Пробиотикалық бактериялардың түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Биология факультеті
Микробиология кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

Пробиотикалық препараттардан бөлініп алынған лактобактериялардың
антагонистік қасиетін зерттеу

Орындаған:
Бекенова У.С.

Ғылыми жетекші:
б.ғ.к., доцент
Абдиева Г.Ж.

Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі,
б.ғ.д., профессор
Жұбанова А.А.

Норма бақылаушы:
Сарсекеева Ф.К.

Алматы, 2009 жыл

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.Әдебиеттерге
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.5
1.1 Лактобактериялардың жалпы сипаттамасы және антагонистік қасиетінің
маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...5
1.2 Пробиотикалық препараттардың түрлері және
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13

2МАТЕРИАЛДАР МЕН
ӘДІСТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.1 Зерттеу
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 17
2.2 Зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 18
2.2.1 Пробиотикалық препараттардың жалпы микрофлорасын зерттеу және
таза дақылдарды бөліп алу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.2.2 Лактобактериялардың морфологиялық және культуральдық
қасиеттерін анықтау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 20
2.2.3 Лактобактериялардың физиология - биохимиялық қасиеттерін
анықтау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .22
2.2.4 Лактобактериялардың антагонистік қасиеттерін анықтау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.2.5 Лактобактериялардың антибиотиктерге сезімталдық қасиеттерін
анықтау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .23

3 НӘТИЖЕЛЕР МЕН ТАЛҚЫЛАУЛАР
3.1 Линекс пен Лактобактерин пробиотикалық препараттарының жалпы
микрофлорасын зерттеу және таза дақыл бөліп
алу ... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.2 Линекс пен Лактобактерин пробиотикалық препараттарынан бөлініп
алынған лактобактериялардың морфологиялық және культуральдық
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.3 Лактобактериялардың физиология – биохимиялық
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.4 Лактобактериялардың антоганистік
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ..29
3.5 Лактобактериялардың антибиотиктерге
сезімталдығы ... ... ... ... ... ... 31

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .32

ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 33

Кіріспе

Молекулалық биологияның тез дамуы лактобактериялардың адам ағзасына
тигізетін маңызы мен механизімін тереңірек білуге болатынын көрсетті.
Осындай механизмдердің біріне пробиотикалық бактериялардың антоганистік
әсерін айтуға болады. Көптеген ғалымдардың зерттеулері бифидо және
лактобактериялардың басқа микроорганизмдермен күресінің механизімін ашу,
бір биотопта қор заттар үшін күрес осылардың негізінің бірі галактоза -
лактоза тік ішекте сіңірілмей, бірден тоқ ішекке түседі. Лактозаны ашытып,
бөлінген көмірсулар лактобактериялардың өсуіне көмектеседі.
Лактобактериялардың патогенді бактериялармен күресуінің механизімінің
неізінде антимикробтық әсерін қамтамасыз ететін жүйе жатыр. Ұлпалардың және
мүшелердің адгезивтік колонизация процестері белоктық немесе
гликопротеиндік негізден тұратын бактериялардың беткі қабатына байланысты.
Лактобактериялар уропатогенді бактериялардың адгезиялануына кері әсер
ететін, жоғары адгезивтік белсенділікке ие протеинді компоненті
өндіреді[1].
Пробиотик – құрамында адамның қалыпты микрофлорасында болатын
микроорганизмдер өкілдерінен немесе олардың метаболиттерінен тұратын емдік
препараттар немесе биологиялық белсенді қоспалар.
Пробиотиктер адамның түрлі шырышты мүшелеріндегі микроорганизмдердің
баланысын қалпына келтіру мақсатында яғни, түрлі дисбактериоздарды емдеу
мен профилактикасында және онымен байланысты ауруларды емдеуде
қолданылады[2].
Лактобактериялар медицина және ветеринария салаларында пробиотикалық
препараттар мен биологиялық активті қоспалар ретінде пайдаланылатын
заттардың құрамында болады. Қазіргі кезде лактобациллалардың адгезивтік,
антоганистік, иммуномодулдеуші, антиканцерогенді және антимутагенді сияқты
биологиялық қасиеттеріне көп назар аударылуда. Лактобактериялардың
антоганистік қасиеттері көптеген әдебиеттердегі мәліметтер бойынша, олардың
қышқыл түзу белсенділігі мен бактериоцин түзу қабілетімен байланыстырады.
Сондықтан, У.С. Бекенованың лактобактериялардың биологиялық
қасиеттерін зерттеуге арналған бітіру жұмысында қарастырылған мәселелер
өзекті болып табылады.

1 Әдебиеттерге шолу

1. Лактобактериялардың жалпы сипаттамасы және антагонистік қасиеттерінің
маңыздылығы

