Өнеркәсіптік маркетингтің мәні

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 5

1 тарау. Өнеркәсіп маркетингінің қалыптасуы мен дамуының теориялық аспектілері . . . 7

1. 1 Өнеркәсіп маркетингінің мәні . . . 7

1. 2 Өнеркәсіп саласында маркетингтің ерекшеліктері . . . 18

2 тарау. Қазақстан Республикасындағы мұнай саласында маркетингті қолданудың қазіргі жағдайы . 26

2. 1 Қазақстан Республикасының мұнай саласының қазіргі даму жағдайы . . . 26

2. 2 Қазақстан Республикасының мұнай саласының маркетингтік іс-әрекетін талдау («ҚазМұнайГаз» АҚ-ның мысалында) 32

3 тарау. Қазақстан Республикасының мұнай саласындағы маркетингтің даму келешегі . . . 50

3. 1. Қазақстан Республикасының мұнай саласының бәсекеге қабілеттілік деңгейін көтеруде маркетингтің алатын орны . . . 50

3. 2. Қазақстан Республикасының мұнай саласындағы кластерлік технологиядағы маркетингтің рөлі……… . . . . . . 54

Қорытынды . . . 59

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 61

КІРІСПЕ

Бітіру жұмысының тиімді құрылымы мемлекеттің экономикалық өсуіне ықпал ететін Қазақстан Республикасының мұнайгаз маркетингі саласының дамуын зерттеуге арналған.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы көмірсутектердің стратегиялық қорларына ие мемлекеттер қатарына жатады, және де әлемдік энергия қорлары нарығының қалыптасуына маңызды ықпалын тигізеді. Сонымен қатар әлемде глобализация процесі қарқынды дамуда, яғни әлемде тауарлар мен ақшалардың қозғалысына кедергінің болмауы. Бұл жағдайда ақша артта қалған технологиялылардан озық технологиялыларға кетеді. Сол себепті көмірсутек қорларына ие кез келген елдер сынды, Қазақстан өзінің мұнай және газ потенциалын тиімді пайдалануға ұмтылу керек.

Қазақстан Республикасының мұнай және газ секторы өнеркәсіпті өндірістің жетекші бөлігі бола тұра экономика дамуының негізі және көп жағдайда мемлекеттің экономикалық бағыныштылығын анықтайды.

Республиканың алдағы жылдардағы және болашақтағы дамуының негізгі приоритеті Қазастан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында көрсетілген, ол мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық ортасының барлық жақтарын қамтиды, ал мемлекет басшысымен ынталандырылған Қазақстанның әлемдегі 50 бәсекеге қабілетті елдердің қатарына кіру стратегиясы, республиканың мұнай және газ секторын, өндіру деңгейін көтеру және оның тиімділігінде жаңа белестерге жетуді көздейді. Осы мақсаттарға жетудің басты кілті - мұнай және газды өндіруді интенсификациялау процесінде ең жаңа технологияларды қолдану [1] .

Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму Стратегиясында өндірістің мұнай және газ саласына аса көңіл бөлінген. Отын-энергетикалық қорларын ұзақ уақыттық приоритет ретінде анықтай, оларды тиімді қолдану экономиканың тұрақты өсуіне және халықтың өмір сүру деңгейінің көтерілуіне әсерін тигізеді, бағдарлама мұнай және газ кешеніне принципті мағына беретін барлық сұрақтарды шешуге бағытталған.

Қазақстан мұнай және газ қоры бойынша әлемдегі мұнай өндіруші алғашқы ондықтың қатарында болғанына қарамастан, ол әлемдік мұнай бизнесінен тыс болып қала береді. Бұл республикамыздың потенциалды өнім нарығынан және мұнай шығарудың жоғары өзіндік құндылығынан алыстығымен түсіндіріледі. Берілген факторлар Қазақстанның мұнайгаз саласының дамуына стратегиялық бағыттардың одан әрі зерттелуінің қажеттілігін қамтамасыз етеді. Динамикалық дамудың мәселелерін шеше отырып, шешімді түрде әрекет жасауға ғана емес, сонымен қатар болашақ қадамдарды мұқият ойластыруға тура келеді.

