Жылқының аяқ тұсамыс буындарының контрактурасының емін жетілдіру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ветеринария факультеті

ИСАБЕКОВ Самат

Жылқының тұсамыс буынының контрактурасын анықтау және емдеу

6 А 1201 – ветеринариялық медицина

Ғылыми жетекші - ветеринария ғылымының докторы,
профессор Наметов А.М.

Ресми оппонент – ветеринария ғылымының кандидаты,
Шманов Ғ.К.

АЛМАТЫ 2007

Мазмұны
Бет.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...6

Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .10
1Зерттеу жұмыстарының
бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
0
1. Зерттеу материалдары және
әдістемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2. Зерттеу
жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .20
3. Жылқының аяқ тұсамыс буындарының контрактурасының емін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2 Орындалған жұмыстардың негізгі
нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
2.1 Нәтижелерді қортындылау және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...33
2.2 Болашақ бағыт туралы
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...34

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

Қолданған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...37

Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42

Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43

Кіріспе
Қазіргі уақытта Қазақстандағы жылқы шаруашылықтары даму барысында,
өйткені, бұл өндірістің жақсы экономикалық тиімділігі бар. Қазіргі
уақытта жылқы шаруашылығында өнімнен басқа, ең тиімді спортқа қолданатын
жылқыларды өсіру. Спортқа қолданатын асыл тұқымды жылқылардың арасында ең
жиі кездесетін жаралары, ол аяқ аурулары. Жылқының аяқ ауруларының негізгі
себептері ол механикалық жарақаттар.
Спорт жылқылары шаруашылықтары Қазақстанда даму барысында. Осы,
уақытта көптеген аурулардың арасында спорт жылқыларының аяқ ауруларының
қабынуы – тендинит, немесе тендовагинит жиі кездеседі. Біздің ғылыми
зерттеулерімізде негізгі объектіміз спорт жылқылары.
Ғылыми әдебиеттердің деректері бойынша жылқының тендинитімен,
тендовагинитін анықтау және емдеу барысында санаулы тәсілдер мен әдістер
бар. Мысалы, емдеу барысында ең бірінші себебін анықтау керек, екінші
тыныштық жасау керек, үшінші салқын, қысымды байлам және новокаиндық тежеу
қолданылады. Қазіргі уақытта Қазақстанда айтылған жылқының ауру -
жарақаттарын клиникалық белгілеріне және рентген сүретін зерттеп
анықтайды.
Соңғы кездерде ұсақ және ірі жануарлардың ауруларын анықтау
барысында рентген тәсілімен бірге ультрадыбыс әдісі қолданылады. Бұл
әдістің ерекшелігі ол ұлпадағы патогендік өзгерістерді ертерек анықтауға
жағдай тудырады және уақытында сапалы дәрігерлік көмек жасауды талап етеді.
Айтылған әдісті Қазақстанның жылқы шаруашылықтарында аяқ ауруларын анықтау,
жетілдіру және енгізу өте қажет.
Жоғары көрсетілген ауруларды емдеу барысында тітіркендіргіш майлар,
лай, парафин, ионогальванизация, күйдіру, ұлпалық препараттар, УДТ, лидаза,
массаж және тенэктомия тәсілдерін қолданады.
Көрсетілген емдеу тәсілдері айтылған жылықының ауруларында толық
нәтиже бермейді, сондықтан, қазіргі уақытта белгілі тәсілдерді жетілдіру
керек немесе жаңа әдіс табу қажет.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі уақытта Қазақстанда жылқы
шаруашылықтары даму барысында. Өйткені жылқы шаруашылықтарының жақсы
экономикалық тиімділігі бар.
қазіргі уақытта жылқы шаруашылықтары екі жақта дамып жатыр:
• спортқа қолданатын жылқыларды өсіру;
• өнімдер ( ет, қазы, қарта, шұжық ) алатын жылқылардың
басын көбейту.
Келесі жағдай шет мемлекеттерде айтылған жылқы өнімдеріне сұраныс
бар.
Осыған орай шет мемелекеттерге шығарылатын өнімдер инфекциялық
жұқпалы немесе хирургиялық аурулардан таза және сапалы болуы керек.
Біздің негізгі объектіміз спорт жылқылары. Спорт жылқылары
шаруашылықтары Қазақстанда даму барысында. қазіргі уақытта көптеген
аурулардың арасында спорт жылқыларында аяқ сіңірінің қабынуы – тендинит,
немесе тендовагинит жиі кездеседі.
Ғылыми әдебиеердің деректері бойынша жылқының тендинитімен,
тендовагинитін анықтау және емдеу барысында санаулы тәсілдер мен әдістер
бар. Мысалы, емдеу барысында ең бірінші себебін анықтау керек, екінші
тыныштық жасау керек, үшінші салқын, қысымды байлам және новокаиндық тежеу
қолданылады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда айтылған жылқының ауру - жарақаттарын
клиникалық белгілеріне және рентген сүретіне қарап анықтайды.
Соңғы кездерде ұсақ және ірі жануарлардың ауруларын анықтау
барысында рентген тәсілімен бірге ультрдыбыс әдісі қолданылады. Бұл
әдістің ерекшелігі ол ұлпадағы патогендік өзгерістерді ертерек анықтауға
жағдай тудырады және уақытында сапалы дәрігерлік көмек жасауды талап етеді.

