Көлденең күш пен июші моменттер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 109 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Машина жасау институты

«Теориялық және қолданбалы механика» кафедрасы

СТУДЕНТТІҢ ПӘНДІК

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

“Материалдар кедергісі” пәні бойынша

50713 - “Көлік техникасы” мамандығы үшін

Алматы 2005

Қ. И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ студенттеріне арналған 050713- « Көлік техникасы» мамандығы бойынша материалдар кедергісі пәнінің оқу-әдістемелік кешені.

Құрастырғандар: Жолшара Әлімбай, техн. ғылымдарының кандидаты, доцент, Сейдахмет Асқар Жүнісұлы, техн. ғылымдарының кандидаты, доцент, Әкімжанова Малина Мусалиқызы, оқытушысы, Алматы: ҚазҰТУ, 2005 - 102б.

Құрастырушылар: Жолшара Ә., теориялық және қолданбалы механика кафедрасының

доценті, техника ғылымдарының кандидаты

Сейдахмет А. Ж., теориялық және қолданбалы механика кафедрасының доценті, техника ғылымдарының кандидаты

Әкімжанова М. М., теориялық және қолданбалы механика кафедрасының оқытушысы

Аңдатпа (аннотация)

Материалдар кедергісі пәнінің оқу-әдістемелік кешені “Кредиттік жүйе бойынша оқитын студенттерге арналған пәндер оқу-әдістемелік кешенін құрастыру және рәсімдеу туралы” әдістемелік нұсқауының (ҚазҰТУ оқу-әдістемелік департаменті ) негізінде құрастырылған. Кешеннің құрамына аталған нұсқау талап ететін материалдар енгізілген: SYLLABUS және негізгі таратылатын материалдар мазмұны.

Оқу-әдістемелік кешенінен студенттер материалдар кедергісі іргелі ғылым ретінде танып, оның заңдарын және оқу тәсілдерін меңгеруге, керекті жағдайда кейбір тақырыптарды өз бетінше үйренуге және білімін жетілдіруге мүмкіндік алады. Сонымен қатар бұл кешен өздік жұмыстарды орындауға қосымша көмекші құрал болып табылады.

Өздік бақылауға арналған тест тапсырмалары оқу үрдісінің кез келген сатысында студент пән бойынша білімін анықтап және соған сәйкес қорытынды шығара алады.

© Қ. И. Сәтбаев атындағы

Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2005

1 ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ - SYLLABUS

1. 1 Оқытушылар туралы мәліметтер:

Сабақ жүргізетін оқытушы

тегі, аты, әкесінің аты

Байланыс түрі

телефон, E-mail

Кафедрада болатын уақыты

аудитория, уақыты

Пән туралы мәліметтер:

Пән атауы Материалдар кедергісі

Кредит саны 2

Өткізу орны

Оқу жоспарының көшірмесі

Оқу жоспарының көшірмесі

Курс

Семестр

Кредит

тер

Дәрістер

Лаб. сабақтар

Тәжіри

белік/

семин. сабақт.

СӨЖ*

СОӨЖ*

Барлығы

Бақылау түрі

Курс: 1

Семестр: 2

Кредиттер: 3

Дәрістер: 4

Лаб. сабақтар: 5

Тәжірибелік/семин. сабақт.: 6

СӨЖ*: 7

СОӨЖ*: 8

Барлығы: 9

Бақылау түрі: 10

Курс: 2

Семестр: 3

Кредиттер: 2

Дәрістер: 1

Лаб. сабақтар: 1

Тәжірибелік/семин. сабақт.:

СӨЖ*: 3

СОӨЖ*: 3

Барлығы: 9

Бақылау түрі: емтихан

1. 3 Пререквизиттер: "Жоғары математика", "Физика", "Теориялық механика".

1. 4 Постреквизиттер: "Мәшине бөлшектерi" және арнаулы пәндер.

