ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ГИДРОЛОГИЯЛЬІҚ ЖЕЛІСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Қ Р Б Ғ М
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

География факультеті

Құрлық гидрологиясы кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ЕРТІС ӨЗЕНІ - СЕМИЯРСК БЕКЕТІ СУ РЕСУРСТАРЫН БАҒАЛАУ

Орындаушы:
4 курс студенті
Қ.Ж.Паржанов

Ғылыми жетекші:
Р.Х. Дюсенова
Аға оқытушы

Норма бақылаушы: С.
Р. Жанпеисова
Аға оқытушы

Қорғауға жіберілді
____ ________2010 ж.

Құрлық гидрологиясы кафедрасының
меңгерушісі: т.ғ.к. доцент
Р.Г.Абдрахимов

АЛМАТЫ, 2010
РЕФЕРАТ

Дипломдық жұмыстың тақырыбы Ертіс өзені - Семиярск бекеті су ресуртарын
бағалау.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 4 тараудан, қорытындыдан құрылған. Берілген
жүмыстың көлемі 64 беттен, 16 суреттен, 16 кестеден, 12 пайдаланылған
әдебеттен.
Негізгі қолданылатын сөздер: қалыпты ағынды, ең жоғарғы су өтімі, ең аз
ағынды, құбылмалылық коэффициенті, қамтамасыздық қисығының параметірлері,
қамтамасыздығы әртүрлі су өтімдер, айырымдық интеграл қисығы, су
ресурстары, ақаба су, турбуленттік диффузия.
Зерттеу объектісі - Ертіс өзені - Семиярск бекеті болып табылады.
МАЗМҰНЫ

б.
КІРІСПЕ 4

1 ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ҚЫСҚАША ФИЗИКАЛЫҚ-
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

Жер бедері 5
Геологиялық құрылымы 7
Климаты 7

Радиациялық баланс 8
Ауа температурасы 8

Жауын-шашын 9
Қар жамылғысы 9
Ауа ылғалдылығы мен жел 9
Топырақ жамылғысы 10
Өсімдік жамылғысы 11
Жер асты сулары 11
2 ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ГИДРОЛОГИЯЛЬІҚ ЖЕЛІСІ 13
Өзен желісі 13
Көлдер 14
Өзендердің қоректенуі 15
Гидрологиялық зерттелгендігі 16
Ертіс өзені - Семиярск бекетіне сипаттама 17
3 ЕРТІС ӨЗЕНІ - СЕМИЯРСК БЕКЕТІНІҢ ЖЫЛДЫҚ
АҒЫНДЫСЫН ЕСЕПТЕУ 20
3.1 Гидрологиялык деректер жеткілікті болған жағдайда ағындыны
есептеу 21
3.1.1 Бақылау қатары аз болған жағдайда қалыпты ағындыны есептеу.. 23
3.2 Есептеу кезеңді талдау 25
3.3. Бақылау қатары жеткілікті болған жағдайда орташа жылдык су
өтімінің қамтамасыздық қисығын тұрғызу 27
3.4 Ықтималдық үлестірім қисығының
параметірлері ... ... ... ... ... .. ... . 31
3.5 Ертіс өзенінің су
ресуртары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
40
4 ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ СУ САПАСЫН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ...
42
4.1 Ақаба сулардың еселеуін есептеуге қажетті негізгі сипаттамалар..
42
4.2 Су сапасының интегралды көрсеткішін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... 44
4.3 Өзендерде ақаба сулардың еселенуін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
4.4 Судың ластану индексін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... . 64

КІРІСПЕ

Ертіс өзені Обь өзенінің алабына жатады. Өзен Қазақстанның шығысында
орналасқан. Климаты шұғыл континентті. Жалпы ұзындығы 4248 км, оның 1698 км
Қазақстан жерінде орналасқан. Қарастырып отырған территориялық ауданы
306750 км2. Рельефі жоталы, биіктігі шамамен 200 м. Қарастырып отырған
аймақтың геологиялық құрылысы өте күрделі.
Қазақстан жыл сайын қалпына келетін су ресурстарына өзен ағындысына өте
кедей ел. Ағынды көлемін әрбір шартты шақырымға шаққанда көрсеткіш бойынша
біздің ел ТМД мемлекеттерінің арасында ең соңғы орында.
Ұсынылып отырған жұмыстың негізгі мақсаты Ертіс өзені - Семиярск бекеті
су ресурстарын анықтау. Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер
орындалды: Ертіс өзені алабының физика-географиялық сипаттамалары,
зерттеліп отырған ауданның гидрографиялық желісі жете оқылып, Ертіс өзені
ағындысының калыптасу заңдылықтары зерттелген. Ертіс өзені Семиярск
бекетінің орташа көпжылдық су өтімінің жүргісін тұрғызу аркылы суы мол,
орташа және суы өте аз жылдардың ерекшеліктері анықталған. Жылдық ағынды
қамтамасыздығы қисығын тұрғызу арқылы әртүрлі қамтамасыздықты ағынды
мәндері және ағынды нормасы қатарды соңғы жылдар мәліметтерімен толықтыру
арқылы табылған. Сонымен қатар, ағындының құбылмалылығын көрсететін
вариация және асимметрия коэффициенттері қайта анықтау. Өзеннің әртүлі
ластаушы заттармен, оның ішінде мыс, мырыш және мұнай қалдықтарымен
ластануына көп мән бөлінгенген. Өзен суының ластаушы заттармен ластануы
шектік рұқсат етілетін концентрациядан асып отырғаны және соңғы жылдарда
оның өзгеру динамикасы келтірілген. Сонымен қатар, Ертіс өзеннің суының
ластану деңгейі су сапасының уақыт және кеңістік бойынша құбылмалығын
есепке алуға мүмкіндік беретін интеграл көрсеткіштердің жүйесі арқылы
бағаланған. Ертіс өзенінің су сапасы ақаба сулар еселенуі шарттары жазықтық
есеп бойынша да есептелінді.