Айтылған әдісті Қазақстанның жылқы шаруашылықтарында тендинит
ауруларында жетілдіру және енгізу өте қажет.
Жоғары көрсетілген ауруларды емдеу барысында тітіркендіргіш майлар,
лай, парафин, ионогальванизация, күйдіру, ұлпалық препараттар, УДТ, лидаза,
массаж және тенэктомия тәсілдерін қолданады.
Көрсетілген емдеу тәсілдері айтылған жылықының ауруларында толық
нәтиже бермейді, сондықтан, кәзәргі уақытта белгілі тәсілдерді жетілдіру
керек немесе жаңа әдіс табу қажет.
Жұмыстың мақсаты және міндеттері

Жоғарыда келтірілген тақырыптардың мәселенің өзектілігін ескеріп,
алдымызға мақсат қойдық: жылқының тұсамыс буынының контрактурасын анықтау
барысында ультрадыбыс әдісінің қолдану технологиясын дайындау, оның
анықтау қасиеттерін күшейту, оны өндіріс жағдайында сыннан өткізу, және
емдеу тәсілдерін жетілдіру.

Мақсатты орындау үшін төмендегідей міндеттеме қойылды:

• емхана жағдайында жылқының жылқының тұсамыс буынының контрактурасын
анықтау, және ультрадыбыс әдісінің қолдану технологиясын дайындау;
• ультрадыбыс анықтау әдісін күшейту;
• ультрадыбыс тәсілінің технологиялық үрдісін дайындау;
• ультрадыбыс тәсілінің технологиялық ережелерін сынақтан өткізу;
• технологиялық ережелерін өндірісте сыннан өткізу және қолдану нұсқауын
дайындау;
• жылқының тұсамыс буынының контрактурасын емдеу тәсілдерін жетілдіру