1. 5 Пәнді оқыту мақсаттары мен міндеттері

1. 5. 1 Пәнді оқыту мақсаты

"Материалдар механикасы" пәнi мәшине бөлшектерi мен әр түрлi конструкциялардың көпшiлiгiне ортақ жалпыланған элементтердiң өз қызметiн сенiмдi және тиiмдi атқаруына байланысты мәселелердi шешумен айналысады. Осыған байланысты "Материалдар механикасы" пәнiнiң алдына қойылатын мақсаттарды негiзнен үш топқа бөлуге болады: 1) мәшине бөлшектерi мен конструкциялар элементтерiн берiктiкке, қатаңдыққа және орнықтылыққа есептеу; 2) конструкциялық материалдардың механикалық қасиеттерiн тәжiрибе жүзiнде анықтау; 3) тәжiрибелiк механика негiздерiн зерттеу және жаңа тәсiлдер жасау.

1. 5. 2 Пәнді оқыту міндеттері

Пәннiң мазмұнының өз ерекшелiктерiне сай мәшине жасау саласының замани мәселелерiне сәйкестiгiн, есептеу тәсiлдерiн нақты проблемаларды iс жүзiнде шешуде пайдалануды қамтамасыз ету және студенттердi есептеу жұмыстарына үйрету.

Мәшине жасау салаларында пайдаланылатын материалдардың берiктiк мәселелерiне қатысты механикалық қасиеттерiмен студенттердi тәжiрибе жүзiнде таныстыру.

Есептеу жобалау жұмыстарын студенттер өз бетiмен орындап бiлiмiн тереңдетудi қамтамасыз ету.

Студенттерге қойылатын талаптар:

-бағдарламаға енген негізгі ұғымдар мен заңдарды және олардың өзара және басқа да пәндермен байланысын түсіну;

өз пікірін нақты және толық етіп дәлелдей білу;
үйренген тәсілдерді іс жүзінде әр салада қолдануды үйрену;
қарапайым жүйелерді беріктік пен қатаңдыққа есептеуге байланысты есептерді шығара білу;
беріктікке пен қатаңдыққа есептеу саласындағы техникалық білім көздерін таба және пайдалана білу.

1. 6 Пән бойынша оқу-әдістемелік материалдар

1. 6. 1 Негізгі әдебиеттер

1. Федосьев В. И. Сопротивление материалов. М., Наука, 1986. - 512 с.

2. Үркiмбаев М. Ф., Жүнiсбеков С. Материалдар кедергiсi. Алматы. - 1986.

3. А. Түсіпов. Материалдар кедергісі. Алматы, Ғылым. -1991.

1. 6. 2 Қосымша оқулықтар мен оқу құралдары

4. Сборник задач по сопротивлению материалов /Под ред. А. С. Вольмира. - М. : Наука, 1984. - 408 с.

5. Расчетные и тестовые задания по сопротивлению материалов: Учебное пособие для втузов/Л. С. Минин, В. Е. Хроматов, Ю. П. Самсонов; Под ред. В. Е. Хроматова. - М. : Высш. шк., 2003. 224 с.

6. Расчетные и курсовые работы по сопротивлению материалов. Учебное пособие для вузов / Ф. З. Альмаметов, С. И. Арсеньев, С. А. Енгалычев и др. - М. : Высшая школа, 1992, 320 с.

7. Дінасылов А. Д. , Жолшараев Ә. Созылу, сығылу, бұралу және ығысу кезіндегі беріктік пен қатаңдыққа есептеуге мысалдар. «Қолданбалы механика» пәнінен практикалық сабақтарға көмек оқу құралы. - Алматы: АЭИ, 1990. - 41 б.

8. Дінасылов А. Д. , Жолшараев Ә. Иілу кезіндегі беріктік пен қатаңдыққа есептеуге мысалдар. «Қолданбалы механика» пәнінен практикалық сабақтарға көмек оқу құралы. - Алматы: АЭИ, 1991. - 41 б.

9. Ә. Жолшара, М. Т. Абаев. Материалдарды механикалық сынау. «Материалдар механикасы » пәнінен лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. Алматы: ҚазҰТУ, 2002, --35 б.

