Орманды дала зонасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық географиялық ерекшеліктері . . .

Кіріспе: 1. 1 Жер бедері мен геологиялық құрылымы . . .

Кіріспе: 1. 2 Климаттық ерекшеліктері . . .

Кіріспе: 1. 3 Су қорлары . . .

Кіріспе: 1. 4 Топырақ жамылғысы және өсімдігі мен жануарлар дүниесі . . .

Кіріспе: 2 Оңтүстік Қазақстан облысының табиғат зоналары және табиғат зоналарының таралу заңдылықтары

Кіріспе: 2. 1 Табиғат зоналарының физикалық географиялық ерекшеліктері

Кіріспе: 2. 2 Биік таулы аймақтарының табиғат занолары

Кіріспе: 3 Оңтүстік Қазақстанның ландшафтық-экологиялық аудандары және ландшафтарын қорғау мәселелері

Кіріспе: 3. 1 Ландшфат қорғаудың ең жоғарғы формасы қорықтар ұйымдастыру

Кіріспе: 3. 2 Ақсу-жабағылы қорығы

Кіріспе: 3. 3 Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи-территориялық кешендердегі антропогендік өзгеруі

Кіріспе: 3. 4 Табиғи-территориялық кешендердің антропогендік өзгеруі

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе: Пайдаланыған әдебиеттер тізімі

Кіріспе:

Аннотация

Оңтүстік Қазақстан облысы аумағы жағынан үлкен болмаса да өзіне тән ғажап табиғаттына алуан түрлі ландшафтыларды сыйғызған ерекше өңір болып табылады. Аймақтық физикалық географияны оқу барысында табиғатына қарай аудандастыру деп әр өңірдің өзіндік табиғат жағдайының ерекшеліктерін ескеріп, ландшафтылық аймақтарды, зоналық табиғат кешендерін және олардың бөліктерін бөлуді және топтастыруды айтады. Ландшафтылық аймақтар мен зоналық табиғат кешендерін аудандастыру нәтижелері елдің табиғат жағдайлары мен ресурстар кешенін жан-жақты анықтап, табиғат байлықтарының халықшаруашылығында тиімді игерілуін қарастырады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.

Жұмыс компьютерде терілген 75 беттен, 3 кестеден, 11 суреттен, 5 картадан қосымшадан тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 47 дана.

Кіріспе

Жұмыстың көкейтестілігі. Оңтүстік Қазақстан облысы аумағы жағынан үлкен болмаса да өзіне тән ғажап табиғаттына алуан түрлі ландшафтыларды сыйғызған ерекше өңір болып табылады. Аймақтық физикалық географияны оқу барысында табиғатына қарай аудандастыру деп әр өңірдің өзіндік табиғат жағдайының ерекшеліктерін ескеріп, ландшафтылық аймақтарды, зоналық табиғат кешендерін және олардың бөліктерін бөлуді және топтастыруды айтады. Ландшафтылық аймақтар мен зоналық табиғат кешендерін аудандастыру нәтижелері елдің табиғат жағдайлары мен ресурстар кешенін жан-жақты анықтап, табиғат байлықтарының халықшаруашылығында тиімді игерілуін қарастырады. Табиғатына қарай аудандастыруына әр түрлі сатысындағы ландшафт бірліктері жоғарыдан төменге қарай жүйелендіреді. Жоғарыдан төмен қарай аудандастыруда ландшафтылардың ірі бөліктері төменгі сатылы бірлікке бөлшектенсе, төменнен жоғарыға қарай аудандастыруда олардың төменгі сатылары жоғарғы сатылы бірліктерге топтасады. Басқаша айтқанда, ландшафтылардың әрбір ірі бөліктеріне зоналық және азоналық факторлар әсер етеді, сондықтан бұлардың әрекетіне байланысты дамитын ландшафтылық бөлшектену заңдылықтары табиғатына қарай аудандастырудың теориялық негізі болып саналады. Бұлармен бірге географиялық қабықта жер бетінің әр түрлі бөліктерін күрделі бір территориялық жүйеге біріктіретін процестер де (ауа массаларының циркуляциясы, өсімдіктер мен жануарлардың орын ауыстыруы, т. б. ) әрекет етеді. Бұл ландшафтылық аймақтар мен зоналық табиғат кешендері туралы аудандастыруды көруге болады.