Осы мәселелерді сәтті шешу үшін міндетті түрде маркетингтік қызметті әбден жетілдіру, маркетингтік бағдарламаларды өңдеу және қоршаған ортаның жағдайлық ерекшелігіне ықпал ету есебінде оларды іске асыру механизмін құру қажет. Маркетингтің макроорта және микроорта факторларының мұнайгаз компаниялары мен олардың өзара әрекеттестігіне әсер етуі компания ұстанымын, оның қойылған мақсаттарға жету және даму стратегиясын іске асыру мүмкіншілігін біртіндеп өзгертеді.

Біз мұнайгаз саласы өнеркәсібі қызметінің өндірістік-өнімдегі негізгі практикалық нәтижелеріне жетуді көздеуді болжайтын маркетинг принциптеріне үлкен көңіл бөлеміз. Бұл бітіру жұмыс тақырыбының мәселелігін, оның практикалық маңыздылығын қамтиды.

Бітіру жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласындағы өнеркәсіптерде маркетингті дамыту үшін теория-әдістемелік және практикалық ұсыныстарды өңдеу болып табылады.

Жұмысты жазу барысында жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер белгіленген:

- өнеркәсіп маркетингінің мәні мен маркетингтің ерекшеліктерін қарастыру;

- мұнай және газ саласының негізгі даму тенденциясын, күшті және әлсіз жақтарын анықтау үшін Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласының қазіргі даму жағдайын көрсету;

- ҰК«ҚазМұнайГаз» АҚ-ның мысалында Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласының маркетингтік іс-әрекетін талдау негізінде маркетингтік проблемаларын анықтап, оларға баға беру;

- Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласының бәсекеге қабілеттілік деңгейін көтеруде маркетингтің алатын орнын айқындау;

- Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласындағы кластерлік саясатты құруда маркетингті қолданудың мүмкіндіктерін қарастыру.

Бітіру жұмысының объектісі - Қазақстан Республикасының мұнай және газ саласы.

Жұмыстың құрылымы кіріспеден, 3 негізгі бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тізімінен тұрады.

1. ӨНЕРКӘСІП МАРКЕТИНГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Өнеркәсіптік маркетингтің мәні

Мемлекеттің экономикалық саясатының ең маңызды нысандары өнеркәсіп, оның өндіріс көлемдері, сапа параметрлері және сандық көрсеткіштері ұлттық экономиканың негізгі сипаттамалары болып табылады. Өнеркәсіптік өндіріс құрылымын жетілдіру және оның техникалық деңгейін арттыру проблемалары көптеген мемлекеттердің үкіметтері тұрақты негізде жүзеге асырып жүрген құрылымдық өзгертулер шегінде басты орын алып отыр, себебі олардың шешілуіне тек өнеркәсіптің өзіндегі ғана емес, сонымен бірге ұлттық экономиканың басқа да салалары мен өрістеріндегі өзгертулердің нәтижесі, мемлекеттік экономикалық қауіпсіздігінің қамтамасыл етілуі және оның әлеуметтік саласының дамуы байланысты.

Алайда, жүргізіліп жатқан өнеркәсіптік саясаттың сипаты мен мазмұны негізінен мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуының деңгейімен, оның әлемдік еңбек бөлінісіндегі орнымен, ұзақ мерзімді экономикалық стратегиясының мақсаттары мен міндеттерімен анықталады.

Көптеген жылдар бойы дамыған мемлекеттердің өнеркәсіптік саясаты мемлекеттік реттеудің алдыңғы қатарлы бағыты болып отыр. Ол құрылымдық қайта құру, ұлттық өнеркәсіптің нақты тұрақталған орындарын бекіту, келешегі бар салаларды басым дамыту, НИОКР мақсатты түрде ынталандыру, бәсекелесуге қабілеттілігін арттыру мақсатында өнеркәсіптік компаниялардың бірігуіне және біріккен кәсіпорын құрылуына қолдау жасау, экспортты ынталандыру және сыртқы экономикалық байланыстарды өнеркәсіп кешенінің тиімділігін және табыстылығын арттыру құралы ретінде пайдалану сияқты маңызды мақсаттарға қол жеткізу үшін қолданылады.