Әдебиетке шолу

Бізге жеткілікті ғылыми әдебиеттер бойынша жылқылардың аяқ аурулары
Қазақстанның мал шаруашылығына көптеген экономикалық шығын әкеледі Соның
ішінде Қазақстанның жылқы спортына. Осы шығындар мал өнімділігінің
мөлшерінің, сапасының төмендеуінен, төлдің жоқтылығынан және басқадай
шығындардан құралады 1 . Көптеген жылқы ауруларының арасынан ең жиі
кезедесетін аурулардың бірі, ол жылқының аяқ буынының бақайдың буккіш
бұлшықеттерінің, байлам аурулары – тендинит және тендовагинит.
Көбінесе жылқылардың аяғының жіті жарақаттары уақытында анықталмай
қалады, немесе сапалы дәрігерлік көмек жасалмайды. Осы, кезде асыл тұқымды
жылқылардың бағасы - құны төмендейді.
Жылқының аяқ буындарының, бақай буынының бүккіш бұлшық еттінің,
байламдарының контрактураларының пайда болу себептері, ол жіті жарақаттар (
ұрылған, құлаған кезде, ), бактерия, вирустар, іріңді қабынулар, күйік,
үсік және т.б.с.
Айтылған, жіті жарақатта себептері қайталанса сол жерде дәнекер ұлпа
дамиды, яғни контрактура пайда болады. Сол, ұлпа сіңір айналасы, аралығында
өсіп, дами бастайды. Дәнекер ұлпаның зияны, ол жергілікті қан тамырларын,
жүйке талшықтарын қысып жергілікті ұлпалардың көректенуін, зат алмастыру
процесстерін бұзады , жергілікті ұлпаларда улану басталады 2 .
Мұндай кезде, жіті жарақат созылмалыға айналады.
Ғылыми әдебиеттің деректері бойынша, жылқының аяғының созылмалы
жарақаттары толық емдеуге келмейді 3 Мұндай жылқының, созылмалы
аяқ жарақаттарын емдеу үшін оны жіті түрге айналдыру керек 4 .
Бұл көптеген жануарлардың созылмалы аурулардың емдеу негіздер принципі.
Енді айналдыру тәсілдеріне келсек, ол тәсілдердің саны көп емес. Мысалы, ол
күйдіру, тітіркендіргіш майлар (ихтиол, скипидар, камфора майын, спирт) ,
тенэктомия қолдану 5 . Созылмалы қабынудың жіті түрге айналу
белгілері, ол жергілікті және жалпы дене температурасының көтерілуі,
ауырсынуы, домбығу.