1 ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ҚЫСҚАША ФИЗИКАЛЫҚ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ
СИПАТТАМАСЫ

1.1 Жер бедері

Ол Алтай мен Таулы Алтайдың оңтүстік бөліктерін, Шығыс Қазақстанды және
Семей облысының елеулі бөлігін қамтиды (сурет 1). Территорияның шекарасы
(солтүстікте) Шарын өзенінің сағасынан шығысында Объ және Енисей өзендері
суайрығына дейін, бұл өзендер суайрығы бойынша мемлекеттік шекаралар
оңтүстікте Маңғол Халық Республикасы және Қытайдан, батысында Ертіс өзені
алабындағы өзендер және Балқаш пен Алакөл көлдерінің суайрығы бойынша Ертіс
өзеніне Ащысу өзенінің құйылуына дейінгі аралықтан өтеді. Жер бедерінің
формасы әртүрлі және күрделі орографиялық құрылысы бар таулы аймақ. Бұл
территорияны орфографиялық жағынан қарасақ, абсолюттік биіктігі 200 м-ден
4500 м-ге дейін жететін қатпарлы-үйінді таулы облыс. Жоғарғы Обь пен
Ертістің оң жақ жағалауына оңтүстік-батыстағы Батыс Сібір жазығындағы
жоталар мен аңғарлар түбінің жалпы көтерілуі, ал батыс Ертістің сол жақ
жағалауына оңтүстік және батыс Қазақ қатпарлы елінің төбелі- қырқалы ұсақ
шоқысы мен оңтүстігіндегі орта таулы және жоғары таулы жер бедеріне дейін
аймақ биіктігінің біртіндеп өсу өзгешелігі тән. Алтай орфографиясы мен
Қазақ қатпарлы елінің шығыс жақ жағалауына тән ерекшелігі оның батыс және
оңтүстік-батыс таулы жоталарының созылмалы үстемшілдік құруы. Қарастырып
отырған территорияның бес геоморфологиялық аудандарын қарастыруға болады.
Олар Қазақ шоқылы ауданы Шыңғыстау жотасы, Сауыр Тарбағатай, Зайсан
қазаншұңқыры, Ертіс маңы жазығы, Қалбы жотасы. Қарастырып отырға
территориялық ауданы 306750 км2.
Ұсақ шоқылы аудан қарастырып отырған аумақтың солтүстік-батыс бөлігінде
орналасқан. Кең көлемді аңғарлар және оңашаланған төменгі таулы
көтерілуімен қырқаларға топтасқан аласа шоқылармен кезектесіп келеді.
Солтүстік-шығыс ұсақ шоқысы Ертіс маңы жазығынан өтіп, ал оңтүстік-
батысында Шынғыстау аласа жотасымен көмкеріледі. Шыңғыстау жотасы Қазақ
қатпарлы елінің қатпарлы-үйінді көтерілуі деп есептелінеді. Ол қоршаған
мекеннен 500 м-ден 600 м-ге жоғарылап, солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа
карай 200 км-ге дейін созылып жатыр. Жалпы алғанда Шыңғыстау жотасында кең
аңғарлар мен бөліктенгең аласа түзу бағыттағы таулар және шоқылар
кезектесіп келеді. Шыңғыстаудың оңтүстік-шығысында Тарбағатай жотасы орын
алады.
Сауыр-Тарбағатай жотасы. Шілікті жазығының бұл орта таулы массиві Сауыр
және Тарбағатай жоталарына бөлінген. Тарбағатай жотасының берілген биіктігі
2000 м-ден 2500 м-ге дейін, тек қана ортасында оның биіктігі 3000 м жетеді.
Сауыр жотасының ең жоғарғы нүктесі болып оның шығыс бөлігінде орналасқан
Мұзтау тауы болып саналады, ортасында оның биіктігі 2200 м-ден
2300 м-ге дейін жетеді, ал батысқа қарай 1800 м-ден 2000 м-ге дейін барады.
Сауыр-Тарбағатайдың шет аймағында таудан шығар кезде терең аңғарлары мықты
конустармен ұштасқан болып келген кең көлемді аласа таулы облыс.

Сурет 1. Ертіс өзенінің Семей қаласындағы көрінісі

Зайсан қазаншүңқыры. Оңтүстік Алтаймен, Сауыр-Тарбағатаймен, Қалбамен
шектелген кең депрессия болып келеді. Жер бедеріне аккумулятивті түрде
дамуы тән. Қазаншұңқыр құрғақ арналар мен жырлармен әлсіз қиылысып келген,
тегіс далалы облыс [1].
Ертіс маңы жазығы. Бұл аудандарға аз иректелген және жондалған жер
бедері, мекеннің шамалы биіктігі, көбінесе ұсақ көлдермен толған көптеген
тұйықталып келген табақша тәріздес ағынсыз ойпандар тән. Биіктігі 300 м-ден
400 м-ге дейін жететін жеке қыраттары көлбеу беткей болып келген.
Қалбы жотасы. Алтай таулы массивтерінің сол жақ жағалауының жалғасы.
Шығысында ол Ертіс аңғарларының терең иінің келістіріп, жықпыл тәріздес
болып Нарымет жотасына енеді. Жотаның шығыс жағы өте биік және Ертіс
өзеніне тіке түсетін, жиі құзды беткейлері бар қатты бөліктенген таулы
рельеф. Батысқа қарай жота ұсақ шоқыға келіп, 800 м-ден 1200 м-ге дейін
жетеді. Оңтүстік жотасы сол жағына қарағанда қысқа және тіке болып келген.
Жер бедері сипатына және басқа да табиғи ерекшеліктеріне байланысты,
Алтай территориясында бес геоморфологиялық ландшафттар түрі кездеседі:
1. мүз рельефі пішінінің жоғары дамитын биік таулық
альпілік ландшафты;
2. ежелгі жер бедері жамылғысының тегістелуі;
3. орташа таулық эрозиялық жер бедері;
4. аласа таулық эрозиялық жер бедері;
5. тауаралық ойпаттар және жер бедері пішініне шоғырлануы
тән белдеулер.

1.2 Геологиялық құрылымы

Қарастырып отырған аймақтың геологиялық құрылымы өте күрделі. Қазақ
ұсақ шоқысының аласа таулары, Тарбағатай және Алтай жоталарының тау
жыныстары жатады, метологиялық құрамы дислоцирлі және метаморфозды,
дірежелері әртүрлі.
Қазақ ұсақ шоқысы. Бүл өте бұзылған және тегістелген таулы аймақ. Көне
геологиялық жарылымдармен жасақталған. Көбінесе палеозой түзілімдері кең
тараған.
Шыңғыстау жотасы. Тау етегіндегі жас ордовик, селур, девон
түзілімдерімен ауысатын ортасында ескі палеозойға дейін және кембрийлік тау
жыныстарынан құралған. Каледон уақытының күрделі қатпарлы құрылысы Сауыр-
Тарбағатай зонасының 2200 м-ден 2300 м-ге дейін түзілімдерімен қапталған
болып келеді.
Ертіс маңы жазығы. Негізінен борпылдақ палеогенді және антропогенді
түзілімдерден құралған. Бұл түзілімдердің қалыңдығына палеогенді теңіздік
және неогенді континентальдік шөгінділер жатады.
Қалбы жотасы. Ордовик, селур, девон, карбонның кең тараған орта
палеозойлық және эффузді шөгінді тау жыныстары кездеседі.