Өнеркәсібі дамыған мемлекеттер өз экономикасын жекелеген салалардың ерекшелігімен үйлестіре, ұлттық және халықаралық деңгейлерде өзара байланыс жасап, өнеркәсіптің дамуының ұзақ мерзімді перспективалары мен жалпы мемлекет экономикасын ескере отырып құруда.

Бұл арада өз өнімдерінің бәсекелесуге қабілетін арттыруға мүмкіндігі бар жаға жоғары серпінді перспективалы салаларды дамытуға ерекше мән беріледі [2] .

Өнеркәсіптік саясаттың мақсаты: халық мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыру; ең басты құрылымдар мен институционалдық өзгерістер үшін қолайлы жағдай құру; отандық өнімнің бәсекелесуге қабілеттілігін арттыру, ҒТП жетістіктерін меңгеру үшін жағдай жасау.

Сондықтан, өнеркәсіптік саясат стратегиясын анықтау кезінде келесі факторларды ескеру қажет [3] :

кәсіпорындар мен олардың бірлестіктері экономиканың негізгі шаруашылық жүргізуші субъектілері болып табылады;
кәсіпорындар меншіктенушілерінің, басқарушыларының және жұмыскерлерінің арасындағы қарым-қатынастарды тек нарық қана емес, сондай-ақ сапасы шаруашылықты жүргізудің тиімділігін анықтайтын мүліктік және еңбек заңнамасы реттейді;
қоғамдық ұдайы өндірістің тиімділігі мен серпінділігін әлеуметтік кепілдер мен қоғамдық игіліктер өндірісінің жүйесі қамтамасыз етеді;
ғылыми-техникалық прогресс экономикалық дамудың негізгі факторы болып табылады.

Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, өнеркәсіптік саясат соңғы нәтижеге - өнеркәсіптік кәсіпорындар жұмысының тиімділігіне жетуге бағытталған деп айтуға болады, ол мақсатқа өнеркәсіптік саясатты ұйымдастырудың маркетингтік сызбасы бар болған жағдайда жету мүмкін. . (2 сурет) .

Қазақстанның экономикалық жүйесін реформалау мәселелері, нарықты тауарлармен біршама толықтыру, тұтынушы үшін қарқындап келе жатқан бәсекелі күрес жағдайларында өнімді өткізу проблемасының шиеленісуі, ғылыми-техникалық прогресс пен адамгершілік фактор мағыналарының күшеюі республикада қазіргі заман маркетингі тұжырымдамасын шаруашылық жүргізудің ең маңызды элементтері ретінде қолдану қажеттігіне алып келді.

Бүгінгі таңда маркетинг тауар нарықтарынан бастап инвестициялар, идеялар және жаңа технологиялар нарықтарына дейін билеп алған. Қазіргі уақытта америкалық маркетинг ассоциациясы (АМА) маркетингті «процесс, ниетті жоспарлау және жүзеге асыру, баға белгілеу, идеяларды, тауарлар мен қызметтерді жекелеген тұлғалар мен ұйымдардың мақсаттарын қанағаттандыратын айырбастау арқылы ілгері шығару және іске асыру» деп сипаттайды [4, 1 б. ] .

Өзімізге белгілі болғандай, «маркетинг» ұғымы АҚШ экономикалық әдебиетінде ХІХ-ХХ ғасырлар шегінде пайда болған. Маркетинг тұжырымдамасы негізіне тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандыру идеясы жатқызылған.

Бұл тұжырымдаманың пайда болуы тауарларды қайта өндіру нарық конъюктурасын зерттеуді талап еткен өтім қызметіндегі қиындықтармен байланысты [5, 3 б. ] .