Мұндай жағдайды болдырмау үшін, ең тиімдісі, ол жіті жарақатты ерте
анықтау.Ол үшін жаңа әдістер қолдану кажет. Мысалы, ультрадыбыс
толқындарын ( УДТ ) қолдану тәсілдері 6 . Қазіргі уақытта
жылқылардың аяқ ауруларын анықтайтын көптеген тәсілдер бар ( рентген,
термография, удт т.б.т.). Осы, айтылған тәсілдер туралы арнайы ғылыми
әдебиеттерді зерттегенде келесідей мәліметтер анықталды. Ол, рентген
тәсілдерімен жылқының аяғының ұлпасынгың жіті жарақатын анықтауға
келмейді 7 . Термография тәсілімен жылқының аяғының ұлпасынгың
патологиялық өзгерістерін ерте анықтауға болады, бірақ , оның жабдықтары
Қазақстан жағдайында өте қымбат, ал ең тиімдісі ол УДТ тәсілін қолдану
8 .
УДТ тәсілінің тиімділігі, ол сезімталдық, жылдамдық, ұлпаларды,
тамырларды, мүшелерді түрлі қозғалыста көру (динамикасы), термография
тәсілімен салыстырғанда, экономикалық тиімділігі, жіті патологиялық
өзгерістерді ерте анықтау 9 .
Тәжірибелік емдеу жұмыстарында мал дәрігерлері көбінесе жылқылардың
аяқтарының жіті сіңір, байлам ауруларын клиникалық белгілеріне
байланысты анықтайды ( ауырсыну, домбығу, ақсау, жергілікті қызу ) .
Бірақ, көптеген жағдайда бұл белгілер толық көрінбейді немесе
анықталмайды. Сондықтан, ұлпалардағы жіті патологиялық өзгерістер, тек
қана термография немесе ультрадыбыс толқындары ( УДТ ) тәсілі арқылы
ажыратуға болады.
Жоғары айтылған тәсілдерді патологиялық өзгерістерді ерте анықтау
мақсатында, пайдалансақ, сапалы дәрігерлік көмекті ұйымдастыруға жағдай
туғызады.
Жоғары, айтылған жаңа екі тәсіл (термография, удт) Қазақстанның мал
дәрігерлік емханаларында жаңа ғана дамып жатыр. Қазіргі уақытта, бұл салада
дайындалған, тиісті сертификататары бар мамандардың саны өте аз.
Зерттеушілердің ғылыми деректері бойынша жылқылардың аяқ аурулары
анықтау нәтижесінде, келесідей бөлінеді: тендинит пен тендовагинит – 30,3
%,
Миозит – 27, 2 %, бурсит – 21,2 %, периостит – 9,1 %, десмоидит
– 6,1 %, бұлшық еттің контузиясы – 6,1 % 10 .
Көрсетілген тақырыпқа байланысты, зерттеу ғылыми әдебиеттерде
түрлі мамандардың ұсыныстары жылқының аяқ жіті жарақаттарын анықтау және
емдеу тәсілдеріне арналған. Көптеген, авторлар айтылған жарақаттарды емдеу
үшін лазер саулесінің емдік қасиеттерін жоғары бағалайды 11 . Мысалы,
ресейлік зерттеушілер хабарлауы бойынша лазер емдеу аппаратының (Рикта 01
М2В) саулесі жылқылардың аяқ сіңірінің және оның қынабының қабынуының емі
512 Гц импульсының жиеліктігінде, күштілігі 16 Вт, экспозициясы 6 минутта
пайда болады. Осы деректер, бойынша бұл тәсіл жылқының аяқ буынының
бақайдың бүккіш бұлшық еті жіті және созылмалы ауруларында жақсы нәтиже
көрсетеді деп хабарлайды 12 .
Жоғары ғылыми ақпаратты, есептемегенде жылқылардың аяқ ауруларын
анықтау және емдеу тәсілдері ( орта мөлшермен 80 % ) көбінесе жіті
ауруларға арналған 13 .
Жоғарыда, аталаған жылқының аяқ ауруларының түрлі емдердің
нәтижесін, қалай бақылауға болады деген сұрақ туады. Осыған, байланысты
көптеген зерттеушілердің деректері бойынша, түрлі дәрілерге, әдістерге,
тәсілдерге баға беру үшін олар жылқының жалпы клиникалық жағдайына,
белгілеріне назар аударады, соңынан қанның лейкоцитарлық формуласының
көрсеткіштерін анықтайды, соның ішінде лимфоциттердің саны есептеледі
14 .
Физикалық анықтау және емдеу әдістерден басқа ( лазер, рентген
саулелері, ультрадыбыс толқындары т.б.т.) химиялық заттардан, дәрі
шөптерден алынатын, биотехнологиялық тәсілдермен дайындалатын, көптеген