Сүтқышқыл бактериялар табиғатта кеңінен таралған Сүтқышқыл бактериялар
құстардың, жылы қанды жануарларда, әсіресе, сүтқоректілердің ас қорыту
мүшелерінде кездеседі. Оларды адамдардың да ас қорыту жүйесінің кез -келген
бөлімінен табуға болады. Нәрестелік шақта ас қорыту жүйесінен
бифидобактерияларды табуға болады 10. Сүтте немесе сүт өнімдерінде өсіп
шыққан сүт қышқыл бактерияларының морфологиясын зерттеу үшін фиксирленген
боялған препараттар дайындайды. Сүт қышқыл бактериялары клеткасының формасы
бойынша сфералы және эллипс формасындағы коккаларды және әртүрлі ұзындықта
және әр түрлі формадағы таяқшалар бола алады. Клетканың формасы және
ұзындығы қоректік ортаның құрамына, оттегінің болуына және культивирлеу
жағдайына байланысты өзгеріп отырады.
Сүтқышқыл бактериялардың клеткалық пішіні әртүрлі: сопақша, дөңгелек
және таяқша тәрізді болады. Пішіні дөңгелек және сопақша тәрізді
клеткалардың өлшемі 0,5 - 1,0 х 0,8 – 1,0 мкм, ал тақша тәрізділер 0,5 -
0,8 х 2,0 - 9,0 мкм – ға тең болады. Клеткалары жеке, қосарланып,
шоғырланып, қысқа және ұзын тізбек тәрізді орналасады. Грамм бойынша оң
боялады, спора түзбейді және қозғалмайтын бактериялар қатарына жатады.
Дегенмен, токсономиялық мәнін ескеруге болады, яғни қозғалатын және спора
түзетін сүтқышқыл бактериялардың кездесетіні жөнінде өте сирек мағлұматтар
бар екенін ескерген жөн [3].
Lactobacillus туысы морфологиясы бойынша үлкен айырмашылығы бар –
кішкене кокктәрізділерден жіп тәрізді, таяқшаға дейін ұзындығы 0,7-1,1 дан
3,0-8,0 мкм, біреуден немесе тізбектеле орналасады. Лактобацилл клеткасының
ұзындығының өсуі В12 витаминінің жетіспеушілігінде, этил спирті, антибиотик
мөлшері жоғары ортада дақылдағанда клеткаға лизоциммен, сәулелендіргенде
байқалады[4].
Лактобактериялар медицина мен ветеринарияда емдік препараттармен
биологиялық активті қоспалар ретінде пайдаланылатын заттардың құрамында
болады. Қазіргі кезде лактобактериялардың биологиялық қасиеттеріне көп
назар аударылуда. Нақтырақ айтсақ, адгезивті, антоганисті,
иммуномодулдеуші, ісікке қарсы қасиеттеріне байланысты. Лактобацилланың
клеткалық биомассасынан гликопептид – бластен бактериоцидті әсері бар
белокты биомолекуллалар бөлініп алынған. Лактобациллалар адам мен
жануарлардың шырышты қабаттарында, асқазан ішек жолдарында, ауыз қуысында
тіршілік етеді. Сүт және сүт өнімдерінің спецификалық микрофлорасы болып
табылады. Олар микроаэрофильді, Грамм оң бактериялар. Лактобациллардың 40-
тан астам түрі бар. Адам биоценозының өкілдеріне: Lb.acidophillus,
Lb.fermentum, Lb.casei, Lb.plantarum жатады.
Сүт және сүт өнімдерінде Lb.delbrucki, Lb.lactis, Lb.Lastis кездеседі.
Организмдегі физиологиялық процестерге лактобациллалардың қатысуы
біріншіден қанттарды сіңіру кезінде күшті антисептика – сүт қышқылының
түзілуімен байланысты. Қышқылды ортада кальциидың, темірдің, витамин Д-ның,
майлардың сіңірілуіне және сүттің негізгі белогы казеиннің сіңуіне
көмектеседі, нәтижесінде патогенді микрофлораның көбеюіне әсер етеді.
Лактобациллдың тіршілік етуі органикалық қышқылдардың түзілуі мен басқа да
активті метаболиттерге және микроорганизмдердің биотопқа колонизациясының
жүруімен байланысты [5].
Лактобактериялар мен Бифидобактериялардың антоганистік активтілігі мен
антибиотикалық сезімталдық қасиеті. Бифидобактериялар органикалық май
қышқылдарын түзуіне байланысты патогенді және шартты патогенді
микроорганизмдерге қарсы жоғары антоганистік белсенділіке ие.
Лактобактериялар лизоцин, лектролин, низин, лактоцидин, ацидофилин сияқты
бактериоцинді қоспаларды синтездейді Бактериоциндер – кейбір
микроорганизмдер өндіретін, жақын туыстық микроорганизмдердің тіршілігін
жойатын әсері бар белоктар. Бактериоциндер антибиотиктерге қарағанда, тар
спектрлі белсенділікке ие болғанымен, оның әсері айқын көрінеді.
Лактобактериялар мына бактериялардың өсуін тежейді: Bacillus subtilus,
Candida, E.Coli, Lb.bulgaricus, Lb.plantarum және т.б. Тіршілігі барысында
лактобактериялар басқа микроорганизмдермен күрделі байланысқа түсіп,
шірікті және іріңді шартты патогендердің өсуін тежейді; біріншіден протей
және де өткір ішек инфекцияларының қоздырғыштарын. Пробиотикалық
бактериялардың антоганистік әсері, органикалық қышқылдарды түзумен,
бактериоциндер мен ингибиторлы протеиндер, соның ішінде, термолабильді және
термостабильді жоғары және төмен молекулалы антибактериялық субстанциялар
мен антибиотиктерді өндіруімен байланысты. Органикалық қышқылдар қоршаған
ортаға экскрециаланатын метаболизмнің соңғы өнімі. Сүт және сірке
қышқылдарының әсері кеңінен зерттелінген. Қышқылдар мембрана арқылы еніп,
нейтралды цитоплазмаға гидросил ионын бөледі, бұл клетканың тіршіліктік
функцияларын тежейді[6].
Бифидобактериялардың сүт және сірке қышқылын өндіруі ішекте қышқыл
реакцияны тудырып, патогенді, іріңді және газ түзуші микрофлораның көбеюіне
кедергі жасап, организмнің физиологиялық функциясына оң әсер етеді.
Төмен молекулалы антибактериялық субстанцияларға сутек асқын тотығы
және диацетил жатады. Бұл екі субстанциялар кең көлемді патогенді және
шартты патогенді микробтық белсенділікке ие.
Қысқа тізбекті май қышқылымен түрлі органикалық қышқылдардың микробқа
қарсы әсерімен қоса қалыпты микрофлорадағы антоганистік әрекетінің
көрінуінде маңызды: сутегі асқын тотығы, микробты лизоциум және төмен
молекулалы субстанциялар – лантибиотиктер мен микроциндер. Көптеген
бактериялардың антибактериялық кең спектрлі антибиотикалық заттар
синтездейтіні белгілі. Бұл – бактериоциндер. Сүт және сүт өнімдерінен
бөлініп алынған сүт қышқыл бактерияларының Listeria Innocia т.б листерин
түрлерінің (тамақ өнімдерін бұзатын) өсуін тежейтін кең спектрлі
бактериоциндерді түзеді [7].
Пробиотикалық бактериялардың түрлері. Пробиотикалық бактерияларға -
бифидобактериялар мен лактобактериялар жатады.
Бифидобактериялар – адамның ішек микрофлорасының негізгі өкілі. Ол
балаларда барлық микрофлораның 90%, ал үлкендерде 68% құрайды.
Лактобактериялар – адам ішігінде, барлық шырышты қабаттарда – ауыз
қуысында, мұрын қуысында, гениталияларда болады. Бифидобактерияларға
қарағанда олардың ішектегі саны әлдеқайда аз. Бұлар адам организіміндегі
қалыпты микрофлораның компоненттері болып табылады [8].