Жұмыстың мақсаты. Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық географиялық ерекшелігін қарай отырып табиғат зоналарын зерттеу арқылы жан-жақты ерекшеліктерін және өзгеру бағытын қарастыру беру.

Жұмыстың міндеттері.

Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық-географиялық жағдайын зерттей отырып, экономикалық және әлеуметтік жағдайларын талдау;
Оңтүстік Қазақстан облысының табиғат зоналарының ерекшелігін зерттеу;
Оңтүстік Қазақстан облысының табиғат зоналарын талдау;
Оңтүстік Қазақстан табиғи территориялық кешендері;
Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи территориялық кешендерінің өзгеруін талдау;

Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. Зерттеу барысында төмендегідей жаңа ғылыми нәтижелер алынды:

Облыстың физикалық-географиялық жағдайы негізінде табиғат зоналарының ерекшеліктері талданды;
Облыстың ландшафттық экологиялық жағдайы;
Облыстың қорғауға алынған территориясы және оның қорғауға алынған өсімдіктер мен жануарлар дүниесі қарастырылды.
Табиғи территориялық кешендері талданып олардың өзгеру мімкіндері қарастырылды.

Жұмыстың нысаны - Оңтүстік Қазақстан облысындағы табиғат зоналары және табиғи территориялық кешендері

Жұмыстың практикалық маңызы. Зерттеу барысында жасалған тұжырымдамалар, алынған мәліметтер облыстың ғана емес, Оңтүстік Қазақстанның табиғи ресурстарын тиімді пайдалану және ауылшаруашылығын дұрыс пайдалану барысында және олар жайлы еңбектер жазғанда қажетті материал болып табылады.

Жұмыстың дерек көздері. Дипломдық жұмыста география, статистикалық жылнамасы, бұқаралық ақпарат құралдары, әдебиет бағыттары бойынша жарық көрген әдебиеттер, оқулықтар, оқу құралдары, аудандық және облыстық энциклопедиялар негізгі дерек көздері болды. Сонымен бірге автордың жеке визуальды ғылыми зерттеулер қолданылды.

Жұмыстың құрылымы мен қысқаша сипаттамасы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.

1 Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық географиялық ерекшелігі

1. 1 Жер бедері мен геологиялық құрылымы

Оңтүстік Қазақстан облысы Қазақстан территориясының оңтүстігінде орналасқан. Оңтүстік Қазақстан облысының жер көлемі - 117, 3 мың шақырым.

Оңтүстік Қазақстан облысының шағын ғана аумағын салыстыра қарағанда өзіне астасқан ғажап табиғаттың бояу тақтасын еске салатын алуан түрлі ландшафты сыйғызғанын көресіз. Территорияның басым бөлігі тегіс жазықты келген. Бір жағынан, байсалды қалпындағы атам заманғы дала суреті, сондай-ақ сирек ұшырасатын, әдеттегі өсімдіктер түрлерінен тұратын әсем өрнек. Облыстың бір бөлігінде - тіршілік қуан көрінгенмен де, оның дәл қасында жануарлар үшін таптырмас жұмақ жер тұр.

Облыс 1967 жылы 12 тамызда Ленин орденімен наградталған. Орталығы - Шымкент қаласы (908, 9 мың адам), Шымкент қаласы ертеден келе жатқан қалалардың бірі. Қарастырып отырған территорияның табиғат жағдайлары әр түрлі болып келеді. Мұнда құмды шөлдер мен шөлейттер, адырлы тау бөктері және де таулы жоталар кездеседі. Орналасуы бойынша үш ерекше аймаққа бөлуге болады. Олар: таулы, аласа таулы, және жазықты дала.