10. А. Жолшара, В. М. Лысенко, Е. Т. Бекенов. Расчет стержней на прочность при изгибе. Методические указания для выполнения самостоятельных работ по курсу «Сопротивление материалов». - Алматы: Каз НТУ, 2004, с. 1-23.

11. Ә. Жолшара, М. Т. Абаев. «Статикалық түрде анықталмайтын жүйелерді күштер тәсілімен есептеу. «Материалдар механикасы » пәнінен дербес тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. - Алматы: Қаз ҰТУ, 2004, 1-20 б.

12. Е. Т. Бекенов, А. Жолшара. Расчет на прочность при сложном сопротивлении. Методические указания для выполнения самостоятельных работ по курсу «Сопротивление материалов». - Алматы: Каз НТУ, 2004, с. 1-20.

13. Ә. Жолшара, М. Т. Абаев. Серпімді жүйелердегі орын ауыстыру. «Материалдар механикасы » пәнінен дербес тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. - Алматы: Қаз ҰТУ, 2004, 1-27 б.

14. Ә. Жолшара, Е. Т. Бекенов. Күрделі қарсыласу жағдайында беріктікке есептеу «Материалдар механикасы» пәнінен дербес тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. - Алматы: Қаз ҰТУ, 2004, 1-20 б.

15. Ә. Жолшара, М. Т. Абаев. Жазық қималардың геометриялық сипаттамалары. «Материалдар механикасы » пәнінен дербес тапсырмаларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. -Алматы: ҚазҰТУ, 2004, 1-21б.

1. 7 Білімді бақылау және бағалау

Қ. И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ-дың барлық курс пен барлық пәндері бойынша студенттердің білімін тексеруде рейтингтік бақылау қолданылады. Балдық-рейтингтік жүйеде іске асырылатын білімді бағалау туралы мәліметтер бақылаудың барлық түрі көрсетілетін шкала түрінде беріледі.

Мамандық бойынша оқу жұмыс жоспарына енгізілген әрбір пәннің рейтингі қорытынды бақылауға тәуелсіз 100 балдық шкаламен бағаланады.

Әрбір пәнге келесі бақылау түрлері белгіленеді: ағымдық бақылау, аралық бақылау, қорытынды бақылау.

Ағымдық бақылау түріне: бақылау жұмысы, семестрлік тапсырмалар, үй жұмыстарын орындау жатады. Қорытынды бақылау емтихан. Бақылау түрлерінің балдық көрсеткіштері 1-ші кестеде көрсетілген.

Бақылау түрлерінің балдық көрсеткіштері

1- кесте

Қорытынды бақылау түрі: Қорытынды бақылау түрі

Бақылау түрлері: Бақылау түрлері

Балы: Балы

Қорытынды бақылау түрі: Емтихан

Бақылау түрлері: Қорытынды бақылау

Балы: 40

Қорытынды бақылау түрі: Аралық бақылау

Бақылау түрлері: 20

Қорытынды бақылау түрі: Ағымдық бақылау

Бақылау түрлері: 40

Ағымдық және аралық бақылаудың қорытындысын өткізу мерзімі пән бойынша оқу процесінің күнтізбелік кестесімен белгіленеді (2-кесте) .

"Материалдар кедергісі"пәні бойынша оқу процесінің күнтізбелік кестесі

2 кесте

Апта: Апта

1: 1

2: 2

3: 3

4: 4

5: 5

6: 6

7: 7

8: 8

9: 9

10: 10

11: 11

12: 12

13: 13

14: 14

15: 15

Апта: Бақылау түрлері

2: Б1

3: А

4: Л

5: С1

6: АБ

7: Л

8: Б2

9: С2

10: АБ

11: Л

12: Б3

13: Л

14: С3

15: Л

Апта: Балл

2: 3

3: 2

4: 2

5: 5

6: 10

7: 2

8: 5

9: 5

10: 10

11: 2

12: 3

13: 2

14: 5

15: 4

Апта:

Бақылау түрлері: Б - бақылау жұмысы; С - семестрлік жұмыстар; Л - лабораториялық

жұмыстарды қорғау; А _Б - аралық бақылау.

