Табиғат көрінісін кенепте майлы бояулармен бейнелеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

„Хан Тәнірі“. Пейзаж. Кенеп, м.б.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010700- „Бейнелеу өнері және сызу“

Тараз 2012

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3
І тарау. Бейнелеу өнеріндегі табиғат көрінісін
бейнелеуін жанрының орны 7
1.1 Бейнелеу өнерінде кескіндемедегі
майлы бояу техникасының алатын орны 9
1.2 Белгілі суретшілердің шығармашылыға қысқаша шолу 19
ІІ тарау. Шығармашылық жұмыс барысы 35
2.1 Тақырып таңдау және шығармашылық жұмыстың
композиция жасалу барысы 38
2.2 Нобайлары мен эскизді жасалу барысы.
Табиғат көрінісін сұңғатпен бейнелу 46
Қорытынды 56
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 59

КІРІСПЕ
Өнер – эстетикалық тәрбие берудің басты құралы. Себебі өнер адамның
рухани дамуы мен дүниетанымының қалыптасуына әсер етеді.
Бейнелеу өнерінің танымдық, идеялық, тәрбиелік, эстетикалық қызметтері
оқу-тәрбие процессінде көрінеді.
Диплом жұмысының көкейкестілігі: Қазақстан Республикасының Білім
туралы заңы - осының кепілі бейнелеу еңбегін, өнерін дамыуды қолға алуды
отырмыз. Оқу әдістемелік жүйенің базасын түбегейлі жаңартудың бағыттарын,
жаңа мазмұнының теориялық негізін анықтап тұжырымдаған құжаттар бар. Олар
Қазақстан Республиқасы Білім министірлігі кұлтап бекіткен Қазақстан
Республиқасы мектептерінің және осы мектептердегі білім мазмұнының жаңаруын
арнайы білім белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін
қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиеу мақсаты қойылды. Оқу
мақсаты приоритетінің өзгеруі білім мен тәрбие мазмұны елеулі түрде ықпал
етіп, оны жаңартудың ең басты деген бағыттарын айқындауға және осы мен бір
мезгілде нақты міндеттерін белгілеуге мүмкіндік береді [1].
Біріншіден: оқу жоспарына сай зерттелетін пәндердің барлығы да
білімдік және тәрбиелік ролі жағынан бірдей маңызға ие болуы керек.
Екіншіден: оқушыларды тек пәндік білім дағдыларының белгілі бір
жиынтығын меңгерумен шектелмей, бұған қоса оқу және сөйлеу әрекетін, өзін-
өзі ұстау, мінез құлық мәдениетін, этикалык, эстетикалық, адамгершілік
нормаларын, яғни оқушының деңгейін көтеру керек.
Үшіншіден: білім мазмұнын жалпы адамзаттық құндылыққа бағдарлануы білім
беруді ізгіліктендірудің міндеттерін ойдағыдай жүйеге асыруды қамтамассыз
етеді.
Сурет салуға немесе жалпы өнерге құлшыныс танытқан талапкердің бойында
әсемдік пен әдемілікке, табиғат сұлулығына деген ерекше ықылас-ынта,
сүйіспеншілік болуы қажет. Сондықтан өнерпаз-суретші айналасындағы қоршаған
дүниені, мейлі ол шалқыған теңіз, ак басты көгілдір тау, көз жетпес өркеш-
өркеш құмды алқап, тіпті жай адамға қу тақыр медиендей көрінетін бетпақ
даланы да, бәрін-бәрін шынайылықпен кіршіксіз сүйе білуі керек. Басқалар
байқай бермейтін ерекшелікті сезімтал сыршыл жүрекпен сезе білу, көкірек
кеңілмен бейнелей білу суретшінің біртума касиеті, дарабоздығы. Тек осындай
қасиеттер дарығанда ғана суретшілік қабілет пайда болады.
Біздің табиғатта көрген нәрселеріміздің суретін сала білуіміз немесе
мүсінін жасай білуіміз (тастан тағы басқадан) бейнелеу өнері деп аталады
[2].
Адамзат өмірінде бейнелеу өнерінің маңызы өте үлкен, оның қоғам
өміріндегі ролі аса зор.
Көркем шығармалар бізді айналамыздағы дүниені жақсырақ, толығырақ
түсінуге үйретіп қана қоймайды, өзімізді өзіміз жете түсінуге де себін
тигізеді, біздің ой-санамыз бен түйсік-сезімдерімізге де игі әсерін
тигізеді. Көркем шығармалардың қоғамдық маңызының үлкен екендігі осында.
Көркем шығармалар бізді ертедегі болғаң оқиғалар-мен, әлдеңашанғы
замандарда немесе бертінде өмір сүрген ел-жұрттың тұрмысымен таныстырады.
Көркем шығармалар өткендегіні көз алдымызға алып келгендей болады.
Бейнелеу өнері бізге өмірді қолмен ұстап, көзбен көргендей етіп, көркем
бейнелер арқылы баяндайды. Суретшінің салған нәрселерінің, оқиғаларының
куәсындай боламыз.
Көркемөнер біздің өз тәжірибемізді өмірден алынған айңын да терең
мағыналы суреттерімен байыта түсуімен қабат, бізді дұрыс өмір сүруге, болып
жатқан оқигаларды дұрысырақ түсіне білуге үйретеді, өзімізді жақсырақ,
ақылдырақ, демек, бақыттырақ етеді.
Суретші өзінің шығармаларында өмірді еш уақыт-та парыңсыз көрсете
салмайды. Ол өзінің шығарма-сында сол нәрсеге ңандай көзбен қарайтындығын
су-реттейді, өзінің өмірде нені өте сұлу, нені көріксіз, жексұрын деп
ұғатынын жұртқа көрсетеді.
Суретшінің сұлулықты дұрыс түсіне білуінің маңызы, әрине, зор.
Сұлулықты сан қилы пікірлер мен алуан түрлі талғамдардың жиынтығы деп, әр
адам өзінше түсінетін нәрсе деп қарауға болмайды.
Халықты сүюшілік, оның бостандығы мен гүлденуі үшін күрес — міне,
тамаша сұлулық осындай. Өзінің барлық еңбегін адамзат игілігіне сарып етуші
адам — тамаша сұлу адам. Ерлік, адалдың, айнымас достық сияқты сипаттар —
тамаша сұлу қасиеттер. Осы қасиеттерге қарсы сипаттардың барлығы жире-нішті
нәрселер десек, жаңылғандық болмас еді.
Суретшінің өмір шындығын түсінуі, оның өмірді шығармасында көрсетуімен
тығыз байланысты. Қалай-да суретшінің көзқарасы оның шығармасынан көрініп
тұруы тиіс.
Көркемөнер қоғамдық пікір тартысында қашан болса да зор күш болып
келді, солай болады да, өйткені көркемөнер адам санасына күшті әсер етеді,
сол сананы прогрестік рухта қалыптастырады, әділеттікті табуға көмектеседі,
өмір қойған сұрақтарға дұрыс жауап табуға себепші болады, халықтардың
реакцияга, езушілікке қарсы күресінде жәрдемдеседі.
Эстетикалық білім жеке түлғаның үндестікті дамуы үшін дәстүрлі халық
өнері мен бейнелеу өнерді ажырамас бірлікте қарайды. Бұл көп жағдайда
ұлттық мәдениеттің жандануы мен әрі қарай халық өнерінің дәстүрлерін
жаңғырту болып табылады. [3].
Мақсаты: Бірінші кезекте бұрынғыша бүгінгі ұрпақа пәндік білім,
біліктігін берумен қатар, ұлтымыздың құнды бейнелеу өнерін әрі қарай
дамытуға ықпал ету керек. Пейзаж деген бейнелеу өнері жанрының
ерекшелігін теориялық ретінде зерттеп және алған білімін тұған өлкенің
табиғатын шығармашылық жұмыста тәжірибеде көрсету.
Міндеттер:табиғат көрінісін бейнелеу үшін:
1. Табиғаттың жеке бөлшектерін бейнелеп үйрену, жұмыстың үйлесімді
орналасуына айрықша көңіл бөлу.
2. Табиғат көрінісінен сюжеттік композиция құру.
3. Табиғат көрінісін кенепте майлы бояулармен бейнелеу
Бейнелеу өнерінің жанралырының ішінде пейзаж жанрды таңдаған себебім,
ондағы бояуы қанық, ұлттық колоритті жазғым келді. Бейнелемес бұрын
кітапханада сол заманның тұрмыс-тіршілігіне үңіліп, материалдар
жинақтадым. Сол материалдарға сүйене отырып, бірнеше нобайлары мен
эскиздер жасалынды.
Осы диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, жұмысына жазған
қорытындысынан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен құралады. дипломдық Негізі
екі тарау құрайды:
- бірінші тарауында табиғат көрінісінің бейнелеу өнері жанры
ретіндегі маңызы мен орны туралы, бейнелеу өнерінің майлы бояу
техникасында бейнелеу негізі, пейзаж жанрының пайда болуы мен
дамуының қысқа тарихи айтылады.
- Екінші тарауында шығармашылық суретті салудың теориялық негізі
және менің шығармашылық жұмысымның тікелей нақты орындағаным
туралы айтылады.