Облыс солтүстігінде Бетбақдаламен, оңтүстік-шығысында Шатқал жотасымен, солтүстік-шығысында Мойынқұммен, батысында Қызылордамен, шығысында Қырғыз жотасымен шектеседі. Қаратау қырқаларында бұлақтар мен дала қайнарларының айналасындағы шалғындарда сан ғасырлық мал жайылымына пайдаланылатын жерлер қалыптасқан.

Облыстың таулы ауданы оңтүстігінде Батыс Тянь-Шань жоталарынан, орталығында Қаратаудан, ал оңтүстік-шығысында Талас Алатауының сілемдері болып табылатын Қоржынтау және Өгем жоталары болып табылады.

Өгем жотасы - оңтүстік-батыс бағытта 120 км-ге созылып жатыр, және кескіннің тегістігімен сипаталады. Оның суайрық жоталары әдетте жазық келеді. Көптеген карст шұңқырлары бар. Жекелеген шыңдарының биіктігі -2800-3200 метр биіктікке жетеді. Жотаның құрылысы ассиметриялық, ол түгел дерлік ізбестен тұрады. Жотаның солтүстік-батыс баурайлары көлбеу және ұзын келген. Суайрық жоталары тегіс формаларымен ерекшеленеді. Жотаның суайрық басы солтүстік-шығысқа қарай өзінің жазық пішінін жоғалтып, сүйірленген және тілімденген.

Қаржантау жотасы - Өгем жотасынан батысқа қарай орналасқан. Оның жалпы ұзындығы - 80 км-ге жуық. Жотаның шығыс бөлігін Өгем жотасынан Өгем өзенінің аңғары бөліп жатыр. Батысында Келес өзені орналасқан Келес ойпаты жатыр. Жотаның басты суайрығы оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай созылып жатыр. Баурайлары тік, қысқа келген, көптеген аңғарлармен бөлінген. Жотаның орташа биіктігі 1700-2000 метр. Ең биік нүктесі - Мыңбұлақ, тауының биіктігі-2834 метр.

Қаратау жотасы Талас Алатауының Шоқпас асуы тұсында бөлініп шығып, солтүстік-батысқа қарай 420 км-ге созылып жатыр. Солтүстік-батыс Қаратау мен шығыс Қаратауға бөлінеді. Қаратау жүйесіне негізгі жотамен қатар Боралдайтау, Үлкен Ақтау сияқты оған қатар орналасқан бірнеше жота кіреді. Үлкен және Кіші Қаратау жоталарының ұзындығы-420 км, биіктігі - 1500-1800 м, орта және аласа тауларға жатады. Ең биік нүктесі Бессаз тауы -2176 м. Баурайлары ассиметриялы, солтүстік-шығыс баурайы тік, жартасты, оңтүстік-батыс баурайы көлбеу және тау өзендері мен жылғалар көп шығады.

Оңтүстік Қазақстан облысының басым бөлігі Тұран плитасының құрамына кіреді. Жазық өңірі негізінен кембрийлік, девондық карбондық, жыныстардан (құм, тас, тақтатас) таулы бөлігі төменгі полеозойлық жыныстардан (құм, тас, граниткогаометрат) жотааралық ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне толған [10, 28] .

Батыс Тянь-Шаньда, Қаратауда ерте бор дәуірінде қызыл сарғыш топырақтан құрылған. Сайрам, Ақсу өзендерінің бассейндерінде бор жыныстары таралған.

Бор дәуірінің климаты құрғақ, аридті болып келген. Мұның өзі қызыл топырақтың көп таралғанын көрсетеді. Бор жыныстары Ташкент, Шымкент аудандарында таралған. Төменгі жағы құмды саздармен, жоғарғы қабаты конгломераттармен, шөгінді тау жыныстарымен толтырылған.