Британдық маркетинг пен басқару институтының (British Institute of Marketing and Sales Management) анықтамасы бойынша маркетинг - бұл «тұтынушылар мұқтаждарын анықтау және осы мұқтаждарды қанағаттандыру үшін зерттемелер мен жасалымдарды ұйымдастыру арқылы өндіріс пен сауданы кеңейтуге және жұмысбастылықты арттыруға қолдау жасайтын шығармашылық басқару қызметінің бір түрі»; маркетинг өндіріс мүмкіндіктерін тауарлар мен қызметтерді өткізу мүмкіндіктерімен байланыстырады.

Өнімнің ең жоғарғы мөлшерін соңғы тұтынушыға сатудың нәтижесінде табыс алуға қажетті барлық жұмыстардың сипатын, бағыттарын және көлемдерін негіздейді». Бұл анықтама оның мәнін басқару қызметі ретінде бекітеді.

Аймақтық тауар өндірушілер нарықтары

Әлемдік

ТМД

Аймақаралық

Аймақтық

Үшінші деңгей

Сурет 1. Өнеркәсіптік саясатты ұйымдастырудың маркетингтік сызбасы

Біздің пікірімізше, ғылыми әдебиеттегі маркетинг тұжырымдамаларының көптігі оның мазмұнын бұзады. Кейбір авторлар маркетинг анықтамасын былай жіктеген [6, 9 б. ] :

кең мағынада - маркетинг - адамның бұл нарыққа қандай да бір қатысы бар қызметі;
тар мағынада - бұл өнімді және тұтынушылардың да, өндірушілердің де талаптарын барынша қанағаттандыратын бағаларды іске асыру үшін тұтынушылар сұраныстары зерттеу және өндірісті жедел басқару бойынша бағдарламаларды зерттеу, талдау, жоспарлау, жүзеге асыру және орындалуын бақылау жататын басқарушылық қызметтің алдыңғы қатарлы бағыты;
маркетинг анықтамаларының белгілі-бір ғылыми пәндерге бағыттылығының ерекшелігіне - экономикалық бағыты айқын білінетін анықтамасына, мысалы маркетингтің американдық ассоциациясына қарай, ресми түрде мына анықтама қабылданды: маркетинг дегеніміз ниетті жоспарлау және жүзеге асыру, баға белгілеу, идеяларды, тауарлар мен қызметтерді жекелеген тұлғалар мен ұйымдардың мақсаттарын қанағаттандыратын айырбастау арқылы ілгері шығару және іске асыру;
социологиялық аспектідегі маркетинг анықтамасы - бұл тауарлар мен қызметтерді жасау, өндіру, ілгері шығару және өткізу арқылы оларға теген сұраныс болжанатын, кеңейтілетін және қанағаттандырылатын әлеуметтік процесс.

Дж. Х. Бак маркетингтің «Юнилевер» фирмасында қабылданған мына анықтамасын келтірді: маркетинг - бұл қолайлы бағамен барынша тұтынылуын қамтамасыз ету және соның нәтижесінде ұзақ мерзімді табыс алу үшін тұтынушыға оңтайлы әсер ету мақсатында, өніммен байланысты жан-жақты қызметті жоспарлау және жүзеге асыру [6, 10 б. ] .

Бұл ұғымдарда қарама-қайшылықтар жоқ, талдап қорытылуы мен нақтылануының әртүрлі дәрежелерін ескерсек, анықтамалардың көбісі жалпы бір-біріне сәйкес келеді. Авторлар өз көзқарасы тұрғысынан маркетингтің кейбір үзінділерін бөліп шығарған.

Маркетинг тарихы нарықтың тауармен толықтырылуы кезеңінде қалыптасты және әлемдік менеджменттің қоғамның дамуының ең жоғарғы сатысында кезеңмен дамуын білдіреді - бұл технологиялары серпінді зерттеу-аналитикалық процедураларына және кәсіпорын немесе фирма қызметкерлерінің басым бөлігінің инновациялық білсенділігіне негізделген тұтас жүйе. Маркетинг принциптерінің табыспен іске асырылғаны жөнінде онымен бірнеше адамнан құралатын тек маркетинг бөлімі ғана емес, сонымен қатар бүкіл қызметкерлер құрамы да айналысқан және оған кәсіпорынның жалпы жұмысы бағытталған жағдайда айтуға болады. Басшылардың әрбір әрекеті маркетинг философиясына бағынышты болған жағдайда кәсіпорын немесе ұйым дамудың басты желісі ретінде маркетингке бағытталған бағдарды таңдап алады. Мұндай қызмет аталған нақты жаққа қарай ғана емес, сондай-ақ перспективаға көзделуі тиіс. Маркетинг - бұл сапасы жағынан жоғары категория, бұл сапасы ең жоғарғы деңгеййдегі менеджмент. Маркетингтің өндіруші нарығы заманының орнына келген және тұтынушы нарығында жалғыз баламаға айналған жаңа басқару тұжырымдамасы ретіндегі түсіндірмесі біздің санамызға және шаруашылық жүргізу тәжірибемізге ену керек.

