңі әсерін тигізді.і өндірістің
дамуымен қала да дамыды. Жолаушыларды қабылдайтын шағын ағаш үйшіктердің
орынына Дом Советов қонақ үйі салынды. Жалпы алғашқы бесжылдықта Алматыда
үш қонақүй салынды [4].
1960 жылдан бастап типтік жобалар бойынша индустриалдық әдіспен
мәдени-тұрмыстық нысандардың кешенді құрылысы басталды. Социалистік құрылыс
жылдарында Алматыда Алатау, Алма-Ата, Жетісу, Тұлпар, Иссык,
Казахстан, Казпотребсоюз қонақүйі, Медео, Спорт, Туркістан
қонақ үйлері салынды.
Бұл кезеңнің алғашқы қонақ үй кешендеріне Алма-Ата, Медео,
Казахстан және Отырар қонақ үйлерін жатқызуға болады. 1-ші кестеде 1983
жылғы олардың қысқаша сипаттамасы келтірілген.
Кесте 1
Совет кезеңіндегі Алматы қаласының кейбір қонақ үй кешендерінің сипаттамасы
[1].
Қонақүй ҚұрылысМекен - жайы АрхитекторКешеннің, қызметтің Сыйымдылығы
кешенініңдатасы лары қысқаша сипаттамасы,
атауы архитектуралық
ерекшелігі
1967ж Калинин И.А. Қонақүйдің сегіз 540 орынға
Алма-Ата көшесі ,85 Картаси, қабатты ғимараты 280 номер
Н.И.Рипинсмайысқан садақ
кий тәрізді.
Архитектуралық
біртектілікті жаппай
балкондар тізбегінен
көруге болады.
ғимартта
мейрамханалар,
аптекалық,
газет-журнал
дүңгіршектері,
пошта, халықаралық
байланыс
телефондары,
әуебелеттер сату
кассасы, сақтау
камерасы мен
шаштараз бар.
Қонақүйге кіре
берісте субұрқақтары
бар екі бассейн мен
автотұрақ бар.
Медео 1972 ж.Медео В.З. Совет және шетел 348 орынды.
шатқалында. Кацев, туристері мен Туристерге
С.В.Коханоспортшыларын (жылына180 бір
вич, 23 мыңнан артық) және екі
А.С.Кайнаркүтуге арналған. Ілеорынды және
баев, И.Г.Алтауымен жорықтар люкс типтес
Косогова ұйымдастырылады. орындар
Банкет және камин ұсынылады.
залдары, бар, буфет,
500 орындық
мейрамхан (қосымша
жаздық 120 орын)
бар. саябақ
зонасында теннис
корты, волейбол және
би алаңдары бар.
Ғимараттың каркасы
темірбетоннан қызыл
беде тәріздес
орындалған.
1977 ж.Достық Ю.Ратушный, Жыл сайын 266 мың1000
Қазақстан даңғылында Л.Ухоботов, қонақтарды орынды.
А.Деев, қабылдайтын. Жоспард
Н.Матвиец, Вентиляция, а бір,
А.Тотыгулов, кондиционер, екі, үш
М.Абдульдинов,жылдам лифттерменбөлмелі
В.Краснянский жабдықталған. нөмерле
Қоғамдық зона р.
қабылдау және
сервис көрсету
(әкімшілік,
тіркеу бөлімі,
портье,
пресс-орталық,
халықаралық
телефондар),
қоғамдық
тамақтану,
(ұлттық тағамдар
мейрамханасы,
төрт банкет залы,
Космос
кафесінен),
медециналық және
қоғамдық қызмет
көрсетуден
тұрады.
Интурист бюросы
қызмет көрсетеді.
Отырар 1976-81Гоголь М.Р.Кабылбаев,Жоғарғы класты 186
ж. көшесі, 65 С.В. Кохановичқонақүй. Кинозал нөмерде
(70 орынды), (363
свенирлар дүкені,орын).
бильярд, сауна,
бассейн жұмыс
істейді. Ірі екі
қабатты ғимаратта
– 156 орынды
мейрамхана, 2
банкет залы,
ұлттық тағамдар
кафесі бар. Бес
қабатты қонақүй
28 гвардиялық
панфиловшылар
паркінің
архитектуралық
ансамбьліне
кіреді.
1 кестенің жалғасы
КСРО дәуіріндегі Қазақстанның қонақ үй шаруашлығы жоспарлы шаруашылық
жағдайында болды. Нәтижесінде қонақ үй кәсіпорындарының саны жасанды
шектеліп, олардың арасында бәсекелістік болмады. Бір қонақүйлер
қаржыландыру саласы басым болса, енді бір қонақүйлер мемлекет тарапынан
ешқандай назарына ілінбеді. Қонақ үй кәсіпорындарын салу мәселесін қалалық
коммуналды шаруашылық құзырында болып, барлық қонақүй базаларының сандық
және сапалық көрсеткіштері анықталатын. Сол кезеңде Қазақстанның өзіндік
қонақүй желілері болмады [5].
Бүгінгі таңда Қазақстанның қонақүйлері тіптім басқа шаруашылық және
қаржылық жағдайда қызмет жасауда. Қонақүй бизнесі түсінігінде табыс, өзін-
өзі ақтау, кіріс, сервис, клиенттерді тарту, алға қойылған мақсаттарға
минималды ресурс түрін пайдалана отырып жету сияқты категориялар алдыңғы
орынға шықты.
Егер осыдан 10 жыл бұрын біздің қонақүйлер батыстың қарапайым туристік
дәрежесіне де жетпеген болса, қазір республика бұл деңгейге жетті. Соңғы 5
жыл ішінде Алматы қаласында әлемдік стандартқа сәйкестендіріліп 42 жоғарғы
комфортабельді қонақүйлер салынып және қайта жөндеуден өтті [6].
ҚР статистика жөніндегі Агенттігтің мәліметі бойынша 2008 жылдың І-ші
кварталында республика бойынша 576 қонақүй тіркелсе, Алматыда олардың саны
96-ге (жалпы санының 13,5% -ын құрайды ) жетті. Қонақ үйлерді пайдаланудан
түскен табыс 7 млрд теңгені құраса, Алматыда бұл көрсеткіш 3,6 млрд.
теңгені (жалып ел бойынша 52%) құрады. Эксперттердің мәліметі бойынша,
қонақүй бизнесіне түсетін жалпы табыстың шамамен 25%-ы жеке сектор үлесіне
тиеді. Бірақ нарық қатысушылары бұл көрсеткішті төмен деп есептейді.
Сонымен, Алматы қаласында қонақүй шаруашылығының құрылу тарихы бірнеше
кезеңді қамтиды. Қазіргі таңда Алматы республика бойынша қонақүй қызметінің
көрсеткіші бойынша алдыңғы орынға ие.
2. Алматы қаласының қонақ үйлерінің жұлдыздық бөлінуі және классификациясы
Алматы қаласының қонақ үйлер саны жылдан жылға өсіп келуде. Келуші
туристердің де саны соған сәйкес өрбуде, өйткені Алматы қаласы Евразия
орталығы ретіндегі деңгейі өсуде, сонымен катар, қалада көптеген саммиттер,
халыкаралык конференциялар, семинарлар, көрмелер, яғни конгресті және іскер
туризмді дамытуға әсерін тигізетін бірнеше отырыстар өткізілуде. Конгресті
туризмнің де өз маусымдылығы бар, ол көктем-күз айларына келеді. Қыскы,
әсіресе жазғы кезде бизнес-туризмдердің жұмыс белсенділігі төмендейді.
Сонымен катар, Қазақстанға іскерлік мақсатпен келетін туристердің
арасындағы түрлі деңгейі қонақтар бар. Бірақ, іскер адамдармен бизнес-
туристердің қонақ үймен отельдерге деген нақты талаптары бар. Ол сервистің
тиісті деңгейін камтамасыз ететін қазіргі заманга сай әрі комфортабельді
орналастыру орындары болуы керек. Ал 5 жұлдызды қонақ үйге келетін болсақ,
онда конақ үй бизнесі мамандарының айтуынша, бір орынды нөмірге тәулігіне
300 $ төлейтін туристердің арқасында Алматыдағы әлемдік кұрылымдағы Hyatt
Regency қонақ үйлері Қазақстанға жетіп жатыр. Бірақ, алғашкы бекітілген
баға көп жағдайда қалыпты баға болып саналмайды да, нөмірлер тұрлі
жеңілдіктер бойынша да өткізілуі мүмкін. Ол жеңілдіктер, мысалы:
корпоративті клиенттерге немесе отельмен біріге жұмыс жасайтын туристік
операторларға берілуі мүмкін. Көрсетілетін жеңілдіктер орасан зор болуы да
ықтимал: кейбір тур.фирмалар Алматының 5 жұлдызы қонақ үйінін, бір орынды
нөмірін прайста көрсетілген бағадан 30 % түсіреді.
Бірак, Hyatt Regency деңгейлес қонақ үйлерінің мейрамханалардың, түнгі
клубтардың, казино, фитнес-орталыктарының, конференц-залдарының болуы
салдарынан. Аталмыш орындар жергілікті компаниялардың презентация, семинар
немесе пресс-конференцияларды ұйымдастыруында белсенді тұрде жалға алынуда.
Кейбір деректерге сүйенсек, қонақ үйлердің негізгі жұмысы емес, осындай
косалкы қызметтері олардың нарық алаңында қалуын қамтамасыз етеді. Бірақ
баска да көзқарастың барлығын да мойындау керек. Мысалы Отырар конақ үй
кешенінің директоры Назигүл Шорманованың айтуынша қонақ үйдің негізгі
кірісі оның басты жұмысынан ғана келеді. Ал ғимарат ішінде казино, түнгі
клуб, мейрамхана, авиакасса және т.б. болуын тек туристердің ұсынысынан
туындағанын айтып түсіндірді.Бірак Отырардың тек 4 жұлдызды қонак үй
екендігін ескерсек, оның жұмыс спецификасының да біраз өзгеше өтетіндігін
түсінеміз. Қалай дегенмен де қосалқы қызметі бар қонақ үйлердің кірісі,
ондай қызметсіз қонақ үйлерге қарағанда жоғары екендігін статистика
керсетіп отыр. Яғни қонақ үйдің қосымша қызмет керсетуі биік сұраныска ие.
Айта кететін бір жәй: 5 жұлдызды конак үйде тұру кезінде жоғарыдағы қосымша
қызметтер бағасы нөмір бағасымен бірігіп кетеді (бассейнге түсу, фитнесс-
орталығында, түнгі клубта болу, саунаға кіру т.б.). Бірак елімізге
келушілердің барлығы да фирмадағы жұмыс орнына байланысты, 5 жұлдызды қонак
үйде бола алмауы мүмкін.
Осылайша Қазақстан шетелдік қонақтарға тағы не ұсына алады деген орынды
сұрак туындайды.Қазақстан қалаларының қонақүй шаруашылығы жаман емес .оған
мысал Алматы қаласынын орталық бөлігінде бір біріне қатар орналасқан қонақ
үй ғимараттарын көруге болады. Рахат Паласс, Анкара, Достық, Астана, Айсер
көп жұлдызды элиталы қонақжай болып саналады. 2000 жылдардан бері бұрынгы
мемлекеттік ғимараттардың жекешелендірілуі Алматы қаласының қонақүйлерінің
дәл есебін алуға мүмкімдік бермейді. Ең арзан баға 800 теңге ден басталып
жоғарылай береді. Олардың қызмет көрсету деңгей орташа. Ал бағасы 2000-8000
тенге тұратын жатын орны бар қонақүйлер Европалық стандартқа келеді.
Олардың инфрақұрылымы жеткілікті болғанымен қызмет көрсету дәрежесі
төмендеу.
Жалпы қонақ үй шаруашылығын туристік нарықтан бөлек қарастыруға
болмайды. Себебі біздің мемлекеттің туристік нарық жүйесі аздап ақсауда.
Соңғы мәліметтер бойынша біздің мемлекеттен шетелге шығушы туристер саны
45,8 % пайыз, ал келетін туристер саны 37,9 % пайыз. Қазіргі таңда, дамыған
және дамушы мемлекеттердің өзі бұл салаға қызуғышылық танытуда, себебі, бұл
индустрия саласы шетел валютасынның қайнар көзі болып табылады. Осы
индустрияның көзін табушы байлық, бақыт, бедел иесі бола алады.