Кесте 1. Пробиотиктер құрамына кіретін микроорганизмдер штамдары мен
түрлері

Тұқымдас Түр Штамм
Lactobacillus Lb.acidophillus Lb.gasseri
Lb.plantarum Lb.plantarum 299 v
Lb.reuteri
Lb.fermentum Lb.fermentum KLD
Lb.lactis
Lb.casei Lb. Shirota
Lb.bulgaricum
Lb.rhamnosus Lb.ramnosus GG
Bifidobacterium B.Longum B.infantis BB536
B.bifidium
B.breve
B.adolescentis
B.animalis B.Lactis Bb12

Көрсетілген микроорганизмдерді шығу тегіне байланысты классификациялау:
1 топ: сүт қышқылды штамдар (Lb.acidophillus, Lb.plantarum,
Lb.bulgaricum, Lb.casei, Lb.fermentum, Lb.lactis)
2 топ: донорлы штамдар (B.bifidium, B.Longum, B.infantis,
B.adolescentis, Lb.ramnosus GG) [9].
Бифидобактериялар – анаэробты, пішіні бойынша вариабельді, грам -оң,
спора түзбейтін сәл майысыңқырақ келген таяқшалар. Клетка соңы екі
еселенген, жіңішкіреген немесе жуандау болады. Клеткалары жеке немесе қос,
V- тәрізді, кейде цепочка бойымен немесе тізбекті орналасады.
Бифидобактериялар көбіне тоқ ішекте болады. Балаларда жас ерекшелігіне
қарай ішек микроорганизмдерінің көп бөлігін құрайды [10].
Лактобациллдер – грам - оң, спора түзбейтін таяқшалар, дұрыс пішінді,
ұзын, кейде кокка тәрізді, кіші цепочка бойымен немесе жеке орналасады.
Лактобациллдер жаңа туған нәрестенің организімінде ерте постнатальды
кезеңде пайда болады. Бұлар түрлі асқазан – ішек бөлімдерін, ауыз қуысынан
бастап тоқ ішекпен аяқтаған жерлерде мекендейді (pH 5.5-5.6).
Лактобациллалар адам және жануар сүтінде кездеседі. Лактобациллалар:
асқазанда 10²10³ КОЕмл, аш ішекте 10³104 KOEмл, тоқ ішекте 106-107
КТБмл нәжісте, вагинада 106-109 КТБмл.
Қалыпты метобализм процесінде лактобактериялар сүт қышқылын, сутек
асқын тотығын түзуге лизоциум және антибиотикалық белсенді заттар:
реутерин, плантарицин, лактоцидин, лактолин өндіруге қабілетті.
Лактобациллалар адам организіиінің ашық бөлімдерінің резистентті
колонизационды пішінін қалыптастырудағы екінші негізгі микробиолигиялық
буыны болып табылады.
Энтерококкалар – ішекте105-107 КТБмл мөлшерінде нәжісте кездеседі және
қалыпты жағдайда ішек таяқшаларының жалпы мөлшерінен аспайды.
Энтерококкалар метаболизімі ашыту процесімен жүзеге асады, түрлі
көміртектерді ферментациялап, сүт қышқылын түзеді, бірақ газ бөлмейді, рН
4,2-4,6 дейін төмендетеді. Кейбір жағдайда нитратты қалпына келтіреді,
әдетте, лактозопозитивті[11].