1.3 Климаты

Таулы Алтай мен Жоғарғы Ертістің климаты шұғыл континентальді. Әсіресе,
өзінің құрғақшылығымен сол жақ Ертістің төбелі ұсақ шоқысы және жазықтық
аудандары ерекшеленеді. Үлкен ылғалдылық батыс және солтүстік шет
аймақтарға, Алтайдың орталық жоғарғы таулы аудандарына тән.
Батыс Сібірлік жазықтық Атлант мұхитымен Азия материгінің орталығынан
бірдей қашықтықта жатыр. Осы екі орталықтың ауа райының әсерінен әлсіз
континентальді климат құралады. Территорияның солтүстіктен оңтүстікке
созылған аралығы бұл жерде жылу мен ылғалдылықтың жақсы таралғанын нақты
бақылауға мүмкіндік береді. Ылғалдылық солтүстіктен оңтүстікке қарай
кезектесіп ауысып отырады. Орал тауларының шегінде ғана бұл жағдай биіктігі
метеорологиялық элементтермен ауысып отырады.
Территорияның жазықтығы мен солтүстіктен оңтүстікке қарай анықтығы ауа
массасының оның шегіне терең енуіне оңтүстігінде де сондай-ақ солтүстігінде
де кедергі жасалмайды.
Сондықтан, жылдың қай мезгілінде болмасын ауа-райының өзгеруі яғни,
жылыдан суыққа ауа температурасының кенеттен тербелуі байқалады [1].

1.3.1 Радиациялық баланс

Жылдың жылы мезгілінде радиациялық баланс альпілік биіктаулық
белдеулерден басқа барлық жерлерде маусым-шілде айларында үлкен мәнге ие
болады. Теріс мәні баланс қарашадан ақпанға дейінгі күнделікті байқалады,
және желтоқсан-қаңтар айларында ең төмен мәнге ие болады. Ең жоғарғы орташа
айлық радиациялық баланс қосындысы 9,8-10 ккалсм2 -қа жетеді, ал ең
төменгі минус 1,7 - минус 1,9. Радиациялық баланстың жылдық қосынды мәні
биіктауларда 35-40 ккалсм2-ден 40-42 ккалсм2-ге дейін солтүстік тау
бөктеріндегі аудандарда өзгереді және Зайсан қазаншұңқырларының
оңтүстігінде 50 ккалсм2-ге дейін жетеді.

1.3.2 Ауа температурасы

Оңтүстік-батыс жазығындағы ауданда және ірі су қоймаларының маңында
(Телецкое жэне Зайсан көлдері) орташа жылдық ауа температурасы 3,0-3,6 °С-
ден минус 6-7 °С-ге дейін биік таулық аудандарда өзгеріп отырады.
Солтүстіктен оңтүстікке және шығыстан батысқа қарай жылуына байланысты
жазық және тау бөктері мен аласа таулы аудандарда (орташа жылдық ауа
температурасының) жоғарлауы байқалады.
Территорияға тән орташа жылдық температураның төмендігіне қарамастан,
көп аймақтарда жазы жылы. Ең жылы айдың (шілде) орташа температурасы жаппай
(биік таулы жерде басқа) 15 °С-ден асады да, оңтүстік-батыс және батыс
құрғақ шөл және шөлейт аймақтарда 20-22 °С-ге дейін жетеді.
Жаз мезгілінде биіктеген сайын температура біртіндеп төмендейді. Таулы
аймақ үшін температуралық градиент шілдеде әр 100 м-ге минус 0,5-0,7 °С-ді
құрайды. Мұздықтар маңында орташа айлық температура шілде айында 6-10 °С-
ден аспайды. Таулы шөлдерде шілденің температурасы 13-15 °С-ге тең.
Ең суық ай қаңтар болып саналады. Қаңтардың орташа айлық температурасы
минус 14-19 °С аралығында өзгереді.
Көптеген станцияларда наурыздың үшінші декадасында ауа температурасының
минус 5,0 °С-ден жоғары болу кезеңі басталады да, қазанның соңғы күндерінде
және қарашаның бірінші декадасында аяқталады. Кезеңнің жалпы ұзақтығы
жергілікті жердің биіктігіне байланысты 160-260 күнге дейінгі аралықта
өзгеріп отырады. Суық кезең (көктемде 0 °С-ден өту) наурыздың үшінші
декадасының соңында сәуірдің бірінші декадасының басында аяқталады. Күзде 0
°С-ден өту қазан айының соңында байқалса, биіктаулы аудандарда қыркүйекте
байқалады. Аязсыз кезең орташа алғанда 180-210 күнге дейін созылады [1].
Вегетациялық кезең (орташа тәуліктік температурасы 5 °С-ден жоғары)
сәуірдің екінші, үшінші декадасы мамырдың екінші декадасынан қыркүйектің
және қазанның соңына дейін байқалады. Жергілікті жердің биіктеуіне
байланысты вегетациялық кезеңнің ұзақтығы тау бөктерінде 190 күннен 60
күнге дейін биіктаулы аудандарда қысқарады.

1.4 Жауын-шашын

Таулы Алтай мен Жоғарғы Ертістен атмосфералық жауын-шашынның таралуына
аймақтың орфографиясы мен биіктігі әсер етеді. Қазақ ұсақ шоқысы мен Ертіс
маңы жазығында жылдық жауын-шашын мөлшері көп жылдық кезеңде орташа 250 мм-
ден 300 мм-ге дейін, ал Зайсан қазаншұңқырында 180 мм-ден 200 мм-ге дейін
өзгереді. Шыңғыстаудың солтүстік беткейінде, соның ішінде оның көтеріңкі
бөліктерінде жылдық жауын-шашын мөлшері тауларында 350 мм дейін, орташа
таулы белдеу мен биік таулы аудандарында 500 мм-ден 600 мм-ден дейін өседі
[1].