Әлемдік қонақ үй фондында функционалды бағыты бойынша кәсіпорындарды
екі топқа бөлуге болады [6]:
- тұрақты өмір сүруге арналған қонақүй кәсіпорындары (қазақстандық
тәжірибеде әлі орын алмаған);
- уақытша тұруға арналған қонақүйлер, өз кезегінде келесідей топтарға
бөлінеді:
1) қысқа уақытқа тұрақтаушыларға арналған транзитті қонақүйлер;
2) іскерлік мақсатта саяхаттаушыларға арналған іскерлік бағыттағы
қонақүйлер;
3) демалыс мақсатындағы қонақүйлер (туристік, курорттық және т.б.)
Іскерлік мақсаттағы және демалыс үшін арналған қонақүйлер қызмет
көрсетуге қойылатын арнайы талаптары бар, сондықтан да бұлы қонақүйлер
өзіндік ерекшелігі мен құрылымы бар.
Іскерлік мақсаттағы қонақүйлерге келесідей талаптар қойылады:
- қаланың әкімшілік, қоғамдық және өзге де орталықтарына жақын
орналасуы, демалыс пен спорттық іс-әрекет үшін арнайы көгалданған аумақтың
болыуы міндетті емес;
- күндізі жұмыс үшін, кішігірім отырыстар өткізу үшін қолайлы көлемі
үлкейтілген кабинет-номерлардың болуы;
- нөмерде жұмыс зонасының ұйымдастырылуы міндетті;
- жұмыс жағдайын қамтамасыз ету мақсатында нөмерлердің сыртқы ортадан
оқшаулау;
Іскерлік мақсаттағы қонақ үйлерде тұрушылар қоғамдық орындардың
ұйымдастырылуына да ерекше талаптар қояды. Біріншіден, отырыстар, көрмелер
және т.б. іс-шаралар өткізу үшін қажетті орындардың болуы. Екіншіден,
мәжіліс залының немесе даладан қосымша кіре берісі бар көп мақсатты
орындардың (банкет, мәжіліс өткізу үшін арналған орындардың) бар болуы.
Үшіншіден, қонақүйде талаграф, телетайп, телефакс, көшірме және көбейткіш
аппарттардың, сонымен қатар қаржылық қамтамасыз ету орындарының
болуы.Қазіргі Алматыда мұндай қонақ үй кешендері бар, мысалы олар Хайатт,
Риджент Алматы, Қазақстан, Отырар.
Демалыс үшін арналған қонақүйлерге қойылатын функционалдық талаптар
іскерлік мақсаттағы қонақүйлерден келесідей талаптармен ерекшеленеді:
- шулы қала орталығынан алшақ, көгалданған массив орталығында орналасуы;
- демалу және спортпен шұғылдану үшін көгалданған аумақтың болуы. әлемді
тәжирибеде мұндай аудандардың көлемі бір жатық орынға 150-ден 250 шаршы
метрді құрайды;
- демалыс үшін арналған қонақ үйлердің нөмерлік қоры демалысты жанұямен
өткізуге байланысты, екі орынды нөмерлердің саны жалпы нөмер санының 80-90
%-ын құрайды.
- нөмердің ішкі ұйымдасуы осы типтегі қонақ үйлерге сәйкес болуы керек.
Мысалы, балалармен демалушы жанұялық демалыс үшін нөмерде үтіктейтін,
құрғататын құрал-жабдықтардың және шағын асхананың болуы қажет [7].
Демалыс үшін арналған қонақ үйлерде келушілердің демалысы мен бос
уақытын өткізу үшін арналған арнайы орындардың боуына талап қояды. Қоғамдық
орындарға қойылатын нақты талаптар қонақүй қамтамасыз ететін демалыс
түрімен анықталады. Мысалы, жанұялық демалыс үшін арналған қонақүйлерде
жүзуге үйрететін балалардың жүзу бассейні болуы керек.
Алматыда мұндай типтегі қонақүйлерге Медео, Атлант, Балхаш,
Эдем қонақ үйлерді жатқызуға болады.
Қонақүй шаруашылығын камфорт деңгейі, ассортимент және қызметтің
бағасымен топтастыру кең тараған. Осыған сәйкес қонақүй кәсіпорындары
келесідей топтастырылады [8]:
- сервис түрі шектелген немесе арзан отельдер (мотелдер, ұсынылатын қызмет
түрі шектелген қонақүйлер, эконом класты қонақүйлер және т.б.) – қызмет
түрі шектелеген, бірақ кейбір қонақ үйлер көп қызмет түрін ұсынғанмен,
қызмет көрсету деңгейі орташа;
- орта деңгейдегі қонақ үйлер (курорттық қонақүйлер, жеке қонақүй және
т.б.) – туристердің кез-келген әлеуметтік тобы қолдана алады, ұсынылатын
қызмет түрі көп, қызмет көрсету деңгейі орташа немесе орташадан жоғары;
- люкс отельдер (толық қызмет түрін ұсынатын қонақүйлер, жоғары класты
қонақ үйлер және т.б.) – фешенебельді әшекейленген және жоғарғы класты
жиһазы бар, салондары мен қоғамдық тамақтану орындары жақсы жабдықталған.
Мұндай деңгейдегі қонақ үй кәсіпорындарында нөмердің санына сәйкес персонал
пайызы жоғарғы деңгейде (кейде арақатынасы бірге бірді құрайды).
Люкс – отель көлемі 100-400 нөмерден тұрады, қаланың орталығыныда
орналасады, персонал жоғарғы деңгейде қызмет көрсетеді, бағасы жоғары,
қонақтардың тұруына, көбіне ірі кәсіпорындардың басшылары, конференция
қатысушыларға элитарлы жағдайлар ұсынады.
Курорттық қонақ үй 100-500 нөмерден тұрып, қаладан алшақ, теңіз,
мұхит, тау және т.б. жанында орналасып, бағасы орташадан жоғары, қалалық
қонақ үйге қарағанда толық қызмет түрін ұсынады. Бірнеше спорттық
кешендері, қымбат мейрамханалары, банкеттік залдары, кездесулерге арналған
орындары бар, әртүрлі категориялы туристерге арналған.
Эконом кластты қонақ үйдің 10-нан 150 нөмерлік қоры бар, қаланың
жанында орналасқан, персонал штаты үлкен емес, жақсы жабдықталған нөмерлер
құны жоғары емес, бірақ тамақтану қызметін ұсынбайды. Әдетте, толық
пансинды қажет ететін, ұсынынлатын қызметке ғана нақты төлейтін жеке
туристер немесе іскер адамдар қонақ үйдің тұтынушылары болып табылады.
Жоғарыда айтылғандардан бөлек, әр елде қонақ үй кәсіпорындарының
камфорт деңгейі бойынша түрлі классификациялар бар, соның ішінде кең
тарағандары [9]:
- жұлдыздар жүйесі, Франция, Австрия, Венгрия,
Египет , Қытай, Ресей және т.б. елдерде
қолданылады;
- әріптік жүйе, Грецияда қолданылады;
- тәж жүйесі, Ұлыбританияға тән;
- разрядтар жүйесі және т.б.
Камфорт деңгейі қонақ үй базасының материалдық базасымен ғана емес,
қонақ үй персоналының жұмысының тиімділігімен де анықталады. Қазіргі таңда
отызға жуық түрлі классификациялар қолданылады. Қонақ үй классификациясының
бірігей жүйесінің енуіне мемлекеттің мәдени-тарихи дамуы, ұлттық
ерекшеліктері, қызмет көрсету сапасын бағалауда түрлі критериялардың болуы
сияқты бірқатар факторлар кері әсерін тигізеді. Осыған байланысты, әр
елге қонақ үйдің өзіндік классификациясы тән, бір категорияға жататын,
бірақ әр елде орналасқан қонақ үйлердің өзінде де айырмашылықтар бар.
Әртүрлі кластағы қонақ үйлерде тұру жағдайларында да айырмашылықтар
бар. Біріншіден, ғимараттың сәулеттілігімен ерекшеленеді: ұжымдық
пайдаланатын ғимараттың көлемімен (холдар, салондар, мәжіліс және отырыс
залдары, мейрамханалар, барлар, кафелер және т.б.), интерьерімен, лифт
жүйелерінің дамуымен (саны, күту уақыты мен қозғалыс жылдамдығымен) және
т.б. Екіншіден, нөмерлердің жабықталуымен. Бұл жағдайда нөмер ауданы,
жиһаздануы, керуерттің ұзындығы мен ені, ғимараттың жарықтануы,
ридиоқабылдағыштар мен теледидардың болуы ескеріледі. Үшіншіден, қызмет
көрсету регламентімен, бөлмені жинау жиілігі, төсек-орынның жиналуы
ескеріледі. Төртіншіден, әрбір отельге тән өзіндік қызмет көрсетудің
фирмалық стилімен [9].
Қазақстан Республикасында 12.12.1996 ж. №45 (СТ. ҚР 3.7 – 96)
қабылданған Туристік-экскурсиялық және қонақүй қызметтерін сертификациялау
тәртібі ГОСТ күші бар. Онда ҚР туризмдегі құқықтық құжаттарында
қолданылатын орналастыру құралдарының негізгі түсініктері, сонымен қатар
барлық қонақүй кәсіпорындарын сертификациялау тәртібі мен олардың іс-
әрекетін инспекциялық бақылаудың негізгі ережелері көрсетілген [10].Жалпы
бұл стандарт Дүниежүзілік Туристік Ұйымның талаптарына сәйкес келеді.
Қонақүй классификациялау туралы стандарттың бар болуы туристерге уақытша
орын ұсынумен байланысты барлық іс-әрекеттің мәселелерін шешпейді. Ең
алдымен, Қазақстан Республикасының шағын қалалары мен елді мекендерінде
жұмыс істейтін қонақүйлердің көбі сервис деңгейі мен жалпы сәулеттендірілуі
бойынша төмен категориялы отельдердің талаптарына да сәйкес келмейді.
Сондықтан да олар қонақ үйден гөрі Саяхаттаушыларға арналған үй деп
аталатын орналастыру құралдарының өзге тобына жатады. Мұндай орналастыру
орындары Испанияда, Италияда, Ұлыбританияда кең тараған. Саяхаттаушыларға
арналған үйлер басқа критериялар бойынша 1-ден 3 жұлдызға дейін
ажыратылады. Эксперттердің бағалауы бойынша, Қазақстан Республикасындағы
қонақүйлердің тек қана 50%-ы ғана 3-5 жұлдызға сәйкес келеді. Мұндай
қонақүйлер Алматы және Астанада және елдің екі-үш ірі қалаларында бар.
Алматы қаласының барлық қонақ үй кәсіпорындарын жұлдыздар санынан
бөлек шартты түрде бірнеше категориялаоға бөлуге болады [11] . Бұл
классификация келесідей талаптарға негізінделген:
- материалдық-техникалық қамтамасыздануы;
- ұсынылатын қызметтің сапасы мен номенклатурасы;
- қызмет көрсету деңгейі.
Категорияларды * (жұлдыз) символы бойынша белгілейді. Жұлдыздар саны
қызмет көрсету деңгейінің артуына сәйкес өседі. Қонақ үйлер бес категория
бойынша, ал мотелдер төрт категория бойынша жіктеледі. Қонақ үйдің жоғарғы
категориясын *****, ал төмен *, мотелдердің жоғарғы категориясын
****, ал төмен категориясын * белгілейді.
Қонақ үй мотель классификациясы белгілі бір категорияға жатқызуға
минималды талаптар қойылады.Барлық қонақ үйлерді жұлдыздар санын бөлек
бірнеше категорияларға жіктеуге болады. Бірінші – элиталы топқа беделді
қонақ үй торларына жататын халықаралық класты отелдер жатады. Бұл
категориялы қонақүйлерге Хайатт және Риджент Алматы қонақ үйлері
жатады. Екінші топқа жоғарғы класты Астана, Амбассадор, Премьер-
Алатау және Казахстан, Отырар, Достык қонақүйлері кіреді. Орташа
класты қонақүйлерге Алматы, Медеу, Жетісу, Атакент, Пекин және
т.б. қонақ үйлер жатады. Бұл қонақ үйлерде жоғарғы деңгейде қызмет көрсетсе
де, халықаралық класты отельге қарағанда арзан бағамен нөмерлер ұсынады.