дәрі заттар ұсынылады. Екінші жаңа тәсілдердің бірі, ол индометацин,
хондроксид майлары 1:1 пропорцияларында араластырып оған 50 мг ферменттік
препарат карипазим қосып физиологиялық ерітіндісіне араластырып, оны
фонофорез арқылы жергілікті контрактура болған ұлпаға пайдаланады 15 .
Келесі әдістердің түрі, ол жылқының жіті жарақатты асептикалық
тендовагинитті кезінде, күре тамырына 40 мг хионат дәрісі егіледі және
жергілікті ұлпаны лазер саулесімен 6 минут бойы қыздырады 16 .
Жылқылардың аяқ сіңірлерінің контрактурасын бәсеңдету үшін біраз
тәсілдер бар. Мысалы, арнаулы өзгертілетін шина. Оны түрлі даму
сатылардағы контрактураларға пайдалануға болады 17 .
Контрактураны емдеу барысында, ең маңызды жұмыс, уақытында сіңірді
созу. Ол үшін арнаулы құралдар жасалынған. Өйткені, сіңірге өлшемді күш
пайдаланса контрактураның дамуы тоқталады 18 .
Кең тараған оперативтік тәсілдердің бірі, ол буын контрактураларында
буынның капсуласын тіліп, оның ішіндегі патологиялы, өзгерген ұлпаларды
алып тастау және метафиздың бетін катты ми қабатымен жабу. Осы кезде
зақымдалған ұлпаларда регенерация пайда болады 19 .
Күйіктерден болған контрактураларды емдеу кезінде, алғашқыда тыртықты
дәнекер ұлпаларды созу қажет 20 .
Соңғы ғылыми жаңа тәсілдердің бірі, ол зертханалық термостат
жағдайында жібек – волокондық матрицаға полипотенттік торшалар енгізіп,
өсіріп сіңір және оның байламдарын дайындау 21 .
Жылқының контрактурасын емдеген жағдайда, маңызды жұмыстардың бірі,
ол сіңірге және байламдарға көп салмақ түсірмеу. Бұл тәртіпті сақтау
үшін арнаулы механикалық жабдықтама жасалған 22 .
Келесі тәсілдердің бірі, ол артроскоппен бақылап отырып синовиальдық
тыртықтарды гидравликалық, механикалық тәсілмен және буын ішіндегі
тыртықтарды фиброздық капсуладан ажырату 23 .
Ірі буындардың контрактураларын арнаулы СКЭНАР аппараттарымен емдеуде
жақсы нәтижелер анықталды 24 .
Ауыр күйіктерде пайда болған буындардың контрактурасын арнаулы шарнир
дистракциялық аппаратпен емдеуін кейбір зерттеушілер хабарлайды
25 .
Келоидті контрактураларды емдеу барысында арнаулы хирургиялық
тігістерді қолданған кезде жақсы нәтиже болады деп хабарлайды маман -
ғалымдар 26 .
Жарақат контрактураларын емдеуге арнаулы пептидтермен Х - NН – Gly –
PRO - Ala- Gly – CO – Y танғыштарды ылғаландырып оны қолданып жақсы
нәтижеге жетуге болады 27.
Контрактурамен күресу жағдайында зерттеушілер арнаулы аппарат
жасаған, ол мөлшерлеп тыртықтанған ұлпаны дистракция жасайды 28 .
Жапон патенті 29 бойынша зақымдалған сіңірді және байламды
арнаулы биологиялық материалдың бірнеше қабаттының ішіне салып, штифтермен
бекімденеді. Мұндай жалғауда, сіңір мен байлам тез арада механикалық
әсерді көтере алады.
Жылқылардың аяқ сіңірлері мен байламдарының контрактурасының алдын
алу үшін 5 % диметилсульфоксид ( ДМСО), 1 % иод ертітінділерін емге
қолдануға болады. Бұл дәрілердің қабынуды тоқтататын, ұлпаларға жылдам әсер
ететін, транспорттық, бактерицидтік және анестезиялық қасиеттері бар
30 .
Мысалы, сонғы ғылыми жаңа, сапасы жоғары импорттық дәрілердің бірі,
ол Хионат. Оның құрамына биотехнологиялық жолмен алынған гиалуронат натрий
кіреді. Ол сульфатсыз гликозаминогликан қоспаларына жатады.
Хионат – жылқының аяқ буындарының синовиальдық сүйықтықты қоюлатады,
синовиальдық мембрананың сұзгіш қасиетін өңдейді, синовиальдық сүйықтықтың
құрамын бір қалыпты ұстайды, гиалин шеміршегінің құрамына кіреді, гиалин
шеміршегін көректі заттармен қамтамасыз етеді 31 .