1.5 Қар жамылғысы

Бірінші қар түсудің тұрақсыз қар жамылғысы солтүстік-батыс аудандарында
қазан айында, солтүстік-шығыс тау алды аудандарында қыркүйек айында, ал
биік таулы аудандарда тамыз айының соңы мен қыркүйек айының басында
байқалады. Тұрақты қар жамылғысы орташа алғанда 30 күннен кейін орнығады.
Тұрақты қар жамылғының жату ұзақтығы жазықта және төменгі таулы-төбелі
аудандарда 135 күннен 150 күнге дейін, Алтайдың солтүстік-шығыс тауалды
аудандарында 170 күнге дейін өзгеріп отырады. Жоғарғы Ертістің жазық
аударында қар жамылғысының ең үлкен биіктігі 18 см-ден 20 см-ге дейін
өзгереді. Шыңғыстау мен ұсақ шоқының көне қыратының беткейінде қар
жамылғысының биіктігі 20 см-ден 25 см-ге дейін, ал Тарбағатай мен Қалбы
жотасының беткейінде 30 см-ден 60 см-ге дейін жетеді.
Қар жамылғысының максимальді су қоры сол жақ Ертістің жазық
аудандарында орташа 30 мм-ден 40 мм-ге дейін, Батыс және Орталық Алтайдың
биік таулы аудандарында 100 мм-ден 800 мм-ге дейін болады. Сол жағалаудағы
Ертістің жазықтық және төбелі-ұсақ шоқылы аудандарындағы ең үлкен қар қоры
75 см-ден 100 см-ге дейін жетеді. Қар ерудің басталуы наурыз айының
соңында, көп қарлы орманды аудандарда сәуір айының ортасы мен соңында, ал
биік таулықта мамыр-маусым айларында байқалады.

1.6 Ауа ылғалдылығы мен жел

Абсолютті ылғалдылықтың ең үлкен мәндері шілде айында байқалады.
Орманды және орманды даланың аласа тауы тау алды аудандарда көбейіп, жазық
дала аудандарында сәл азаяды. Ауаның салыстырмалы ылғалдығының ең үлкен
мәні желтоқсан-қаңтар айларында, ал ең кіші мәні жаз айларында болады.
Салыстырмалы ылғалдылықтың ең кіші мәндері орташа жылдық салыстырмалы
мәндері ылғалдылықтың 48 %-дан 55 %-ға дейін төмендейтін, сол жақ Ертістің
таулы далалары мен жазықтық-төбелі кеңістіктеріне тән.
Барлық жердегі ылғалдылық тапшылығының ең үлкен мәндері жаз айларында,
ең кіші мәндері қыс айларында.
Сол жақ Ертістің төбелі-ұсақ шоқылы аудандарында қысқы кезеңде жел
жылдамдығы жаз мезгіліне қарағанда көп, ал Қалбы жотасы мен Зайсан
қазаншұңқырында бұл көрсетулер керісінше болады.

1.7 Топырақ жамылғысы

Қазақ ұсақ шоқысына ашық сарғылт, көбінесе сазды топыраққа тән.
Шыңғыстау жотасының етегінде жеңіл сазды ашық сарғылт және құмайт сортаң
топырақ орналасқан. Ашық сұрғылт тасшақпа сазды Сауыр-Тарбағатайдың
солтүстігінің төменгі жақтарында бар. Зайсан қазаншұңқырының сарғылт
шөлейттік және құба топырақты болып келеді.
Шар, Ащысу, Шаған өзендері аңғарында сор және сортаң массивтерінде
ақшыл-сарғылт топырақ кездеседі.
Шыңғыстау жотасының аяқ жақтарында жеңіл саздақты ашық сарғылт және
орташа жеңіл саздақты топырақ, ал тау беткейінің жоғарғы учаскесінде
қиыршықты топырақ кездеседі.
Сауыр-Тарбағатайда ашық сарғылт қиыршықты саздақты топырақ таралған.
Бақпақтанған бөлігін қоспағанда Шілікті аңғарында да кездеседі.
Тарбағатайдың аласа таулы белдеуінде және тау аралық аңғарда таулы-
далалы сарғылт және қоңыр топырақтар кездеседі. Тарбағатай, Маңырақ, Сауыр
орта таулы белдеуінің солтүстік беткейіндегі ақшыл-сарғылт топырақ қара
топыраққа ауысады. Сауырдың солтүстік беткейінде таулы-орманды, қою сұр
әлсіз жылтараған, таулы орманды топырақ кездеседі.
Зайсан қазаншұңқырына шөлейтті ашық-қоңыр және қоңыр топыраққа тән.
Орташа ашық қоңыр және батпақты әлсіз таулы және ауыр саздақты топырақ
Зайсан қазаншұңқырының жан-жағына тән. Қазаншұңқырдың орта тұсына таман
ақшыл-сарғылт топырақ ірі массивті алып жатқан, сұр топыраққа ауысады.
Қазаншұңқырдың батыс жағында аз карбонатты ашық сұр топырақ дамыған,
ауданның солтүстік бөлігін гипстелген сұр топырақ алып жатыр. Кендірлік
және Шетқарасу өзендерінің аңғарында шалғынды қою ауыр-саздақты және сазды
топырақ кең тараған [1].
Зайсан көліне жақын Зайсан қазаншұңқырының орталық бөлігінде шалғынды-
батпақты ауырсаздақты сор топырақ кездеседі.
Көкпекті және Күлгүті өзендерінің бассейінің сағаларында сор басқан.
Құмды массивті аудандарда топырақты горизонт әлсіз дамыған.
Ертіс маңы жазықтығы ауданының оңтүстік бөлігінде қанық сарғылт және
сортаңды топырақпен қамтылған. Белағаш жазықтығының аздаған аудандарын
кәдімгі қара топырақ алып жатыр.
Қалбы жотасында 800 м биіктікке дейін қанық-сарғылт топырақ кездеседі.
800 м биіктіктен жоғары Қалбы жотасынан жоғарырақ бөлігінде қанық-сарғылт
топырақтан кәдімгі қара топыраққа ауысады. Қалбы жотасының оңтүстік
бөлігінде таулы-орманды сұр топырақ және таулы-шалғынды тасты топырақ
кездеседі. Жотаның төменгі учаскесінде қанық-сарғылт батпақты және ауыр
саздақты топырақпен кезделген.
Топырақ жамылғысының таралуы Алтайда нақты кескінделген. Солтүстік
Алтайда жазықтық және тауалды бөлігін кәдімгі қаратопырақ және шалғынды
қаратопырақ алып жатыр.
Солтүстік Батыс Алтай өзендерінің аңғарында және даласында шалғынды-
батпақты және торфты-батпақты топыраққа тән. 1000-1700 м биіктікке дейін
таулы-орманды сұр топырақ тараған. 2000-2100 м биіктікте таулы-тундралы
топырақ құралады.
Батыс Алтайда 700-800 м биіктікте қара топырақ тауалды жазықтығы және
тауаралық аңғармен тау беткейлерін алып жатыр. 700-1300 м биіктікте таулы-
орманды сұр топырақ, ал 1300-1800 м биіктікте таулы-орманды әлсіз жылтыр
топырақ кездеседі. Таулы-шалғынды топырақ үстірт тәріздес суайырықтарды
алып жатыр. 2100-2600 м биіктікке дейін таулы-тундралы топырақ, ал 2500-
2800 м биіктікке дейін таулы-тундралы тасты тундра топырағы кең тараған.
Орталық Алтайда барлық жоталардың солтүстік биік таулы беткейлері таулы-
тундралы топырақ кең тараған. Қатын өзені бассейінің солтүстік белдемінде
ең үлкен аудандарды шымды топырақтар кең тарап керісінше сұр орманды
топырақ аз кездеседі. Беткейдің төменгі жағында қара топырақ көп кездеседі.
Өзен аңғарының төменгі учаскесінде шалғьшды-аллювиальды және шалғынды-
батпақты топырақ кең тараған [1].