Қонақ үйлердің соңғы категориясына қызмет көрсетудің төменгі деңгейін,
ғимараттың техникалық жабдықталуы төмен, тұру бағасы арзан қонақ үйлерді
жатқызамыз. Мысалы, Строитель, Молодежный, Иссык және т.б. қонақ
үйлер.
Алматы қаласының статистика Басқарамасының мәліметі бойынша 2000-2001
ж. элиталы класты қонақүйлер қонақүй бизнесінде келесідей көрсеткіштер
бойынша алдыңғы орында [12]:
- жылдық табысы бойынша (қаланың қонақүй қызметінің жалпы көлемінің
36%-ы);
- кешеннің дамуына жылдық шығындары бойынша (29%, табыс нарығынан
үлесі 7%-ға төмен). Бұл іс-әрекетінің тиімділігі мен
кәсіпорындардың болашақта перспективті дамуын куәландырады.
- кешеннің жалпы көлемінің көрсеткіші бойынша;
- кәсіби оқытылған персоналдың саны бойынша.
Бұл факт кездейсоқ емес, себебі бизнесмендер мен туристерге тегін
автотұрақтар, үздіксіз байланыс, жеке басының қауіпсіздігі, барлық
тапсырыстардың дерлік орындалуы, әртүрлі қызметтердің жиынтығы ыңғайлы
екені анық. Әзірше мұның барлығын Хаятт Интернешнл элиталық категориялы
отел ғана ұсына алады. Бұл халықаралық қонақүй торларының отельдерін, тек
өзге Кемпинский, Новотель, МаркоПоло сияқты халықаралық торлармен
салыстыруға болады [12]. Бұл типтес отельдер тек әртүрлі категорияла
нөмерлермен ерекшеленеді. Хайят қонақ үй торында ерекше көңіл бөлген
қабаттар бар, оған тек арнайы лифт кілті бар болғанда ғана бара алады.
Отельдер арасындағы айырмашылық әсіресе, әжетхана бөлмелеріндегі тарату
құралдары мен жазу үстелі, жарнама папкасында анық байқалады. Екінші
категориялы қонақүйлер негізгі қаржылық көрсеткіш бойынша артта қалады-
жылдық табысы боййынша Астанажәне Казахстан қонақүйлері - 12%-ға,
Отырар және Достык қонақ үйлері – 10%-ға, Премьер-Алатау және
Амбассадор отельдері – 5%-ға артта қалса, ал олардың шығындары 10%-ға
дейі табыстан асып түседі [13]. Біздің ойымызша, бұл проблема ең алдымен,
жеткіліксіз қаржыландыруға, моралды тозған материалдық базаға, қызмет
көрсетудің төменгі деңгейімен, тұру бағасының жоғарылығымен байланысты.
Батыста отель құрылысы бұрынғы кеңестік үлгіден айырмашылығы бар, ерекше
сала. Қазіргі қонақ үйлерде әрбір қабатта администратор, тұрмыстық бөлмелер
бар кездегі жатақханалық жоспарды, клиентке бақылаушылық көзбен қараудан
бөлек. Керісінше арнайы офистік бөлмелердің және техникалық қызметтің
тұратын бөлмеден алыс орналасуын талап етеді. Кейде қызмет көрсететін
персоналдың саны мүмкін болатын қонақтардан әлдеқайда асып түсуі де мүмкін.
Алматы қаласының қонақ үй шаруашылығы басқару бағытына байланысты екі
топқа бөлінеді(сурет 1).
Сурет 1. Алматы қаласының барлы қонақүй кәсіпорындарын келесі сұлба
бойынша жіктеуге болады [автордан]
Ал егер толтыру көрсеткішін келетін болсақ, онда ол орташа деңгейлі
қонақүйден ( 83%-ға дейін), төмен деңгейліден (60%-ға дейін) жоғары. Ең
төменгі толтыру элиталы қонақүйлерде - 32%-дан аспайды, бұл тұру
бағасының жоғары екенін көрсетеді [14].
Осыған сәйкес, нарықтың тұрақтануы елге деген қызығушылықтың артуымен,
туристер ағынының көбеюімен, қонақүй шаруашылығының дамуымен байланысты.
Тәуелсіз Қазақстан экономикасының алдында қонақүй базасын жетілдіру мен
дамыту мақсаты тұр. Оның өміршеңдігін нарықтық жағдайда құру механизмі тұр.
1.3 Қазіргі нарықтық жағдайда Алматы қаласының қонақүй шаруашылығының
даму факторлары
Жалпы туристерді орналастыруды немесе қонақ үй шаруашылығын туристік
нарықтан бөлек қарастыруға болмайды. Себебі, біздің мемлекеттің туристік
нарық жүйесі аздап ақсауда. Оңғы мәліметтер бойынша біздің мемлекеттен
шетелге шығушы туристер саны 45,8%, ал келетін туристер саны әлдеқайда
төмен.
Алматы қаласында жылда көрмелер мен самиттер, жиналыстар, жарыстар
ұйымдастырылып тұрады. Осындай ғылыми прогресстер арқылы біз өзімізге
шетелдік компаниялардан парнерлар тауып отырмыз. Олардың сұранысы бойынша
қонақ үйлердің барлық жабдықтары қазіргі заман талабына сай болуы қажет.
Өкінішке біздің қалада ондай қонақ үйлер аз. Біздің мемлекетке келетін
туристердің көбісі іскерлік мақсатта келеді, олар әртүрлі қоғам
қабаттарынан құралған қауым. Келетін туристердің басым бөлігі HYATT
REGENCY, ALMATY RAHAT PALACE HOTEL, INTERCONTINENTAL ALMATY – THE ANKARA IN
KAZAKHSTAN, DOSTYK қонақ үйлеріне келіп жайғасады. Қаламызға келген
туристер бұл қонақ үйлерде бір орынды бөлмеге 290$ төлеуге даяр, бұл бізді
қуантарлық жайт. Қаламыздағы қонақ үйлердің жанында әлемдік қонақ уйлер
талабына сай ойынхана, мейрамханалар, авиакасса, түнгі клубтар, фитнес
орталықтар, конференс залдар бар. Біздің қонақ үйлердің осындай қосалқы
бөлімдері қонақ үйлердің негізгі пайда көзіне айналып отыр.
Қазіргі таңда отандың қонақ үй индустриясы сервис пен камфорт
әртүрлілігі, қызмет көрсетуде технологиясының жетілуі сияқты мәдени және
техникалық жағынан сапалық өзгерістер кешу үстінде.
Қонақ үй бизнесі халықаралық туризмде маңызды орынға ие. Туристік
ағындар туризм индустриясындағы бұл сектордың көлеміне және ұсынылатын
құралдардың сапасына байланысты. Қонақ үй шаруашылығының мәселелері
(басқару, қаржыландыру, дизайні) туризмді экономикалық талдаудың негізі
болып табылады. Қоанқ үй бизнесінің экономикалық анализі ең алдымен,
салынған инвестицияның тиімділік анализіне негізделеді [15].
Қонақ үй бизнесі экономикалық іс-әрекеттің бір түрі ретінде, жұмыс
күшін қалыптастыруда жанама немесе тікелей әсер етеді, және мемлекеттік
қазынаның шетел валютасымен толуының басты құралы болып табылады. Әлемде
үнемі қонақүй бизнесінің жаңа концепцияларын игеру және ескілерді
модернизациялау процесі жүріп отырады. Халықаралық туристік, қонақүй
бизнесінің дамуы туристерді орналастыру құралдарының жаңа орындарының пайда
болуына түрткі болады. Ғылыми техникалық прогрестің жетістіктері қонақүй
кешендерінде жылдам брондау жүйесінің дамуына, сонымен қатар орналастыру
құралдарында қонақтарды рәсімдеу жүйесінің жеңілдетуіне әсерін тигізді.
Қазіргі нарықтық шаруашылықта қонақүй шаруашылығының дамуын бірнеше
факторлар анықтайды:
- шығу туризімінің дамуы;
- нақты материалдық базаның, жеке және мемлекеттік инвестициялардың
бар болуы;
- нормативті-құқықтық және заңдылық негіздің бар болуы;
- қонақүй шаруашылығының дамуы қолдайтын корпаративті асоциациялар
мен бірлестіктердің бар болуы;
- жарнаманың дамуы мен БАҚ қолдауы;
Қазақстандағы қонақ үй бизнесінің дамуы тұрақты сипатта қалыптасуда.
Әлемдік тәжірибені және туристік ағынмен қатар, елдің қоанқ үй
шаруашылығынң өзіндік ерекшелігі мен жағдайын білу:
- қазақстандық тәжірибеге стандартты ендіру жолдары мен бағытын
нақтылауға;
- халықаралық және қазақстандық қонақүй-туристік кешендер мен
торларды құруға ішкі және аралас қаржыландыру құралдары мен
көздерін анықтауға;
- әлемдік қонақжайлылық пен туризм қызметі нарығының құрылуына елдің
қонақүй-туристік кешенін сәйкестендіру кезеңін, көлемі мен
параметрлерін анықтауға көмектеседі[16].
Бірақ Қазақстанда бүгінгі таңда қоанқ үй шаруашылығының дамуы мен
гүлденуінің барлық факторлары мен механизмдері іске аспаған. Қазақстанда
келу туризімінің төмен деңгейде дамуы шетел туристерін әлемдік деңгейде
қарсы алатын қонақ үй базаларының жеткіліксіздігі әсерін тигізеді.
Республиканың ірі қалаларында әлемдік стандартқа сәйкес 4-5 жұлдызды
отельдер салынып жатыр, бірақ ел бойынша ол жеткіліксіз. Қазақстандың
Туристік Ассоциация мәлімет бойынша соңғы төрт жылда Қазақстан
Республикасында 560 қонақүй жабылды [17].Аймақтардағы қонақүй шаруашлығы
физикалық және моралдық тозумен деңгейі жоғары: нөмерлердің камфорт
деңгейінің төмендігі, технологиялық артта қлаушылық, нашар оқытылған
персонал және ұсынылатын қызмет ассортиментінің аздығы.
Қазақстан Республикасындағы менеджмент деңгейі енді ғана тұрақтана
бастады, сондықтан да әртүрлі формадағы қонақ үй кәсіпорындары үшін
шығындарды азайту мен тиімділікті арттыру проблемасы өзекті болып қала
бермек.
Қазіргі таңда отандық қонақ үй кәсіпорындарында ортақ проблемалар – ол
бір қызметкерге келетін шығындарды азайту мүмкндігі мен ол қызмет
көрсететін жалпы ауданның көлемін ұлғайту. Осыған сәйкес жұмыс өнімділігін
арттыру проблемасы туындайды, ал ол қонақүйдің жаңа технологиялар мен құрал-
жабдықтарға инвестициясыз мүмкін емес. Және бұл бағытта менеджментті
күшейту қажет, ең алдымен нақты жоспарланған базнес-жоспардағы құйылған
қаражатты ақтаудағы қаржылық және ұйымдастыру менеджементін нығайту.
Республикада қоанқ үй бизнесіндегі менеджмент сапасын бағалау тәсілдері
құрылмаған, қоанқүй кешендерінің іс-әрекет анализденбейді және
жалпыламбайды, олардың проблемалары отандық әдебиеттер мен бұқаралық
ақпарат көздерінде көтерілмейді.
Қазақстандағы нарықтық механизмдердің өзгеріштіген байланысты қонақ
үйлердің жеткен шыңдарында тұрақты жұмыс ісетуіне мүмкіндік бермейді, ең
алдамен отандық инвесторлар мен шетелдік компаниялар жағынан бәскелестіктің
туындауы, сонымен қатар сұраныстың төмендеуінде ұсыну нарығының артуына
байланысты. Бұл фактор клиенттерді тартуды талап етеді.
Сондықтан да республиканың қонақ үй бизнесіне өзгермелі жағдайға тез
бейімделуі тән сипаттардың бірі. Алматыға келетін болсақ, қонақ үй
шаруашылығының дамуы қаланың қонақ үй шаруашылығы индустриясының маңызды
элементі болып табылады.