Екінші дәрі ол, Гиалаза – оның құрамында гиалуронидаза ферменті бар,
оның ерекше қасиеті, ол дәнекер ұлпадан тұратын тыртықтарды – контрактураны
ыдыратады.
Жылқылардың аяқ буындарының контрактурасында кәзіргі уақытта ,
қолданатын дәрілердін атаулары санаулы, соның ішінде жоғары аталған екі
дәрі 32 .
Үшінші белгілі ескі халық емдеу тәсілдердің бірі, ол күйдіру ( прижи
-
гание ). Бұл тәсілді көбінесе жылқылардың аяқ , сіңірлерінің,
байламдарының контрактурасында қолданады. Осы кезде, темір сымды отқа
қыздырып, немесе арнаулы құрал - термокаутерді қолданады. Жоғары
температураның тітіркендіргіш әсерінен жергілікті дәнекер ұлпа дамыған
жерге қанның келуі ұлғаяды, сонымен бірге лейкоциттер келеді, яғни
жергілікті ұлпаның қорғаныс күштері дамып, көтеріледі, ал дәнекер ұлпаның
мөлшері азайып, жойылады
33 .
Төртінші болашағы мол дәрілердің бірі, ол Диметилсульфоксид (ДМСО).
Бұл дәрі органикалық ерітіндіргіштерге жатады, ұлпаларға жылдам сіңеді,
қабынуды тоқтататын, ұлпаларға жылдам әсер ететін, транспорттық,
бактерицидтік және анестезиялық қасиеттері бар. Диметилсульфоксидтке
көптеген бактерицидтік, фунгицидтік, инсектицидтік, дератизациялық ,
иммуностимуляторлық және басқадай қасиеттері бар дәрілік өсімдіктерден
алынатын биологиялық заттарды қосуға болады 34,35, 36, 37.
Жылқының аяқ тұсамыс буынының бақайдың бүккіш бұлшық етінің, байлам
аумағында көп мөлшерде дәнекер ұлпа өсіп (контрактура) , дамығанда, бұл
жерде тенэктомия тәсілі қолданылады, яғни операциялық алаң дайындалады,
белгілі антисептикалық дәрілермен өңдейді, жансыздандыру жасалады және
тіліп - кесіп дәнекер ұлпаларды жояды 38 .
Балауы Жылқының аяқ тұсамыс буынының сіңір, байлам контрактураларының
алдын алу, ол жануарлардың жіті жарақаттарын – тендинит, тендовагинит жедел
анықтау және қысқа мерзімде сапалы дәрігерлік көмек көрсету.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 Зерттеу жұмыстарының бағыты Қазақстанның халық аралық ұйымына
кіруіне байланысты және ғылымдардың дамуына, мал өнімдерін, түрлі
жануарларды сатуға дайындау барысында, олардың сапасын көтеру қажет.
Соңғы кездерде шет мемлекеттерде және ТМД елдерінде ұсақ және ірі
жануарлардың ауруларын анықтау барысында рентген тәсілімен бірге
ультрадыбыс әдісі қолданылады. Бұл әдістің ерекшелігі ол ұлпадағы
патогендік өзгерістерді ертерек анықтауға жағдай тудырады және уақытында
сапалы дәрігерлік көмек жасауды талап етеді. Айтылған әдісті Қазақстанның
жылқы шаруашылықтарында аяқ ауруларын анықтау, жетілдіру және енгізу өте
қажет.
1. Зерттеу материалдары және әдістемелері
Жылқылардың аяқтарының ауруларын анықтау барысында ультрадыбыс
қолдану ережелері, рентген, клиникалық зерттеу тәсілдері пайдаланды. Осы
жылқылардың аяқ ауруларын түрлі тәсілдермен анықтауын жалпы клиникалық
белгілерімен салыстырылды. Анықтау барысында тәжірибелік және бақылау
топтары құрылды. Зерттеу топтары белгілі әдістермен анықталады, ал бақылау
тобы клиникалық белгілеріне байланысты анықталады. Олардың анықтау уақыт
мерзімдері салыстырылды. Зерттеу жұмыстарын бастау алдында біз жылқылардың
тұрлі аяқ ауруларына байланысты ғылыми әдебиеттерге шолу жасадық.
Жылқылардың аяғының тұсамыс буындарының контрактураларының алдын алу
шараларының ішінде, ол уақытында патологиялық өзгерістердіі ажыратып –
анықтау. Өндіріс жағдайларында, мал дәрігер мамандары ондай патологиялық
өзгерістерді клиникалық белгілеріне және сипау арқылы анықтайды. Бұл тәсіл