А. Н. Тулембаеваның пікірі бойынша, жоғарыда келтірілген барлық анықтамаларды былай қиюластыруға болады: Маркетинг - бұл кәсіпорынның аталған нақты уақытқа, сондай-ақ келешекке алдын ала белгіленген мақсатқа қол жеткізуге арналған стратегиясы мен философиясы, оның шаруашылық қызметін басқарудың алдыңғы қатарлы саласы.

Бірқатар ғалымдардың пікірінше, В. А. Клюкач, И. В. Соколова, Л. Л. Татарчук жазғандай: «маркетинг - бұл кәсіпорынның тұтынушылардың ауыл шаруашылық өнімдер мен азық-түліктерге деген сұранысын толық және жылдам қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастыру-техникалық, қаржылық және коммерциялық қызметтер жүйесі» [7] .

Британдық маркетинг пен сатылымдарды басқару институты маркетингтің тек жеке компания үшін ғана емес, сонымен қатар қоғам үшін де маңызды екендігін ерекше көрсетіп өтті: «Маркетинг - бұл тұтынушылар мұқтаждарын қанағаттандыру үшін сол мұқтаждарды анықтау және ұйымдардың зерттемелері мен жасалымдарын ұйымдастыру арқылы өндіріс пен сауданың кеңеюіне және жұмысбастылықтың артуына жағдай туғызатын шығармашылық басқару қызметінің бір түрі; маркетинг өндіріс мүмкіндіктерін тауарлар мен қызметтерді өткізу мүмкіндіктерімен байланыстырады; өнімнің ьарынша көп мөлшерін соңғы тұтынушыға сату арқылы табыс алу үшін қажетті бүкіл жұмыстың сипатын, бағыттарын және көлемдерін негіздейді» [8] .

Х. Войе мен У. Якобсон өзінің әлеуметтік бағыттылығының арқасында маркетинг кез-келген (нарықтық қана емес) экономикалық жағдайда тауарлар мен қызметтер сұранысы мен ұсынысын реттеу құралы болып, экономикалық субъектілердің әрекеттерін түзей алады деп санайды [9] .

Шынында да, қазіргі заманғы даму кезеңінде маркетингтің қоғамдық, әлеуметтік мәні зор. Маркетингтің қоғамдық нәтижелері қатарына халық сұранысының толық қанағаттандырылуын, алуан түрлі өнімдердің ұсынылатынын, тұтынушылар мүдделері мен құқықтарының қорғалуы қамтамасыз етілетіндігін жатқызуға болады. Оның әлеуметтік маңызы қазіргі заман маркетингінің тек жеке тауарға деген сатып алушылар қажеттіліктерін қанағаттандыруға ғана емес, сонымен қатар проблемаларды кешенді шешуге бағытталғанында. Бұл арада сөз тек өнім туралы ғана емес, сондай-ақ сатып алушыға ұсынылатын өзара байланысты тауарлар мен қызметтер жүйесі туралы қозғалып отыр. Қазіргі уақытта маркетинг әлеуметтік-этикалық сипатты иеленіп отыр. Оның міндеті «тұтынушы мен жалпы қоғамның саулығын сақтай немесе бекіте отырып мақсатты нарықтардың қажетті қанағаттанушылығын қамтамасыз ету» болып табылады [10, 228 б. ] .