Оңтүстік Қазақстан облысы төменгі бор қызғылт түсті құмдармен, саздармен күрделі. Ол 1500 метр тереңдікке дейін барады. Жоғарғы бор теңіздің ізбесті ашық қызыл құмдарымен ерекшеленеді. Ең жоғарғы қабаты қоңыр топырақпен жамылған. Қаратау және Талас Алатауының төменгі силурда және жоғарғы силурда лавалармен ерекшеленеді. (ең жоғарғы қабаты қоңыр топырақпен жамылған) . Талас Алатауында, Қаратауда эффузивті жыныстар аз таралған және үштік дәуір жыныстары құмды сазды болып басталады.

Тянь-Шаньның батыс бөлігінде тектоникаға байланысты мезакайназойлық жыныстар таралған. Бұл негізінен оңтүстікке қарай Сайрам өзені алабында, Қаратау жотасында үштік дәуір жыныстары құмды саздар болып басталады. Орта бөлігі гипс тектес сазбен күрделенген жоғарғы олигоценге жатады.

Жазықты аймақтардың рельефі бір-бірімен ұқсастығымен ерекшеленеді. Олар: құмды, және сазды-құмды шөлдер. Ең үлкені Қызылқұм болып табылады.

Қызылқұм шөлі Сырдария мен Амудария өзендерінің аралығындағы үлкен далалы кеңістікте орналасқан. Оңтүстік Қазақстан облысына оның солтүстік-шығыс бөлігі ғана еніп жатыр (карта -1) .

Пайдалы қазбалары. Облыс қойнауы әр түрлі пайдалы қазбаларға бай: полиметалдар, қоңыр көмір, темір кені, гипс, әктас, оттөзімді саз, кварцты құм қабаттары, мәрмәр, түрлі құрылыс шикізаттары бар. Қарт Қаратау қойнауындағы Ащысай, Мырғалымсай және Байжансай қорғасын-мырыш кеніштері ХХ ғасырдың 40-жылдарынан жұмыс істейді. Боралдайтау, Қаржантау, Күмісті және Жоғарғы Бадам алтын кен көздерінің орны ерекше.

Карта 1 Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық картасы

Облыста республика уран ресурстарының жартысына жуығы орналасқан, олар әлемдегі ең ірі уран кеніштері болып саналады. Ал Иірсу, Сусіңген және Абайыл кеніштерінен титан, хром, марганец және темір кендері өндіріледі.

Облыс аумағында Шу-Сарысу газ-гелий және Сырдария мұнай-газ кен орындары бар. Боралдайдан, Таскөмірсайдан, Келтемашаттан және Ленгер кеніштерінен мезозойлық қоңыр көмір өндіріледі. Облыс аумағындағы Қаратау фосфорит алабына жататын Герес және Үшбас фосфор кен орындары барлаудан өтті. Ал Тәңіртаудың ең батыс сілемі Қаржантау мен Сайрам жоталары өнеркәсіптің көптеген салаларына өте қажетті шикізатқа бай. Кентау қаласына жақын маңда орналасқан Ақсай және Солтүстік доломитті кеніштерінде резина, қағаз, бояулар дайындалады, газ-мұнай бұрғылау жұмыстарында кеңінен пайдаланылатын минералдық шикізат - бариттің ірі ресурстары бар.

Облыстағы құрылыс материалдарының минералды-шикізат базасы әр түрлі цемент, керамзит, кірпіш, шыны және құрылыстық тас өндірістерінің шикізаттары, кұм-тас, минералдық бояулар ретінде қолданылады. Олар: Қазығұрт, Бадам, Састөбе және Түлкібас әктастары, Бағаналы гипсі, Күбірексай минералдық бояулары, Леңгір оттөзімді сазы, Күрішбұлақ кварц құмы, Дарбаза және Қыңырақ бентониттері, Сарытопырақты саздақтардың ірілі-ұсақгы ресурстары мен құмтастардың табиғи қоспалары көп кездеседі [1] .