Қазірдің өзінде қаланың қонақ үй шаруашлығының даму деңгейі бойынша
республикадағы алдыңғы орында екені анық. Бұл факт кездейсоқ емес. Қазіргі
таңда Алматы тек тарихы терең мәдени және ғылыми, әкімшілік орталық емес,
көркем ландшафтты маңызды сауда және бизнес орталығы. Қалада туристік іс-
әрекеттің дамуының барлық алғы шарттары бар. Сондықтан да әртүрлі
категориялы туристер ағыны өсе бермек. Осыған сәйкес қалада әртүрлі типті
қонақүйге деген сұраныс өседі [18].
Қалада жыл сайынға өтетін әртүрлі конгрестер, сьездер, симпозиумдар
және фестивалдар, жоғарғы деңгейде өтетін іскерлік кездесулер жаңа
қонақүйлердің құрылысы мен жоғарғы категорияға дамуы талап етеді.
Сауда қатынастарның дамуы сауда ораталықтарына, вокзал мен транспортық
магистральдарға жақын орналасқан орташа класты қонақүйлердің дамуын талап
етеді.
Танымдық туризм дамуы үшін қала сыртылық зоналардағы қонақүй
кәсіпорындарының дамуы қажет.
Қаланың қонақ үй кәсіпорындарының географиялық орналасуы біздің
ойымызша специяфикалық шоғырланған. Элиталыкатегориялы қонақүй кешендері
қаланың орталық бөлігінде немесе қала сыртылық зонада орналасқан. өз
кезегінде перефириялыұ аудандар қонақ үй кәсіпорындарымен аз
қамтамасыздалған.
Барлық мәселені кешенді шешу үшін тек жаңа қонақүйлерді салу ғана емес,
қонақ үй типті кәсіпорындарды кеңейту мен модернизациялау қажет, мұндай
шаралар ұйымдастырылуда (мысалы, Иссык қонақүйі). Материалдық техникалық
базаны жетілдіру және туристік ресурстарды тиімді пайдалану, қонақүй
кәсіпорындарын қарқынды салу деңгейі бойынша Алматы қаласын нақты
аудандастыруда жүргізуді талап етеді.
Өз кезегінде қонақ үй кешендерін құрылысы мен модернизациялауға капитал
тарту келесі көздеден түсуі мүмкін:
1. Мемлекеттік қаржыландыру;
2. Жеке капитал салу;
3. Шетел инвестициялары;
4. Жоғарыда айтылған үш көзден бірдей ақша құралдарын тарту.
Қазіргі таңда қонақүй индустриясына жалпы қаржыландыру көлемінде жеке
капитал үлесі аз. Туристік сұраныстың динамикалық өзгеруіне байланысты,
қоанқүй кәсіпорындарына капитал салу тәуекелі жоғары, себебі қазіргі таңда
қонақүй кәсіпорындарының рентабельдік деңгейі төмен, өзін-өзі ақтау мерзімі
ұзақ, жаңа қонақүй кәсіпорындарын салу жеке сектор үшін тиімсіз. Бұл
жағдайда туристік индустрияға бағыталған жеке капиталды қорғау жөнінде
нақты ойластырылған мемлекеттік бағдарлама қажет. Біздің ойымызша, жеке
инвестицияларды тарту үшін келесідей қолайлы жағдайла туғызу арқылы
жүргізуге болады:
- несиелік саясат (субсидиялар, займдер, ссудалар және т.б.);
- салықтық саясат;
- мемлекеттік жер саясаты.
Туристік индустрия кәсіпорындарына несиені жеңілдікпен ұсыну инфляцияға
байланысты туып отырған құрылыс бағасының өсуі мен құрылыс материалдары мен
құрал-жабдықтарына деген прессингті жеңілдетуге көмектеседі [19].
Туристік индустрия кәсіпорындары үшін жүргізілетін арнайы салықтық
саясат қаланың экономикалық дамуында халықаралық туризмнің рөлінің
мойындағанын білдіреді.
Туризм дамуына перспективті аймақтарына жеке капитал салуға мемлекеттік
жер саясаты де әсерін тигізеді. Ол тек құрылысқа бөлінген жер ауданы ғана
емес, өндірістік туристік процесте қолданылатын табиғи ресурстарға
байланысты барлық заңдық актілердің жиынтығы да. Туризмнің құқықтық базасын
қамтамасыз ететін іс-шаралар жасалынғанын айтып кетпеуге болмайды.
Алматы қаласында қоанқүй кешендерін құруда шетел инвестицияларының
маңызы зор екені анық. Шетелдік инвестиция көмегімен Хайатт Риджент
Алматы, Астана қонақүйлері салынды, ескі қонақүй ғимараттарының
реконструкциясы жүргізіліп жатыр.
Біздің ойымызша, шетел инвестицияларын қаланың қонақ үй
кәсіпорындарымен аз қамтамасыз етілген бөліктері мен туристік базалар мен
демалыс орындарын дамыту үшін қала сыртылық аудандарға бағыттау керек.
Шетел инвестицияларын тарту тек мемлекеттік кеплідік пен құқықтық
қамтамасыз етілген кезде ғана мүмкін екені сөзсіз. Алматы қаласыының
әкімияты деңгейінде туристік кәсіпорындар мен рекреациялық ресурстар
иеленішуі мен тұтынушалар арасында қарым-қатынасты реттейтін жобаларды
қабылдау қажет.
Алматы қаласында қонақүй кәсіпорындарын дамытуда ұсынылатын қызметтің
ассортименті мен деңгейін жетілдіру, қызметкөрсету сапасын арттыру маңызды.
Қызмет көрсету сапасы мен тұру бағасының сәйкес келмейтіні анық көрінеді.
Қалада қоанқ үй нөмерлерінің бағасы төмен категориялы қонақ үйдің өзінде
он доллардан жоғары ауытқиды, бұл орташа әлемдік бағаларға сәйкес, ал
камфорт деңгейі мен қызмет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
3
1. АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛУ ФАКТОРЛАРЫ МЕН
ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 5
Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының құрылу кезеңдері 5
Алматы қаласының қонақ үйлерінің жұлдыздық бөлінуі және классификациясы
9
Қазіргі нарықтық жағдайда Алматы қаласының қонақ үй шаруашылығының даму
факторлары 16
2. ДОСТЫҚ ҚОНАҚ ҮЙІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУЫ 23
2.1. Қонақ үйдің материалдық және өндірістік құрылымы
23
2.2. Достық қонақ үйінің басқару құрылымы мен олардың атқаратын қызметі
32
2.3 Достық қонақ үйінің персоналы
39
2.4. Экономикалық іс-әрекет анализі
42
2.4.1 Негізгі қызметтер
42
2.4.2 Қосымша қызметтер
46
3. ДОСТЫҚ ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНІНІҢ ДАМУ ПЕРЕСПЕКТИВАЛАРЫ 50
3.1. Достық қонақ үй кешенінің даму мәселесі
50
3.2. Достық қонақ үй кешенінің даму бағыты
52
3.2. Достық қонақ үй кешеніне анализ
58
ҚОРЫТЫНДЫ
61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
63
ҚОСЫМШАЛАР
65
КІРІСПЕ
Мемлекеттің бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштер, өзіндік
ерекше мәдениет, саяси тұрақтылық сияқты факторлар Қазақстан
Республикасында қонақ үй шаруашылығының дамуына жағдайлар туғызады.
Қонақжайлылық индустриясы – қонақжайлылық принциптеріне сүйенетін
қызмет түрлерінен тұратын кәсіпкерлік саласы болып табылады. Ол қонақтарды
күту мен қызмет көрсетумен байланысты қызмет көрсету нарығында маманданатын
кәсіпкерліктің әртүрлі формаларына жалпы ортақ түсінік болып табылады. Айта
кету керек, бұл саланың барлық іс-әрекетін қамтитын нақты бір термин жоқ.
Бірақ қоғамдық тамақтандыру, орналастыру, көлік (тасымал) және демалыс
(рекреация) сияқты негізгі бағыттарын бөліп қарастыруға болады.
Біздің еліміздегі қонақжайлық сонау ата-бабаларымыздан келе жатқан
қасиет немесе салт-дәстүр деп айтуға болады. Қазақ халқы үйіне келген
қонақты қарсы алып, барын дасатарханға қойып, шығарып салатын. Сол тәрбие,
өнеге біздің халқымыздың қанына сіңіп, жылдан-жылға ұрпақтар арқылы беріліп
келеді.
Еліміздегі жұмыс істеп жүрген отандық кәсіпорындар нарықтық экономика
заңдарына бейімделуі қиын. Өйткені жаңадан құрылып жатқан менеджмент
салалары, жаңа заманға сай техникалық іс-әрекеттерді талап етеді. Қазіргі
нарықтың тиімді қызмет етуінің негізгі факторы болып барабар инфрақұрылымды
құру қажет екені анық. Сондықтан да қызмет көрсету саласының, оның ішінде
қонақ үй бизнесінің даму мәселесі тек қана қаржылық емес, жалпы
экономикалық маңызды мәселеге жатады.
Жұмыстың өзектілігі. Бұл тақырыптың ерекшелігі, Алматы қаласында қонақ
үй шаруашылығы Қазақстан қалаларының ішіндегі ең жақсы дамыған аймақ болып
есептелінеді. Қалада бес жұлдызды және әлемдегі қонақ үй торларына да
кіретін қонақ үйлер бар, бірақ кейбір қонақ үйлердің қызмет көрсету сапасы
жұлдыздық дәрежеге сай емес және де мамандандырылған қызметшілер тобы
жеткіліксіз болып жатыр. Қазіргі таңда Қазақстанда 690-нан аса қонақ үйлер
бар, оның 100-ге жуығы осы Алматы қаласында оргаласқан. Алматы қаласы табыс
табу, туристерді қабылдау және қызмет көрсету саласы жағынан бірінші орында
деп айтуға болады.
Қазақстандағы қонақ үй бизнесі жоғарғы рентабельді және солай болып
қала бермек. Қонақ үй кешені секторына инвестицияларды салу тиімді. Бірақ,
жұлдызды отельдер санының өсуіне қарамастан, қонақ үй нөмерінің
жетіспеушілігі өзекті болып қала бермек. Қазіргі таңда Алматы қаласында
халқаралық қонақ үй торларына жататын төрт отель мен бес жұлдызды
жәрежедегі бес қонақ үйі орналасқан.
Қазақстандағы ішкі және халықаралық туризмді дамыту мақсатында қазіргі
қонақ үй шаруашылығының әлемдік нарығын зерттеу қажеттілігі, Қазақстандағы
қонақ үй индустриясы жағдайын әлемдік стандарттармен салыстырып, қызмет
көрсету саласын көтеру мүмкіндіктерін анықтау, аталған дипломдық жұмысты
таңдау мен оның өзектілігін анықтайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Достық қонақ үй кешенінің
мысалында қонақ үй кешендерінің экономикалық іс-әрекетінің механизмі мен
факторларын, кешенді талдау мен теориялық-әдістемелік зерттеу табылады.
Дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері:
- қонақжайлылық индустриясы мен әлемдік қонақ үй кешені құрылуының
тарихи аспектілерін зерттеу;
- заманауи қонақүй кешендерінің құрылуы мен дамуына және орналастыру
құралдарын жүйелеу тәсілдеріне шолу жасау;
- Қазақстанда, әсіресе Алматы қаласында қазіргі қонақ үй бизнесінің
қызмет ету тиімділігіне талдау жасау;
- нарықтық жағда йда қонақ үй кәсіпорындарының қызмет ету ерекшелігін
анықтау үшін, Достық қонақ үй кешенін зерттеу;
- Достық қонақ үй кешенінің іс-әрекетіне талдау жасап, оның
ерекшелігін анықтай отырып, Алматы қаласында қонақ үй базасының дамуына оң
нәтижелері;
- Қазақстандағы қонақ үй бизнесіне кешенді талдау жасай отырып, оның
негізгі даму тенденциялары мен перспективаларын анықтап қонақ үй кешені
алдында тұрған негізгі өзекті мәселелерді анықтау;
- Достық қонақ үй кешенінің іс-әрекетін практикалық тұрғыдан зерттеу
нәтижесінде нарықтық жағдайда қонақүй бизнесінің негізгі даму
перспективаларын анықтау;
Зерттеу нысаны болып Достық қонақ үй кешенінің жағдайы мен менеджмент
деңгейі табылады, зерттеу пәні болып нарықтық жағдайдағы Алматы қаласы мен
Қазақстандағы қонақжайлылық индустриясының құрылу процесі, қызмет етуі мен
дамуы табылады.