Студент жалпы ≥30 рейтинг балы есебімен қорытынды бақылауға жіберіледі. Қорытынды бақылауда ≥ 20 балл жинаған жағдайда ғана өткізілді деп есептелінеді. Пәннің қорытынды бағасы шкала бойынша (3-кесте) анықталады.

Студенттердің білімдерін бағалау

3-кесте

Баға

Әріптік эквивалент

Рейтингтік балл,

Балмен

Баға: Үздік

Әріптік эквивалент:

А-

Рейтингтік балл,%:

95-100

90-94

Балмен:

3, 67

Баға: Жақсы

Әріптік эквивалент:

В+

В-

Рейтингтік балл,%:

85-89

80-84

75-79

Балмен:

3, 33

3, 0

2, 67

Баға: Қанағаттанарлық

Әріптік эквивалент:

С+

С-

D+

Рейтингтік балл,%:

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

Балмен:

2, 33

2, 0

1, 67

1, 33

1, 0

Баға: Жарамсыз

Әріптік эквивалент: Ғ

Рейтингтік балл,%: 0-49

Балмен: 0

Модульдар мен аралық аттестация бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар тізімі

1 - модуль

1. Созылу-сығылу деформациясы деген не?

2. Сызықтық деформацияға анықтама берініз?

3. Серпімділік модулі нені көрсетеді?

4. Көлденең деформация қай бағытта пайда болады?

5. Бұралу деформациясы қандай жағдайда пайда болады?

6. Беріктікке есептеуде қандай геометриялық сипаттамалар пайдаланамыз?

7. Иілудің қандай түрлерін ажыратуға болады?

8. Қиғаш иілу мен орталықтан тыс созылу-сығылудың айырмашылығы неде?

9. Бейтарап өс деген не?

10. Беріктік шартына анықтама беріңіз.

2 - модуль

1. Механикалық кернеу деген қандай ұғымды береді?

2. Механикалық кернеудің қандай түрлері бар?

3. Сызықтық кернеулі күй қандай жүйелерде пайда болады?

4. Жазық кернеулі күй деп қандай кернеулі күйді атайды?

5. Бас кернеулер деп қандай кернеулерді атайды?

6. Деформациялар қандай түрлерге ажыратылады?

7. Кернеулі күй инварианттары деген не?

8. Көлемдік кернеулі күй үшін Гук заңы қандай байланысты береді?

9. Беріктік теориясы қандай ұғымды білдіреді?

10. Иіле бұралған сырықта қандай кернеулі күй пайда болады?

3 - модуль

1. Бойлық иілу қандай жағдайда пайда болады?

2. Эйлер формуласы қандай алғы шарттар негізінде тұжырымдалады?

3. Дағдарыс күші деген не?

4. Эйлер формуласы кернеудің қандай мәніне дейін күшін сақтайды?

5. Дүркінді әсер ететін кернеулердің тұрақты кернеуден айырмашылығы неде?

6. Дүркінді әсер ететін кернеулердің қандай сипаттамалары болады?

7. Дүркінді әсер ететін кернеулер жағдайында беріктікке ықпал ететін қандай факторларды атай аласыз?

8. Симметриялы дүркіндер қандай жағдайда пайда болады?

9. Күштердің динамикалық әсері қандай жағдайда пайда болады?

10. Күштердің динамикалық еселігі нені көрсетеді?

Аралық бақылау сұрақтары

1. «Материалдар механикасы» пәнінің мақсаттары қандай?

2. Сыртқы күштер мен сыртқы күштер арасында қандай айырмашылық бар?

3. Механикалық кернеу деген не?

4. Сызықтық деформация деген не?

5. Пуассон еселігі деген не?

6. Серпімді жүйеде сызықтық деформация мен кернеудің арасында қандай байланыс бар?

7. Материалдың беріктік шегі деген не?