Дж. Эванс пен Б. Берман маркетингті басқару тұжырымдамасы, мақсаты, мәні көпшілік мойындаған: сатып алушыға өндіре алған өніміңізді күштеп алдырмай, сізден сатып алынатын өнімді шығарыңыз деген формуламен белгіленген бизнестің интеграцияланған мақсатты философиясы деп түсіндіреді [11] .

Неміс маркетологтары оның 4 негізгі аспектілеріне ерекше мән береді: нарықтан ақпаратты үздіксіз жинау, өңдеу және өз артықшылықтары мен кемшіліктерін үзбей талдау; табылған сандық мәндер мен сипаттамаларды барлық кәсіпкерлік салаларға арналған ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттарға, стратегиялар мен жоспарларға өзгерту; осы мақсаттарды, стратегияларды және жоспарларды қазіргі заманғы сату-өткізу қызметінің әдістері мен шаралары арқылы іске асыру; өнімдер мен нарық үшін табысқа жету мақсатында барлық стратегияларды, жоспарларды және шараларды тұйық және барлығына анық тұжырымдамаға біріктіру [12, 27 б. ] .

Өнеркәсіптік саясаттың ерекшелігі мен мақсаттарын ескере отырып, мынадай қорытынды жасауға болады: қазіргі уақытта өнеркәсіптік кәсіпорындар қызметіндегі маркетинг үш тұрғыдан қарастырылады: біріншіден, кәсіпорынды басқарудың нарықтық тұжырымдамасы және оның бәсекелесуге қабілеттілігін арттыру стратегиясы ретінде; екіншіден, нарықта тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік беретін функциялар, құрал-жабдықтар жиынтығы ретінде; үшіншіден, кәсіпорынға тауарларды жасау, қызмет көрсету және оларды өзара алмастыру арқылы тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік беретін әлеуметтік-экономикалық процестің құрамдас бөлігі ретінде.

Маркетинг кәсіпорынның негізгі идеясы, «философиясы» болып табылады, соның негізінде барлық шаруашылық шешімдер қабылданады. Оның мәні кәсіпорынның бүкіл қызметінің (өндірістік бағдарламалар, НИОКР, күрделі салымдар, өтім және т. б. ) тұтынушылар сұранысы туралы нарықтық ақпаратты білушілігіне негізделгенінде және оны қанағаттандыруға бағытталғанында.

Сонымен бірге, маркетинг өндірістік-өткізу қызметін сатып алушылар қажеттілігін қанағаттандыруға бағдарлау үшін олардың қанағаттандырылмаған қажеттіліктерін анықтайды. Басқару қызметінің жүйелі тәсілі іске асырылып, мақсаты анық және шаралар жиынтығы толық болған жағдайда, тиісті ұйымдастыру-экономикалық механизмді қолдану және үздіксіз маркетинг қызметін жүзеге асыру арқылы маркетингті тиімді жүргізу мүмкін.

Қазақстандың ғалымдар маркетингтік басқарудың нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде қол жеткізілген жоғары деңгейін Қазақстанда қолдануға қазір мүлде мүмкіндік жоқ деп санайды, алайда республикамызда оның дамуына қажетті барлық құқықтық және экономикалық алғышарттар бар [13, 50 б. ] . Кәсіпорындарда әлеуметтік-бағдарланған маркетингті енгізудің құқықтық базасын ҚР Конституциясы [14, 12-13 б. ], ҚР Азаматтық Кодексі [15, 6 б. ] және Тұтынушылар құқықтарын қорғау туралы заң [16] құрайды. Қазақстанның қазіргі экономикалық жағдайда маркетинг тұжырымдамасын дамыту мүмкіндіктері халық шаруашылығын макро- және микродеңгейлерде басқару жүйесінің сапасын өзгертумен байланысты. Маркетинг жүйесі мен әдістерін республика кәсіпорындарының қызметіне енгізуге әсер ететін негізгі факторларға мыналар жатады: кейбір өнеркәсіп салаларының өсу қарқындарының әртүрлілігі, нағыз нарықтық қатынастардың жоқтығы және өнеркәсіптік нарықтардың монополиялық, олигополиялық құрылымдарының басымдылығы, қаржы-несие жүйесі мен заң шығару базасының дамуы, әртүрлі өнеркәсіп салалары кәсіпорындарының төлем қабілеттері деңгейлерінің әртүрлілігі, айналым қаражаттарының жеткіліксіздігі, өнеркәсіптік өнімнің бәсекелесуге қабілетінің төмендігі, ресурстардың жоқтығы, нарықтың экономикалық емес реттегіштерінің бар болуы.