Дипломдық жұмыстың теориялық негізі болып шетел, ресей және
қазақстандық Р. Браймера, Дж. Уокера, В.Г. Гуляева, В.А. Квартальнова,
Г.А. Папиряна, В.С. Семенова, А.Д. Чудновского, Л.Ф. Ходоркова, Р.А. Раев
және т.б. ғалымдыр мен практиктардың еңбектері табылды.
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика
агенттігінің, Алматы қаласының статистика басқармасының, Достық қонақ үй
кешенінің өндірістік-шаруашылық әрекетінің қаржылық-экономикалық
мәліметтері, монографиялар мен кезеңді баспа беттерінде зерттеу мәселелері
бойынша жарық көрген мәліметтер, жеке бақылалау нәтижелері қолданылыды.
Алынған мәліметтер өңделіп, жүйеленгеннен кейін нарық жағдайында
Қазақстанда қонақ үй бизнесінің дамуы мен қызмет етуінің объективті кешенді
талдауы жүргізілді.
1 АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА ҚОНАҚ ҮЙ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛУ ФАКТОРЛАРЫ МЕН
ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
1.1 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының құрылу кезеңдері
Қазақстанда қонақжайлылықтың құрылуы алғашқы ауылдардың дамуымен,
көлік жолдарының және сауда қатынастыраның құрылуымен байланысты тереңде
жатыр. Алғашқы қонақ үйлер б.э. бірінші ғасырында пайда болды. Феодализм
дәуірінде, Жетісу өлкесі Батыс Түрік, Түргеш, Қарлұқ қағанаттарының
құрамында болып, Іле Алатауы таулы өзен аңғарларында отырықшы елді мекендер
мен қалалар пайда болды. Алғашқылары тұрақты қыстаулар орындарында, ал
екіншілері көшпенділердің тұрақтайтын орындарында пайда болды. Әдетте,
тұрақтайтын орындар керуен жолдарынынң қиылыстарында, ыңғайлы жерлерде
орналасты. Біртіндеп бұл жерлерде қолөнершілер, саудагерлер орналасып,
тұрақтайтын орын тек әкімшілік қана орталық емес, қолөнер мен сауданың
шоғырланған жерінен қалаға айнала бастады [1].
Қазақстандық Жібек Жолы бөлігін зерттеушілер сол уақыттың
саудагерлері мен саяхатшылары түйелермен үлкен керуенмен саяхаттағанын
дәлелдейді. Әдетте, керуен жолдарының бойында немесе қалаларда шатырларда
түнеді. Кейде, кереуен-сарайларда тұрақтайтын. Керуен – сарайлар керуендер
үшін тұрақтайтын және сауда ауласы болатын. Қонақжайлық және ішкі аулалы
екі түрі ең кең тараған. Қонақжайлық керуен сарайлар тік төртбұрышты, ішкі
бөліктерге бөлінген ғимарат. Орта бөлігі адамдар мен тауарларға, ал шеткі
бөліктері жануарларға арналған болатын. Керуен сарайлардың екінші типінде
адамдарды орналастыру және тауарларды сақтау үшін ішкі тұйық аулаға ашық
бір немесе бірнеше ярусты шағын орындар, ал жануарлар сыртқы аулада
болатын. Жолдағы керуен сарайлар қорғаныштық қабырғалармен бекітілген. Бұл
алғашқы қонақүй кешендері сауда мен түнеу орындары, адамдар мен
жануарлардың демалатын орындары және қарақшылардан қорғайтын орын болатын.
Сол кездегі Азияда жолаушыға ұсынатын жағдайлар Еуропадан асып түсетін,
бірақ Шығыста керуен-сарайлар ақша табу мақсатында емес, сауданың дамуы мен
саяхатшының демалысы мақсатын көздейтін [2].
8-10 ғғ. Алматының орнында саудагерлердің, көпестердің,
саяхатшылардың демалысы үшін көзделген шағын елді мекендер болатын.
13 ғасырдың басында Жетісу өлкесі қиындықтарға душар болды. Монғол
шабуылдары отырықшы егін шаруашылығына, қала мәдениетін жойып жіберді. Ұлы
Жібек Жолы бойындағы ірі қалалар құлдырауға ұшырады, сауда керуендерінің
қозғалысы қиындады, көптеген керуен-сарайлар жұмысын тоқтатты [3].
Бірақ та Қазақстанда Темір Хан тұсында сауда мен көлік жолдары
дамыды. Алтын Орда тұсында көрші мемлекеттермен дипломатиялық қарым-
қатынастар орнап, әскери әрекеттер аренасы кеңейіп, сауданың дамуымен жаңа
қарым-қатынас жолдар салынды, керуен-сарайлар мен пошталық өткелдер
салынды. өткелдік пунктер мен жаңа жолдарды дамыту мақсатында Темір Хан
жергілікті халықтан арнайы салықтар (тағар, қалан, құшыр, алафе), ал
жоғарғы шенді қонақтарға той өткізі үшін арнайы шылан-пұл салығы салынды
[3].
15 ғасырлың соңы мен 16 ғасырдың басындағы тарих Қазақ хандығының
пайда болуымен байлынысты. Бұл кезеңде тарихшылардың пайымдауынша, Алматы
қаласы маңында отырықшы өмір тоқтамады. Бұл ауданда жазғы уақытта айырбас
сауда қарқынды дамыды, сәйкесінше керуен-сарайларда өмір тоқтамады.
Қонақүй кешенінің одан кейін даму тарихы қазақстанның Ресей құрамына
енуімен байланысты. 19 ғасырдың бірінші жартысының соңында Қазақстанның
ресейге қосылу процесі аяқталды. Бұл жағдай тек әскери бекіністер ғана
емес, жаңа қалалар мен жаңа жолдардың салынуына септігін тигіссе,
нәтижесінде белглі бір түрдегі қонақ үй кешенін дамыту қажеттілігі
туындады. Сол кезеңдегі қонақ үйдің мысалы ретінде, пикеттерді (түнеу
орындарын ұсынатын мен аттардың, экипаждардың ауысатын жеке пошталық
аулалар), қонақжай палаткалар мен шатырларды айтуға болады [1].
Қаланың ары қарай дамуы, оның Алма-Ата болып атауының өзгеруі, астана
статусына ие болуы, қаланың әкімшілік-сауда орталығы ғана емес, қонақ үй
шарушылығы мен дамушы инфрақұрылымы бар өндірістік, мәдени орталық ретінде
дамыды.
Аламаты қаласында қонақ үй кәсіпорындарының одан әрі қарай дамуына
Қазақ ССР-да социалистік құрылыс кезеңі әсерін тигізді.і өндірістің
дамуымен қала да дамыды. Жолаушыларды қабылдайтын шағын ағаш үйшіктердің
орынына Дом Советов қонақ үйі салынды. Жалпы алғашқы бесжылдықта Алматыда
үш қонақүй салынды [4].
1960 жылдан бастап типтік жобалар бойынша индустриалдық әдіспен
мәдени-тұрмыстық нысандардың кешенді құрылысы басталды. Социалистік құрылыс
жылдарында Алматыда Алатау, Алма-Ата, Жетісу, Тұлпар, Иссык,
Казахстан, Казпотребсоюз қонақүйі, Медео, Спорт, Туркістан
қонақ үйлері салынды.
Бұл кезеңнің алғашқы қонақ үй кешендеріне Алма-Ата, Медео,
Казахстан және Отырар қонақ үйлерін жатқызуға болады. 1-ші кестеде 1983
жылғы олардың қысқаша сипаттамасы келтірілген.
Кесте 1
Совет кезеңіндегі Алматы қаласының кейбір қонақ үй кешендерінің сипаттамасы
[1].
Қонақүй ҚұрылысМекен - жайы АрхитекторКешеннің, қызметтің Сыйымдылығы
кешенініңдатасы лары қысқаша сипаттамасы,
атауы архитектуралық
ерекшелігі
1967ж Калинин И.А. Қонақүйдің сегіз 540 орынға
Алма-Ата көшесі ,85 Картаси, қабатты ғимараты 280 номер
Н.И.Рипинсмайысқан садақ
кий тәрізді.
Архитектуралық
біртектілікті жаппай
балкондар тізбегінен
көруге болады.
ғимартта
мейрамханалар,
аптекалық,
газет-журнал
дүңгіршектері,
пошта, халықаралық
байланыс
телефондары,
әуебелеттер сату
кассасы, сақтау
камерасы мен
шаштараз бар.
Қонақүйге кіре
берісте субұрқақтары
бар екі бассейн мен
автотұрақ бар.
Медео 1972 ж.Медео В.З. Совет және шетел 348 орынды.
шатқалында. Кацев, туристері мен Туристерге
С.В.Коханоспортшыларын (жылына180 бір
вич, 23 мыңнан артық) және екі
А.С.Кайнаркүтуге арналған. Ілеорынды және
баев, И.Г.Алтауымен жорықтар люкс типтес
Косогова ұйымдастырылады. орындар
Банкет және камин ұсынылады.
залдары, бар, буфет,
500 орындық
мейрамхан (қосымша
жаздық 120 орын)
бар. саябақ
зонасында теннис
корты, волейбол және
би алаңдары бар.
Ғимараттың каркасы
темірбетоннан қызыл
беде тәріздес
орындалған.
1977 ж.Достық Ю.Ратушный, Жыл сайын 266 мың1000
Қазақстан даңғылында Л.Ухоботов, қонақтарды орынды.
А.Деев, қабылдайтын. Жоспард
Н.Матвиец, Вентиляция, а бір,
А.Тотыгулов, кондиционер, екі, үш
М.Абдульдинов,жылдам лифттерменбөлмелі
В.Краснянский жабдықталған. нөмерле
Қоғамдық зона р.
қабылдау және
сервис көрсету
(әкімшілік,
тіркеу бөлімі,
портье,
пресс-орталық,
халықаралық
телефондар),
қоғамдық
тамақтану,
(ұлттық тағамдар
мейрамханасы,
төрт банкет залы,
Космос
кафесінен),
медециналық және
қоғамдық қызмет
көрсетуден
тұрады.
Интурист бюросы
қызмет көрсетеді.
Отырар 1976-81Гоголь М.Р.Кабылбаев,Жоғарғы класты 186
ж. көшесі, 65 С.В. Кохановичқонақүй. Кинозал нөмерде
(70 орынды), (363
свенирлар дүкені,орын).
бильярд, сауна,
бассейн жұмыс
істейді. Ірі екі
қабатты ғимаратта
– 156 орынды
мейрамхана, 2
банкет залы,
ұлттық тағамдар
кафесі бар. Бес
қабатты қонақүй
28 гвардиялық
панфиловшылар
паркінің
архитектуралық
ансамбьліне
кіреді.
1 кестенің жалғасы
КСРО дәуіріндегі Қазақстанның қонақ үй шаруашлығы жоспарлы шаруашылық
жағдайында болды. Нәтижесінде қонақ үй кәсіпорындарының саны жасанды
шектеліп, олардың арасында бәсекелістік болмады. Бір қонақүйлер
қаржыландыру саласы басым болса, енді бір қонақүйлер мемлекет тарапынан
ешқандай назарына ілінбеді. Қонақ үй кәсіпорындарын салу мәселесін қалалық
коммуналды шаруашылық құзырында болып, барлық қонақүй базаларының сандық
және сапалық көрсеткіштері анықталатын. Сол кезеңде Қазақстанның өзіндік
қонақүй желілері болмады [5].
Бүгінгі таңда Қазақстанның қонақүйлері тіптім басқа шаруашылық және
қаржылық жағдайда қызмет жасауда. Қонақүй бизнесі түсінігінде табыс, өзін-
өзі ақтау, кіріс, сервис, клиенттерді тарту, алға қойылған мақсаттарға
минималды ресурс түрін пайдалана отырып жету сияқты категориялар алдыңғы
орынға шықты.
Егер осыдан 10 жыл бұрын біздің қонақүйлер батыстың қарапайым туристік
дәрежесіне де жетпеген болса, қазір республика бұл деңгейге жетті. Соңғы 5
жыл ішінде Алматы қаласында әлемдік стандартқа сәйкестендіріліп 42 жоғарғы
комфортабельді қонақүйлер салынып және қайта жөндеуден өтті [6].