Кесте 2. Аш ішек және тік ішек микрофлорасының өкілдерінің популяциялық
деңгейі

Микрофлора құрамы Аш ішек Тік ішек
Аэробты факультативті анаэробты бактериялар
Энтеробактериялар 0-103 102-106
Стрептококкалар 0-104 102-106
Стафилакоккалар 0-103 102-105
Лактобактериялар 0-104 102-105
Саңырауқұлақтар 0-102 102-103
Анаэробты бактериялар
Бактериодтар 0-102 103-107
Бифидобактериялар 0-103 103-105
Пептококкалар, 0-103 102-105
пептострептококкалар
Клостридиялар кейде 102-104
Эубактериялар кейде кейде
Жалпы сыйымдылығы 0-105 103-107

Escherihia coli – сәби ішегінде алғаш пайда болып, анаэробты
микрооргаганизмдерге ортаны дайындайды, оттегіні сіңіреді.
E.coli лактоза гидролизіне қатысады және белок пен көміртегі ажырауына,
холестериннің метоболитикалық айналымына, майлы және шырышты қабаттар, В
комплексінің витаминдерін, сонымен қатар биотинді, К витаминін, никотин
және пантотен қышқылын синтездейді [12].
Сүт қышқылды бактериялардың тағы бір ерекшелігі бұл өсуіне деген
қажетті заттарға яғни өсу факторларына деген сұранысы. Бұл топтың өкілдері
глюкоза мен аммоний тұзы бар ортада өсе алмайды. Көпшілік витаминдер
(лактофлавин, тиамин, пантотен, никотин, биотин) және амин қышқылдары,
пурин мен пиримидиндерді қажет етеді. Бұл бактерияларды құрамында ашытқы
экстрактісі, томат шырыны, сүт сарысуы және қаннан тұратын күрделі ортада
культивирлейді. Сүт қышқылды бактериялар порфиндерді синтездей алмайды,
сондықтан порфиндер бар ортаға енгізілсе бактериялардың кейбір түрлері
сәйкес геминді пигменттер туғызуы мүмкін. Сонымен, лактобактериялар өзінің
специализациясында (қор және өсу заттарына бай және басқада орталарда
сүттің өсуі) көптеген метаболиттердің синтезіне қабілеттілігі болмайды.
Екінші жағынан, басқа микроорганизмдерде жоқ қабілеттілік сүт қанытын
пайдалана алады. Лактоза сүтқоректілерде пайда болып, сүтпен бірге бөлініп
сіңеді. Осыдан лактозаны пайдалану мүмкіндігі ортаға ену қабіллетімен
сипатталады. Лактоза-дисахарид, гексозаның катаболизмі жолына түспес бұрын
еруі керек:
Лактоза + H2O_______________________Д глюкоза + Д галактоза
Лактоза фосфорилденгеннен кейін глюкоза фосфатқа айналады. Сүт қышқылы
көп мөлшерде өндірілуі үшін қоректік орта алдын-ала дайындалады. Бұл
мақсатта ортаға кальции карбонатын қосады. СаСо3 бар агарлы ортада
қышқылдардың түзілуін калонияны айнала орналасқан ореолдардан байқауға
болады[13].
Алғашқы рет 1975 жылы Diguig J адгезия процесін микроорганизмдердің
эритроциттерімен әсерін және аглютирленуін жазған. Бактериялардың шырышты
қабатқа колонизациялануының екі басты механизімі анықталған –
эпителиоциттің беткі қабатындағы адгезия мен жаңа ортада өмір сүруімен
эпителлиальды клеткаға жабысуы микробтардың элюминациясын жойып, қор
заттардың концентрациясының жоғарылуына байланысты қатты және сұйық фазада
өсуін стимульдейді. Адгезиндер бұл макромолекула немесе микробты клетканың
бетіндегі органелла. Лактобациллалардың адгезивті қасиетіне эксперименттегі
жануарлар мен адамның организіміндегі шырышты қабатына белгілі бір
биотоптың енуі кезінде тірі қалуы жатады. Лактобациллардың иммуногенді
қасиеттері оларды пробиотиктер ретінде алуға болады. Иммунокомпоненті
мүшелердің және микроорганизмдердің ұлпаларының қалыптасуы, плазмидалық
клеткалардың пролиферациясының стимуляцисы, иммуноглобулин А өнімі,
макрофагтардың активизациясы қалыпты микрофлораның қалыптасуы, соның ішінде
лактобациллардың қалыптасуы жүреді. Лактобациллалар жұмсақ
иммуностимуляторға жатады, себебі, олар организмге қажетті иммундық
реакциялардың жүруіне қажетті төменгі молекулалы пептидтердің бөлінуімен
нашар иммундық жүйені активирлейді[14].
Лактобациллалар мен бифидобактериялардың 7 штаммының ісікке қарсы
активтілігі ертеректе лабораториялық тышқандардың саркома мен
карциономасында көрсетілген. Лиофилизденген культураның суспензиясын ісік
ұлпасына 100 мкл көлемде енгізгенде, зиянды процесс едәуір тоқтады. Сонымен
қатар, бифидо және лактобактериялардың Trup p-1, Glu p-1 сияқты
канцерогенді заттарды адсорбирлейтін қабілетке ие. Лактобациллалардың әсер
етуімен гистидиннің гистаминге трансформациясы гистидиндекарбоксилаза
ферментінің көмегімен жүреді. Тамақ өнімінде А, В, С, Clostridium bofilinum
сияқты токсиндердің Lb.plantarum АТСС8014 көмегімен жойып отырған[15].
Лактобактериялардың қатысымен жүретін сүт қышқылының ашу
процестері.Лактозаның ашуы кезінде пайда болатын өнімдер сүт қышқылы және
басқада органикалық заттар мен СО2 байланысты, сүт қышқыл бактерияларын:
гомоферментативті және гетероферментативті деп бөледі.
Гомоферментативті сүт қышқылды ашу процксі:
С6Н12О6____________________________ _2СН3_СНОН_СООН
Гомоферментативті сүт қышқылды ашуға қатысатын бактериялар: Lb.delbruckii
Lb.lactis, Lb.helveticus, Lb.acidophillus, Lb.bulgaricus, Lb.casei.