1.8 Өсімдік жамылғысы

Жоғарғы Ертіс алабының өсімдік жамылғысы әр алуан. Қазақ ұсақ шоқысының
батысында шөлді-далалы дәнді жусан, шығысында далалы сан түрлі шөпті-
жусанды және жусанды-бетегелі өсімдіктер.
Шыңғыстау жотасы беткейінде түрлі шөпті-жусанды және жусанды-далалы
өсімдіктеріне бай. Тасшақпалы беткейлерде көбінесе өсімдіктер сирек, ал
жыра сайларда қалың шалғынды және ағашты-талшілікті болып келеді. Сауыр
Тарбағатайда 800-1000 м биіктік белдеуде талшілікті далаға айналатын құрғақ
далалы өсімдік жусанмен бетеге кең тараған.
Тарбағатайда 1800-2000 м биіктіктен жоғары және субальпілік аласа шөпті
белдеу етек жайған, ал Сауыр Тарбағатайда орманды белдем кең тараған. 2600
м биіктіктен жоғары таулы-тундралы өсімдіктер жайылған.

1.9 Жер асты сулары

Қарастырып отырған территорияда жер асты сулары айналыметр және
минералдануының сипатына байланысты таралған.
Қазақ ұсақ шоқысының борпылдақ шөгіндісінде жер асты сулары мен
жарықшақ суы мол болады. Жарықшақты сулар құмдақ сазбен эффузифті-шөгінділі
жынысымен байланысты. Аңғарында оның тереңдігі 2-5 м тереңдіктен жату
көлемі беткей және шоқының ондаған метрде болады. Жарықшақтық
судың негізі көзі жауын-шашын суы болып табылады.
Борпылдақ төрттік шөгіндідегі жер асты сулары негізінен аллювиальді
өзен аңғарымен байланысты. Жер асты сулары жер беті суының фильтрациялануы
әсерінен, атмосфералық жауын-шашын және жарықшақ суларының ағындысы
әсерінен қоректенеді.
Шыңғыс тауының жер асты сулары топырақ қабатының әртүрлігіне
байланысты. Кембрийге дейінгі және палеозой қабатының кристалды жынысына
байланысты. Жер асты сулары жарықшақты және жалаңаш беткейге түскен жауын-
шашын суымен қоректенеді. Жарықшақты сулар өзен аңғарында, негізгі
жоталарда сансыз булау түрінде ағып кетеді. Суының құрамы гидрокарбонатты-
кальцийлі тұщы су болып келеді.
Сауыр Тарбағатай жотасы территориясында бір-бірімен суының құрамымен
минералдануы ерекшелігіне байланысты үш түрлі белдемге бөлуге болады.
Бірінші белдем Тарбағатай мен Сауыр жотасының суайырық бөлігін алып
жатыр. Жер асты суының пайда болуы атмосфералық жауын-шашынның
инфильтрациялануынан болады. Ағынның бағыты жергілікті жердің жер бедері
мен эрозиялық ойықтарға байланысты. Ағынның қуаттылығы жарықшақтық зонаның
таралу тереңдігімен анықталады. Су құрамы гидрокарбонатты-кальцийлі.
Екінші белдем Тарбағатайдың солтүстік беткейінде 1500-2200 м биіктікте
жатыр. Жарықшақты сулар жер асты суларының гипсонерлі жоғары орналасуынан
және жауын-шашынның инфильтрациялануынан және құралады.
Тарбағатайдың ұсақ шоқылы аласа таулы және тауаралық ауданы үшінші
белдем болып табылады.
Зайсан қазаншұңқырының солтүстік бөлігінің жер асты сулары солтүстіктен
оңтүстікке бағытталған ағындыны елестетеді. Ойпаңның оңтүстік және оңтүстік-
батыс бөлігінің жер асты сулары солтүстік еңістікке қарай біртұтас ағын
құрайды. Бұл ауданның жер асты суының қореқтену көзі болып өзен суының
фильтрациясы және атмосфералық жауын-шашынның инфильтрациялануы табылады
[1].