ҚР статистика жөніндегі Агенттігтің мәліметі бойынша 2008 жылдың І-ші
кварталында республика бойынша 576 қонақүй тіркелсе, Алматыда олардың саны
96-ге (жалпы санының 13,5% -ын құрайды ) жетті. Қонақ үйлерді пайдаланудан
түскен табыс 7 млрд теңгені құраса, Алматыда бұл көрсеткіш 3,6 млрд.
теңгені (жалып ел бойынша 52%) құрады. Эксперттердің мәліметі бойынша,
қонақүй бизнесіне түсетін жалпы табыстың шамамен 25%-ы жеке сектор үлесіне
тиеді. Бірақ нарық қатысушылары бұл көрсеткішті төмен деп есептейді.
Сонымен, Алматы қаласында қонақүй шаруашылығының құрылу тарихы бірнеше
кезеңді қамтиды. Қазіргі таңда Алматы республика бойынша қонақүй қызметінің
көрсеткіші бойынша алдыңғы орынға ие.
2. Алматы қаласының қонақ үйлерінің жұлдыздық бөлінуі және классификациясы
Алматы қаласының қонақ үйлер саны жылдан жылға өсіп келуде. Келуші
туристердің де саны соған сәйкес өрбуде, өйткені Алматы қаласы Евразия
орталығы ретіндегі деңгейі өсуде, сонымен катар, қалада көптеген саммиттер,
халыкаралык конференциялар, семинарлар, көрмелер, яғни конгресті және іскер
туризмді дамытуға әсерін тигізетін бірнеше отырыстар өткізілуде. Конгресті
туризмнің де өз маусымдылығы бар, ол көктем-күз айларына келеді. Қыскы,
әсіресе жазғы кезде бизнес-туризмдердің жұмыс белсенділігі төмендейді.
Сонымен катар, Қазақстанға іскерлік мақсатпен келетін туристердің
арасындағы түрлі деңгейі қонақтар бар. Бірақ, іскер адамдармен бизнес-
туристердің қонақ үймен отельдерге деген нақты талаптары бар. Ол сервистің
тиісті деңгейін камтамасыз ететін қазіргі заманга сай әрі комфортабельді
орналастыру орындары болуы керек. Ал 5 жұлдызды қонақ үйге келетін болсақ,
онда конақ үй бизнесі мамандарының айтуынша, бір орынды нөмірге тәулігіне
300 $ төлейтін туристердің арқасында Алматыдағы әлемдік кұрылымдағы Hyatt
Regency қонақ үйлері Қазақстанға жетіп жатыр. Бірақ, алғашкы бекітілген
баға көп жағдайда қалыпты баға болып саналмайды да, нөмірлер тұрлі
жеңілдіктер бойынша да өткізілуі мүмкін. Ол жеңілдіктер, мысалы:
корпоративті клиенттерге немесе отельмен біріге жұмыс жасайтын туристік
операторларға берілуі мүмкін. Көрсетілетін жеңілдіктер орасан зор болуы да
ықтимал: кейбір тур.фирмалар Алматының 5 жұлдызы қонақ үйінін, бір орынды
нөмірін прайста көрсетілген бағадан 30 % түсіреді.
Бірак, Hyatt Regency деңгейлес қонақ үйлерінің мейрамханалардың, түнгі
клубтардың, казино, фитнес-орталыктарының, конференц-залдарының болуы
салдарынан. Аталмыш орындар жергілікті компаниялардың презентация, семинар
немесе пресс-конференцияларды ұйымдастыруында белсенді тұрде жалға алынуда.
Кейбір деректерге сүйенсек, қонақ үйлердің негізгі жұмысы емес, осындай
косалкы қызметтері олардың нарық алаңында қалуын қамтамасыз етеді. Бірақ
баска да көзқарастың барлығын да мойындау керек. Мысалы Отырар конақ үй
кешенінің директоры Назигүл Шорманованың айтуынша қонақ үйдің негізгі
кірісі оның басты жұмысынан ғана келеді. Ал ғимарат ішінде казино, түнгі
клуб, мейрамхана, авиакасса және т.б. болуын тек туристердің ұсынысынан
туындағанын айтып түсіндірді.Бірак Отырардың тек 4 жұлдызды қонак үй
екендігін ескерсек, оның жұмыс спецификасының да біраз өзгеше өтетіндігін
түсінеміз. Қалай дегенмен де қосалқы қызметі бар қонақ үйлердің кірісі,
ондай қызметсіз қонақ үйлерге қарағанда жоғары екендігін статистика
керсетіп отыр. Яғни қонақ үйдің қосымша қызмет керсетуі биік сұраныска ие.
Айта кететін бір жәй: 5 жұлдызды конак үйде тұру кезінде жоғарыдағы қосымша
қызметтер бағасы нөмір бағасымен бірігіп кетеді (бассейнге түсу, фитнесс-
орталығында, түнгі клубта болу, саунаға кіру т.б.). Бірак елімізге
келушілердің барлығы да фирмадағы жұмыс орнына байланысты, 5 жұлдызды қонак
үйде бола алмауы мүмкін.
Осылайша Қазақстан шетелдік қонақтарға тағы не ұсына алады деген орынды
сұрак туындайды.Қазақстан қалаларының қонақүй шаруашылығы жаман емес .оған
мысал Алматы қаласынын орталық бөлігінде бір біріне қатар орналасқан қонақ
үй ғимараттарын көруге болады. Рахат Паласс, Анкара, Достық, Астана, Айсер
көп жұлдызды элиталы қонақжай болып саналады. 2000 жылдардан бері бұрынгы
мемлекеттік ғимараттардың жекешелендірілуі Алматы қаласының қонақүйлерінің
дәл есебін алуға мүмкімдік бермейді. Ең арзан баға 800 теңге ден басталып
жоғарылай береді. Олардың қызмет көрсету деңгей орташа. Ал бағасы 2000-8000
тенге тұратын жатын орны бар қонақүйлер Европалық стандартқа келеді.
Олардың инфрақұрылымы жеткілікті болғанымен қызмет көрсету дәрежесі
төмендеу.
Жалпы қонақ үй шаруашылығын туристік нарықтан бөлек қарастыруға
болмайды. Себебі біздің мемлекеттің туристік нарық жүйесі аздап ақсауда.
Соңғы мәліметтер бойынша біздің мемлекеттен шетелге шығушы туристер саны
45,8 % пайыз, ал келетін туристер саны 37,9 % пайыз. Қазіргі таңда, дамыған
және дамушы мемлекеттердің өзі бұл салаға қызуғышылық танытуда, себебі, бұл
индустрия саласы шетел валютасынның қайнар көзі болып табылады. Осы
индустрияның көзін табушы байлық, бақыт, бедел иесі бола алады.
Әлемдік қонақ үй фондында функционалды бағыты бойынша кәсіпорындарды
екі топқа бөлуге болады [6]:
- тұрақты өмір сүруге арналған қонақүй кәсіпорындары (қазақстандық
тәжірибеде әлі орын алмаған);
- уақытша тұруға арналған қонақүйлер, өз кезегінде келесідей топтарға
бөлінеді:
1) қысқа уақытқа тұрақтаушыларға арналған транзитті қонақүйлер;
2) іскерлік мақсатта саяхаттаушыларға арналған іскерлік бағыттағы
қонақүйлер;
3) демалыс мақсатындағы қонақүйлер (туристік, курорттық және т.б.)
Іскерлік мақсаттағы және демалыс үшін арналған қонақүйлер қызмет
көрсетуге қойылатын арнайы талаптары бар, сондықтан да бұлы қонақүйлер
өзіндік ерекшелігі мен құрылымы бар.
Іскерлік мақсаттағы қонақүйлерге келесідей талаптар қойылады:
- қаланың әкімшілік, қоғамдық және өзге де орталықтарына жақын
орналасуы, демалыс пен спорттық іс-әрекет үшін арнайы көгалданған аумақтың
болыуы міндетті емес;
- күндізі жұмыс үшін, кішігірім отырыстар өткізу үшін қолайлы көлемі
үлкейтілген кабинет-номерлардың болуы;
- нөмерде жұмыс зонасының ұйымдастырылуы міндетті;
- жұмыс жағдайын қамтамасыз ету мақсатында нөмерлердің сыртқы ортадан
оқшаулау;
Іскерлік мақсаттағы қонақ үйлерде тұрушылар қоғамдық орындардың
ұйымдастырылуына да ерекше талаптар қояды. Біріншіден, отырыстар, көрмелер
және т.б. іс-шаралар өткізу үшін қажетті орындардың болуы. Екіншіден,
мәжіліс залының немесе даладан қосымша кіре берісі бар көп мақсатты
орындардың (банкет, мәжіліс өткізу үшін арналған орындардың) бар болуы.
Үшіншіден, қонақүйде талаграф, телетайп, телефакс, көшірме және көбейткіш
аппарттардың, сонымен қатар қаржылық қамтамасыз ету орындарының
болуы.Қазіргі Алматыда мұндай қонақ үй кешендері бар, мысалы олар Хайатт,
Риджент Алматы, Қазақстан, Отырар.
Демалыс үшін арналған қонақүйлерге қойылатын функционалдық талаптар
іскерлік мақсаттағы қонақүйлерден келесідей талаптармен ерекшеленеді:
- шулы қала орталығынан алшақ, көгалданған массив орталығында орналасуы;
- демалу және спортпен шұғылдану үшін көгалданған аумақтың болуы. әлемді
тәжирибеде мұндай аудандардың көлемі бір жатық орынға 150-ден 250 шаршы
метрді құрайды;
- демалыс үшін арналған қонақ үйлердің нөмерлік қоры демалысты жанұямен
өткізуге байланысты, екі орынды нөмерлердің саны жалпы нөмер санының 80-90
%-ын құрайды.
- нөмердің ішкі ұйымдасуы осы типтегі қонақ үйлерге сәйкес болуы керек.
Мысалы, балалармен демалушы жанұялық демалыс үшін нөмерде үтіктейтін,
құрғататын құрал-жабдықтардың және шағын асхананың болуы қажет [7].
Демалыс үшін арналған қонақ үйлерде келушілердің демалысы мен бос
уақытын өткізу үшін арналған арнайы орындардың боуына талап қояды. Қоғамдық
орындарға қойылатын нақты талаптар қонақүй қамтамасыз ететін демалыс
түрімен анықталады. Мысалы, жанұялық демалыс үшін арналған қонақүйлерде
жүзуге үйрететін балалардың жүзу бассейні болуы керек.
Алматыда мұндай типтегі қонақүйлерге Медео, Атлант, Балхаш,
Эдем қонақ үйлерді жатқызуға болады.
Қонақүй шаруашылығын камфорт деңгейі, ассортимент және қызметтің
бағасымен топтастыру кең тараған. Осыған сәйкес қонақүй кәсіпорындары
келесідей топтастырылады [8]:
- сервис түрі шектелген немесе арзан отельдер (мотелдер, ұсынылатын қызмет
түрі шектелген қонақүйлер, эконом класты қонақүйлер және т.б.) – қызмет
түрі шектелеген, бірақ кейбір қонақ үйлер көп қызмет түрін ұсынғанмен,
қызмет көрсету деңгейі орташа;
- орта деңгейдегі қонақ үйлер (курорттық қонақүйлер, жеке қонақүй және
т.б.) – туристердің кез-келген әлеуметтік тобы қолдана алады, ұсынылатын
қызмет түрі көп, қызмет көрсету деңгейі орташа немесе орташадан жоғары;
- люкс отельдер (толық қызмет түрін ұсынатын қонақүйлер, жоғары класты
қонақ үйлер және т.б.) – фешенебельді әшекейленген және жоғарғы класты
жиһазы бар, салондары мен қоғамдық тамақтану орындары жақсы жабдықталған.
Мұндай деңгейдегі қонақ үй кәсіпорындарында нөмердің санына сәйкес персонал
пайызы жоғарғы деңгейде (кейде арақатынасы бірге бірді құрайды).
Люкс – отель көлемі 100-400 нөмерден тұрады, қаланың орталығыныда
орналасады, персонал жоғарғы деңгейде қызмет көрсетеді, бағасы жоғары,
қонақтардың тұруына, көбіне ірі кәсіпорындардың басшылары, конференция
қатысушыларға элитарлы жағдайлар ұсынады.