8. Пластикалық және морт материалдардың айырмашылығы неде?

9. Ығысу кезіндегі Гук заңы қандай шамаларды байланыстырады?

10. Қиманың бас өстеріне қатысты өрістік инерция моменті неге тең?

11. Қиманың иілуге қарсылық моментінің өлшем бірлігі қандай?

12. Бұралу кезіндегі беріктік шарты нені көрсетеді?

13. Сырықтың серпімді өсі деген не?

14. Журавский қатынастары қандай шамаларды байланыстырады?

1. 8 Курстың саясаты мен процедурасы

Студенттердің пәнді меңгеру принципі негізгі аудиториялық сабақтарға міндетті түрде қатысумен, қатар өз бетінше істелуге тиісті жұмыстарды тиянақты орындауға, дайын болған тапсырмаларды дер кезінде қорғау, тапсыруға негізделген.

2 Негізгі таратылатын материалдар мазмұны

2. 1 Курстың тақырыптық жоспары

4-кесте

Тақырып атауы

Академиялық сағат саны

Дәріс

Тәжірибелік саб.

Лаб.
саб.

СОӨЖ

СӨЖ

Тақырып атауы: 1

Академиялық сағат саны: 2

Тақырып атауы: Кіріспе. Түзу сырықтардың созылуы және сығылуы

Академиялық сағат саны: 2

Тақырып атауы: Конструкциялық материалдардың механикалық сипаттамалары

Академиялық сағат саны:

Тақырып атауы: Созылу мен сығылу кезінде беріктік пен қатаңдыққа есептеу

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Ығысу

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Түзу өсті дөңгелек көлденең қималы сырықтардың бұралуы

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Жазық қималардың геометриялық сипаттамалары

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Түзу сырықтардың иілуі

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Күрделі қарсыласу

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Деформацияның потенциялық энергиясы. Орын ауыстыруларды анықтаудың жалпыланған әдістері. Оралған серіппелер

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Статикалық түрде анықталмайтын сырықтар жүйелері

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Кернеулі және деформацияланған күй теориялары

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Деформацияланатын серпімді жүйелердің тепе-теңдік күйінің орнықтылығы

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Дүркінді өзгеретін кернеулер жағдайындағы беріктік

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Динамикалық күштер

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Жүйелердi пластикалық деформациялар жағдайында есептеу.

Академиялық сағат саны: 1

Тақырып атауы: Небәрі

Академиялық сағат саны: 15

2. 2 Дәріс конспектілері

1-іші модуль

Дәріс-1 Кіріспе . Созылу мен сығылу

Инженерлiк құрылыстар мен мәшиналерді жобалаған кезде олардың жеке бөлiктерiнiң берiктігін қамтамасыз ететін өлшемдерін табудың үлкен маңызы бар. Мұны шешу үшiн жобаланатын құрылыс пен мәшинеге әсер ететiн сыртқы күштердi анықтап, соның әcepiнен конструкция элементтері мен мәшиненің жеке бөлiктерiнде пайда болатын ішкi күштерді анықтау қажет. Конструкцияның бepiктiгi мен қатаңдығын қамтамасыз ету мақсатында объект өлшемдерiн iшкi күштер әсерінен конструкцияда туындайтын кернеулер шамасы материалдардың мүмкіндігінен асып кетпейтiндей етiп таңдау керек.

Iшкi әсердi анықтау, соған сәйкес конструкция пен машиналар білiктерiнiң берiк өлшемiн таңдау үшiн пайдаланылатын тәсiлдер материалдар кедергiсiнiң негiзi болып саналады.

Материалдар механикасы теориялық және тәжірибелік деректерге негiзделедi. Нақты мәселелердi шешкен кезде, есептеу формулалары теориялық әдiспен қорытылады. Ал, материалдың негiзгi механикалық сипаттамалары тәжірибе жүзінде анықталып, теориялық жолмен талданады.

Материалдар механикасында физиканың, математиканың және теориялық механиканың негiзгi заңдылықтары қатынастары кеңінен пайдаланылады.