көбінесе толық ақпарат бермейді. Сондықтан, қазіргі уақытта тәжірибелік
жұмыстарда жылқылардың бақай буынының беткейлік бүккіш бұлшықеті, байлам
жарақаттарын анықтау үшін УДТ және термография тәсілдерін қолданады. Бұл
айтылған әдістер қан ағымының , сүйек аралық , қосымша бұлшық еттердің
патологиялық өзгерістерін ерте ажыратуға және уақытында сапалы дәрігерлік
көмек жасауына көмек етеді. Көбінесе бұл, айтылған екі тәсіл бірге
қолданғанда жақсы нәтиже береді 39 .
Жоғарғы айтылған тақырыпқа байланысты, соңғы ғылыми деректерді қорыту
жұмыстарының нәтижесінде біз келесідей қорытындарға келдік:
Көптеген жылқылардың аяқ буынының бақайдың бүккіш бұлшықеттерінде,
басқада ұлпаларында сыртқы механикалық әсердің себебінен (соққыдан,
құлағанда, секіргенде және т.б.с.) жіті немесе созылмалы қабыну процессі
басталады (тендинит немесе тендовагинит).
Жоғары айтылған себептер бірнеше рет қайталанған кезде жіті тендинит
созылмалы түрге айналады. Осы кезде бақайдың бүккіш бұлшық еттінің
талшықтары будасының айналасында немесе аралығында дәнекер ұлпа өсе, дами
бастайды. Бұл кезде дәнекер ұлпа өсіп бақайдың бүккіш бұлшықетінің
талшықтардың аралығындағы қан тамырларын, жүйке талшықтарын қысып,
ығыстырады. Осы жағдайдың әсерінен бақайдың бүккіш бұлшық еттінің ұзындығы
қысқарады, бақайдың бүккіш бұлшық еттінің ұлпасының көректенүі және зат
алмастыру процесстері бұзылады. Осы кезде жылқының аяқ буынының бақайдың
бүккіш бұлшық еттінің аумағында домбығу, ауырсыну, жергілікті ұлпаның
қызуының көтерілу белгілері анықталады, ал бақайдың бүккіш бұлшық еттінің
талшықтарының жұмыстарының бұзылуы, және тіреулі ақсақтық байқалады.
Жоғары айтылған патологиялық өзгерістер көбінесе жылқылардың аяғының
тұсамыс буындарының бақай буынының бүккіш бұлшық еттінің аумағындағы
дәнекер ұлпасының өсуін және дамуын контрактура деп атаймыз.
Шаруашылықтарда, біздердің байқауымыз, бойынша көптеген жағдайларда
жылқының аяқтарының тұсамыс буындарының жіті қабынулары уақытында
анықталмай қалады, сонымен қоса дәрігерлік көмек кеш жасалады. Осының
себебінен қолданған ем шараларының жақсы нәтижесі болмайды. Жылқылардың
аяқтарының тұсамыс буындарының жіті қабынулары клиникалық белгілеріне
байланысты анықталды.
Біздердің зерттеулеріміз бойынша көптеген жағдайда жылқылардың
аяқтарының тұсамыс буындарының жіті қабынулары клиникалық белгілері
толық көрінбейді, сондықтан оған тиісті және уақытында дәрігерлік көмек
жасалмайды. Көрсетілген себептер қайталанған кезде тұсамыс буындарының
сіңірлер айналасында дәнекер ұлпа өсе бастайды, яғни контрактура пайда
болады.
Жылқылардың аяқтарының тұсамыс буындарының жіті қабынуларының
белгілері толық анықталмау жағдайында, біз оны дәлелдеу үшін ультрадыбыс
тәсілін қолданып көрдік.
Шаруашылық жағдайда жылқылардын аяқ ауруларын анықтау үшін олардан
зерттеу топтарын құрдық. Бірінші, екінші, үшінші зерттеу топтары, ал
төртіншісі бақылау тобы .
Бірінші топ жылқыларының аяқ сіңірлерінің патологиялық өзгерістері
тіреулі ақсақтық пайда болғаннан кейін клиникалық белгілері және рентген
тәсілін қолданғанда үшінші күні ғана толық анықталды.
Ал ультрадыбыс тәсілін қолданғанда екінші зерттеу тобының
жылқыларының аяқ буынының бақайдың бүккіш бұлшық еттінің даму патологиялық
өзгерістері 1, 2, 3 күндерінде анық көрінді, яғни бұл әдіс жедел анықтау,
және аяқ сіңірінің жіті қабынуын анықтауда өте қажет.
Жылқының алдыңғы аяқтарының сыртқы клиникалық көріністері бірінші
суретте көрсетілген.
1.1 сурет