І тарау. Бейнелеу өнеріндегі табиғат көрінісін бейнелеуін жанрының орны

Пейзаж — қайсыбір жерлерді жәй айнытпай бейнелей салу емес, онда
суретшінің сезімдері мен ойларын берудің үлкен мүмкіндіктері жатыр. Адам
өмірімен салыстырып қарағанда табиғат өмірі мәңгілік сияқты болып көрінеді.
Бұлт торлаған аспан, теңіз толқындары, ормандар мен таулар жүздеген,
мыңдаған жылдар бұрын қандай болса, сондай күйінде қалады. Бірақ осы бір
өзгермейтін табиғатты алуан дәуір суретшілері түрліше көріп, түрліше
бейнеледі [4].
XVII ғасырдағы голланд суретшілерінің картиналарында теңіз үнемі дерлік
романтикалық сарынсыз болып келеді, олар табиғат сұлулығын іңкәрлықпен
қызықтауға бейім емес. Олар үшін теңіз — сауда мен жұмыс орны, тіршілік
қаракетін іздестіретін кеңістік.
Маринисімі Айвазовскийде теңіз — әрдайым дерлік үрейлі дүлей күш,
мөлдірлеу құпия сырлы тұңғиық. Орасан зор толқындар қия жартастарға лап
қояды. Адамдар, тіпті кемелердің өзі де — осынау қаһарлы, өлшеусіз қуатты
стихияда өте кішкентай, дәрменсіз де қорғансыз. Оның картиналары әсем
стихияға деген тәнтілікке, романтикалық сүйіспеншілікке бөленген.
Бір табиғи мотивтің өзі суретшінің қылқаламынан мүлде басқа толысуға,
басқаша түске ие бола отырып, шебердің талғамын, көзқарастарын, көңіл күйін
береді.
Оның үстіне, мәңгілік табиғат тіршілігіне уақыт өтуімен бірге жаңа
әуендер енеді, табиғат адамның әсерімен өзгеріп отырады. Темір жолдар,
автомобиль жолдары, жоғары вольтті электр желілерінің сорайған діңгектері
мен сымдары, аспанда ұшқан реактивтік самолеттің будақтаған ізі — осының
бәрі бүгінгі күннің көрінісі. Мұны қазіргі заманғы суретші аңғармай тұра
алмайды.
Адам әу баста-ақ табигат көрінісін салған. Бірақ көпке дейін белгілі
бір оқига мен адамның тұлға-тұрпатын бейнелегенде керек фон ретінде
пайдаланып келген. Тек XVII ғасырда ғана бірыңғай табиғат көрінісін
бейнелейтін картиналар туа бастады.
Мұндай жанрды голланд суретшілері ойлап тапты. Голландия — Солтүстік
теңізінің жағасындағы мұхит деңгейінен төмен жазыққа орналасқан ел. Егер
тоспалар мен бөгеттер болмаса, оның түп-түгел су астында жатуы да мүмкін
еді. Табиғатпен қатал да қиын күрес голландтарды өздерінің шағын болғанмен
көрікті елін көздің қарашығындай қастерлеп сүйіп өсуге баулыды. Сондықтан
да олар өз жерін бейнелейтін картиналарды өте ұнатты. Міне, теңіз жағасында
дөңкиіп-дөңкиіп жатқан тау-тау құм шағылдар, міне, мал жайылып жатқан ну
шалғын, өзен жағасындағы жел диірмендер. Соның бәрін суретшілер өз
өлкесінің портреті деп ұғып, мейлінше тәптіштеп мұқият көрсете білген.
Голланд суретшілері ондай пейзаждарды шағын кенеп шаршыларға салатын-ды.
Сондықтан, кейін жұрт оларды кішкене голландықтар деп атап кетті. Пейзаж
өнері өте әр алуан. Кейбір пейзаждар өмірде бар нақты өлкелердің көрінісін
бейнелесе, енді біреулері суретшінің қиялынан туады. Ондай шығармалардың
қай-қайсысын да суретшілер табиғаттың мінез-құлқын айнытпай беруге
тырысады. А.Саврасовтың Ұзақтар ұшып келгендесі естеріңізде шығар.
Суретші ери бастаған сұр қар, мұнартқан көк-жиек, далбаң-далбаң ұшып қонған
ұзақтар арқылы кектем басындагы қарбалысты қалай дәл жеткізген десеңізші.
Тіпті, одан құстардың азан-ңазан дауыстарын да естіп тұрғандайсың!
Пейзаждың тамаша шебері И. Левитанның атын естімеген адам елімізде
кемде-кем шығар. Ол ұзақ уақыт Москва түбі, Еділ бойы, Тверь губерниясы
ормандарын кезіп жүреді екен; кейін сонда көрген шоқ тоғайларды, көктемгі
қара суға белшеден батып тұрған балапан қайыңдарды, өзеншенің үстінен
ирелеңдеп өтіп жатқан тақтай өткелді, баурайынан қар кете қоймаған жайпауыт
жыраларды дәл сол қалпында кенеп бетіне көшіреді екен.
Ол сұрғылт тұман дым бүріккен бұлыңғыр күндерді, көк жүзін перделеген
будақ-будақ бұлттарды да, күзді күнгі оттай жанған алау жапырақтарды
сүйсіне бейнелейтін.
Бірде нұрлы, бірде мұңды Левитан пейзаждары тек табиғат сұлулығын ғана
емес, суретшінің жан сырын да паш етіп тұрғандай.
Левитанның Орта орыс алқабының табиғатын мейлінше шынайы, мейлінше дәл
жеткізгені сондай, қазір жұрт балауса орманға, не гүл жайнаған көк шалғынға
көзі түссе: Мынау тап Левитан картинасынан аумайды екен,— дейді. .[5]
Біз бұрын суретші болашақ шығармасына керек кейбір нәрселердің тездетіп
сырт нобайын түсіріп алатынын білетінбіз. Ондай суреттер әлгіндей нәрсені
көріп тұрып, көз бе көз салынатын. Ал эскиз де болашақ суреттің түпкілікті
өзі емес, тек нобайы болғанымен, ол әлгіндей емес, мейлінше тыңғылықты
еңбектің жемісі. Онда суретші өзі ойға алған шығарманың не тұтас
композициясын, не белгілі бір бөлшегі мен басты кейіпкерлерін екжей-
текжейлеп көрсетуге тырысады.
Эскиздің қарындашпен де, майлы бояумен салынуы да мүмкін.
Пейзаж және тақырыптық картинаның құрамдас бөліктері де болуы мүмкін.
Бұл жерде олар көркем образды жасауда белсенді қосалқы роль атқарады.

1.1 Бейнелеу өнерінде кескіндемедегі майлы бояу техникасының алатын орны
Кескіндеме — бейнелеу өнерінің неғұрлым бай әрі толысқан түрі, онда
бейнелеудің саң алуан мол құралдары қолданылады. Суретшілер өнердің ұшы-
қиырсыз осы саласынан көбіне өздері сүйген әуендер мен тақырыптарды таңдап
алады. Біреулері портреттер жазғанды ұнатады, екіншілері пейзаждарды,
үшіншілері тарихи, соғыс немесе тұрмыстық көріністерді бейнелеуге құштар.
Бейнелеу өнерінің бұлай сапталуы жанрларға бөліну деп аталады [6].
Пайда болып келе жатқан бейне өзіндік шарттылықты көрсетеді, өйткені
табиғатта әр заттың өзіндік түсі болады да, оны суретте көрсете алмаймыз
ғой.
Дегенмен, мұндай алшақтык суретті натурамен салыстыруымызға кедергі
келтірмейді, өйткені суретті жарық-көлеңкемен заттың ерекшелігін көрсете
отырып, қағаз бетінде оның материалдық пішінін жасайды.
Заттың түсін елемей, оның пішінін бейнелеу — бейнелеу өнеріндегі
суреттің өзіндік ерекшелігін білдіреді.
Кескіндемеге мұндан шарттылық тән емес. Бояуларды қолдана отырып,
көзіміз затты қандай күйде көрсе, солай бейнелейміз [7].
Сурет салғанда дененің немесе кейіптің пішінін қарындаштың ізінің
қоюлығымен анықтасақ (штрихтардың әр қалыңдықтағы қоюлығымен), ал
кескіндемеге мұндай нәрсені бояулардың тізбегі арқылы немесе әр түстердің
қоюлық күштері арқылы жеткізіп отырамыз. Сурет салғанда, оның дұрыс шығуына
қарындашты қалай меңгеріп, штрих қоюлығын қалай сызғанымыз әсер етсе,
кескіндемеде бояулар тізбегін меңгеру мен әр түсті бояуларды араластыра
білу, содан дұрыс қанық түс шығару үлкен роль атқарады [8].
Сурет әлеміне еніп, оның таңғажайып қыры мен сырын меңгеру үшін,
алдымен сурет салуға қажетті құрал-саймандарды және оларды қалай
пайдаланудын жолдарын жақсы білуіміз қажет. Сонымен қатар, осы құралдармен
жұмыс істеу барысында адам өзінің әдетті қимыл-қозғалысын меңгеріп, белгілі
бір отырысты дағдыға айналдыруы қажет. Театрдың киім ілгіштен басталатыны
сияқты бейнелеу өнері де осы қарапайым отыра білуден
1-сурет. 2-сурет.
басталады. Енді осыған қысқаша тоқталайық.
Сурет салуға кіріспес бұрын алдымыздағы құрал — мольбертті дұрыс қойып,
соған қарама-қарсы тік отыруымыз керек. Көзіміз бен мольберттің ара
қашықтығы 35—40 сантиметрден кем болмауға тиіс [8].
Онша еңкеймей тік отыру, мольберт пен көздің ара қашықтығын сақтау —
алдымызда кескінделуге қойылған құрылымның анық көрінуінің басты шарты,
сонымен қоса, суретші-талапкердің еркін жұмыс істеуіне, қолының еркін
қимылдауына көп көмегін тигізеді. Кейде жұмыс үстінде ұзақ отыруға тура
келеді, соған өзінді-өзің икемдеп, тәрбиелеу бірден оңайға түспейді,
сондықтан бұл оқушыдан үлкен жауапкершілікті, зор табандылықты,
шыдамдылықты талап етеді. Кейбір оқушылар осы қарапайым отыра білуге
көңіл бөлмейді де, тез шаршап, сурет салуға деген зауқын жоғалтып алады..
Содан барып дел-салдық басып, жалқау күйге түседі. Ал еске сақтайтын бір
нәрсе — сурет (бейнелеу өнері) мұндай жалқау-керенаулықты көтермейді.
Суретші болам деп, өнерді өмірлік мақсат егкен адам ғана талмай
енбектенудің арқасында оның қиын да, сан қилы баспалдағымен жоғары өрлеп,
нағыз профессионалдық шеберлік шыңына жете алады.
Енді сурет салуға қажетті құралдармен жете танысып көрейік. Біріншісі —
жоғарыда атап еткен — мольберт. Бұл өзі сурет салуда ең кажетті құралдардың
бірі, оны қолдану барысында оқушы біраз жеңілдіктерге ие болады. Яғни,
мольберт сурет салуда партаның қызметін атқарады.
Күнделікті қолданылатын мольберттің бірнеше түрі болады. Соның бір түрі
1-суреттегі алдыңғы және артқы тіреуішті аяғы бар мольберт. Бұл мольберт-
станок барлық өнер оқу орындарында жиі пайдаланылады. Өйткені бұл құрал
оқушының жайлы отырып, сурет салуына өте ыңғайлы. Мольберттің жалпы
биіктігі 1 метр 10 см немесе 1 метр 15 см болып келеді, ал жұмыс жағдайында
жазылып, биіктігі төмендеп, 90—105 см шамасында болады. Осы жерде есте
сақтайтын нәрсе, мольберттің биіктігі отырған адамның көз деңгейінен
біршама төмен болғаны жөн, сонда алда тұрған кескінделетін затыңызды
бағдарлап, анық көре аласыз. Мольберт алдыңғы-артқы тіреуішті сырықтан
(рейкадан) құрастырылып, алдыңғы жақ бетіне жұқа қамыс тақтай (фанера)
шегеленеді. Жұмыс кезінде жазылып тұрған мольберт жайылып, құлап кетпес
үшін екі тіреуіш аяқтың арасын ұстап түратын ілгегі болады. Ілгектің
бірнеше тістері бар, сол тістерге бағдарлай мольберттің тіреуіш аяғын
жылжыту арқылы қалауымызша станокты (мольбертті) орнықтырамыз. Ал қамыс
тақтай бетінің көлемі 60x70 см2 болады да, оның төменгі жиегіне қарындаш,
калам, өшіргіш қоятын ойықша ернеу жапсырылып шегеленеді. Тіреуішаяқтың
мызғымас берік болуы үшін арасы көлденең сырықпен бекітіледі, ол бір
жағынан аяқ қоятын тұғыр қызметін де атқарады.
Мольберттің екінші түрі күрделі құрылысымен ерекшеленеді. Мұндай
құралды көбінесе ірі көлемді суреттер салғанда, көркем (живопись)
шығармалар жасағанда пайдаланады. Бұл мольберт негізінен түрегеп тұрып
жүмыс істеуге бейімделген. Құралдың сурет салынған тақтаны жоғары-төмен
ыңғайға қарай жылжытып отыратын оймақты тұғыры бар. Тақтаны өз қалауымызша
белгілі бір биіктікке көтеру үшін оны тұғырдың бойымен жылжытып, керек
тұста серіппелі-сыналы тұтқаны оймаққа енгізу арқылы қалаған деңгейге
орнатамыз.
Мольберттің тағы бір шағын түрі 2-суретте бейнеленген, бүл тізеге қойып
қолданылатын түрі. Мұнда жоғарыда танысқан түрлеріндегідей алдыңғы тіреуіші
жоқ, тақтасы оқушының тізесіне қойылып пайдаланылады, ал қалған құрылысы
сол бұрынғы (1-сурет) мольберттегідей [9].
Бір-бірінен ашықтығымен немесе көзге тусіп тұрған айңындығымен
ажырайтың түстердің бәрін, яғни нағыз ақ, сұр, қара түстерді ахроматикалы
(түссіз) түстер деп атайды. (3 сурет). 3
сурет
Нағыз ақ, сұр, қара түстерден өзге түстердің барлығы хроматикалы
(түсті) түстер деп аталады.(4 сурет). Хроматикалы түстер сары, қызыл, көк
тағы басқа да түстік реңі бойынша және шылғи бір түстілігі немесе
қанықтылығы бойынша ажыратылады. Егер қаныққан түске ақ бояу немесе қара
бояу қосылатын болса, онда ол қанықтылығынан айрылады. Түстік рең, ашықтық
пен қанықтылық түстердің негізгі сипаттары деп аталады. Егер осы
сипаттардың бірі болар-болмас өзгеріске ұшыраса, мұның өзі түсті ауытқытып
(өзгертіп) жібереді. Нағыз ақ, сұр, тіпті қара нәрселердің өзі түсті жарық
түсіп тұрса, сол жарықтың түсімен бірдей болып кетеді. 4
сурет
Хроматикалы түсті сары, қызыл, көк тағы басқа да өңді нәрселер,
өздерінің түсі жарықтың түсімен бірдей болса ғана, түсі жағынан қанықты
болып шығады. Ал енді өзінің түсі жарықтың түсімен бірдей болмаса, ол нәрсе
қанықтылығынан айрылып, күңгірттеніп кетеді, ал кейде сәл ғана түстік ажары
бар қара өңді болып көрінеді [10].
Сондықтан суретті бояумен салғанда күндізгі жарықта ғана салуға болады.
Жасанды жарықта бояумен сурет салуға болмайды, өйткені түстердің бәрі
сарғылт тартып кетеді — қызыл нәрселер қызғылт сары түсті, ал көгілдір,
жасыл, көк, күлгін түстер күңгірттеніп кетеді.
Егер бірінші қосымша түстер қатар тұрған болса, онда түстер айқын болып
көрінеді. Бұл көрініс түстегі контраст деп аталады.
Нәрселердің түсі біздің көзімізге олардың айналасындағы фонына қарай
құбылып көрінеді. Егер нәрсе тұрған жердің фоны өзгерсе, бізге нәрсенің
түсі өзгерген тәрізді болып көрінеді де, нәрсе сары немесе қызыл фонда
тұрғандағыдан, көк фонда тұрғанда ашық сары болып көрінеді; ал жасыл зат
қызыл фонда сары немесе көк фонда тұрғандағыдан айқынырақ та жасылырақ
болып көрінеді.
Контраст әсерінің жалпы ережесі мынадай: салқын түстер қасындағы
түстерді жылырақ етеді, ал жылы түстер – салқындау етеді.
Сұр нәрсе қызыл фонда салқындау, көк немесе жасыл фонда жылылау болып
көрінеді.
Егер нәрседегі түс салқын болса, оның көлеңкесі жылы болып, ал жылы
болса, көлеңкесі салқын болып көрінеді.
Ашық фондағы нәрсенің түсі қоңыр фондағы нәрсенің түсінен ашықтау болып
көрінеді. Қатар тұрған қосымша түстердің бояуы өте қанық көрінеді.
Түстің ашықтығының көрініп тұрған өзгерісі ахроматикалық өзгеру деп
немесе ашықтық контраст деп, ал түстік өңнің өзгерілуі – хроматикалық
немесе түстік өзгерілуі деп аталады.
Ахроматикалық, хроматикалық контрастар суреттің айқындығы мен бояуға
қанықтылығын арттырады. Ал дақтың ашық көрінуі үшін, контраст заңы бойынша
басқа бір өңнің болуы қажет. Қызыл нәрсе ашық қызыл болып көрінуі үшін,
оның жанына жасыл-көгілдір зат қою керек, өйткені қосымша түстер бірінің-
бірі айқындағын күшейте түседі [11].
Бояулық контрастардың маңызы өте-мөте түрлі түсті өрнектерде байқалады,
өйткені мұнда әрбір бояудың өзінің алып тұрған жеке орны бар, бұл бояу
басқа түстермен араласып тұрмайды; тек бір түстің екінші түске контраст
арқылы әсер етуімен, олардың формасы арқылы ғана өрнек әдемі, үйлесімді,
тұтас бір нәрсе болып көрінеді.
Нәрсенің өзінің өңі локальді түс деп, ал нәрседегі басым өң негізгі түс
деп аталады.
Локальді түс деп, нәрсенің өзіне тән, көзге айқын гүсіп тұратын өңді
айтады, мәселен: сәбіз — қызыл, қияр — жасыл, апельсин — қызғылт сары
түсті.
Бірақ табиғатта нәрсенің негізгі өңі оған түсіп тұрған жарыққа, оның
кеңістікте алыс-жақын тұруына, жанындағы басқа түстердің әсеріне қарай,
ылғи өзгеріп тұрады.
Суретте нәрселердің жарық түсіп тұрған жағы жарық деп, ал екінші,
қарама-қарсы жағы көлеңке деп аталады. Нәрсенің бетінде жарық көзінен
сәулелер түспейтін жерлерде меншікті көлеңкесі пайда болады. Бір нәрседен
екінші нәрсеге түсетін көлеңкені түспе көлеңке деп атайды. Жарықтан
көлеңкеге ауысу шала көлеңке деп аталады.
Меншікті көлеңкеде де жарықтау жерлер — рефлекстер болады. Бұлар жақын
тұрган нәрселерден шағылысқан сәулелердің меншікті көлеңкеге әсер етуінен
пайда болады.
Беттері жылтыр немесе мөлдір нәрселерде (шыны, металл тағы басқалар)
ақшыл дақ түсіп тұрғаны байқалады. Бұл дақ нәрсенің бетінен сурет салып
отырған кісінің көзіне шағылысқан сәулелердің барынша мол түсетін жерлері.
Бұл дақтар беті қисық нәрселерде көбірек байқалады.
Суретте жарық пен көлеңкені көрсеткенде нәрсенің қай жерлеріне жарық
түсіп тұрғанын, қай жерлері көлеңке екенін, түспе көлеңкелер қай жаққа
қарай бағытталғанын дұрыс айыру үшін, жарық көзінің қандай екендігін, жарық
сәулелерінің бағытын әрдайым есте ұстау керек.
Суретте жарық пен көлеңке бояу арқылы өңделеді. Бояудың қоялары не
бәсеңдігі нәрсенің көлеңкелері мен сол түскен жарықтың арасындағы
айырмаларға сәйкес болып шығуы тиіс [12].
Сонымен қатар суреттегі өң суреті салынатын нәрсенің бетінің түсіне де
(реңіне) байланысты.
Көріп отырған нәрседегі түс қатынастары суретте өңдердің қатынастары
арқылы берілуі керек.
Түстердің және жарық пен көлеңкенің үйлесімінде мынандай да жағдай
болады: ақшыл нәрседегі, мысалы, гипстегі, көлеңке қара нәрседегі, мысалы,
қоңыр матаның буктелген жеріндегі жарықтан ашығыраң болады. Өңі берілетін
суреттерді салғанда өңдер қатысын ескеру керек, суреттің қай жері
жарығырақ, қай жері күңгірттеу екенін, қандай дәрежеде жарығырақ не
күңгірттеу екендігін салыстырып, анықтап алу керек.
Жұмысқа кіріскендеақ ең жарық жері мен ең күңгірт жері қайсысы
екендігін белгілеп алу керек.
Сурет салғанда нәрсенің жарық түсігг тұрған бөлігіндегі ең жарық жерді,
көлеңке түсіп тұрған бөлігіндегі ең күңгірт жерді әрдайым тауып алуға
тырысу керек, рефлексті де ұмытып кетуге болмайды. Суреті салынатын
нәрсенің жарық түсіп тұрған бөлігі рефлекстен қашанда жарығырақ болуы тиіс.
Суретте өң тұтас берілуі керек. Суреттегі ең нәрсенің формасын, түсін
және жарықтың түсуін берудің кұралы болып табылады. Суретті ұзақ уақыт
салғаннан кейін міндетті түрде осы нәрсенің суретін қысқа уақыттың ішінде
жатқа салып шығу керек, онда сол нәрсені неғұрлым дәл еске тусіріп,
формасын, ерекшеліктерін беруге талаптану керек. Ұзақ уақыт суретін салып,
нәрсені негұрлым толық игеріп алған болсақ, соғұрлым осы суретті ясатқа
салғанда дәл бере аласың.
Егер бірінші қосымша түстер қатар тұрған болса, онда түстер айқын болып
көрінеді. Бұл көрініс түстегі контраст деп аталады [12].
Нәрселердің түсі біздің көзімізге олардың айналасындағы фонына қарай
құбылып көрінеді. Егер нәрсе тұрған жердің фоны өзгерсе, бізге нәрсенің
түсі өзгерген тәрізді болып көрінеді де, нәрсе сары немесе қызыл фонда
тұрғандағыдан, көк фонда тұрғанда ашық сары болып көрінеді; ал жасыл зат
қызыл фонда сары немесе көк фонда тұрғандағыдан айқынырақ та жасылырақ
болып көрінеді.
Контраст әсерінің жалпы ережесі мынадай: салқын түстер қасындағы
түстерді жылырақ етеді, ал жылы түстер – салқындау етеді.
Сұр нәрсе қызыл фонда салқындау, көк немесе жасыл фонда жылылау болып
көрінеді.
Егер нәрседегі түс салқын болса, оның көлеңкесі жылы болып, ал жылы
болса, көлеңкесі салқын болып көрінеді.
Ашық фондағы нәрсенің түсі қоңыр фондағы нәрсенің түсінен ашықтау болып
көрінеді. Қатар тұрған қосымша түстердің бояуы өте қанық көрінеді.
Түстің ашықтығының көрініп тұрған өзгерісі ахроматикалық өзгеру деп
немесе ашықтық контраст деп, ал түстік өңнің өзгерілуі – хроматикалық
немесе түстік өзгерілуі деп аталады.
Ахроматикалық, хроматикалық контрастар суреттің айқындығы мен бояуға
қанықтылығын арттырады. Ал дақтың ашық көрінуі үшін, контраст заңы бойынша
басқа бір өңнің болуы қажет. Қызыл нәрсе ашық қызыл болып көрінуі үшін,
оның жанына жасыл-көгілдір зат қою керек, өйткені қосымша түстер бірінің-
бірі айқындағын күшейте түседі.
Бояулық контрастардың маңызы өте-мөте түрлі түсті өрнектерде байқалады,
өйткені мұнда әрбір бояудың өзінің алып тұрған жеке орны бар, бұл бояу
басқа түстермен араласып тұрмайды; тек бір түстің екінші түске контраст
арқылы әсер етуімен, олардың формасы арқылы ғана өрнек әдемі, үйлесімді,
тұтас бір нәрсе болып көрінеді.
Майлы бояумен орындалатын кескіндеменің да негізгі мақсаты акварельдегі
сияқты бояулар мен түстерді салыстыра отырып, олардың өзгешеліктері мен
қатынастарын тауып, өзара әсерлерін анықтау. Акварельден айырмашылығы —
майлы бояуда рең қатынастары күңгірт түстен ашық түске қарай бірден
батылдықпен алынады [13].
Кенеп бетіне натюрморттың суретін түсірмес бұрын, алдымен акварель
немесе майлы бояумен кішірек эскизін жазып, оның композициялық шешімі мен
түстерінің қатынасын табамыз. Суреті көмірмен немесе ретушь қарындашымен
түсіреміз. Суретте нәрсенің пішіндері мен пропорцияларының айырмашылығы
және байланыстылығын табу қажет. Содан кейін суретті тушьпен немесе қара
акварельмен қайта жүргізіп, көмірді сүртіп тастаса болады. Көбінесе
кескіндеме суреті майлы бояудың өте ашық емес түсінің сұйық күйімен
салынады, кейін оның үстіне бояу түседі. Сурет салғанда түстердің сұйық
күйіндегі жалпылама салу тәсіліне көшуді подмалевка дейміз. Бояуды езуге
скипидар, лак, зығыр майынан түратын үштікті пайдаланған жақсы.
Подмалевкада ақ бояуды мейлінше аз қолдана отырып, жалпақ қылқаламмен
негізгі түстерді беріп, олардың жарық пен көлеңкесін де анықтаймыз. Жазуды
көлеңкеден бастап жарық тұстарына қарай жүргіземіз. Бұл үшін қойылымға
тұтас қарап, оның негізгі түсі мен боялу ерекшелігінен айырылып қалмауға
тырысу қажет. Жарық тұстарын салғанда көлеңкелі жағына қарай отырып
салыстырмалы түрде салу керек. Жұмыстың келесі сатысында бояудың түсі
арқылы заттардың формасын анықтай түсу [14].
Жарық түскен жақтардың көлеңке түскен тұстармен байланысын анықтай
түскен жөн. Кескіндемеде қандай затты болмасын бейнелеген кезде, одан
айналадағы ортаның ортақ болуын табу, сезіну қажет.
Жылы және суық реңдердің қарым-қатынасын анықта.
Мұны натурадан анық көру көбінесе қиындыққа түседі. Жас суретшілер бұл
негізгі екі айырымды жылы және салқын бояуларды араластыру арқылы немесе үш
түрлі бояудың қоспасының байланысын тапқысы келіп, қателікке ұрынады. Бұлай
араластырулардан бояулар ерекшелігін жойып қана қоймай, қойыртпақ батпақ
түске айналады.
Кенеп бетінде түстердің сан құбылған реңін табу үшін білгірлікпен екі
бояуды ғана бір-біріне араластыру арқылы (қарама-қарсы бояулар емес, мысалы
көгілдір қызыл мен сары бояудан "батпақ" түс алынады) немесе ақ бояу
қоспай, таза жұқа түстің үстіне лессировка тәсілімен екінші басқа түсті
жағу арқылы үшінші өзіңе керекті реңді аласың. Лессировканы әдетте сұйық
бояумен күзен қылынан жасалған қаламмен жасайды. Кенепті пияздың немесе
сарымсақтың қиындысымен сүртіп, қабатты кептіру арқылы жүргізеді, Ал
кадмий, киноварь, ағылшын қызылы және басқа кейбір мөлдір емес бояулармен
лессировка жасауға келмейді.
Қиындықтардың ішінде жиі кездесетіні бояудың кенепке сіңіп, өңсізденуі.
Суретте, әлі кебе қоймаған бояу қабатының үстінен үстемелеп салған кезде
бояуы астыңғы қабатқа сіңіп кетеді. Мұндай жағдайда бояудың айқын ашық
түсін өзіне қайтару үшін, сіңіп кеткен тұсты лак және зығыр майымен сүрту
керек. Егер бұдан қалпына келмесе, алғашқы қабатқа тиіспей соңғы жағылған
бояуды пышақпен алып тастап, кайта жазған жөн.
Жұмыс барысында екінші мәрте бояу жағу керек болғанда алғашқы қабаттың
ізін суытпай, үстіне салу немесе әбден кептіріп, содан кейін салу керек.
Шала кепкен бояудың үстіне салдым дегенше бояудың өңін жоғалтатының анық.
Жұмыс әбден біткен соң лакпен бетін жұқалап жүргізуге болады. Жалпы
сұңғатта, оны меңгеруде әр түрлі бояулардың табиғатын білудің үлкен маңызы
бар. Негізінен табиғатта таза бес бояу (реңі) болады. Олар; ақ, сары,
қызыл, көк және қара. Осы бояулардың біреуінің өзінде қаншама реңк бар
десеңші, сондықтан да қалған бояулардың бәрі негізінен осы түстердің
қатысуымен жасалады. Кескіндемеде қолданылатын бояулар негізінен екі топқа
бөлінеді: жылы түсті және суық түсті болып. Бірінші топқа мына бояулар
жатады: қызыл, сары, қоныр, т. 6. Ал суық түсті топқа: көк, күлгін, қара,
жасыл, т. б. кіреді. Бірақ бір ескеретін нәрсе, кейде осы түстердің
кейбіреуі не суық түске не жылы түске ауысып кетуі мүмкін. Мысалға, жасыл
бояуға сары түсті молырақ қоссақ, онда ол сарғыш-жасыл болып, жылы түске
ауысады, ал қызылға — көкті қоссақ, күлгін-көкшіл болып, қызыл түспен
салыстырғанда суық түске ауысады [14].
Кескіндемемен айналысқанда міне осындай ерекшеліктерді ескеріп, өзіңше
тәжірибе жасап, өз шеберлігіңді шыңдап отыруың қажет.

1.2 Белгілі суретшілердің шығармашылыға қысқаша шолу
Пейзаж (Paysade деген француз сөзінен шыққан)—бұл ландшафты,
табиғатты бейнелеу. Пейзаж дербес жанр ретінде, Қытайда, Жапонияда және
басқа Шығыс елдерінде (VII—X ғасырларда) Европадағыдан ертерек қалыптасты
[15].
Мысалы, жапон суретшісі К.Хокусай өзінің картинасында Фдзи тауны
бейленген (5 сурет)

5 сурет К. Хокусай (1760-1849жж.). Фудзи тау

Европалық живописьте ол XVII ғасырда, алдымен Италияда пайда болды, ал
содан кейін Голландияда ерекше жоғары дамыды [16].
Сол кездегі атақты суретшілер: И.Босх, И.Паулюс, Л.Винчи т.б. (6,7,8,9
суреттер)

7 сурет. И.Босх
Иоанн Креститель шөл далада
үзінді - пейзаждің көрінісі.

6 сурет.И.Босх
Иоанн Креститель шөл далада

8 сурет. Поттер Паулюс 9 суретЛеонардо да Винчи
Ферма, 1649 Гүл ұстаған құдай-ана.
Голландия үзінді.

Орыс өнерінде пейзаждың гүлденуі XIX ғасырдың соңына тұспа-тұс келеді.
Атақты суретші-маринист И.К.Айвазовский өз өмірін теңізге арнады.
Ең белгілі – Тоғызыншы толқын атты шығармасы.(10 сурет)

10 сурет. И.К.Айвазовский Тоғызыншы толқын

Ол күнмен бірге тұрып, таңертеңгілік астан кейін колына өзінің
,қылқаламын алған. Суретін түске дейін салып, одан кейін барып теңіз
ағалауында демалуды жөн көрген. Тынығып алып, кешке дейің жұмысын
жалғастырған. И. К. Айвазовскийдің ішкі жан дүниесі мең еңбекқорлығы ерекше
таң калдырады. Ол бірнеше күндер бойы жалғыз өзі кеменің үстінде отырып,
теңіз жағалауында сурет салған [17].
И. К. Айвазовскийдің суретінде тынымсыз дабыл қақкан қатыгез теңіз
бейнеленген.
Ашулы толқынын аспанға атқан теңіз кемені сан бөлікке аяусыз бөлшектеп
сындырды. Жасыл-көк толқынның арасында тек бірнеше адамдардың жан ұшырып
тірі қалғанын көруге болады. Олар кемеден қалған соңғы қалдықтарға жабысып,
ең қорқынышты зардапты күтуде. Міне, қою бұлттардың арасынан күннің сәулесі
үшкір найзағайдай жарқырап көрініп келе жатыр. Күн, жарық күн. Бар үміт осы
жаратылыста. Ол үмітін үзген жандарға қатыгез теңізді жеңуге көмек
көрсетеді. Суретшінің бұл драмалық көрінісін қарап отырып, жан дүниең
ақтарыла тебіренеді. Теңіздің иісі мұрныңа келіп, оның толкынынан шашыраған
тамшылары бойыңды серпіп өткендей болады. Құлағыңа ауыр толқынның тулап
барып құлаған даусы естіліп, бір мезет ойыңнан селт ете қаласың. Өйткені
суретші теңіздің сұлулығын, оның күштілігін суреттейді. Сонымен қатар
суретші, суретте тынымсыз теңіздің көрінісін бейнелеу арқылы адамзаттың
өмір үшін ресін, қайсарлығын көрсете білген.
Орыс бейнелеу өнеріне пейзаж жанрында зор үлес қосқан А.А.Иванов,
И.И.Шишкин, И.Левитан т.б. жанды бейнеде тамаша шығармалар жазды.
Суретші И.Левитан Алма ағашы гүл жарғанда атты шығармасында
өзінніңбақылауын және алған әсерін нағыз табиғилықпен бере білген [18].
Суретші кескіндемеде әр түрлі түс пен жарықтың түрлерін шебер бере білген
[. Бұл суретке қарап тұрып, суреттің жазықтық бетінде орындалғанын ұмытамыз
да, кәдімгідей әсем бақ ішінде жүргеніміздей сезінеміз.(11 сурет).

11 сурет. И.Левитан Алма ағашы гүл жарғанда
Орыстың ұлы суретші-пейзажистер И.Айвазовский, И.Шишкин мен И.Левитан
табиғатты жан-жақтан зерттеп, әлемдегі бейнелеу өнерінің пейзаж жаныры
дамытты.(12,13,14,15,16,17 суреттер)

12 сурет. И.Шишкин Емен орманындағы жауын

13 сурет. И.Шишкин Күздік бидай

14 сурет. И Левитан Наурыз айы

15 сурет. И Левитан. Алтың күз

16 сурет. И.Айвазовский Мұздайлық таулар

17 сурет. И.Айвазовский Теңіз. Коктебель

Бейнелеу өнері ұзақ уақыт бойы даму жағынан басқа ұлттық мәдениет
түрлеріне қарағанда айтарлықтай артта қалып отырды. Бұл қазақ халқының
революцияға дейін қондырғылы (станокты) өнерден, хабардар болмауы сияқты әр
түрлі себептер еді [19].
Қазақ халқының тұңғыш ғалыми Шоқан Уәлиханов бала кезінен сурет салуға
әуес болады. Өзіндік бір ерекшелігі – көрген затты жақсы есте сақтап, ойша
салуға дағдылануы. Ш.Уәлиханов ұзақ жолға шыққанда қасына суретші ертіп
жүрмеген. Көргенін өзі бейнелеп қағазға түсіріп отырған. Шоқан салған
суреттер оның ғылыми еңбектеріне байланысты этнографиялық сипатқа ие
болғанмен, өзінің көркемдік деңгейі жағынан кәсіптік өнерге жатпайды. Қазақ
халқының көшпелі өмірі, құлдык пен кедейшілік, діни ұғымдар бай мен патша
саясатын қолдап, халықты өз уысында ұстауға қолайлы еді. Осының бәрі де
бейнелеу өнерінің кәсіптік даму мүмкіндіктерін шектеді.
Қазақ ұлттық бейнелеу өнердін дамуына кедергі келтіретін негізгі
қиыншылықтар дайын кадрлардың болмауы еді. Сондықтан Қазақстан бейнелеу
өнерінің дамуына жетекші рөл атқарған орыс суретшілері болды.
Қазақстан бейнелеу өнерінің бастауы 1877 жылы Алматыға келген орыс
суретшісі Н.Г.Хлудовтың есімімен тікелей байланысты. Ол географиялық
экспедицияға қатысып, бірнеше акварель және живопись полотноларын жасады.
Ұлттық колорит пен этнографиялық үстірттігіне қарамай-ақ Н.Г. Хлудов
шығармалары көркемдік құндылыққа ие болды [20].
Ол Қазақстанның таулы табиғатын, қазақтардың тұрмыс-тіршілігі
ерекшеліктерін шебер бере білді. (18 сурет)
Н.Г. Хлудов Алматыдағы тұңғыш көркемсурет студиясын басқарды. Бірінші
ұлттық қылқалам шебері Ә.Қастеев те Н.Г. Хлудовтан тәлім алған. Ә. Қастеев
табиғат көріністеріне арналған суреттерінде нағыз шеберлік пен образды
бейнелеудің шыңына көтеріледі. Ол салған табиғат көріністері дәлме-дәл бір
мекеннің портреті, болып шығады. Нәзік лиризмге толы мұндай суреттер
өзіндік бейнелеу тәсілімен еріксіз таңырқатады.
Жусанды даланың көз жеткісіз кеңдігін ол қарапайым да, айнытпай
бейнелейді; күн күйдірген шөптер мен ыстық сағым көмкерген аспанды әдемі
суреттеп, алтын астықты дала мен жаңа техника туралы әңгімелейді. Бұл
серияға оның Келестің қырманы, Шу қиырлары, Таң шапағы, Шевченко
қаласындағы теңіз айлағы тағы басқа шығармалары еңген [21]. Олардың бәрі
ой тереңдігімен, бейне-леу дәлдігімен, типтілігімен, табиғат жағдайын нәзік
көрсете білуімен көңіл аударады. (19-22 суреттер)

19 сурет Ә.Қастеев. Келестің қырманы

20 сурет Ә.Қастеев. Шу қиырлары

21 сурет Ә.Қастеев. Таң шапағы

22 сурет Ә.Қастеев. Шевченко қаласындағы теңіз айлағы

Кескіндеме өнерінің шебері атанған Ә.Ысмайылов шымашылығының ең өзекті
тақырыбы тұған өлкенің қайта түлеп, жаңғыруымен сабақтасып жатыр. Оның Хан
тәңірі (23 сурет), Дала жайрандары атты көркем туындылары тылсым
табиғаттың өзіндік сырын аша түседі [22].
О.Таңсықбаев пейзаж жанрында танылған ірі суретшілердің бірі болып
саналды. Ол пейзажды үлкен мақсат-мазмұны бар картиналармен теңдестіріп
салды. Осы терең түсінік реалистік пейзаж 23 сурет. Ә.Ысмайылов
кескіндемесінің ең таңдаулы туындыларында Хан тәңірі
суретшіге өз халқының сезімін, ойын анық және терең бейнелеуге мүмкіндік
бергендігін айқындай түседі.
Әсіресе О.Таңсықбаевтың Көшпенділер атты көркем туындысы 1950 жылдары
Еуропа және Шығыс елдері арасындағы көрмеде ерекше орынға ие болды (24-
сурет). Картина ұлттық мазмұны, тарихи тақырыбы жағынан қазақ даласының
табиғи болмысын паш етеді. Композициялык құрылымда қатпар-қатпар өмір
белесі сияқты табиғат көрінісінің ортасындағы үш боз киіз үйдің алдыңғы
қатарында алып Ана Жер-Анаға сырын шерткендей сыпайы мінез танытады. Алып
ананың сомдалған дене бітімі ерекше ұлттық киіммен үндесіп тұр. Күлгін
түске бағындырылған жасыл, қызыл, көк түстердің ортақ түске үндестігі
күмбірлеген күйге бөлейді. Суретшінің терең философиялық ойына мән беріп
қарасаң, үш киіз уй қазақтың үш жүзінің басын қосқандай бірлік,
ынтымақтастыққа шақырады [23].
Алып ананың рухани сомдалған тұлғасы қазақтың бір .анадан тарағанын
дәлелдегендей. Бірлік бар жерде ынтымақ барлығын бүкіл сурет мазмұны аша
түседі. Қазақ халқының көшпелі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.