1 Есептелетін объектілерді ықшамдау

Материалдар механикасында қарастырылатын денелер үш топқа бөлінеді: дененiң бip өлшемi қалған eкi өлшемінен әлдеқайда артық болса, ондай дене сырық деп аталады ұзын өлшем бағыты бойлық, оған перпендикуляр бағыттар көлденең деп аталады, ал сол бағыттарда жүргізілген өстердің аттары бағыттармен аттас болады; егер дененің бір өлшемі (қалыңдығы) басқа өлшемдерінен әлдеқайда аз болса, ондай денелер табақболып табылады; табақтың қалыңдығы басқа өлшемдерінен үздеген есе аз болса, ондай денелер қабық деп аталады. Сырық өci деп оның көлденең қималарының «ауырлық» орталығы арқылы өтетiн сызықты айтады. Негізінен иілу деформациясына төтеп беретін сырызтарды кейде арқалық деп атайды (1б-сурет) . Ферма - геометриялық формасы айтарлықтай өзгермейтін, ұштары топсамен бекітілген деп есептелетін бірнеше сырықтан құрастырылған жүйе. Күш түйіндер орын ауыстырады. Ал, сырықтар бір-біріне қатысты бұрылып, түзуқалпында қалады. 2 - суретте әсер ететін күш пен фермабейнеленген. Ферма түйiндерi мен сырықтар өсінің сырықтардың деформациядан кейiнгi орны үзiк сызықпен көрсетiлген.

Негізінен иілу және бұралу деформацияларына төтеп беретін жүйелерді жақтаулар деп атайды. Жақтауларға әсер ететiн күштер, жалпы жағдайда сырықтардың бойындағы кез келген жазықтықтағы кез келген нүктеге түcyi мүмкiн.

2 Сыртқы күштер және олардың түрлері

Денелерге әсер ететiн сыртқы күштер бiрнеше түрге ажыратылады.

Беттiк күш деп денеге бетi арқылы берiлетiн күштi атайды. Мысалы, арқалықта не плитада жатқан жүк және оған табаны тарапынан болатын қарсы әсер.

Көлемдiк күш деп дененiң көлемiндегі әр iшкi нүктеге түсетiн күштi атайды. Жүйенің салмағы немесе үдемелi қозғалған денеде пайда болатын инерция күштерi бұған мысал бола алады.

Қадалған күш деп дене өлшемiмен салыстырғанда өте аз ауданға түсетiн күштi атайды. Әдетте мұндай күшті нүктеге түскен күш деп есептейдi. Қадалған күш ньютонмен (Н) өлшенедi.

Таралған күш деп дене бетiне немесе бір сызық бойымен таралып түскен күшті айтады (мысалы: үй шатырындағы қар салмағы шатыр ауданына таралып түседі) . Таралған күш қарқындылығымен сипатталады. Күш қарқындылығы деп күштiң аудан немесе ұзындық бiрлiгіне тиесілі шамасын айтады. Ауданға таралған күштiң өлшем бipлiгi Н/м ² , ал сызық бойымен таралған күштікі - Н/м. Қарқындылығы бiрдей таралған күшті біркелкі таралған күш дейдi.

Әсер ететiн уақытына қарай күш тұрақты, үздiксiз, уақытша болып ажыратылады. Мысалы, темiр жолдың көпipгe түсiретiн күшi тұрақты, ал көпiр үстiмен өтетiн поездың салмағы уақытша күш болып табылады.

Әсер ететiн жылдамдығына қарай күш статикалық және динамикалық күштерге ажыратылады.

Статикалық күштiң әсер ету жылдамдығы баяу болады да, үдеуден туындаған күштер шамасы ескерiлмейдi. Динамикалық күштiң әсер ету жылдамдығы айтарлықтай жылдам болғандықтан, бұл жағдайда үдеу және үйкелiс күштерi ескерiлуге тиісті.