Гетероферментативті сүт қышқылды ашу процесі:
С6Н12О6__СН3__СНОН__СООН+СН3______С Н2ОН+СО2
Гетероферментативті сүт қышқылды ашуға қатысатын лактобактериялар:
Lb.brevis, Lb.fermentum, Lb.viridescens [16].
Гетероферментативті сүт қышқылды бактериялар бір ғана сүт қышқылын
өндіреді. Бұларда глюкозаның катобализімі фрутозабифосфатты жолымен жүреді,
ал сутегі пируватқа беріледі. Лактат дегидрогеназаның стероспецификалығына
және лактат рацемазының жекелігіне байланысты қандай өнім түзілетіні
белгілі болады. Пируваттың бір бөлігі ғана карбоксильденіп, сірке қышқылына
этанол мен көмірқышқыл газы сүт қышқылы ацетоинге айналады. Қосымша
түзілетін өнімдердің саны оттегіне байланысты. Гетероферментативті сүт
қышқылды бактерияларда фруктоза бифосфат жолындағы негізгі фермент –
альдолазамен изомеразаның үш фосфатты жоқ. Лактаттың бастапқы айналымы тек
қана пентозафосфаттық жолмен жүреді, яғни, глюкоза 6фосфат 6фосфоглюканат
және рибулоза 5фосфат эпимераза әсерінен ксилулоза 5фосфатқа айналады, бұл
пентоза фосфокетолозакатализдейтін тиамин пирофосфат тәуелді реакция
нәтижесінде, глицеральдегидфосфат және ацетил фосфат ыдырайды.
Laktobacillus plantarum глюкозаны гомоферментативті жолмен ашытып, ал
пентозаны фосфокеталаза көмегімен ыдыратып, лактат пен ацетатқа
айналдырады. Дәл осындай гомоферментативті бактерия Laktobacillus casei
глюкозаны гомоферментативті жолмен ацетат пен лактатқа айналдырады.
Фосфокетолозаның синтезін рибоза индуйирлейді. Егер рибозасы бар ортада
өскен клеткаларды бөліп алсақ, одан кейін олар глюкозаны да
гетероферментативті бактериялар сияқты ашытады[17].
Лактобактериялардың антоганистік қасиеттері көптеген әдебиеттердегі
мәліметтер бойынша, олардың қышқыл түзу белсенділігі мен бактериоцин түзу
қабілетімен байланыстырады. Бактериоциндер – кейбір бактерия штамдарымен
өндірілетін белокты заттар, өзге штамм бактерияларының өсуін тежейтін
антибактериальды заттар. Продуценттердің латынша атауына қатысты
бактериоцин түрлері солай аталады. Мысалы, ішек таяқшасы колицин түзеді.
Көптеген бактериялар табиғаты белокты пептидті антибиотикалық заттар
синтездейді, бұлар туыс штамдарды өлтіреді немесе өсуін тежейді, кең
спектрлі антибактериалды әсер ететіндіктен бактериоциндер деп аталады.
Бұлардың биосинтезі ерекше плазмидалармен кодталып, көбінесе рибосомада
жүреді[18].
Бактериоциндер – жоғары молекулалы антибиотиктер. Мысалы, колицин
m=50000-90000 Да. Бактериоциндер химиялық табиғатымен микробқа қарсы
белсенділік спектрімен ерекшелінеді. Продуцент бойынша аталады: колицин,
мегацин, лиоцин. Бактериоциндердің екі түрлі принципиалды типтері бар. Бірі
төмен молекулалы салмағымен ерекшелінеді, центрифугалауда тұнбаға түспейді,
трипсинге сезімтал термотұрақты және электронды микроскопта көрінбейді.
Екіншілері жоғары молекулалы салмаққа ие, центрифугалауда тұнбаға түседі,
трипсинге тұрақты, термолабильді, электронды микроскопта тек бір өскінді
фаг бөлшектері сияқты көрінеді[10]. Бактериоциндер түзетін грам - оң
бактериялар: Bacillus, Clostridium, Streptococcus, Leuconostoc,
Lactobacillus, Micrococcus, Corinobacterium, Micobacterium, Sarcina,
Streptomyces бактериоцин тәрізді қоспа синтездейді. Сүт қышқыл бактериялар
кең спектрлі бактериоциндер түзеді: курвацин, диацетин, лактококцин,
ацидоцин, лактоцин, плантацин, плантарицин және т.б[19].
Сүт қышқыл бактериялар түзетін бактериоциндер екі топқа бөлінеді:
I – тар спектрлі антибактериялық әсер көрсетеді. Бұлар: лактоцин В және
F-27, амиловарин, педиоцин N 5P, термофиллин А, курвацин А, амиловарин L
471, энтерококцин.
II –кең спектрлі грам оң микроорганизмдердің көптеген түрлерінің өсуін
ингибирлейді, оның ішінде Listeria monocytogenes, Clostridium botilinum,
Clostridium sporogenes, Staphylococcus aureus, Pediococcus acidolactici,
Bacillus spp, Enterococcus faecalis.
Бұл бактериялар тағамдық азықтарды бүлдіреді, оның ішінде патогенді
түрлері бар. Екінші топтағы бактериоциндерге жатады: педиоцин А, ацидоцин
В, диацетин В1, курвацин FS47, лактицин 3147, плантарицин С,
энтрококциндер, саливарцин, низин, саркацин 674, мутацин. Бұл
бактериоциндердің көбісінің токсиндік әсері жоқ және иммуногенсіз[20].
Сүт қышқыл бактериялардың табиғатта таралуы және қолданылу. Сүт қышқыл
бактериялар адам мен жануарлардың асқазан ішегіне түсіп, микрофлорасын
құрайды. Сүт қышқыл бактериялары үшін элективті орта сүт және сүт өнімдері
болып табылады. Олардың табиғатта таралуын қор заттары мен энергия қабылдау
қабілетімен анықтайды. Күнделікті жағдайда олар сүтте, сүт өнімдерінде және
оларды өндіретін орындарда, өсімдіктерде және кең таралған өсімдік
қалдықтарында, адам мен жануарлардың ішектері мен шырышты қабаттарында
кездеседі [21].
Пробиотикалық тағамдар ретінде қолданылуы.Сүт өнімдерін қолдануда ұзақ
жылдық тарихы бар біздің елде пробитикалық тағамдарды пайдалануда өзінің