Бұл суретте сыртқы көріністе тері бүтіндігі бұзылмаған, бақайдың
беткейлік бүккіш бұлшық еті аумағында домбығу анық көрініп тұр, флуктуация
байқалады және қолмен сипағанда ауырсыну анықталады.
1.2 сурет

Жоғарыда көрсетілген 2 суретте жылқының сол артқы аяғының бақайдың
беткеилік бүккіш бұлшық етінд жіті қабынудың клиникалық белгілері
көрінеді.
Көрсетілген жылқылардың аяқтары (алдыңғы және артқы) рентген
суретіне түсірілді.
1.3 сурет:
Жоғары көрсетілген суретте сүйек ұлпасы өзгермеген, бірақ бақайдың
терең бүккіш бұлшық етінінің айналасында домбығу бар.

1.4 сурет:

Жоғарыда көрсетілген рентген суретінде сезам тәрізді сүйектің ығысуы
және түяқ шеміршегінің сүйектенуі байқалады.
Қортындап келсек екі рентген суретінде де жылқылардың аяқ
сіңірлерінің жіті қабынуы немесе басқада жіті патологиялары анықталмайды.
Бұл тәсілмен, тек қана аяқ аумағындағы созылмалы патологияларды анықтауға
болады.
Ал енді, сол жоғарыдағы айтылған аяқтарды УЗИ тәсілімен тексерілді.
Олардың нәтижелері 1,5 және1,6 суретте көрсетілген:
1.5 сурет

1.5.1.Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еттінің көлемі Д1-
18,4мм.2.Бақайдың терең бүккіш бұлшық еттінің көлемі Д2-
10.3.мм.3.Сүйек аралық бүккіш бұлшықетінің көлемі Д3-7.55.

1.6. сурет
1.Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еттінің көлемі д1-10.2.2.бақайдың
терең бүккіш бүккіш бұлшық еттінің көлемі Д2.9.41.3.Сүйек аралық
бүккіш бұлшық еттінің көлемі Д3-12мм.

Бұл УДТ суреттерінде жылқылардың аяқ буынының бақайдың бүккіш бұлшық
еттінің жіті қабынуының белгілері анық көрінеді.
1.7 сурет Асыл тұқымды жылқы Рита
(зерттеу тобы, емге дейін)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 14 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 8,49 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 9,43 мм

8. сурет Асыл тұқымды жылқы Мадина
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емге дейін)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 13,4 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 9,13 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 8,47 мм

1.9 сурет Асыл тұқымды жылқы Вальта
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емге дейін)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 18,4 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 10,3 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 7,55 мм
1.10 сурет Асыл тұқымды жылқы Аврора
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емге дейін)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 17,7 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 9,86 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 7,67 мм

1.11 сурет Асыл тұқымды жылқы Катарина
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емге дейін)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 9,9 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 7,72 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 7,39 мм

1.12 сурет Асыл тұқымды жылқы Мадина
(бақылау тобы, оң алдынғы аяғы, емнен кейн)

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 12,0 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 6,92 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 6,86 мм

1.13 сурет Асыл тұқымды жылқы Вальта
(бақылау тобы, сол алдынғы аяғы, емнен кейн )

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 18,1 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 8,99 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 8,3 мм
1.14 Асыл тұқымды жылқы Аврора
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емнен кейін )

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 16,9 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 9,4 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 8,0 мм

1.15 сурет Асыл тұқымды жылқы Катарина
(зерттеу тобы, оң алдынғы аяғы, емнен кейн )

Бақайдың беткейлік бүккіш бұлшық еті қабынған патологиялық
қабынудың көлемі D1 – 11,6 мм
Бақайдың терең бүккіш бұлшық етінде қабыну көлемі: D2 – 8,0 мм
Сүйек аралық бүккіш бұлшық еттің қабыну көлемі: D3 – 6,0 мм

1.2 Зерттеу жұмыстары ЖШС РАХАТ шаруашылығының асыл тұқымды
жылқыларының аяқ тұсамыс буындарының контрактурасының дамуын тексердік. Бұл
зерттеу жұмыстарында жануарларды тексеру кезінде жалпы және жергілікті
ерекше клиникалық зерттеу тәсілдерін қолдандық. Мысалы, рентген және УДТ
әдістері. Айтылған, түрлі патологиялық өзгерістерді анықтау және тексеру
кездеріндерде біз тасымалы рентген ДИНА-1 және ультрадыбыстық
портативтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.