1. 2 Климаттық ерекшеліктері

Оңтүстік Қазақстан облысы материкке тереңірек кіріп орналасқан, және де ірі су обьектілерінен алшақ орналасқан. Қарастырылып отырған территорияның климаты сол себептен шұғыл-континентальды және құрғақ. Мұнда басымырақ болып келетін ашық және құрғақ ауа райы қыс мезгілінде азия антициклоны әрекетіне байланысты болады. Биік таулардың оңтүстікте көлбеу жатуы, ал солтүстігінде таулардың аласалығы суық ауның еркін кіруіне әсер етеді. Климатқа географиялық ендіктің де әсері мол.

Климаттың шұғыл континентті болуы, температураның тез өзгеруіне әкеліп соғады. Күн мен түнгі, қыс пен жазғы ауа-райлары әр түрлі болып келеді. Жаз айлары жылы болып келеді және солтүстік аудандарда 8 айға созылады. Барлық жерінде ыстық болып, құрғақ әрі ұзақ тұрады. Шілде айы температурасы +21°С - +29С°. Абсолютті ыстық +47 ° Шардарада тіркелген. Қыс айы қысқа, жиі-жиі жылы болып тұрады. Ең суық айы - қаңтар, Солтүстікте орташа температура -15°С және -11, 5°С оңтүстігінде. Абсолютті суық Созақта -41°С тіркелген.

Климаттың айрықша өзгешелігі, құрғақшылық болып табылады. Жылдық жауын-шашын тегіс жерлерінде 130-150 мм, таулы аймақтарда 400-600 мм, тау аудандарда 700 мм-ге дейін жетеді. Жауын-шашын жыл бойы біркелкі емес, негізінен көктем және күз айларында көбірек жауады. Қар қалыңдығы жұқа және бірқалыпты емес. Қардың орташа қалыңдығы 20-40 см, және ол екі айдан бес айға дейін жатады. Қазақстанның оңтүстігінде, мысалы, Шымкентте 246 мм, жылы айларды 177-212 мм түседі. Циклондық әрекет тауда

Карта 2 Оңтүстік Қазақстан облысының климаттық картасы

өте сирек. Жаз айларында шөлді аудандарда 2216 мм -ге дейін жауын түседі. Кейбір жылдары жауын жаумай да кетеді, тіпті 3-4 айға дейін қар жамылғысы 10-15 еліден аспайды. Еруі наурыз айында басталады. Сондықтан да бұл облыста қар тоқтату қарқынды түрде жүреді.

Күн радиациясы 5-7 айға дейін жақсы түседі. Бұлттылық солтүстік аудандармен салыстырғанда 1, 5 есе аз. Облыста оңтүстік және солтүстік-батыс желі көп тұрады. Желдің орташа жылдамдығы 1, 9-3, 9 м/сек. Желдің қатты тұратын аймағы - Ақсұрам, онда желдің жылдамдығы 5, 1 м/сек. Шақпақ желі мен Арыстанды-Қарабас атақты желдер болып есептеледі.

Ылғалдылығына қарай облыс 3 аймаққа бөлінеді. Өте құрғақты (0, 1-0, 3), құрғақ таулы, биіктігі 1000 метр (0, 3-0, 5) және таулы, биіктігі 1000 метрден жоғары (0, 5-тен жоғары) . Оңтүстік Қазақстан Орта Азиялық субтропикалық зонамен шекаралас, күн горизонтта тұрғандықтан радиациялау балансы жақсы, солтүстік республикалармен салыстырғанда суық ауа массалары оңтүстікке жылжыған сайын жылына бастайды. Сондықтан бұл жерде күшті аяздар сирек болады.

Ыстық климат Оңтүстік Қазақстанның жазықтарында құрғақ болады. Бұл жағдай ауа температурасының ылғалдылығын анықтау барысында солтүстіктен Оңтүстік Қазақстанға қарай өзгереді. Қыста басқаша, Оңтүстік Қазақстанда ауаның абсолюттік ылғалдылығы жоғары, солтүстікке қарағанда. Бұл Оңтүстік Қазақстанның жылы қысымымен анықталады.