артықшылығы бар, себебі, оларды сүт өнімдерінің туысы деп айтуға болады.
Осыған байланысты пробиотиктердің тарихы орыс ғалымы Мечниковтың ерте
қартаюдың себебі ішік микрофлорасының өзгеруінен болатынын және оның
құрамында тірі культура Lactobacillus bulgaricus бар болгариялық қатықтың
көмегімен қарсы тұруға болатыны туралы гипотезаны ойлап шығарудан
басталған. Пробиотикалық тағамдар – пробиотикалық бактериялардың организмде
азаюы, әр түрлі ауруларға әкеледі. Ал пробиотикалық сусындар осылардың
алдын алады. Адамның организіміне жақсы әсер ететін жаңадан сүт қышқылды
өнімдер шығарылуда. Осының нәтижесінде тағам өндірісінде жаңадан бір
түсінік тамақтанудың функциональдық өнімдері пайда болды[22].
Тамақтанудың функциональдық өнімдері:
1 - табиғи заттардан алынған және кең көлемді биологиялық заттардан
тұрады;
2 - адамзаттың күнделікті тағамына айналады;
3 – организмдегі әр түрлі процестерді қалыптастырады.
Микроорганизмдерді пробиотиктерге жатқызу үшін бірқатар талаптарға сай
болу керек. Дәлірек айтсақ, пробиотикалық бактериялар ішекте колония құру
және тіршілік етуге қабілетті болуы қажет, асқорыту ферменттерінің жұмысына
тұрақты болу керек. Осы талаптарға сай пробиотикалық микроорганизмдерге
лактобактериялардың: Lb.plantarum, Lb.acidophillus, Lb.bulgaricus,
Lb.reuter жатқызуға болады. Пробиотикалық тағамдарға: Биокефир, Агуша,
Acnimel, Lacta+лактулоза[23].
Сүт қышқылды бактериялардың өндірісте қолданылуы. Өндірісте сүт
қышқылын алуда тез өсетін және аз уақыт ішінде көптеген сүт
қышқылынтуғызатын термофильді талшықты штамм түрлері Lb.bulgaricus,
Lb.delbrucki, Lb.Leuhmanii қолданылады. Бактерияларды 50ºС культивирлейді.
Егер пентозаны субстрат ретінде пайдаланса, соған сәйкес Lb.pentosus
қолданады. Сүт сарысуының ашуы үшін Lb.bulgaricus, Lb.casei қолданылады.
Малейінді қышқылдан лактат алу үшін Lb.casei пайдаланылады. Сүт қышқылын
биодеграбельді лактинді полимерлерден алу, сүт қышқылын биотехнологиялық
жолмен алуда қызығушылық тудыруда[24].
Пробиотикалық бактериялардың қорғаныштық қызметі. Бифидобактериялар –
иммуномодулдеуші әсер етеді (секретті иммуноглобулин А-ның деградацисын
болдырмайды), лизоцим бөлінуін және интерферон түзілуін стимулдейді.
Лактобациллалар - әйелдің сүтінде болады. Емізулі балалардағы Infantis
– холестерин синтездеп, осы этаптағы бас миының дамуына жауапты болады. Дәл
осы лактобациллалы флора сәбидің ашық биологиялық жүйесін патогенді
микроорганизмдермен колонизациялануынан қорғап, бифидобактериялардың
локолизациясына жағдай жасайды. Лактобактериялар бөгде бактериялардың өсуін
ингибирлейтін кең спектрлі заттар синтездейді. Бұларға органикалық
қышқылдар(сүт және сірке), сутек асқын тотығы және бактериоцин ретінде
белгілі қоспалар: лизоцин, лектролин, незин, лактоцидин, ацидофилин сияқты
метобализм өнімдері жатады. Лактобактериялардың микробқа қарсы белсенділігі
сутек асқын тотығын өндірумен байланысты болуы мүмкін. Сонымен қатар,
стимуляциясымен байланысты: нитрофилдердің, макрофагтардың фагоциттік
белсенділігін иммуноглобулиндердің синтезін және ИФН, ИЛ1, ФНО альфа
түзілуін қарқындатады[25].
Lactobacillus bulgaricus – ісіке қарсы белсенділікке ие.
Лактобациллдердің қорғаныштық қызметімен организмнің қорғанныштық күшін
түзудегі рольн алғаш көрсеткен И.И.Мечников(сүт қышқыл өнімдерін қолданудың
негізін қалаушы). Лактобактериялар өндіретін β-галактозидаза ферментімен
қосқанда немесе лактозаға әсер ету кезінде осы микроорганизмдердің өсуіне
көмектесетін стимуляторлар тууы мүмкін. Лактобациллалардың кейбір штаммдары
гидролазды активтілікке ие лактобациллалардың бөлетін ферменттері сүт
белоктарының амин қышқылын сіңіруге және продицирлеуге қабілетті. Мысалы, α-
изолейцин. Барлық лактобациллдер пептидтік активтілікке ие болсада кейбір
түрлері белгілі бір белокты гидролиздейді, мысалы, IgА немесе сүттің
белоктары болып табылады.
Escherihia coli – липополисахариді, бактериологтардың айтуынша,
клеткалық және гуморальды иммунитетің стимулденуін тудырады,
нейтрофилокиндердің синтезін индуцирлей отырып, фагоциттердің әсерін
реттейді және де иммунокомпанентті клеткалардың әсерлесуінде маңызды
қоздырушы цитокиндерді (ФНО - α,IL-1,IL-6) синтездейді. E.col i- дің
липополисахариді иммунитеттің антиэндотоксинділігін қалыпты ұстап тұруда
маңызды роль атқарады, ол микроорганизмдерді эндотоксинді шоктан қорғануын
қамтамасыз етеді[26].
Пробиотикалық бактериялар иммундық жүйені қалыптастырады. Пробиотик
микробиоценозды қалпына келтіреді, адам организімін сауықтырады.
Пробиотикттік тағамдарды қолдану иммунитетті жоғарытылады, организімнің
сауығымен нығаюына әсер етіп, асқазан ішек жолдарын қалпына келтіреді.
Бірақ, барлығына жақсы әсер етпейді. Оны белгілі мөлшерде және тағам түріне
байланысты қолдану керек[27].