2 ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ГИДРОГРАФИЯЛЫҚ ЖЕЛІСІ

Қарастырылып отырған аумақ дамыған гидрографиялық желісімен
сипатталынады. Негізгі сулық күре жолдар Бие, Қатын, Ертіс өзендері. Бие
және Қатын өзендерінің құйылуынан ТМД елдерінің ең ірі Объ өзені
қалыптасады және бүл өзеннің ең ірі саласы Ертіс өзені болып табылады.
Таулы Алтай және Шығыс Қазақстанның барлық өзендері Карск теңізі алабына
жатады. Көлдер мен жасанды су қоймалары қарастырылып отырған аймақ
ландшафтының негізгі элементі болып табылады. Ең ірі көлдер Алтайда
(Марқакөл, Телецкое) және Зайсан қазаншұңқырында (Зайсан), ал жасанды
теңіздер - Ертістің су бөгендері (Бұқтырма, Өскемен).
Алтай таулы үстіртінде және кейбір өзендердің жайылмасында және
сағасында батпақтар сирек кездеседі. Мұздықтар - Биік таулы Алтай және
Сауыр ландшафтының типтік элементі. Алтайда, сондай-ақ Сауыр-Тарбағатайда
құрлықтар көп [2].

2.1 Өзен желісі

Қарастырып отырған аймақта 32050 астам өзендер бар. Олардың ішінде
ұзындығы 1000 км астам Ертіс өзені, 500-1000 км-ге дейін Қатын және Шарыш
өзендері, ал 300-500 км-ге дейін Бие, Бұқтырма, Чулашман, Чуя өзендері.
Қалған өзендердің ұзындығы 300 км-ден кем, және барлық өзендер санының
жартысынан көбі 10 км-ден кем.
Таулы Алтай және Жоғарғы Ертістің өзендер желісінің гидрографиялық
құрылымы күрделі жер бедері және түрлі климаттық жағдаймен негізделген.
Жазық және төбелі ұсақшоқылық құрғақ аудандар ең сирек гидрографиялық
желісімен сипатталады (0,1-0,15 кмкм2). Қазақстанның ұсақшоқысының
гидрографиясы шекаралық өзендер тиелімі және эпизодтық ағатын ағын сулардың
терең емес арнасы ретінде байқалады, ал Зайсан қазаншұңқырында және Ертіс
маңы жазығында көптеген құрғап қалған арналар, жыралар, кеуіп жатқан
көлдермен толтырылған ағынсыз ойпаттар кездеседі.
Ертіс өзені бастауын Маңғол Алтайының батыс беткейі Қытайдан алады,
және Зайсан көліне құйғанға дейін Қара Ертіс деген атпен аталады.
Қарастырып отырған территориядан шыққанға дейінгі алаптың ауданы 196000
км2. Семей қаласындағы тұстамаға дейінгі өзеннің ұзындығы 897 км [2].
Зайсан көліне құйғанға дейінгі жоғарғы желіде өзен бірнеше салаларды
қабылдайды: Окурт, Камер, Кран, Күршім және Марқакөл көлінен ағып шығатын
суы мол Қаржыр өзені. Бұқтырма өзені сағасынан төменде, Ертістің тар тау
шатқалына кірген жерінен 1960 жылы ірі СЭС бөгеті салынған. Бөгетпен
тежеудің нәтижесінде пайда болған елдегі ең ірі Бұқтырма су қоймасы Зайсан
көлін жойып жіберді. Бұқтырма су қоймасынан бірнеше ірі салалар келіп қүяды
- Күршім, Нарым, Бұқтырма. Екінші бөгеттен төменгі - Өскемен СЭС - өзеннің
таулардан шығатын жерінде тағы екі ірі оң жағалаулық салалар келіп құяды -
Үлбі жэне Ұба өзендері.
Ертістің сол жағалаулық салалары елеусіз — Ковалевка, Қызылсу, Шар,
Мұқыр, Ащысу.
Ертістің ең ірі салалары - Бұқтырма және Ұба өзендері болып табылады.
Бұқтырманың су жинау алабының ауданы 12110 км2, ұзындығы 336 км
құрайды. Бұқтырма бастауын Оңтүстік Алтайдағы үлкен емес көлден алады және
Бұқтырма су қоймасына құйғанға дейін бірнеше салаларды қабылдайды - Белая
Берель, Белая Черновая, Черемошка, Сарымсақты, Левая Березовка.
Ұба өзені мәңгілік қарлар аймағынан бастау алатын Қара және Ақ Ұба
өзендерінің құйылуынан қалыптасады. Ұбаның су жинау алабы 9850 км2,
ұзындығы -278 км. Оның ең ірі салалары Становая, Убинка, Шемонаиха.
Гидрографиялық зерттеулер Ертіс өзені алабында 47 өзенде, сондай-ақ Ұба
өзені алабында 13 өзенде келтірілген.
Қарастырып отырған аймақтың Объ өзенінің сол жақ құрастырушысы Қатын
өзені алабы су жинау алабының ауданы бойынша екінші орында.
Қатын өзені Белуха ірі мұздық тауынан бастау алады. Су
жинау алабының ауданы 60900 км2, ұзындығы 688 км. Қатын өзенінің
негізгі салалары - Кокса, Аргут, Чуя, Урсул, Чемал, Сема, Каменка.
Чуя өзені - Қатын өзенінің ең ірі саласы. Су жинау алабының ауданы
11200 км2, ұзындығы 320 км. Гидрографиялық зерттеулер алабының 20 өзенінде
келтірлген.
Бия өзені Объ өзенінің оң жағалаулық кұрастырушы. Ол
Телецкое
көлінен ағып шығады. Бия өзенінің су жинау алабының ауданы 37000 км2,
ұзындығы 301 км. Бияның негізгі салалары - Пыжа, Сары-Кокша, Тулой, Лебедь,
Уймень, Неня.
Таулы Алтайдан Бия мен Қатын өзендерінен басқа да ірі өзендер бастау
алады: Песчаная, Ануй, Алей, Шарыш. Бұл өзендер Объ өзенінің жоғарғы сол
жағалаулық салалары болып табылады. Олардың ішінде ең ірісі Чарыш өзені.
Шарыш өзені Қорған жотасының солтүстік беткейінен бастау алады. Су
жинау алабының ауданы 22200 км2, ұзындығы 547 км. Бұнда гидрографиялық
зерттеулер 3 өзенде келтірілген [3].