Облыс аумағының географиялық орнына (яғни атмосфераның ылғалдылықтың негізгі көзі мұхиттардан тым шалғай орналасуына) және жер бедерінің сипатына байланысты қуаң континенттік климат қалыптасқан.

Мұнда күндізгі және түнгі, қысқы және жазғы температуралар шұғыл ауытқып отырады. Жазы ұзақ, облыс түстігінде 8 айға дейін созылады. Қысы жылы: ең суық ай - қаңтардың орташа температурасы -2 -9°С. Ең суық кезең Созақта тіркелген (-41°С) . Жазы ыстық: шілде айының орташа температурасы 20-30°С. Ең ыстық кезең Шардарада (47°С) тіркелген. Вегетация кезеңі 230-320 тәулікке созылады.

Шөлді аудандарда жылдық жауын-шашын мөлшері 100-170 мм, тау етектерінде 300-450 мм, ал биік тауларда 1000 мм-ге дейін құбылады. Жауын-шашын негізінен көктем мен күз айларында болады. Қар жамылғысының орташа қалыңдығы 20-40 см аралығында, жазықта 2 айға, тауларда 5 айға дейін жатады. Қар қарашаның соңы, желтоқсанның басында түсіп, наурыз айында ери бастайды [10] .

Су қорлары

Облыстың су қорларын ірілі-ұсақты 127 өзен (жалпы ұзындығы 5 мың шақырымдай), 34 көл (көлемі 110 млн. тек-ше метр), 30 бөген (көлемі 6 млрд. текше метр), 29 пайдаланылатын жер асты сулары және 5 минералды су көздері құрайды. Жалпы облыс аумағына жылына орташа есеппен 37 млрд. текше метрге жуық су келіп, осыншама мөлшерде су кетіп отырады.

Облыстағы ең ірі және ұзын өзен-Сырдария өзені басқа мемлекеттерден басталып, Қызылорда облысы арқылы Арал теңізіне құяды. Облыс аумағындағы Сырдария өзенінің негізгі саласы Арыс өзені (378 км), ол Алатау мұздықтарынан басталып, жол-жөнекей Боралдай (130 км), Ақсу (133 км), Машат (60 км), т. б. көптеген өзен суларымен толығады. Маңызды да ірі өзендер қатарына Келес (102 км), Бадам (145 км) өзендерін жатқызуға болады.

Облыстағы ең үлкен суқойма - Шардара бөгені 1965 жылы пайдалануға берілген, су сыйымдылығы 5, 2 млрд. текше метр, су өткізу мөлшері 200 м ³ /с. Одан су алатын Қызылқұм (106 км), Шардара (10 км) каналдары арқылы 71, 5 мың гектар егістік жер суландырылады. Бөген суқоймасының сыйымдылығы 37 млн текше метр, ол Бөген, Арыс өзендерінің суларымен толығып отырады.

Облыстағы 500 мың гектардан астам суармалы жерлерді игеру үшін 14336 шақырым су арналары, 4743 км су кашыртқылары және 1900 дана тік дренажды ұңғышалар, 61 мыңнан астам гидротехникалық ғимараттар жұмыс істейді.

Облыс аумағындағы көлдер ауыл шаруашылығымен бірге басқа да мақсаттарға пайдаланылады. Шошқакөлде (көлемі 8, 6 млн. м ³ ) аң ауланады, Сарыкөлден (10, 2 м ³ ) балық ауланады, Қызылкөл суының (5, 9 м ³ ) ем үшін пайдасы зор.

Облыстағы жерасты суларының қоры ретінде Бадам-Сайрам, Мырғалымсай, Талас-Ақсу, Иқансу, Бөген жерасты су көздерін атауға болады, Шу-Сарысу артезиан алабының су қоры 260 млн. текше метрден асады, минералды сулар Сарыағаш, Манкент шипажайлары мен Темірлан ауылдарында арнайы рұқсатпен пайдалануға берілген.