3 Серпімді және пластикалық деформациялар туралы түсініктер, болжамдар

Барлық қатты денелер сыртқы күш әсерiнен өзiнiң өлшемдерi мен формаларын өзгертедi деформацияланады. Егер күш бeлгiлi бip шамадан аспаса, деформация күштiң өсуiне пропорционал өзгереді, ал күш әсерiн тоқтатса, дене бастапқы қалпына қайтып келедi. Денелердiң бұл қасиетiн серпiмдiлiк дейдi.

Шамасы айтарлықтай үлкен сыртқы күш әсерiнен дененiң қайтымсыз, сынбай деформациялану қасиетiн пластикалық деп атаймыз.

Күш әсерi тоқталан кезде денелерде деформация жоғалса серпiмдi деформация, ал жоғалмаса пластикалық (қалдық) деформация болып табылады.

Инженерлiк кұрылымдар мен конструкцияларда пайдаланылатын материалдарды деформациялану тұрғысынан екi топқа бөлуге болады: біршама қалдық деформация алғаннан кейiн сынатын пластикалық материалдар (аз көміртекті болат, мыс, алюминий және т. б. ) ; іс жүзінде қалдық деформация алмай сынатын материалдар (шойын, бетон, кiрпiш, дюралюминий және т. б. ) .

Әдетте, пластикалық материалдар созылуға және сығылуға бiрдей қарсыласады, ал морт материалдар сығылуға беріктігі жоғары, бiрақ созылуға беріктігі төмен болып келедi. Материалдың морт немесе пластикалық күйiн анықтау қиын, өйткенi материал әр түрлi себептерге байланысты кейде пластикалық, кейде морттық қасиеттер көрсетуі мүмкiн. Мысалы, аз көмiртектi пластикалық болат төмен температураларда немесе соққы әсерiне ұшырағанда морт болады да, ал морт тастар көлемдiк сығылу әсерiнен пластикалық күйге енедi. Кейбiр морт пластмассалар (мысалы, органикалық шыны) 70 - 80°С температурада пластикалық материалға айналады. Морттыққа ipi, ал пластикалыққа ұсақ түйiршiктi ішкі құрылым тән.

Іс жүзінде пайдаланылатын математикалық қатынастар қарапайым және ыңғайлы болуы үшiн, конструкциялар беріктігін есептеу формулаларын шығару барысында бiрқатар келісімдер мен болжамдар қабылданады. Бұл жағдайда ең маңызды факторлар ғана ескерiлiп, кейбiр шамалар қарастырылмайды. Осылайша қорытылған формулалар іс жүзінде жеткілікті нәтижелер береді.

Алдағы пайымдауларда негізінен денелердi қатты, абсолют серпiмдi және бiртектi, яғни барлық нүктелерде физикалық қасиеттерi бiрдей деп есептеймiз. Сонымен бipre арнайы айтылмаған жағдайларда зерттелетiн дененi изотропты, яғни серпiмдiлік қасиеттерi барлық бағытта бiрдей деп санаймыз. Сонымен қатар дененiң тұтастығы болжамды қабылдаймыз, яғни барлық дене көлемi затпен толтырылған деп санаймыз.

Тәжiрибе жүзiнде дәлелденген, инженерлiк есептеулерде кеңiнен қолданаылатын болжамдардың бipi - Сен-Венан принципi. Бұл принцип бойынша, конструкция элементiне түсiрiлген сыртқы күш әсерiнен жеткiлiктi қашықтықта пайда болатын iшкi күштің таралу заңдылығы сыртқы күштiң тусірілу әдiсiне байланысты емес.

Есептелетін объект және оны есесптеу сүлбесі

Кез келген конструкцияны есептегенде оның маңызды және маңызды емес бөлiктерiн анықтап алу қажет, яғни беріктікке айтарлықтай ықпал етпейтiн факторларды алып тастау керек. Есептердi осылайша ықшамдау есептеу және нақты конструкцияның негізгі сипаттамаларына талдау жасау кезінде көңілді қажетті және маңызды мәселелерге бөлу үшін қажет.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.