2. Пробиотикалық препараттардың түрлері мен қолданылуы

Пробиотиктер концепциясының негізін қалаушы И.И.Мечников (1903 ж).
M.Vanbelle et al (1990ж) – пробиотик антонимі, яғни, өмір промоторы.
Пробиотиктер антибиотиктерге қарағанда қалыпты микрофлораға кері әсер
етпейді, сондықтан, оларды дисбактериозды емдеуде және профилактика ретінде
кең қолданады. Пробиотиктердің негізгі ерекшелігі – организмнің инфекцияға
қарсы тұрақтылығын жоғарылатады, аллергияға қарсы әсерлі, ас қорытуды
реттеу және стимульдеу[28].
Пробиотиктердің биологиялық қызметі:
- ішек микрофлорасын қалпына келтіру;
- іш қату және іш өтуді болдырмау;
- шамадан тыс газ түзілмеуін қадағалау;
- асқорытуды қалпына келтіру;
- адаптогенді (бейімдеушілік);
- детоксикациялық (усыздандыру);
- иммуномодульдеу;
- гормональды тепе – теңдікті қалыптастыру;
- аллергияға қарсы әсерлі;
Қазіргі медицинада лактобактерин, бифидиум – бактерин, колибактерин,
бификол, ацилакт, т.б. кең қолданылуда. Пробиотик терминін 1977жылы
Ричард Паркер ұсынған. Пробиотик – ішекте қалыпты микрофлораны
қалыптастыратын микроорганизмдер штаммы.
Пробиотиктердің көптеген оң әсерлеріне қарамастан, өкінішке орай,
өзіндік индегинді микрофлораға эквивалентсіз және ішекке көбеюге
қабілетсіз. Оның себебінің бірі иенің резистенті бактерияларымен био
үйлеспеуі болуы мүмкін. Тіпті эффективті пробиотиктердің өзі тек емдік
курстарында ғана әсер етеді және ем аяқталған соң калда тек 3-7 күнде
байқалады. Сондықтан, тұрақты терапиялық эффектіге жету үшін, біріншіден,
оларды ұзақ уақыт немесе күнделікті қабылдау керек, ал бұл мүмкін емес.
Екіншіден, пробиотикалық препарат резистентті штамдармен және сол жердің
иммундық жүйесімен максималды үйлесімді қалыпты биоталы штамдардан тұру
қажет.
Бифидо және лактобактериялардың негізгі қасиеттері:
• организмге мына витаминдерді синтездейді: В1, В2, В5, В6, В12, РР, К,
С, Н және де D, Е және микро, макро элементтердің сіңірілуін
жақсартады;
• тамақпен түсетін 80-90% дейін белок пен көмірсулардың ыдырауы мен
сіңірілуін жақсартады;
• сірке, сүт, май, құмырсқа, пропион қышқылдарын өңдейді, ол креатинин
мен АТФ синтезіне әсер етеді, ал одан денемізге қажетті энергия
бөлініп жиналады;
• организмнен ауру тудырғыш және улы заттарды бұзып, организмнен
шығарады, екінші бауыр әсерін тудырады;
• адамның иммундық жүйесінің қорғанышын бесендендіреді және де
бактериялық және вирустық инфекциялардан сақтайды.
Қазіргі таңдағы жаңа биопрепаттарды өңдірудегі перспективті бағыттың
бірі пробиотиктерді белгілі қасиеттерге ие негізінде гендік инженерия
әдісімен алу. Алғашқы осындай пробиотик Субалин – кең спектрлі ауру
тудырғыш микроорганизмдерге жоғарғы антибактериялық белсенділігімен және
антивирустық қасиетімен сипатталады. Бұл препарат Украинадағы Д.К
Заболотный атындағы микробиология және вирусология институтында және
Вектормен(Ресей) бірге бірлесіп жасалды, және қазіргі кезде клиникалық
тәжірбиелерден сәтті өтуде[29].
Поликомпонентті және комбинирленген пробиотиктер.
Поликомпонентті препарат пробиотиктерге – бифиформ, бификол, линекс,
ацелакт жатады. Комбинирленген препарат пробиотиктерге – бифилиз, аципол,
кепецит жатқызуға болады. Сорбенттелген пробиотиктер жеке топ құрады. Бұл
препараттардың негізгі әсерінің бастамасы GRAS категориясына тірі
пробиотикалық бактериялар, кең спектрлі патогенді және патогенді емес
бактерияларына қарсы антоганистік белсенділікке ие, негізгі қызметі –
организмнің ашық қуыстарының микрофлорасының қауіптілігін қамтамасыз ету.
Пробиотиктердің негізгі ерекшелігі – организмнің инфекцияларға қарсы
тұрақтылығын жоғарылатуға қабілетті, жағдайларға байланысты аллергияға
қарсы ісер ету, ас қорытуды стимулдеу және реттеу.
Бактероициндер негізінде жасалған препараттарды тағамдық өнімдер мен
азықтық та биоконцервант ретінде қолдануға болады, сонымен қатар, адам
организіміне зиянсыз өнім өндіруде қолданылады.
Ішек таяқшасының, энтерококкалардың лактобацилдердің бифидобактериялар
мен бактериодтардың индегенді штамдары мен иммуномодульдеу қасиеттерін
зерттеу олардың түрлі иммундық жүйе буындарына әсер ету қабілеттілігін,
арнайы және арнайы емес клеткалық және гуморальды иммунитеттің реттелуін
көрсетті, және де қоздырғыш және қозуға қарсы цитокиндердің синтезін
активтейді.
Бифидобактерия және латобацилл пробитикалық штамдарының зияны жоқ, ал
энтерококкалар мен E.Coli штамдарынан патогенді варианттарды кездестіруге
болады, олардың авируленттілігін дәлелдеу керек[30].
Қазіргі таңда шет елде кептірілген әр түрлі лиофильді тірі
микроорганизмдерден тұратын моно немесе комплексті препараттар жасап
шығарылуда. Комплексті пробиотикалық препараттардың құрамына
бифидобактериялар мен лактобактериялардың штамдары кіреді. Жаңадан
дайындалған сұйық формадағы пробиотикалық микроорганизмдердің антоганистік
қасиеті, лиофилизденген жағдайдағы микроорганизмдерге қарағанда жоғары
болады. Микробтардың симбионтты түрлер антибиотикке тұрақты және қышқылға
төзімді болуы қажет Бұл сұйық формадағы пробиотиктердің құрамында сірке,
сүт қышқылдардың және сутек асқын тотығының концентрациясы көп болуында.
Қазіргі таңдағы пробиотикте болу керек: штамдардың тірі бактериялары:
Lactobacillus acidophylus, Bifidobacterium bifidium, Bifidobacterium
longum, Bifidobacterium infantis, Enterococcus faecium..
Мұндай қасиеттерге пробиотиктердің кейбірі ғана ие. Қазіргі таңдағы
пробиотикалық талаптарға жауап беретін пробиотик препараттарға мымал
ретінде ЛинексR айтуға болады. Оның құрамына Lb.acidophillus, B.infantis,
Ent.Fae кіреді, 107 микробты дене. Препарат құрамына кіретін
микроорганизмдер капсула ішінде болады, ол асқазанда ашылады, бірақ
препараттың барлық компоненттерінің қышқылға жоғарығы тұрақтылығынан
бактериялар асқазанда бұзылмайды және препарат асқазан ішек трактісінің
барлық деңгейінде пробиотикалық әсер етуге қабілетті. Препараттағы
лактобактериялар мен бифидобактериялардың пробитикалық қасиетке ие
үйлесімділігі тоқ ішектегі колонизацияда симбионтты эффектті қамтамасыз
етеді, ал аэробты микроорганизмдердің болуы – энтерококка, белсенді
иммуонмодульдеу мен бактерицидтік әсеріне асқазан және тоқ ішек деңгейінде
ықпал етеді. ЛинексR құрамына кіретін микробтар көптеген антибиотиктерге
тұрақты, бұл препаратты антибактериалды терапияда қолдануға мүмкіндік
береді[31].