Өзендері облыс аумағындағы гидрографиялық желінің жиілігі біркелкі емес. Өзендер негізінен аймақтың таулы бөлігінен бастау алады. Жалпы облыс өзендері Сырдария және Шу өзен алаптарына жатады. Сырдария өзені республикадан тыс жердегі Орталық Тянь-Шань тауларынан бастау алып, негізінен, қар және мұз суларымен толығып отырады. Сырдария өзенінің облыстағы негізгі саласы - Арыс, Жиделі, Бесарық, Ермексу, Қарашық, Арыстанды жене Шаян өзендері басталады. .

Облыстың қиыр солтүстігі Бетпакдаланың батысында Шу және Сарысу өзендерінің төменгі ағысын қамтиды.

Көлдері. Негізінен Сырдария, Шу өзендерінің сағаларында орналасқан. Олар тасыған өзен суларымен, ал ұсақ көлдер жер асты суларымен толығады. Облыс аумағында 43 көл бар, олардың жалпы ауданы 25, 94 мың га. Облыстың солтүстік аймағында Шу өзенінің төменгі ағысында Ақжайық, Қарқын тұзды көлдері, Құмкент елді мекені жанында тұйық жер асты суымен қоректенетін Қызылкөл жатыр.

Қаратау жотасының оңтүстік беткейлерінен бастау алатын Байылдыр, Хантағы, Иқансу, Көкқиясай өзендері Қарашық, Қалдыкөл, Шүйнек көлдеріне құяды.

Сырдария өзенінің аңғарында Тұдық, Сарыкөл, Балтакөл, Көккөл, т. б. ірілі-ұсақты көлдер көп кездеседі. Бұл көлдердің көпшілігі ащы, тұзды.

Облыстағы су желісінің бір ерекшелігі: тақырларда жауын-шашын суларынан түзілетін көлшіктер мен көлдер пайда болып, кейінірек кеуіп кетеді.

Сонымен қатар облыстағы 22 жасанды су қоймаларының жалпы көлемі 98 мың өзені, ол Талас Алатауы мен Өгем тау жоталарының беткейлерінен басталады. 1961 жылы Арыс - Түркістан каналы іске қосылғаннан кейін оның төменгі ағысындағы су өтімі 52, 8-ден 31 м ³ /с-қа азайды.

Бұдан басқа Бөген, Келес, Бадам, Боралдай, Ақсу өзендері бар. Олардың жалпы ұзындығы 3745 км. Сондай-ақ Қаратау жоталарынан астам гектар жерді алып жатыр. Оларға Бадам, Бөген, Шардара, Қапшағай, т. б. бөгендер жатады.

Жер асты сулары. Облыста шамамен тәуліктік ресурсы 3000 м ³ /тәулік болатын 30-дан астам жер асты суларының көздері белгілі. Ішуге жарамды сулардың болжамдық ресурсы тәулігіне 4000 м ³ -тан астам мөлшерге бағаланады.

Облыста Арал, Сырдария және Ташкент (солтүстік жақ бөлігі) ойыстарынан тұратын Сырдария артезиан алабы барланған.

Сырдария және Келес ойысы аумақтарының палеоген жер қыртыстарында, ойыстың шеткі бөлігінде 90 - 170 м, ортаңғы бөлігінде 1100 - 1200 м терендікте жататын сульфатхлоридті натрийлік суларының кездері табылған. Су көзінің тәуліктік қор мөлшері 10 - 15 және 165 м ³ аралығында. Минералдануы 2 - 12 г/дм ³ . Жоғарғы бор дәуірі жер қыртыстарында бұл сулар Сырдария ойпаңының оңтүстік-батысында көптеп кездеседі және 170 -600 м терендікте жатады. Судың температурасы 20-40°С.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.