2.2 Көлдер

Жоғарғы Ертіс және Жоғарғы Объ алабында 7750-ден астам көлдер
кездеседі. Қарастырып отырған аймақтың ең ірі көлі Зайсан қазаншұңқырында
орналасқан Зайсан көлі болып табылады (Ертіс өзені алабы).
Зайсан көлі бөгеттік типке жатады және Ертістің суымен толтырылған
қазаншұңқыр болып табылады. Бұқтырма су қоймасына құйылғанға дейін көлдің
ауданы 1800 км2, ұзындығы 110 км, ені шамамен 30 км, ең үлкен тереңдігі
шамамен 10 м құрайды. Бұқтырма су қоймасымен шайып кеткеннен соң
калыптасқан теңіз ауданы 5510 км2-ге жетеді.
2.3 Өзеннің қоректенуі

Жоғарғы Ертіс өзенінің сол жағалаулық аймағының біршама бөлігі, және де
Ертіс маңы жазығының оң жағалауы ылғал тапшы ауданға жатады. Бұл аймақта
жазықтық және аласа таулы - төбелі жер бедерлі өзендердің су жинау алабының
беттік ағындысы еріген қар суынан қалыптасады. Су тасу кезеңінде жаңбырлы
жауын-шашындар қармен қоректенуді толықтырып отырады. Жаз мезгілінде ауа
ылғалдылығының тапшылығы мен топырақ құртақтығы өте жоғары болғандықтан,
жаңбырлы жауын-шашын толығымен топырақтың беткі қабатын суландыруға және
булануға шығындалады да, ағынды қалыптасуға мүмкіншілік болмайды. Күз
мезгілінің жауын-шашындары су жинау алаптарының ылғалдану дәрежесін
қалыптастырады және тек көктемгі ағындының тұрақтануына ғана әсері
тигізеді. Өзендердің жер асты суымен қоректенуі мардымсыз, ал уақытша ағын
суларда қоректенудің бүл түрі мүлдем жоқ. Шыңғыстау, Қалба аласатаулы
беткейлерінде, Сауыр-Тарбағатай тауларында көктемгі-жазғы және күзгі
кезеңдегі ағынды қалыптастырушы жауын-шашынның маңызы ұлғая түседі. Ертіс
өзенінің сол жағалауындағы аласатаулы орташатаулы жер бедерлі өзендерде де,
жылдық ағынды қалыптастырушы жер асты суларының бөлігі де ұлғаяды. Бірақ
бұл өзендерде де маусымдық қардың еріген сулары беттік ағындының
қалыптасуына үлкен әсерін тигізеді. Жер асты суларының жиналуы нәтижесінде
қалыптасатын тау етегіндегі кіші өзендерде жіберілу болады. Бұндай
өзендерде грунттық құрастырушы 80% және одан да жоғары құрайды. Грунттық
сулармен анағұрлым көбірек қоректенетін өзендер Алтай тауларының бөктерінде
де кездеседі. Солтүстік — батыс және оңтүстік Алтайдың кейбір орташа
өзендері (Песчаная, Сарымсақты өзендері) жылдық ағындының грунттық
құрастырушысы 40-50%-ға дейін жетеді. Бұл өзендердің су жинау алабының
орташа биіктігінің жоғарылауына байланысты, грунттық құрастырушы бөлігі 15%-
ға дейін азаяды.
Жоғарғы Ертіс және Таулы Алтайдың көптеген өзендері алабының
оңжағалаулық бөлігі қармен қоректенеді (ағындыда қар құрастырушысының
бөлігі 50% және одан да жоғары). Суы мол жылдары қар құрастырушы бөлігі
одан әрі қарай көбее түседі, ал грунттық азаяды. Көптеген өзендерде жаңбыр
құрастырушысы жылдық ағындының 20-25%-нан аспайды, тек Солтүстік -Шығыс
және Батыс Алтайдың кейбір өзендерінде (Лебедь, Кіші Үлбі өзендері) 30%
және одан да жоғары болып көбейеді.
Алтай өзендері сужинау алабының орналасуы 1500-2000 м-ден жоғары болса,
жылдық ағынды еріген қар суынан құралады, ал су жинау алабының орташа
биіктігі 2200-2500 м-ден жоғары өзендерде қоректену еріген мүздық суынан
құралады. Су тасу ағындысына және ең жоғары ағындының қалыптасуына қардағы
су қоры, қар еру қарқындылығы және мұздықтардағы мұз еру шамасы әсерін
тигізеді [3].

2.4 Гидрологиялық зерттелгендігі

Жоғарғы Ертіс аймағының табиғи-климаттық жағдайының әртүрлілігі оның
жекелеген аудандарында беттік ағындының қалыптасуына үлкен айырмашылық
көрсетеді. Бір жағынан Ертіс өзенінің солжағалаулық жазықтық және төбелі-
ұсақшоқылық аудандарындағы ағынды қалыптасу ерекшеліктері анағұрлым көбірек
ерекшеленеді, ал екінші жағынан Ертістің және Жоғарғы Объ өзенінің
оңжағалаулық таулы аудандарында ерекше [4].
Жоғарғы Ертіс өзенінің гидрологиялық зерттелгендігі салыстырмалы түрде
жақсы. Бірақ гидрологиялық зерттелгендігі ірі өзендер мен орташа өзендердің
жүйелік пен бақылау ұзақтылығы сипаты бойынша толық қамтылған болса, ал
кіші өзендер жекеленген мәліметтерге ие.
Бірінші рет гидрологиялық бақылаулар Ертіс өзенінің Өскемен қаласында
1903 жылы, Қалжыр өзеніндегі Черняевка ауылында 1909 жылы, 1911 жылы.
Күршім өзеніндегі Вознесенский ауылында және 1920 жылы Үлбі өзеніндегі
Белый Луг ауылында жүргізілген.Бекеттердің едәуір көп бөлігі 1930-1940жж.
және 1950-1960 жж. эксплуатацияға берілген.
Қарастырылып отырған территориядағы өзендер ағындысы мен уақытша
суағарға бақылау жүргізу Қазгидрометпен қарастырылған. 1903 жылыдан бастап
әртүрлі ұзақтығымен барлық жұмыс істейтін бекеттердің саны 110 жеткен. Ал
қазіргі кезде Қазгидрометтің мәліметтері бойынша 17 (21) жұмыс істейтін
бекітілген, алайда ағындының мәліметтері осы бөліктер бойынша жоқ (кесте
1). Қалған бекеттер басқа уақытта жабылған, ол негізінен 1990 жылдардан
бастап қаржы мәселесіне байланысты қысқартылған (кесте 2). 2005 жылғы
Жоғарғы Ертіс өзені алабының қарастырып отырған гидрометриялық бекеттер
жүйесінің жағдайы 2 суретте көрсетілген.