2 МАТЕРИАЛДАР МЕН ӘДІСТЕР

2.1 Зерттеу объектілері:
Линекс – ішек микрофлорасын реттейтін пробиотикалық препарат. Құрамы:
әр капсулада 1,2х107 кем емес лиофилизденген тірі сүт қышқыл бактериялар
бар. Әсері: линекс құрамына кіретін бифидобактериялар мен лактобациллдер
ішек микрофлорасының тепе – теңдігін ұстап тұрады және реттейді.
Қолданылуы:
- ішектің қалыпты флорасы тепе – теңдігінің бұзылуы – балалардың және
ересектердің дисбактериозы;
- асқазан – ішек жолдары бактериялық және вирустық жұқпалы туындайтын
дисбактериоз;
- антибиотиктерді және химиотерапиялық препараттарды ұзақ қабылдау;
- резекция, құрсақ қуысы мүшелерін немесе жамбас астауы мүшелерін алып
тастау;

Сурет 1. Линекс пробиотикалық препараты

Лактобактерин. Құрғақ лактобактерин – тірі антоганистік активтілігі бар
лактобактериялардың штамдарынан тұратын препарт.
Lb.fermentum – 90Т -С4 немесе Lb.fermentum - 39
Lb.plantarum- 8Р - A3 немесе Lb.plantarum – 38
Препараттың бір дозасында 2х109 немесе 4х109 тірі лактобактериялардан
тұрады.
Биологиялық қасиеті. Препарат патогенді және шартты патогенді
микроорганизмдерге қарсы тиімді болып табылады. сонымен бірге
стафилококктарға, ішектің энтеропатогенді таяқшаларына лактобактериялардың
антоганистік әсері, яғни бактериоценоздың бұзылуына негізделген. Препарат
зат алмасу процесін жақсартып, ішек ауруларын қалыптасуына қарсы тұрып
организмнің спецификалық резистенттілігін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.