Аталған республикалық кәсіпорындар үшін қолайсыз сыртқы орта факторлары көбінесе олардың маркетинг қызметіне әсер етеді. Мысалы, өндіріс қуаттарын мүмкіндігінше қолдану және тұтыну және өнеркәсіптік нарықтардың өзара байланысын ескермей кез-келген жолмен табыс алу ықыласы көбінесе қазақстандың кәсіпорындардың негізгі принципі мен қозғауышы болып табылады. Сондықтан, Республикада маркетинг тұжырымдамасын дамытудың практикалық бағыттылығы жеткіліксіз деп айтуға болады. Ресейлік авторлар өнеркәсіп кәсіпорындары маркетинг бағдарының қалыптасу процесін тоқтататын және Қазақстанда қолдануға болатын факторларды біріктіріп жіктеді: нарықтың қалыптаспағандығы, бәсекенің дамымағандығы, монополизация беталысы, кәсіби даярланған кадрлардың жоқтығы, барлық деңгейдегі қызметкерлер құрамының маркетингті енгізуге психологиялық дайындалмағандығы [17] .

Сонымен бірге, біздің пікірімізше, маркетингтің қолданылуы кәсіпорынның меншік түріне де байланысты. Осы пікірге шетелдік те, отандық та авторлар қосылуда. Егер өнеркәсібі дамыған мемлекеттерде маркетингті стратегия ретінде ауқымды түрде алдымен көпшілік қолды тауарларды өндіретін компаниялар, содан кейін ұзақ уақыт қолданылатын тауарлар мен өндірістік тауарларды шығаратын компаниялар қолдана бастаған болса, Қазақстанда маркетинг экономиканың қаржылық секторында (ең алдымен банктерде), сауда секторында, содан кейін ғана өнеркәсіпте қолданыла бастады. Осы өтпелі кезең ерекшеліктерінің себебімен республиканың әртүрлі салаларды маркетингпен қамту кезектілігі өзгеше. Қалыптасу және дамудың бастапқы кезеңінде Қазақстанда маркетингті кең мағынадағы сауда қызметі деп түсінген.

Оған өнеркәсіптік кәсіпорындардың тауар өткізу бөлімшелері, бөлшек және көтерме саудагерлері, әртүрлі делдалдық ұйымдар қатысты. Соңғы кезеңде маркетинг түсінігі тереңдей бастады: бұл тек өтім деп қана емес, сонымен бірге кәсіпорынның ұйымдастыру-коммерциялық қызметі деп те түсіндірілді. Қызмет түрлері нарықты мұқият зерттеудің, тұтынушылар мен бәсекелестер әрекеттерінің, жарнама қызметінің күшеюінің, икемді баға белгілеу саясатының және т. б. арқасында кеңейе бастады. Шет мемлекеттер тәжірибесі негізінде маркетинг тұжырымдамасының қазақстандық кәсіпорындарда қолданылуын үш деңгейге бөлуге болады:

- ұйымның қызметі маркетингке нарықтық басқару тұжырымдамасы ретінде жалпы қайта бағдарланған, бұл маркетинг қызметтерінің құрылуын ғана емес, сонымен бірге бүкіл басқару философиясының өзгеруін алдын ала белгілейді;

- ұйымда жалпы маркетинг «рухы» бүкіл ұйымға тарамаған болса да, маркетинг қызметінің (нарықтағы сұраныс пен конъюктурасын зерттеуге негізделіп өнімді жасау және өндіру, сатудан кейін қызмет көрсету және т. б. ) жекелеген кешендері (өзара байланысқан әдістер мен құралдар топтары) қолданылады;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.