Кесте 1
Зерттеліп отырған территорияда жұмыс істейтін бекеттердің тізімі
2005 жыл [4]

№ Өзен - бекет Ашылған жылдары
1 2 3
1 Ертис (Қара Ертіс)- с.Буран 1937
2 Ертіс - с.Аблакетка 1928 (1960)
3 Ертіс - Баженово 1988
4 Бас - Теректі - с.Николаевка 1961 (2002)
5 Калжыр - с.Черняевка 1909 (1929)
6 Үлкен Бөкен - с.Жумба 1953
7 Куршім - с.Вознесенское 1911 (1933)
8 Нарын - с.Үлкен Нарын 1953 (1997)
9 Бұқтырма - с.Печи 1939(1954)
10 Буктырма - с.Лесная пристань 1929 (1991)

Кесте 1 жалғасы

1 2 3
11 Левая Березовка - с.Средигорное 1945 (2001)
12 Тургусун - с.Кутиха 1948(1996)
13 Үлбі - с.Улбі Перевалочная 1930(1940)
14 Глубочанка - с.Белокаменка 1978 (2002)
15 Оба - г.Шемонаиха 1954

Ескерту: жақшаның ішіндегі - қашан ашылған жылдар.

Кесте 2
Жоғарғы Ертіс алабында бекеттердегі ағындыға бақылау жүргізудің
ұзақтығы

Ұзақтылығы, жыл
Барлық
Бассейн бекеттер
1-10 11-20 21-30 31-40
0,36 666,569 0,02
Фпо т.3 Ф* Cv К=ФCv+1 Q=К* Qo
0,1 2,49 1659,76
1 2,02 1346,47
3 1,77 1179,84
5 1,65 1099,84
10 1,48 986,52
20 1,28 853,21
30 1,15 766,55
40 1,04 693,23
50 0,96 639,91
60 0,87 579,92
70 0,78 519,92
75 0,74 493,26
80 0,69 459,93
90 0,57 379,94
95 0,49 326,62
97 0,44 293,29
99 0,36 239,96
99,9 0,24 159,98

Кесте 4
Ертіс өз. - Семиярск б. қамтамасыздық қисығының параметрлерін есептеу (1940-
2005 жж.)

№ ппГоды R, кгс Годы R, в убыв. Р=%
порядке
1 2 3 4 5 6
1 1940 406,638 1969 1180 1,4925
2 1941 534,648 1971 1140 2,9851
3 1942 503,524 1973 1130 4,4776
4 1943 435,754 1972 1110 5,9701
5 1944 397,602 1970 1040 7,4627
6 1945 332,342 1966 1020 8,9552
7 1946 548,202 1990 1000 10,4478
8 1947 583,342 1960 982 11,9403
9 1948 422,2 1979 973 13,4328
10 1949 440,272 1989 901 14,9254

Кесте 4 жалғасы

1 2 3 4 5 6
11 1950 417,18 1968 897 16,4179
12 1951 300,214 1987 897 17,9104
13 1952 480,432 1985 893 19,4030
14 1953 358,446 1977 881 20,8955
15 1954 443,284 1980 859 22,3881
16 1955 389,068 1992 856 23,8806
17 1956 432,742 1967 845 25,3731
18 1957 439,268 1984 845 26,8657
19 1958 587,86 1996 843 28,3582
20 1959 488,464 1991 832 29,8507
21 1960 982 1975 828 31,3433
22 1961 791 1988 828 32,8358
23 1962 722 1974 824 34,3284
24 1963 679 1976 820 35,8209
25 1964 743 1986 803 37,3134
26 1965 764 1961 791 38,8060
27 1966 1020 1999 766 40,2985
28 1967 845 1965 764 41,7910
29 1968 897 1964 743 43,2836
30 1969 1180 1978 726 44,7761
31 1970 1040 1962 722 46,2687
32 1971 1140 1981 695 47,7612
33 1972 1110 1963 679 49,2537
34 1973 1130 1982 665 50,7463
35 1974 824 1983 656 52,2388
36 1975 828 1958 587,86 53,7313
37 1976 820 1947 583,342 55,2239
38 1977 881 1946 548,202 56,7164
39 1978 726 1941 534,648 58,2090
40 1979 973 1942 503,524 59,7015
41 1980 859 2001 499,508 61,1940
42 1981 695 1959 488,464 62,6866
43 1982 665 1952 480,432 64,1791
44 1983 656 1994 460,854 65,6716
45 1984 845 1995 448,806 67,1642
46 1985 893 1954 443,284 68,6567
47 1986 803 1949 440,272 70,1493
48 1987 897 1957 439,268 71,6418
49 1988 828 1943 435,754 73,1343
50 1989 901 1956 432,742 74,6269
51 1990 1000 2003 427,22 76,1194
52 1991 832 1948 422,2 77,6119
53 1992 856 1950 417,18 79,1045
54 1993 392,08 1997 417,18 80,5970
55 1994 460,854 2002 415,172 82,0896
56 1995 448,806 1940 406,638 83,5821
57 1996 843 1944 397,602 85,0746
58 1997 417,18 2004 396,598 86,5672
59 1998 392,08 2005 395,092 88,0597
60 1999 766 1993 392,08 89,5522
61 2000 373,506 1998 392,08 91,0448
62 2001 499,508 1955 389,068 92,5373
63 2002 415,172 2000 373,506 94,0299
64 2003 427,22 1953 358,446 95,5224
65 2004 396,598 1945 332,342 97,0149
66 2005 395,092 1951 300,214 98,5075

Сурет 6. Ертіс өзен - Семиярск бекеті орташа жылдық су өтімдерінің
қамтамасыздық қисығы (1940ж - 2005 жж.)

3.4 Ықтималдық үлестірім қисығының параметірлері

Қамтамасыздық қисығын тұрғызудың негізі ретінде эмпирикалық деректер
қатары (жүргізілгең бақылау деректерінің қатары) қызмет жасайды. Осы
деректер бойынша эмпирикалық қамтамасыздық қисығы тұрғызылады. Бұл қисыққа
эмпирикалық нүктелердің орналасуына мейлінше үйлесетін аналитикалық қисық
таңдалады. Аналитикалық қисық (қисықтың типіне байланысты) белгілі бір
теңдеумен өрнектеледі, бұл қамтамасыздық қисығының бақылау деректерімен
қамтылған аймағында ағынды есептеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Сонымен, ең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.