Курорттық қонақ үй 100-500 нөмерден тұрып, қаладан алшақ, теңіз,
мұхит, тау және т.б. жанында орналасып, бағасы орташадан жоғары, қалалық
қонақ үйге қарағанда толық қызмет түрін ұсынады. Бірнеше спорттық
кешендері, қымбат мейрамханалары, банкеттік залдары, кездесулерге арналған
орындары бар, әртүрлі категориялы туристерге арналған.
Эконом кластты қонақ үйдің 10-нан 150 нөмерлік қоры бар, қаланың
жанында орналасқан, персонал штаты үлкен емес, жақсы жабдықталған нөмерлер
құны жоғары емес, бірақ тамақтану қызметін ұсынбайды. Әдетте, толық
пансинды қажет ететін, ұсынынлатын қызметке ғана нақты төлейтін жеке
туристер немесе іскер адамдар қонақ үйдің тұтынушылары болып табылады.
Жоғарыда айтылғандардан бөлек, әр елде қонақ үй кәсіпорындарының
камфорт деңгейі бойынша түрлі классификациялар бар, соның ішінде кең
тарағандары [9]:
- жұлдыздар жүйесі, Франция, Австрия, Венгрия,
Египет , Қытай, Ресей және т.б. елдерде
қолданылады;
- әріптік жүйе, Грецияда қолданылады;
- тәж жүйесі, Ұлыбританияға тән;
- разрядтар жүйесі және т.б.
Камфорт деңгейі қонақ үй базасының материалдық базасымен ғана емес,
қонақ үй персоналының жұмысының тиімділігімен де анықталады. Қазіргі таңда
отызға жуық түрлі классификациялар қолданылады. Қонақ үй классификациясының
бірігей жүйесінің енуіне мемлекеттің мәдени-тарихи дамуы, ұлттық
ерекшеліктері, қызмет көрсету сапасын бағалауда түрлі критериялардың болуы
сияқты бірқатар факторлар кері әсерін тигізеді. Осыған байланысты, әр
елге қонақ үйдің өзіндік классификациясы тән, бір категорияға жататын,
бірақ әр елде орналасқан қонақ үйлердің өзінде де айырмашылықтар бар.
Әртүрлі кластағы қонақ үйлерде тұру жағдайларында да айырмашылықтар
бар. Біріншіден, ғимараттың сәулеттілігімен ерекшеленеді: ұжымдық
пайдаланатын ғимараттың көлемімен (холдар, салондар, мәжіліс және отырыс
залдары, мейрамханалар, барлар, кафелер және т.б.), интерьерімен, лифт
жүйелерінің дамуымен (саны, күту уақыты мен қозғалыс жылдамдығымен) және
т.б. Екіншіден, нөмерлердің жабықталуымен. Бұл жағдайда нөмер ауданы,
жиһаздануы, керуерттің ұзындығы мен ені, ғимараттың жарықтануы,
ридиоқабылдағыштар мен теледидардың болуы ескеріледі. Үшіншіден, қызмет
көрсету регламентімен, бөлмені жинау жиілігі, төсек-орынның жиналуы
ескеріледі. Төртіншіден, әрбір отельге тән өзіндік қызмет көрсетудің
фирмалық стилімен [9].
Қазақстан Республикасында 12.12.1996 ж. №45 (СТ. ҚР 3.7 – 96)
қабылданған Туристік-экскурсиялық және қонақүй қызметтерін сертификациялау
тәртібі ГОСТ күші бар. Онда ҚР туризмдегі құқықтық құжаттарында
қолданылатын орналастыру құралдарының негізгі түсініктері, сонымен қатар
барлық қонақүй кәсіпорындарын сертификациялау тәртібі мен олардың іс-
әрекетін инспекциялық бақылаудың негізгі ережелері көрсетілген [10].Жалпы
бұл стандарт Дүниежүзілік Туристік Ұйымның талаптарына сәйкес келеді.
Қонақүй классификациялау туралы стандарттың бар болуы туристерге уақытша
орын ұсынумен байланысты барлық іс-әрекеттің мәселелерін шешпейді. Ең
алдымен, Қазақстан Республикасының шағын қалалары мен елді мекендерінде
жұмыс істейтін қонақүйлердің көбі сервис деңгейі мен жалпы сәулеттендірілуі
бойынша төмен категориялы отельдердің талаптарына да сәйкес келмейді.
Сондықтан да олар қонақ үйден гөрі Саяхаттаушыларға арналған үй деп
аталатын орналастыру құралдарының өзге тобына жатады. Мұндай орналастыру
орындары Испанияда, Италияда, Ұлыбританияда кең тараған. Саяхаттаушыларға
арналған үйлер басқа критериялар бойынша 1-ден 3 жұлдызға дейін
ажыратылады. Эксперттердің бағалауы бойынша, Қазақстан Республикасындағы
қонақүйлердің тек қана 50%-ы ғана 3-5 жұлдызға сәйкес келеді. Мұндай
қонақүйлер Алматы және Астанада және елдің екі-үш ірі қалаларында бар.
Алматы қаласының барлық қонақ үй кәсіпорындарын жұлдыздар санынан
бөлек шартты түрде бірнеше категориялаоға бөлуге болады [11] . Бұл
классификация келесідей талаптарға негізінделген:
- материалдық-техникалық қамтамасыздануы;
- ұсынылатын қызметтің сапасы мен номенклатурасы;
- қызмет көрсету деңгейі.
Категорияларды * (жұлдыз) символы бойынша белгілейді. Жұлдыздар саны
қызмет көрсету деңгейінің артуына сәйкес өседі. Қонақ үйлер бес категория
бойынша, ал мотелдер төрт категория бойынша жіктеледі. Қонақ үйдің жоғарғы
категориясын *****, ал төмен *, мотелдердің жоғарғы категориясын
****, ал төмен категориясын * белгілейді.
Қонақ үй мотель классификациясы белгілі бір категорияға жатқызуға
минималды талаптар қойылады.Барлық қонақ үйлерді жұлдыздар санын бөлек
бірнеше категорияларға жіктеуге болады. Бірінші – элиталы топқа беделді
қонақ үй торларына жататын халықаралық класты отелдер жатады. Бұл
категориялы қонақүйлерге Хайатт және Риджент Алматы қонақ үйлері
жатады. Екінші топқа жоғарғы класты Астана, Амбассадор, Премьер-
Алатау және Казахстан, Отырар, Достык қонақүйлері кіреді. Орташа
класты қонақүйлерге Алматы, Медеу, Жетісу, Атакент, Пекин және
т.б. қонақ үйлер жатады. Бұл қонақ үйлерде жоғарғы деңгейде қызмет көрсетсе
де, халықаралық класты отельге қарағанда арзан бағамен нөмерлер ұсынады.
Қонақ үйлердің соңғы категориясына қызмет көрсетудің төменгі деңгейін,
ғимараттың техникалық жабдықталуы төмен, тұру бағасы арзан қонақ үйлерді
жатқызамыз. Мысалы, Строитель, Молодежный, Иссык және т.б. қонақ
үйлер.
Алматы қаласының статистика Басқарамасының мәліметі бойынша 2000-2001
ж. элиталы класты қонақүйлер қонақүй бизнесінде келесідей көрсеткіштер
бойынша алдыңғы орында [12]:
- жылдық табысы бойынша (қаланың қонақүй қызметінің жалпы көлемінің
36%-ы);
- кешеннің дамуына жылдық шығындары бойынша (29%, табыс нарығынан
үлесі 7%-ға төмен). Бұл іс-әрекетінің тиімділігі мен
кәсіпорындардың болашақта перспективті дамуын куәландырады.
- кешеннің жалпы көлемінің көрсеткіші бойынша;
- кәсіби оқытылған персоналдың саны бойынша.
Бұл факт кездейсоқ емес, себебі бизнесмендер мен туристерге тегін
автотұрақтар, үздіксіз байланыс, жеке басының қауіпсіздігі, барлық
тапсырыстардың дерлік орындалуы, әртүрлі қызметтердің жиынтығы ыңғайлы
екені анық. Әзірше мұның барлығын Хаятт Интернешнл элиталық категориялы
отел ғана ұсына алады. Бұл халықаралық қонақүй торларының отельдерін, тек
өзге Кемпинский, Новотель, МаркоПоло сияқты халықаралық торлармен
салыстыруға болады [12]. Бұл типтес отельдер тек әртүрлі категорияла
нөмерлермен ерекшеленеді. Хайят қонақ үй торында ерекше көңіл бөлген
қабаттар бар, оған тек арнайы лифт кілті бар болғанда ғана бара алады.
Отельдер арасындағы айырмашылық әсіресе, әжетхана бөлмелеріндегі тарату
құралдары мен жазу үстелі, жарнама папкасында анық байқалады. Екінші
категориялы қонақүйлер негізгі қаржылық көрсеткіш бойынша артта қалады-
жылдық табысы боййынша Астанажәне Казахстан қонақүйлері - 12%-ға,
Отырар және Достык қонақ үйлері – 10%-ға, Премьер-Алатау және
Амбассадор отельдері – 5%-ға артта қалса, ал олардың шығындары 10%-ға
дейі табыстан асып түседі [13]. Біздің ойымызша, бұл проблема ең алдымен,
жеткіліксіз қаржыландыруға, моралды тозған материалдық базаға, қызмет
көрсетудің төменгі деңгейімен, тұру бағасының жоғарылығымен байланысты.
Батыста отель құрылысы бұрынғы кеңестік үлгіден айырмашылығы бар, ерекше
сала. Қазіргі қонақ үйлерде әрбір қабатта администратор, тұрмыстық бөлмелер
бар кездегі жатақханалық жоспарды, клиентке бақылаушылық көзбен қараудан
бөлек. Керісінше арнайы офистік бөлмелердің және техникалық қызметтің
тұратын бөлмеден алыс орналасуын талап етеді. Кейде қызмет көрсететін
персоналдың саны мүмкін болатын қонақтардан әлдеқайда асып түсуі де мүмкін.
Алматы қаласының қонақ үй шаруашылығы басқару бағытына байланысты екі
топқа бөлінеді(сурет 1).
Сурет 1. Алматы қаласының барлы қонақүй кәсіпорындарын келесі сұлба
бойынша жіктеуге болады [автордан]
Ал егер толтыру көрсеткішін келетін болсақ, онда ол орташа деңгейлі
қонақүйден ( 83%-ға дейін), төмен деңгейліден (60%-ға дейін) жоғары. Ең
төменгі толтыру элиталы қонақүйлерде - 32%-дан аспайды, бұл тұру
бағасының жоғары екенін көрсетеді [14].
Осыған сәйкес, нарықтың тұрақтануы елге деген қызығушылықтың артуымен,
туристер ағынының көбеюімен, қонақүй шаруашылығының дамуымен байланысты.
Тәуелсіз Қазақстан экономикасының алдында қонақүй базасын жетілдіру мен
дамыту мақсаты тұр. Оның өміршеңдігін нарықтық жағдайда құру механизмі тұр.
1.3 Қазіргі нарықтық жағдайда Алматы қаласының қонақүй шаруашылығының
даму факторлары
Жалпы туристерді орналастыруды немесе қонақ үй шаруашылығын туристік
нарықтан бөлек қарастыруға болмайды. Себебі, біздің мемлекеттің туристік
нарық жүйесі аздап ақсауда. Оңғы мәліметтер бойынша біздің мемлекеттен
шетелге шығушы туристер саны 45,8%, ал келетін туристер саны әлдеқайда
төмен.
Алматы қаласында жылда көрмелер мен самиттер, жиналыстар, жарыстар
ұйымдастырылып тұрады. Осындай ғылыми прогресстер арқылы біз өзімізге
шетелдік компаниялардан парнерлар тауып отырмыз. Олардың сұранысы бойынша
қонақ үйлердің барлық жабдықтары қазіргі заман талабына сай болуы қажет.
Өкінішке біздің қалада ондай қонақ үйлер аз. Біздің мемлекетке келетін
туристердің көбісі іскерлік мақсатта келеді, олар әртүрлі қоғам
қабаттарынан құралған қауым. Келетін туристердің басым бөлігі HYATT
REGENCY, ALMATY RAHAT PALACE HOTEL, INTERCONTINENTAL ALMATY – THE ANKARA IN
KAZAKHSTAN, DOSTYK қонақ үйлеріне келіп жайғасады. Қаламызға келген
туристер бұл қонақ үйлерде бір орынды бөлмеге 290$ төлеуге даяр, бұл бізді
қуантарлық жайт. Қаламыздағы қонақ үйлердің жанында әлемдік қонақ уйлер
талабына сай ойынхана, мейрамханалар, авиакасса, түнгі клубтар, фитнес
орталықтар, конференс залдар бар. Біздің қонақ үйлердің осындай қосалқы
бөлімдері қонақ үйлердің негізгі пайда көзіне айналып отыр.
Қазіргі таңда отандың қонақ үй индустриясы сервис пен камфорт
әртүрлілігі, қызмет көрсетуде технологиясының жетілуі сияқты мәдени және
техникалық жағынан сапалық өзгерістер кешу үстінде.
Қонақ үй бизнесі халықаралық туризмде маңызды орынға ие. Туристік
ағындар туризм индустриясындағы бұл сектордың көлеміне және ұсынылатын
құралдардың сапасына байланысты. Қонақ үй шаруашылығының мәселелері
(басқару, қаржыландыру, дизайні) туризмді экономикалық талдаудың негізі
болып табылады. Қоанқ үй бизнесінің экономикалық анализі ең алдымен,
салынған инвестицияның тиімділік анализіне негізделеді [15].
Қонақ үй бизнесі экономикалық іс-әрекеттің бір түрі ретінде, жұмыс
күшін қалыптастыруда жанама немесе тікелей әсер етеді, және мемлекеттік
қазынаның шетел валютасымен толуының басты құралы болып табылады. Әлемде
үнемі қонақүй бизнесінің жаңа концепцияларын игеру және ескілерді
модернизациялау процесі жүріп отырады. Халықаралық туристік, қонақүй
бизнесінің дамуы туристерді орналастыру құралдарының жаңа орындарының пайда
болуына түрткі болады. Ғылыми техникалық прогрестің жетістіктері қонақүй
кешендерінде жылдам брондау жүйесінің дамуына, сонымен қатар орналастыру
құралдарында қонақтарды рәсімдеу жүйесінің жеңілдетуіне әсерін тигізді.
Қазіргі нарықтық шаруашылықта қонақүй шаруашылығының дамуын бірнеше
факторлар анықтайды:
- шығу туризімінің дамуы;
- нақты материалдық базаның, жеке және мемлекеттік инвестициялардың
бар болуы;
- нормативті-құқықтық және заңдылық негіздің бар болуы;
- қонақүй шаруашылығының дамуы қолдайтын корпаративті асоциациялар
мен бірлестіктердің бар болуы;
- жарнаманың дамуы мен БАҚ қолдауы;
Қазақстандағы қонақ үй бизнесінің дамуы тұрақты сипатта қалыптасуда.
Әлемдік тәжірибені және туристік ағынмен қатар, елдің қоанқ үй
шаруашылығынң өзіндік ерекшелігі мен жағдайын білу:
- қазақстандық тәжірибеге стандартты ендіру жолдары мен бағытын
нақтылауға;
- халықаралық және қазақстандық қонақүй-туристік кешендер мен
торларды құруға ішкі және аралас қаржыландыру құралдары мен
көздерін анықтауға;
- әлемдік қонақжайлылық пен туризм қызметі нарығының құрылуына елдің
қонақүй-туристік кешенін сәйкестендіру кезеңін, көлемі мен
параметрлерін анықтауға көмектеседі[16].
Бірақ Қазақстанда бүгінгі таңда қоанқ үй шаруашылығының дамуы мен
гүлденуінің барлық факторлары мен механизмдері іске аспаған. Қазақстанда
келу туризімінің төмен деңгейде дамуы шетел туристерін әлемдік деңгейде
қарсы алатын қонақ үй базаларының жеткіліксіздігі әсерін тигізеді.
Республиканың ірі қалаларында әлемдік стандартқа сәйкес 4-5 жұлдызды
отельдер салынып жатыр, бірақ ел бойынша ол жеткіліксіз. Қазақстандың
Туристік Ассоциация мәлімет бойынша соңғы төрт жылда Қазақстан
Республикасында 560 қонақүй жабылды [17].Аймақтардағы қонақүй шаруашлығы
физикалық және моралдық тозумен деңгейі жоғары: нөмерлердің камфорт
деңгейінің төмендігі, технологиялық артта қлаушылық, нашар оқытылған
персонал және ұсынылатын қызмет ассортиментінің аздығы.
Қазақстан Республикасындағы менеджмент деңгейі енді ғана тұрақтана
бастады, сондықтан да әртүрлі формадағы қонақ үй кәсіпорындары үшін
шығындарды азайту мен тиімділікті арттыру проблемасы өзекті болып қала
бермек.
Қазіргі таңда отандық қонақ үй кәсіпорындарында ортақ проблемалар – ол
бір қызметкерге келетін шығындарды азайту мүмкндігі мен ол қызмет
көрсететін жалпы ауданның көлемін ұлғайту. Осыған сәйкес жұмыс өнімділігін
арттыру проблемасы туындайды, ал ол қонақүйдің жаңа технологиялар мен құрал-
жабдықтарға инвестициясыз мүмкін емес. Және бұл бағытта менеджментті
күшейту қажет, ең алдымен нақты жоспарланған базнес-жоспардағы құйылған
қаражатты ақтаудағы қаржылық және ұйымдастыру менеджементін нығайту.
Республикада қоанқ үй бизнесіндегі менеджмент сапасын бағалау тәсілдері
құрылмаған, қоанқүй кешендерінің іс-әрекет анализденбейді және
жалпыламбайды, олардың проблемалары отандық әдебиеттер мен бұқаралық
ақпарат көздерінде көтерілмейді.
Қазақстандағы нарықтық механизмдердің өзгеріштіген байланысты қонақ
үйлердің жеткен шыңдарында тұрақты жұмыс ісетуіне мүмкіндік бермейді, ең
алдамен отандық инвесторлар мен шетелдік компаниялар жағынан бәскелестіктің
туындауы, сонымен қатар сұраныстың төмендеуінде ұсыну нарығының артуына
байланысты. Бұл фактор клиенттерді тартуды талап етеді.
Сондықтан да республиканың қонақ үй бизнесіне өзгермелі жағдайға тез
бейімделуі тән сипаттардың бірі. Алматыға келетін болсақ, қонақ үй
шаруашылығының дамуы қаланың қонақ үй шаруашылығы индустриясының маңызды
элементі болып табылады.
Қазірдің өзінде қаланың қонақ үй шаруашлығының даму деңгейі бойынша
республикадағы алдыңғы орында екені анық. Бұл факт кездейсоқ емес. Қазіргі
таңда Алматы тек тарихы терең мәдени және ғылыми, әкімшілік орталық емес,
көркем ландшафтты маңызды сауда және бизнес орталығы. Қалада туристік іс-
әрекеттің дамуының барлық алғы шарттары бар. Сондықтан да әртүрлі
категориялы туристер ағыны өсе бермек. Осыған сәйкес қалада әртүрлі типті
қонақүйге деген сұраныс өседі [18].
Қалада жыл сайынға өтетін әртүрлі конгрестер, сьездер, симпозиумдар
және фестивалдар, жоғарғы деңгейде өтетін іскерлік кездесулер жаңа
қонақүйлердің құрылысы мен жоғарғы категорияға дамуы талап етеді.
Сауда қатынастарның дамуы сауда ораталықтарына, вокзал мен транспортық
магистральдарға жақын орналасқан орташа класты қонақүйлердің дамуын талап
етеді.
Танымдық туризм дамуы үшін қала сыртылық зоналардағы қонақүй
кәсіпорындарының дамуы қажет.
Қаланың қонақ үй кәсіпорындарының географиялық орналасуы біздің
ойымызша специяфикалық шоғырланған. Элиталыкатегориялы қонақүй кешендері
қаланың орталық бөлігінде немесе қала сыртылық зонада орналасқан. өз
кезегінде перефириялыұ аудандар қонақ үй кәсіпорындарымен аз
қамтамасыздалған.
Барлық мәселені кешенді шешу үшін тек жаңа қонақүйлерді салу ғана емес,
қонақ үй типті кәсіпорындарды кеңейту мен модернизациялау қажет, мұндай
шаралар ұйымдастырылуда (мысалы, Иссык қонақүйі). Материалдық техникалық
базаны жетілдіру және туристік ресурстарды тиімді пайдалану, қонақүй
кәсіпорындарын қарқынды салу деңгейі бойынша Алматы қаласын нақты
аудандастыруда жүргізуді талап етеді.
Өз кезегінде қонақ үй кешендерін құрылысы мен модернизациялауға капитал
тарту келесі көздеден түсуі мүмкін:
1. Мемлекеттік қаржыландыру;
2. Жеке капитал салу;
3. Шетел инвестициялары;
4. Жоғарыда айтылған үш көзден бірдей ақша құралдарын тарту.
Қазіргі таңда қонақүй индустриясына жалпы қаржыландыру көлемінде жеке
капитал үлесі аз. Туристік сұраныстың динамикалық өзгеруіне байланысты,
қоанқүй кәсіпорындарына капитал салу тәуекелі жоғары, себебі қазіргі таңда
қонақүй кәсіпорындарының рентабельдік деңгейі төмен, өзін-өзі ақтау мерзімі
ұзақ, жаңа қонақүй кәсіпорындарын салу жеке сектор үшін тиімсіз. Бұл
жағдайда туристік индустрияға бағыталған жеке капиталды қорғау жөнінде
нақты ойластырылған мемлекеттік бағдарлама қажет. Біздің ойымызша, жеке
инвестицияларды тарту үшін келесідей қолайлы жағдайла туғызу арқылы
жүргізуге болады:
- несиелік саясат (субсидиялар, займдер, ссудалар және т.б.);
- салықтық саясат;
- мемлекеттік жер саясаты.
Туристік индустрия кәсіпорындарына несиені жеңілдікпен ұсыну инфляцияға
байланысты туып отырған құрылыс бағасының өсуі мен құрылыс материалдары мен
құрал-жабдықтарына деген прессингті жеңілдетуге көмектеседі [19].
Туристік индустрия кәсіпорындары үшін жүргізілетін арнайы салықтық
саясат қаланың экономикалық дамуында халықаралық туризмнің рөлінің
мойындағанын білдіреді.
Туризм дамуына перспективті аймақтарына жеке капитал салуға мемлекеттік
жер саясаты де әсерін тигізеді. Ол тек құрылысқа бөлінген жер ауданы ғана
емес, өндірістік туристік процесте қолданылатын табиғи ресурстарға
байланысты барлық заңдық актілердің жиынтығы да. Туризмнің құқықтық базасын
қамтамасыз ететін іс-шаралар жасалынғанын айтып кетпеуге болмайды.
Алматы қаласында қоанқүй кешендерін құруда шетел инвестицияларының
маңызы зор екені анық. Шетелдік инвестиция көмегімен Хайатт Риджент
Алматы, Астана қонақүйлері салынды, ескі қонақүй ғимараттарының
реконструкциясы жүргізіліп жатыр.
Біздің ойымызша, шетел инвестицияларын қаланың қонақ үй
кәсіпорындарымен аз қамтамасыз етілген бөліктері мен туристік базалар мен
демалыс орындарын дамыту үшін қала сыртылық аудандарға бағыттау керек.
Шетел инвестицияларын тарту тек мемлекеттік кеплідік пен құқықтық
қамтамасыз етілген кезде ғана мүмкін екені сөзсіз. Алматы қаласыының
әкімияты деңгейінде туристік кәсіпорындар мен рекреациялық ресурстар
иеленішуі мен тұтынушалар арасында қарым-қатынасты реттейтін жобаларды
қабылдау қажет.
Алматы қаласында қонақүй кәсіпорындарын дамытуда ұсынылатын қызметтің
ассортименті мен деңгейін жетілдіру, қызметкөрсету сапасын арттыру маңызды.
Қызмет көрсету сапасы мен тұру бағасының сәйкес келмейтіні анық көрінеді.
Қалада қоанқ үй нөмерлерінің бағасы төмен категориялы қонақ үйдің өзінде
он доллардан жоғары ауытқиды, бұл орташа әлемдік бағаларға сәйкес, ал
камфорт деңгейі мен қызмет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz