ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР ЖУРНАЛИСТИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
Мазмұны:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Негізгі бөлім
1. ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ АҚПАРАТ НАРЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ ЖӘНЕ
ОНЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдар қызметінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1.2 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи
сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ МЕН
ЖАСӨСПІРІМДЕР ЖУРНАЛИСТИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
2.1 Қазақ тіліндегі жасөспірімдер басылымдарының ерекшелігі мен даму
үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
2.2 Қазақстандағы жасөспірімдер журналистикасының мәселенамасы және жас
оқырман
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .33
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .46
СІЛТЕМЕЛЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..47
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..48
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...49
КІРІСПЕ
Журналистика – әлемдік мәдениеттің және қоғамдық қозғалыстың бір
бөлігі, өркениеттің маңызды көріністерінің бірі. Журналистиканың маңызы күн
санап артып келеді. Бүгінгі күні журналистика мықты идеологиялық күшке
айналды. Журналистиканың президенттерінің сайлануына, қоғамдық ойдың
қалыптасуына ықпал ететінін, тіпті экономиканың дамуына әсер ететінін де
жоққа шығаруға болмайды. Өзі мәдениеттің бір бөлшегі бола отыра, рухани
және материалдық мәдениетке ықпалы жоғары. Журналистика қашан да болсын
қоғамның айнасы, тілі мен көзі болатын. Оның қоғамға, жас ұрпаққа әкелетін
пайдасы орасан зор. Осы тұрғыда журналистиканың тәрбиелік, ағартушылық
қызметтері ел болашағы - жасөспірімдер мен балалар үшін ерекше маңызды.
Бұқаралық ақпарат құралдары дұрыс таптаурындарды құрастыру арқылы,
жасөспірімдердің мәдени, рухани, діни білімін, танымын арттырып, дамытады.
Бұл мәселе жалпы адамзаттық құндылықтар қатарына жатады, және әлемдік
журналистикада көрініс табады.
Бітіру жұмысының өзектілігі. Бүгінгі таңда әлем журналистикасы зор
қарқынмен дамумен қатар жаһанданудың көшінен де қалыспай БАҚ-тың жаңа
түрлерін, соңғы үрдістерін қалыптастырып келеді. Жаңа бағытқа қазақ
журналистикасы да батыл қадам жасауда. Жас буынға дұрыс өмірлік бағдар
беретін жасөспірімдерге арналған журналистика – әлемдегі танымал әрі өте
қажетті үрдіс. Жасөспірімдерді балалардан бөлек сегмент ретінде қарастыру,
адамның маңызды тұлғалық қалыптасу кезеңіне, яғни жасөспірімдік жастағы
ерекшеліктер мен талғамдарды ескере отыра, тиімді ықпал ету, тәрбие беру
және ағарту қызметтерін сәтті және өнімді орындауға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманауи технологиялар, интернет пен телевизияның мерзімді
баспасөзге жеңіл әрі жылтыр стильмен әсер еткен замамында, білімді,
мәдениетті, тұлғалық ерекшелігі бар, иманды, болашақты ойлайтын ұрпақ
тәрбиелеу қиынға түсті. Журналистиканың ағартушылық және тәрбиелік қызметі,
отбасы, ұстаз, қоғам тәрбиесінің ықпалын ығыстыра бастады. Журналистика
құралы - сөз, оның беделі - шексіз. Өркениетті жастарды өсіруге зор
мүмкіншілігі бар заманда, бүгінгі күннің жасөспірімдерге арналған
басылымдарын зерттеу, олардың қызметінің ерекшелігін, жеткіншектерге
ұсынатын ақпарат сипатын анықтау – ұлт болашағы үшін маңызды мәселе.
Зерттеу нысаны. Шетелдегі және Қазақстандағы жасөспірімдерге арналған
басылымдар. Жасөспірімдерге арналған басылымдарың сипаты мен типологиялық
ерекшеліктері. Қазақстандағы жас оқырмандардың аздығы мәселесі.
Қазақстандағы жасөсіпірімдерге арналған қазақ тіліндегі журналдар санының
жетіспеушілігі.
Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеттері.
Жасөспірімдерге арналған журналистиканы балалар журналистикасынан бөлек
қарастыру маңызы мен қажеттілігін анықтау. Шетелдегі жасөспірімдерге
арналған басылымдарың сипатын, қалыптасуы мен даму жолдарын, өзгеру
үрдісін айқындап, жеткіншектерге ықпалын зерттеу. Сонымен қатар,
жасөспірімдер журналистикасының жалпы, журналистиканың тәуелсіз саласы
ретіндегі әлемдік деңгейіне талдау жасау. Қазақстандағы жасөспірімдерге
арналған басылымдарды зерттеп, талдап, олардың ерекшелігін анықтау.
Отандық журналистиканың арнайы жасөспірімдерге арналған басылымдарда
мұқтаждығын айқындау. Қазақстандағы жас оқырмандардың мәселелерін
зерттеп, шешу жолдарын ұйымдастыру.
Зертеудің ғылыми жаңалығы. Жасөспірімдерге арналған басылымдар,
олардың жасөспірімдерге әсері мен атқаратын қызметтері тұңғыш рет
айтылады. Ақпарат нарығындағы жасөспірімдер журналистикасының маңызы мен
қажеттілігі тұңғыш рет ғылыми айналымға түсіріліп отыр. Қазақстандағы
қазақ тіліндегі жасөспірімдерге арналған басылымдардың таралымының
аздығының себептері мен жасөспірімдердің мерзімді баспасөз оқу-оқымауы
мәселелері алғаш рет анықталуда. Сонымен қатар Қазақстандағы
жасөспірімдерге арналған басылымдардың бүгінгі кес келбетіне баға
беріледі.
Жұмыстың зерттеу әдістері. Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндетіне
сай сипаттамалы, салыстырмалы, статистикалық есептеу, жаппай іріктеп алу,
талдау тәсілдері қолданылды.
Бітіру жұмысының құрылымы – Бітіру жұмысы кіріспеден, қорытындыдан,
сілтемелерден, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымша
материалдардан тұрады.
Бірінші тарауда жасөспірімдерге арналған басылымдардың ақпарат
нарығындағы орны және оның қызметтері талданады. Кейін, шетелдік
жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи сипатына
тоқталамын.
Екінші тарауда Қазақстандағы жасөспірімдерге арналған басылымдардың
ерекшелігі мен жасөспірімдер журналистикасының ерекшелігі анықталады.
Қазақстандағы жасөспірімдер журналистикасының мәселенамасы және жас
оқырман мәселелері сөз етіледі.
1. ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ АҚПАРАТ НАРЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ
ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
1. Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдар қызметінің ерекшеліктері
Журналистика – әлем мәдениетінің ажырамас бір бөлігі әрі құндылығы
болумен қатар саясаттың және жалпы шығармашылықтың ерекше бір құбылысы. Оны
қазіргі өркениеттік мәдениеттің орны бөлек көрінісі ретінде
қарастыратынымыз да сондықтан.Журналистиканың қоғамда атқаратын қызметі,
маңыздылығы үнемі артып, кең етек жайып келеді. БАҚ хабарлары мен
туындыларының идеологиялық күшті қаруға айналғаны да бүгінде әлде қашан
мойындалған шындық. Журналистика халықтың ой-санасына, қоғамдық
психологияға ықпал ету жолмен саяси құрылымға, әлеуметтік-экономикалық
дамуға әсер ететін халге жеткен. Ерекше мәдени көрініс ретінде журналистика
рухани және материалдық құндылықтардың дамуына оң ықпал етіп, адамзат
өркениетіне баға жетпес үлес қосып келеді.
Жаңа буын журналистерінің міндетті түрде игеруге тиіс шығармашылық
әдістемесі тұрпатындағы пәндерді зерттеу барысында бүкіләлімдік баспасөз
бен ақпарат құралдарының жүздеген жылдық бай тәжірибелерінен үйренулеріне
мүмкіндік туады және журналистика дамуының заңдылықтарын, тенденциясын
тануға жетелейді. Дәл осындай мағлұматсыз журналистика саласының қазіргі
жаңдайын, оның стратегиясын, даму ерекшеліктерін толық түсінудің өзі мүмкін
емес. Бүгінгі таңда әлем журналистикасы зор қарқынмен дамумен қатар
жаһанданудың көшінен де қалыспай БАҚ-тың жаңа түрлерін, соңғы үрдістерін
қалыптастырып келеді. Жаңа бағытқа қазақ журналистикасы да батыл қадам
жасауға тиіс.
Жасөспірімдерге 12 және 18 жас аралықтарындағы жоғары сынып оқушылар
мен төменгі курс студенттер тобын жатқызамыз.
Жасөспірімдер аудиториясы – өзіндік ерекшеліктерге толы сегмент. Әйгілі
брендертермен тез қызығатын, жарқын және әдемі ұсынылған нәрселерге жеңіл
тартылатын қоғамның ең осал бөлігі. Жасөспірімдердің басқа мақсаттық
аудиториялармен салыстырғанда сатып алу қабілеті төмен болып келеді. Егер
ересек адамды қызықтыратын мәселелер мен тақырыптар 25,35,45 жасында
бірегей болса, жасөспірімдердің талғамы әрдайым өзгеріп, түрленіп тұрады.
Жеткіншектер қоршаған ортадан өздерін жыныстық, жастық, талғамдық
айырмашылықтар бойынша айқын өзгешелейді.
Баспагерлер мен психологтар жасөспірімдерді мақсатты аудитория ретінде
екі топқа бөліп қарастырады. Біріншісі – 12-16 жас аралықтағы орта және
жоғары сынып мектеп оқушылары, екінші топ – 16-18 жастағы жоғары сынып
оқушылары мен төменгі курс студенттер. Әр топтың өзіне тән ерекшеліктері
бар.
Бірінші сегментке кіретін жасөспірімдерде тұлғалық негіздің, өмірлік
талғамдардың қалыптасуы, өзін қоршаған ортамен салыстыру, болашақ өмірлік
серіктестің идеалды портретін құру кезеңі, пікір қайшылығы мен ақ пен
қараның қақтығысу кезіңі өтеді.Осыны ескере отырып, күрделі дамып келе
жатқан механизмді қызықтыра білу, тыңдата білу - жалпы бұқаралық ақпарат
құралдарының тәрбие процесінің маңызды элементі. Екінші топ өкілдерін
қоғамның қалыптасқан ұстанымдарымен қақтығысу, құндылықтарды қайта бағалау,
дарашылықтың құрылуы және бар ғаламға жеке эгоцентризм негізінде қарсы шығу
ерекшелейді. Сонымен қоса екінші сегмент, жасөспірімдерге арналған
басылымдардан жастарға арналған басылымдарға көшу шекарасында қалыптасқан
пікір қайшылығымен бетпе бет кездеседі.
Жасөспірімдік жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы, негізгі адамшылық,
әлеуметтік бағдары, дүниетанымы, өзіне және қоршаған ортаға деген қарым-
қатынасының негізі салынады. Дәл осы кезде жеткіншектер сыртан келген кез
келген ықпалға тартылады. Әуелде, жан ұя ықпалы, содан кейін мектеп,
құрбыларының әсері, және қазіргі кезде жасөспірімдердің дамуына басқалардан
артық болмаса кем емес дәрежеде ықпал ететін бұқаралық ақпарат құралдары.
Жасөспірімдерге арналған басылымдар ақпараттық, мәдени-танымдық,
ағартушылық, әлеуметтік-тәрбиелік сонымен қоса көңіл көтеру қызметін
атқарады.
Көп жыл білім алудың нәтижесінде мектептегі оқуға әуелде кітап пен
оқулық қажет, ал журнал мен газет тек көңіл көтеру үшін қажет деген
таптаурын қалыптасқан. Қазіргі кезде ғана, барлық жастағы адамдар мен кез
келген қызметке арналған түрлі ақпараттың жоқтығынан, мектептерде білім
беру бағдарламалар аясында бұқаралық ақпарат құралдарын маңызды ақпарат
көзі ретінде қабылдай бастады.
Жасөспірімдер – ішінде орасан зор қуат тұйықталған қоғамның бөлшегі.
Сол қуатты дұрыс бағыттауды, тиімді қолдануды үйрету жасөспірімдерге
арналған басылымдардың басты міндеті. Бұқаралық ақпарат құралдарының
жеткіншекке әсер ету мүмкіндігі орасан зор. Кез келген жасөспірім бұқаралық
ақпарат құралдарын еріксіз үлгі алатын тұғырнама ретінде қабылдайды. Яғни,
оның ойы бойынша, бұқараға көрсетілетін, немесе басылымдарда жариялынатын
ақпараттың барлығы белгілі бір сүзгіден өткен қабылдауға дайын өнім. Бірақ,
тәжірибе көрсеткендей БАҚ жариялынатын ақпараттың жартысынан көбі
жасөспірімдерге ұсынуға лайықсыз. Сол кезде, жасөсіпірмдерге оқуға не
беруге болады деген сұрақ туындайды. Әрине бұл сұраққа логикалық жауап
келеді, жасөспірімдерге арналған басылымдар. Жас ұрпаққа тәрбие де беріп,
ағарту қызметін атқаратын газет пен журналдар. Бірақ, бәрі біз ойлағандай
болған жоқ. Жасөспірімдерге арналған басылымдардың көпшілігі жеткіншекке өз
пайдасын алып келмей, керісінше, зиянын тигізді. Ол үрдіс батыстан келген
ақпараттық соғыстың нәтижелері. Жас буынды ең алдымен ата анасы
тәрбиелейді. Одан кейін достары мен қоғам әсер етеді.Ал ең соңғы кезең
ретінде бұқаралық ақпарат құралдары болып табылады. Сонда, қарасақ,
тәрбиелі де мәдениетті, білімді де иманды баланың орнына, қазіргі
басылымдар сән мен ақшаға құмар ұрпақты өсіріп жатыр.
Қазіргі кезде дүние жүзі бойынша жасөспірімдер ақпарат нарығын бизнеске
айналдыру үрдісі жүріп жатыр. Оны біз шоу бизнес, сән, сұлулық әлемдерінің
жаңалықтарын тарататын жеңіл глянецтерге қарап нық айта аламыз.
Жасөспірімдерге арналған басылымдар – ақпарат құралдарының ең танымал
және бұқаралық түрі. Жеткіншектер қазіргі басылымдарды сүйікті көңіл көтеру
және бос уақытын өткізу құралы ретінде қабылдайды. Жасөспірімдерге арналған
басылымдардың қол жетімді және тиімді бағамен сатылуы, ақпараттың
қабылдауға жеңіл әрі түсінікті берілуі бұқаралық ақпарат құралын жастар
арасында жеткілікті дәрежеде танымал етті.
1.2 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи
сипаты
Қоғамдық ерекше институт болып қалыптасқан журналистика саласы ХІХ
ғасырдың соңы, ХХ ғасырдың басында рухани әлемде өз орнын тауып,
оқырмандардың көз қуанышына айналды. Мұның өзі баспасөздің толық мәнінде
ақпараттық құралға айналғандығының шынайы көрініс болатын. Оған ықпал еткен
белгілі фактоорлардың болғанын да атап айтқан жөн. Ең бастысы, материалдық
өндірістің потенциалы артты. Сонымен бірге нарықтық экономика
қатынастарының нәтижесінде қоғам өмірінде пайда болған өзгерістердің
әсерлері көп еді. Осы тұста машина өндірісі қарқынды дамыды. Тауар
айналымының жетілдіруі, қажеттілік пен сұраныстың өсуі еңбек өнімілігін
арттыра түсті. Жалпы ХІХ ғасырдың соңына қарай өндірісі дамыған елдердегі
тұрғындардың әлеуметтік жағдайлары жақсарып, төлемдік қабілеттері артқаны
белгілі. Қоғамдағы төменгі топтардың өзі еңбекақыларының белгілі бір
бөлігін көңіл көтеруге, рухани қажеттіліктерін қанағаттандырушы үшін мәдени
құндылықтарға жұмсауға мүмкіндік тапқан. Апталық жұмыс мерзімінің алты
күнге көшіріліп, қысқартылуы олардың тұрмыстық және мәдени сұраныстарын,
жаңаша бағытқа бұрды. Олар демалыс күні, бос уақыттарында газет, журнал
оқуға даңдылана бастады. Осылайша сол кезеңде тұрғындардың көп бөлігін
құраған әлеуметтік төменгі топтардан шыққан оқырмандар есебінен газет
таралымын өсірудің жаңа мүмкіндігі туды.
АҚШ пен Батыс Еуропа елдерінде зор қарқынмен дамыған өндірістік процесс
халықты жаппай сауаттандыру, ағарту ісіне тартты. Осы мақсатпен
жалпыхалықтық бастауыш мектеп білімін алу, машина техниканы меңгерген
жұмысшылардың жаңа буынын даярлау қажеттілігі туған. Оның мысалы ретінде
1870 жылы Англияда Мектеп туралы заңның бекітілгенін атап айтуға болады.
Бұрын-сонды баспасөз саласына назар аудармаған тұрғындардың жаңа легі
келіп, оқырмандар қатарына қосылуы газеттердің таралымын өсіріп қана қойған
жоқ, оның жарияланымдық саясатына да өзгерістер әкелді. Жұмысшылар кәсіп
одақтар мен өзге қозғалыстарға жұмылдырылды. Осы арқылы жұмысшылардың саяси
оқиғаларға, мерзімді баспасөздің мазмұнына деген қызығушылықтары арта
түскен. Азаматтардың демократиялық құқықтары үшін басталған күрес сол
тұстағы өркениетті ердерде жалпыхалытық сайлау туралы декларацияны
жариялауға дейін жеткізгені мәлім. Сайлаудың нәтижесіне тікелей әсер ете
алатын ықпалды топтар – электорат пайда болды. Мұның өзі саясаттағы және
экономика саласындағы жоғары элите үшін элкторатқа ықпал ету мүдделілікті
тудырып, ол үшін баспасөз бен ақпарат құралдарын пайдалану қажеттілікті
талап ете бастады. Осылайша баспасөз баршаға ортақ сұранысты өмірге әкелді.
Жалпыға ортақ ұлттық деңгейдегі нарықтық қалыптасуы тауар мен қызмет аясын
кеңейтумен қатар жарнаманы қолдану қажеттілігін тудырды. Жарнама бизнесін
өрістетуге зор ықпал еткен тағы бір елеулі фактор – ХІХ ғасырдың екінші
жартысында қаржы, өнеркәсіптік топтар мен сауда фирмаларының өзара
бәсекелестерінің қыза түсуі болатын. Баспасөз жарнама арқылы тауар мен
қызметті нақты тұтынушыға дәлме дәл жеткізетін сенімді арнаға айналды.
Осылайша ХІХ ғасырдың соңғы 25 жылында мерзімді баспасөз редакцияларына
келіп түсетін хабарландыру, жарнама материалдарының топпасыз тасқыны пайда
болды. Жарнама қызметінің кең етек алуы газеттердің көлемін ұлғайтты және
оны көп бетпен шығаруға болатын жаңа мүмкіндікке қол жеткізді. Бұрын небары
төрт-ақ бетпен шығарылып келген газеттер ХХ ғасырдың басында АҚШ-та жүз
беттік болып күрт ұлғайды. Осы кезде Англияның ірі газеттерінің көлемі 2
бет болатын. Сондай-ақ мерзімді баспасөз таралымы жағынан да бұрын-соңды
болмаған ірі өсімге ие болды. Екі ғасыр тоғысында ірі газеттердің
таралымдары жүз-мыңдаған даналармен айналатын болды.Осы кезеңде АҚШ-та 2000-
ға жуық күнделікті газет шығарылған. Бұл сан Германияда 7000-д құраған
екен. 1910 жылы АҚШ-тағы күнделікті газеттің саны 2600-ге жетті (Беспалова
А.Г. и др. Истории мировой журналистики. Ростов-на-Дону. 2000. С. 135). Бұл
сол тұста әлемдегі ең жоғары көрсеткіш еді. Алайда, кейін белгілі
себептермен бұл сан азая түсті. Келесі 20 жылда ел тұрғындарының саны 30
миллионға көбейді. Өркениеттің нәтижесінде ірі және орташа қалалардың саны
екі есеге ұлғайды.
Ғасырлар тоғысында ірі корпорациялар пайда болып, дамуының нәтижесінде
экономикада ғана емес жалпы қоғамдық-саяси өмірде елеулі өзгерістер орын
алды. Бірінің ізін бірі басқан реформалардың толассыз толқыны қатардағы
еуропалықтар мен американдықтардыі көбісінің жүйкесін тоздырып, табанды
қарсылықтарына да тап болып жатты. Ұлттық экономиканың бұтін бір саласын
бақылайтын ірі бірлестіктер мен олигархиялық топтардың пайда болуы еркін
бәсеке мүмкіндіктерінің шектелуіне мәжбүрлік тудырды. Аталған ірі
олигархтар мен қаржылық топтардың арасында заң бұзушылықтар, тұтынушыларды
алдап-арбау, мемлекет пен үкімет шенеуніктерінің ауыздарын пармен ұрып,
сатып алу секілді келеңсіздіктер қылаң бере бастаған. Дәл осы бір аумалы-
текпелі заманда АҚШ журналистикасында қоғамға қауіп төндіретін жат
көріністер мен сыбайластық жемқорлық оқиаларына қарсы күрес басталды.
Қоғамдағы келеңсіздіктердің себеп-салдарын тереңдеп зерттеп, оған халықтың
назарын аударуды көздейтін журналистиканың жаңа бір ағымы пайда болды.
Зиянды әрі жат көріністерді әшкерлеудегі негізгі мақсат – оның шынайы бер-
пердесін ашу, себеп-салдарын түсіндіру, реофррманы дұрыс арнаға бұру және
жемқорлық, алдап-арбаушылық бетімен кетушілік , билікті асыра
пайдаланушылықты ауыздықтауға ықпал ету еді. Осы әрекеті арқылы олар шынайы
реформаның негізін қалады деп есептеді.
Барлық дағдарыстың отаны Америка құрама штаттарында 1990 -2000 он
жылдық ішінде жасөспірімдерге арналған басылымдар саны 3 есе өсті. Бұл
жасөспірімдердің белсенді сегмент ретінде өсуі мен көбеюінің, саяси
білімділігінің артуына алып келді.
1990 жылдардың соңында Seventeen, Y.M., Teen журналдары
жасқспірімдерге арналған басылымдар арасында 6,3 миилион оқырмандары бар ең
үздік үш басылым атанды. 1998 жылдарда Elle girl, Teen Vogue, Cosmo
girl тәріздес есейген басылымдарың сіңілісі ретінде пайда болған
кросоввер журналдар ақпарат нарығында үлкен бәсекелестік білдіріп, өзіндік
реформа жасады. Жасөспірімдерге арналған бұқаралық ақпарат құралдары
нарығында ерекше орынды иеленуден қалған Teen журналының тираж саны
құлап, ал Seventeen және Y.M. журнаалдары өзінің мақсаттық аудиториясын
жасөспірімдерден 17 жас және одан жоғары жастарға ауыстыруға мәжбүр болды.
1940 жылы Seventeen журналының ақпарат нарығындағы дебютынан кейін,
жасөспірімдерге арналған басылымдар үздік салалық басылымдар жанрына
айналды. 1990 жылдардың соңында жасөспірімдерге арналған басылымдар нарығын
жүздеген жаңа атаулар мен есімдер жарып, 12-19 жас аралығындағы
жасөспірімдер нарығы 175 млрд доллар айналымымен ең ірі қаржы алаңдарына
айналды.
Бәсекеге қабілетті, заманға сай, жаңа, жарқын, қызықты тақырыптары мен
идеяларымен жасөспірімдерді жаулай бастаған көптеген сапалы бұқаралық
ақпарат құралдары бұл саланы тиімді бизнеске айналдырды. Бұқаралық ақпарат
құралдары арасында жасөспірімдерге арналған заттар мен қызметтерді
жарнамалауда басылымдар бірінші орында болды. Ер балаларға арналған
басылымдардың тақырып аясы спорт аясынан кеңейіп, қыздарға арналған
басылымдар қыз келіншектер мен әйелдерге арналған интернет сайттар мне
басылымдардан көңілдерін өздеріне аударды. Басылымдар жасөспірімдердің
өмірін, талғамын жаңа тенденцияға бұрып, өзгертеміз деген ұранмен
тираждарын ай сайын көбейтіп тұрды.
Seventeen - Америка құрама штаттарында шығатын жасөспірмідерге
арналған басылым. 1944 жылдан бастап Уолтер Анненбергтын Триангл
баспасынан шыға бастады. 1988 жылы News Corporation журнал шығару құқығын
Триангл компаниясынан сатып алып, 1991 жылы K-III Communications
(кейіннен Primedia) баспасына сатты. Прайммедиа 2003 жылы журналды шығару
эстафетасын Hearst басылымына беріп, осымен әзірше Seventeen журналын
шығару құқығын имедену бәсекелестігін тоқтатты. Америка ақпарат нарығында
бұл журнал 12-19 жастағы қыздарға арналған ең танымал басылым болғандықтан,
оны шығару құқығын иемдену бәсекелестігі жылдан жылға артып, журнал
акциялары үлкен бағада танылуда. Seventeen журналының тұжырымдамасы сән
әлемінің, әрлену, киіну, терімен шашқа күтім жасау, жасөспірімдердің бір
бірімен қарым қатынасына байланысты ақпаратты қамтиды. Басылымның негізгі
13 айдары бар.
Редактор бағаны - кез келген журналдың кезекті санының бағыт
бағдарын, сөз ететін басты тақырыбын, жазылатын мәселелерді анықтап,
түсіндіретін маңызды айдар. Редактордың журналды шығарғандағы әсерлері мен
сезімдері, ерекше атап өтетін мәселелер және тақырыптар жайлы баяндалады.
Шоу бизнес жаңалықтары айдарында - Америкадағы кино,
телекөрсетілімнің, музыка мен жастар арасындағы танымал адамдардың
қатысуымен өткен жиын тойлардың жаңалықтары, сурет баяндамалары және кино-,
театр-, музыка-, сән-сыншыларының пікірі басылады.
Сән әлемінің жаңалықтары айдары – оқырмандарды танымал киім
үлгілерімен, сән апталықтарына қатысқан белгілі дизайнерлердің соңғы киім
туындыларымен таныстырады. Бұл айдар, әр кезеңге сай киіну үлгілерін,
ыңғайлы және оқырмандарға қол жетімді сәнді киім сататын дүкендер желісін
ұсынып, жеңілдіктер мен акциялардың қайда қашан болатыны жайлы ақпаратты
оқырмандар назарына әрдайым беріп тұрады.
Combination (құрастырылған үлгілер) айдары – өткен кезеңдегі киім
үлгілерін соңғы сән туындыларымен аралыстырып, күнделікті, сәнді киім кию
стилін құрастыру. Бұл айдарда киім үлгілерінің суреттері мен сән
кеңесшісінің пікірі жариялынады.
True stories (шынайы әңгімелер) айдарында – жасөспірімдердің
өмірінде болған қызықты әрі шынайы оқиғалар басылады. Бір санда шамамен 12
әңгіме беріледі. Әр жағдайға комикс тәріздес сурет салынады. Бұл айдардың
басқа оқиға әңгімелер жайлы айдарлардан ерекшелігі, осында жариялынатын
барлық ақпарат жасырынды түрде беріледі, яғни әңгіме авторы белгісіз
болады.
Сұлулық айдары – тері мен бетке дұрыс күтім жасауды, әрленудің жаңа
тенденцияларын, жұлдыздардың сұлулық образдарын талқылауға арналған. Бұл
айдар аясында жас қыздарға арналған әрленуге арналған заттар жарнамаланып,
редакция жақсы деп тапқан парфюмерия жайлы жазылады. Сонымен қатар
журналдың әр санында ең үздік әрленуге арналған 10 заттар тізімі
құрастырылады.
Жұлдызды жорамал - қазіргі кездегі жаөспірімдерге арналған кез келген
басылымда бар міндетті айдарға айналған бет. Seventeen журналында
кәдімгі жұлдызды жорамалға қоса, танымал тұлғалардың жұлдызды жорамалы
беріледі.
Денсаулық және спорт айдарында – жасөспірімдердің арасында салауатты
өмір салты, таза тамақтану, салауатты сұлулық пен емдәмдер насихатталады.
Фитнес кеңесшілеріне сұрақ қою арқылы, кез келген оқырман журнал бетінде
өзінің өмір тұрмысына дағдыланған дене шынықтыру жаттығуларын біле алады.
Бұл айдар аясында Сенің ең сырлы жеке сұрақтарын деген кіші айдары
шығады. Бұл кіші айдарда жасөспірмідердің редакцияға жіберген сауалдары мен
сұрақтарына, психолог, сексолог мамандар ашына жауаптар мен кеңестер
береді.
Love life (махаббатқа толы өмір) айдарында – жас қыздардың
жігіттермен қарым қатынасы, олардың арасындағы махаббаты жайлы жазылады.
Бұл айдарда жазылатын мәселелер мен тақырыптар жасөспірімдердің кез келген
адамнан сұрай алмайтын тақырыптар санатына жатқызылады. Мен сені сүйемін
дегенді қалай айту керек, Жігітті өзіне ғашық қылу жолдары мақалаларымен
тесттері жас қыздардың көңілінен шығып, содан кейін бұл мәселелер журналдың
ресми сайтындағы форумда талқыланады.
Guys corner (ұлдар бұрышы) айдары да – жас қыздарға арналған. Бұл
айдарда ұлдардың қыздарға қатынасты пікірлері мен ойлары басылады. Олар
нені ұнатады, Маған ұнайтын қыздың сымбаты деген тақырыптармен, белгілі
жігіттердің пікірлері, олардың суреттерімен қоса беріледі.
Кейіпкер айдары – жасөспірімдердің өмірлік әңгімесі. Жас қыздардың
басынан кешкен қызықты оқиғалары, ерекше жағдайларды басынан кешкені
баяндалатын бұл айдарда жеткіншекті тұлғалық тұрғыдан қарастыру негізге
алынады. Басқа адамның мысалын қарастыру арқылы, жасөспірімдер өзіне
қатысты мәселелерді түсініп, қиын жағдайлардан шыға алады.
Guest (қонақ) айдарында – журналдың әр санында редакцияға бірр жұлдыз
қонаққа келеді. Журналистермен бірге редакцияда өткізілген қызықты күн
туралы, жұлдызбен сұхбаты, қызықты жағдайлары суреттермен безендіріліп
мақала ретінде беріледі.
Hairstyle (шаш сәндеу үлгілері) айдарында – шашқа күтім жасау, сән
әлеміндегі соңғы шаш сәндеу үлгілері, сонымен қоса атақты модельдермен
шаштың соңғы сәнді үлгілерін көрсету мақсатында фото түсірілім жасалынады.
Американың әйгілі жазушысы Сильвия Пастың Ол күз оралмайды атты
қысқаша әңгіме жинағы 45 беттік Seventeen журналында 1950 жылы жария
етілді. Seventeen журналы көптеген медиа шоуларды ұйымдастырып,
ивенттерге қатысып, демеушілік етті.
2005 жылдың қазанында Seventeen журналы MTV жастар арнасымен
ұйымдастыруымен Мисс Севентин атты реалити шоу өткізді. Бұл шараға
Американың түпкір түпкірінен келген 51 ару қатысты. Реалити шоудың басты
мақсаты болып, Мисс Севентин атағына ие болған жас ару қыздың образы
арқылы қарапайым оқырмандарға жақынырақ болу мүмкіндігі аталды. Бірнеше
сезонға созылған бүкіл дүние жүзінде көрсетілген America’s Next Top Model
модельдер сайысына да журнал демеушілік етті. Бәйгенің жеңімпаздары
журналдың басты бетіне шығып, олармен фото түсірілімдер ұйымдастырылған.
Seventeen журналы 133 бетті құрайды, соның 36-ы беті яғни басылымның
30 пайызын жарнама құрайды. Журналдың тілі – ағылшын тілі, ақпараттың
берілу стилі – мәтін жеңіл-желтең түрмен беріледі, күрделі сөз айналымдар
қолданылмайды.
Seventeen - жылтыр журнал (глянец). Оның дизайны негізінде дүние
жүзіндегі барлық жас қыздарға арналған басылымдар құрылған. Суреттердің
сапасы өте жоғары, журналдың фототілшілері тәжірибелері мол Америкаға
атақты фотографтар. Мәтіннің ақпараттық қызметі, дизайнның ерекшелігіне
байланысты жоғалып кеткен. Журнал қаламмен жазу стилін көп қолданады.
Журналды жарқын және ерекше қылу мақсатында мәтін мен суреттердің
үйлесімділігі жоғалып кеткен. Бірақ, шрифт, түстерді дұрыс қолдану арқылы
мәтіннің экспрессивтілігі артқан. Журнал тек жеңіл желпі мәселелерді ғана
қозғап, жас ұрпақтың рухани, діни, адами тәрбиесіне көңіл бөлмейді.
Оқырмандарды әлеуметпен, қоғаммен байланыстырмайды. Басылымда саяси
тақырыптар коғалмайды, бүкіл адамзаттық құндылықтар насихатталмай келеді.
Бірақ, өзінің көңіл көтеру қызметін бұл басылым жақсы атқаруда.
А мерика – түрлі ұлттар, түрлі діни ағымдар елі болып табылады. Және
сонда шығатын бұқаралық ақпарат құралдары барлық конфессиялар мен ұлт
өкілдерінің мүдделерін ескеру керек. Америка құрама штаттарында мүсілман
жас қыздарына арналған жаңа басылым шыға бастады. Мұсылман қауыммен америка
қоғамының ара қатынасы қуантарлық емес. Егер мысалы, 2007 жылы АҚШ халқы
саны 298,444,215 адамды құраса, соның ішіндегі мүсілман саны - бір пайыз,
яғни үш миллион адам шамасында. Америка конгрессінде бірінші мұсылманның
пайда болуы (2007 жылы), және оның ант беру үшін Құранды сұрағаны,
бұқаралық ақпарат құралдарында ислам дінін ұстанатын адамдардың саны жайлы
пікір таласқа шүріппе болды. Жасөсіпірімдер де қоғамның маңызды бөлігі.
Сондықтан елдегі осындай жағдайға қарамастан, кішкентай болса топтың
мүддесін ескерген осындай басылымның жас мұсылман қыздардың арасында үлкен
танымалдылыққа ие болуы шартты нәрсе. Америка құрама штаттарындағы осындай
бірінші глянецтық Muslim Girl журналының пайда болуы онда тұратын жас
мұсылман қыздарына өз діни ұстанымдарына қайшы келмей қазіргі өмірді сүру
ұсынады. 14-18 жастағы мұсылман қыздары арасындағы жалпыұлттық әлеуметтік
зерттеулер нәтижесінің мәлімдеуінше, Америкадағы мұсылман қыздарының бүкіл
әлемдегі құрдастарынан еш айырмашылығы жоқ. Зерттеулерге тапсыру берген
ExecuGo Media компанияның вице президенті Фей Кеннедиді Біздің зерттеулер
көрсеткендей, бұл қыздар мемлекеттік мектепке барып, теледидар көріп,
жасөспірімдерге арналған журналдармен қызығып, Интернетті, Google мен
YouTube қолданады, компьютер ойындарын ойнап, шоппингпен айналысады,
телефонмен сөйлесіп, серуеңдеп, қыдырады деп мәлімдейді. Бірақ, әр
аумақтың өзіне тән ерекшеліктері болады. Мысалы, олар Аль Джазирадан
жаңалықтар көріп, IslamiCity сайтында Құран оқуды басты хобби ретінде
көрсетіп, бір бірімен танысады. Осы зерттеулер журналдың концепциясының
негізі болды. Баспагерлер мұсылман жас қыздарына арналған глянецты шығару
идеясы жақсы және өзекті мәселе екенін атап өтті. Muslim Girl журналын
оқырмандар аудиториясы жылы қабылдады. Өйткені Muslim Girl журналы
жасөспірімдерге өз құндылықтарын сақтай отыра бүгінгі өмірден ләззат алуға
мүмкін беретін Америкадағы жалғыз журнал. Сауалнамаға қатысқан 90 пайыз
қыздарға журнал концепциясын ұнап, бізге керектісі дәл осы еді және біз
осы журналды үзбей міндетті түрде оқып, достарымызға ұсынатын боламыз
деген пікірлер білдірген.
Жазушы, құқық қоғаушы адвокат және қоғаның белсенді мүшесі - Асме Хан
докторына, журнал концепциясының ұнағаны соншалықты, ол өзінің Солтүстік-
батыс университетіндегі ұстаз қызметінен шығып, журналдың бас редакторы
болуды жөн көрді. Мұсылмандарды бұқаралық ақпарат құралдары көп
жағдайларда келеңсіз жақтан көрсетеді, деп, журналдың бас рекдакторы мәлім
етті. Muslim Girl журналы американ қыздары болып, өз еліне қандай да
болсын пайдалы іс жасай алатынын мақтан тұтатын жас мұсылман қыздары жайлы
әңгімелер жариялап, қалыптасқан таптаурындарға қарсы шығады. Бұл – олардың
қоғамның назарын аудару мүмкіншілігі. Ал олардың редакциялық міндеті – жас
қыздарды ақпараттандыру, ағарту және шаббытандыру.
Америкадағы мұсылман қыздарына байланысты негізгі таптаурындарды жою
арқылы, Muslim Girl журналы американың мұсылман жастарының жаңа бейнесін
қалыптастыра бастады. Оның жаңаша мазмұны бірінші кезекке Ислам дінін
ұлағаттап, АҚШ азаматы болып келетін, және осы екі фактордық қабаттасқан
жағдайындағы пайда болатын ұрыс-тартыстардан аулақ болған жас қыздар
қойылады.
Журналдың бірінші санында қайымырымдылық Бейбітшілік үйі атынан
Индонезияға барған еріктілер тобына кіретін қыздар жайлы жазылған. Кеңес
беру бағандарында, көптеген өмірлік оқиғаларда, ұлдармен қарым қатынастан
бастап күйеумен ажырасу және отбасыдағы мұсылмандардың құқығын шектеу
кезіндегі дұрыс болатын қимыл істер жайлы кеңестер берілген.
Журналдың тұрақты айдарлары әр түрлі тақырыптарға арналған: Құран
жайлы жазбалардан бастап, Gilmore Girls сияқты атақты телешоуларға
шолуға дейін. Ал танымалдылықтан бірінші болып келетін 24телевизиялық
шоуға байланысты, бүгінгі ақпарат құраладарының үрейіне айналған мұсылман
және терроризмның байланысы тақырыбын арнайы мақалаларда қозғайды.
Біз хиджаб киетін баскетболшы қыздарды дизайнерлер мен суретшілердің
қасында көрсетеміз. Мұсылман қыздарының өмірі бір үлгіде өтеді деген мифті
жоққа шығару керек. Олар, ешқандай үрей мен қобалжусыз спорт сайыстарына
қатысатынын, бүкіл дүние жүзіне саяхат жасап, үйдің қасындағы мешітке
баратынын көрсету керек, - деп Хан ханым айтады.
Muslim Girl журналының таралымы әзірше 50 000 дана, бірақ 2 жылдан кейін
оны 100 000 дейін көтеру жоспарлануда. Жарнама және басылымның іскерлік
дамуы бөлімінің директоры Дайанна Хайтауердың айтуы бойынша, жарнамаға
ұсыныстар жақындағы уақытта ағылып келуі керек.
Бүгін мұсылман ақпарат нарығы 5 жыл бұрын латынамерикандық аналогы
сияқты үлкен дамудың алдында тұр. Жасөспірімдік жастағы қыздары бар
исламдық жанұялар, бағалы қаржылық коммерциялық ойықшаны қамтиды, олардың
табыстық көрсеткіштері, жанұядағы балалар саны және жұмыспен қатамасыз
етілуі, білім деңгейі, елдегі жалпыхалықтық көрсеткіштерге қарағанда жоғары
болып табылады.
Fox Broadcasting пен Oxford University Press компаниялардың біздің
журналдың бірінші санында жарнамаларын беруі, саналы және перспективалық
жарнамаберушілердің біздің журналдың дамуға үлкен мүмкіншілігін көретіні
жақсы көрсеткіш болып табылады.
Muslim Girl журналын Торонтодағы (Канада) көптеген сайыстардың
жеңімпазы атанған ExecuGo Media компаниясы басып шығарады. Бүкіл дүние
жүзіне Лос Анджелестен тарайды (Калифорния, АҚШ).
Кеңес заманында жасөспірімдер аудиториясына ерекше көңіл бөлінген.
Бұқаралық ақпарат құралдары дұрыс өмір сүру және ойлау үлгісін енгізу
құралы ретінде қолданылды. Жасөспірімідерге арналған басылымдар ақпараттық,
тәрбиелік, ұйымдастырушылық, үгіттеушілік қызметтерді атқарды. Өсіп келе
жатқан жас ұрпаққа марксизм – ленинизм, коммунизм идеяларын насихаттап,
бұқаралық санаға арналған мемлекет құндылықтарын үгіттеді.
Жасөспірімдерге арналған алғашқы жеке басылымдар Ресей аумағында 1917
жылдың қазан-қараша айларында пайда болды. 14 қазан күні Мәскеу қаласында
жарық көрген Жастар интернационалы және 28 қазанда Петербордағы Жас
пролетарий басылымдары Социалдық жұмысшы жастар одағының мүшелері болды.
Уақыт өте жасөспірімдерге арналған басылымдар КСРО-ның барлық
республикалары мен аудандарында шыға бастады. Негізгі бөлігі Коммунистік
жастар одағының құрамында шығып тұрды, ал 1918 жылы желтоқсанда өткен
бірінші жұмысшы жастар жиынынан кейін одақтың бас мүшесі Жас коммунист
басылымы болды.
Кейіннен жасөспірімдерге арналған басылымдар жүйесі кеңейіп, жаңа газет
журналдар, көркем-әдеби басылымдар (Жас гвардия), музыкалық
(Ровесник), ғылыми танымал ((Жас натуралист, Жас техник) жарық көрді.
Кеңес одағы жасөспірімдер басылымдарына өмірден жақсы, позитивті
мысалдар келтіріп, тәрбие көрсетіп, бұқара ынтасын дамыту тән.
20 ғасырдың 90 жылдарында Ресейдің жасөспірім мен жастар журналистикасы
түбегейлі өзгеріске ұшырады. Темір қақпаның құлауының салдары ретінде Ресей
ақпарат нарығына батыс басылымдарының ағымы, бұрын сонды рұқсат болмаған
тақырыптардың жазылуы, қызықтыратын тақырыптар мен идолдардың өзгеруі
болды. Ресейлік журналдар дизайн, мазмұн, басылым үлгісін өзгерткенімен,
оқырмандар аудиториясын жоғалтып алды.
Ясен Засурскийдің айтуы бойынша, балалар мен жасөспірімдер
журналистикасы, жалпы журналистика секілді, қоғамда белгілі қызметі бар
ерекше әлеуметтік институт.
Негізгі қызметі - ақпараттық, тәрбиелік, ағартушылық, танымдық және
әлеуметтік функцияларды атқару. Осы топқа қарым-қатынас қызметін де
жатқызуға болады. Оның басты мақсаты – жас аудитория арасында арнайы пікір
алмасу ақпарат кеңістігін құру болып табылады.
Жасөспірім журналистикасында ерекше орынды мәдени-ағартушылық,
рекреативтік және гедонистік қызметтер тобы иеленеді. Бұл қызметтер ойын-
сауық және таным үдерісінің бала психологиясындағы тығыз байланысының
ерекшелігімен түсіндіріледі. Жыл сайын жарнамалық-анықтамалық қызметтің
салмағы мен маңыздылыңы арта түсуде. Мысалы, бірқатар басылымдардың 80
пайыз жарияланымы пайдакүнемдік сипаттағы ақпарат: пайдалы кеңестер,
анықтамалық мағлұматтар.
Жасөспірім журналистикасында ұйымдастырушылық қызметтің үлкен маңызы
бар. Әр түрлі жастық контингентке арналған басылымдар жасөспірімдерді
қоғам, отбасы, ұйымдағы мінез-құлық қағидаларымен таныстырып, түрлі еңбек
қызметтеріне қатыстыра отыра, болашақ мамандық таңдауға сілтеме болады.
Басылымның бұл түрінің типологиялық параметрлері 20 ғасырдың 20-30
жылдарында қалыптасты. Сол кезде жасөспірім басылымдарының мерзімділігі,
тақырыптары, мәселенамасы және басқа да ерекшеліктері құрылды. Журнал,
газетке қарағанда, оқырманға сараптаманы, тақырыптық материалдарды көбірек
ұсынады, ал айдарлардың алуан түрлігі, журналдың мазмұнын қызықты әрі
маңызды ақпаратпен толтыруға мүмкіндік береді. Жасөспірімдерге арналған
басылымдардың бастапқы кезеңінде келесі басылым түрлері болған:
1. Теоретикалық (Жас коммунист)
2. Әдеби-көркем (Жас гвардия, Жастық шақ)
3. Тақырыптық (Студенттік меридиан, Ауыл жастары, Замандас)
4. Универсалды (Смена, Комсомолдық өмір)
Кейіңнен басылымның типтік үлгілер мүмкіндігі кеңейе бастады. Бүгінгі күні
Ресейде, жасөспірімдерге арналған басылымдардың типтік белгілерінің
факторларын тақырыптық, жанрлық, стилдік сипаттық, аудиторлық,
технологиялық, экономикалық, саяси, мақсаттық деп білеміз.
Өкінішке орай, қазіргі жастар (жасөспірім) сөзінің мағынасы толық
ашылмаған. Көптеген түсіндірме сөздіктер оны жас буын, жас адамдар
(Ожегов) деп аударады. Ресейде классикалық анықтама болып, Кеңес
энциклопедиясындағы жастар – ересек адамның әлеуметтік қызметін орындауға
бейімделу кезеңіндегі, әлеуметтік және психофизиологиялық жетілудің
қалыптасу кезеңіндегі әлеуметтік-демографиялық топ. Әдетте 14-30 жас
аралығындағы адамдар. Бірақ бүгінгі күннің талаптарымен қарасақ, бұл
анықтаманың өзектілігі жойылып, ол қазіргі жағдайда шындыққа сәйкес
келмейді.
Жастардың өмір салты, дүниетанымы, модификация белгілері бойынша
буындарға бөліп қарастыру керек. Ұрпақтар арасындағы айырмашылық шамамен 6
жылды құрайды.
Жасөспірімдердің оқуға қызығушылығының төмендеу себебін, психологтар
мен оқытушылар келесідей түсіндіреді: тәрбиелеу жүйесінің, құндылықтардың
ауысуы, интернет, телекөрсетілім, компьютер технологиялрдың дамуы.
Жасөспірімдер не оқиды? әлеуметтік зерттеулер нәтижесі бойынша, Ресейде
17,7% мүлдем оқымайды, ал оқитын жастар көп жағдайда интернетті ақпарат
көзі ретінде артық көреді.
Жасөспірімдер басылымдары әлеуметтік-бағдаршы рөлін басынан-ақ
иемденген. Журналдар тек ақпарат беріп қана қоймай, сонымен қатар жас
оқырмандарға саясат, мәдениет, білім және т.б. салаларда бағдаршы болып,
қоғамның белсенді әрі беделді мүшесі етуге ат салысады.
Жасөспірім басылымдарының мәселенамасы, батырлары мен тақырып аясы
Кеңес одағының тарихи кезеңдерімен сәйкес келеді. Ұжымдандыру,
индустрияландыру, Ұлы Отан соғысы, Жылымық және т.б. бірін бірі
алмастырып келген батырлармен (Павлик Морозов, стаханшылар, жас
гвардияшылар) өзінің даму дәрежесінің деңгейін көтерді.
20 ғасырдың 90 жылдарында батыс кейпі Ресей жасөспірім баспасына белсенді
ене бастады. Сахна, шоу-бизнес, кино және спорт жұлдыздарының көмегімен әр
түрлі жеке бейнелер, образдар құрылды. Андерграунд, батыс мәдениеті мен
құндылықтары насихаттала бастады. Мысалы, Птюч журналы рейв мәдениетін
насихаттаса, Ровесник басылымы АҚШ – музыка бизнесінің Меккасы
идеясының жаршысы атанды.
Ресейдегі жасөспірімдерге арналған басылымдар:
Elle Girl журналы Ресейде 2003 жылдан бастап шығады. Жалпы Elle Girl
журналы американдық Elle журналының Ресейдегі прототипі. Ол АҚШ,
Ұлыбритания, Канада, Голландия, Корея, Тайвань, Германия, Франция және
Жапонияда да басылып шығады. Журналдың концепциясы бойынша Журнал -
қаржылай қамтамасыз етілген, жанұя түріндегі ауыртпалығы жоқ, сән әлеміне
үңілу жолы. Журналдың басты оқырмандары барлық ақшасын өзіне жұмсай алады.
Олар үшін ең маңыздысы – мерей. Олар – үлкен жетістіктерге жету үшін
маңызды элемент болатын сыртқы келбеті үшін, көптеген қаржы жұмсауға
дайын. Журналдың концепциясының негізінде сонымен қоса басты 7 айдар бар:
Разведка (барлама) айдары - кезекті айда болатын оқиғалар мен жиын
тойлардың күнтізбесі, қалалық ойын-сауықтың жарқағазы. Жаңа есімдер. HOT
TREND – қазіргі сәттегі ең сәнді заттар.
Мода (сән) айдары – стилистердің кеңестері, сәнді сөздік. Көше көркі
және подиумдардың жоғары сән әлемі. Әр санда қайталанбас сәнді
түсірілімдер.
Разговор (әңгіме) айдары – махаббат, ойын-сауық, романтикалық
кездесулер және ата-анамен қарым қатынас мәселелері және т.б. Сенімді әрі
құзыретті. Психолог мамандардың кеңестері.
Красота (сұлулық) айдары – әрленудің заманауи үрдісі, өзіне күтім
жасауға арналған заттар.
Мир (әлем) айдары – экзотикалық және таңқалдырар елді мекендерге
саяхат. Шолулар: интернет сайттар, кітаптар. Музыка, кино. Күнделікті
өмірге қажет ақпараттар.
Звезда (жұлдыз) айдары – идолдар, әлемдік шоу бизнестің, спорт және
киноәлемінің ең танымал тұлғалары. Экслюзивті фототүсірілімдер мен
сұхбаттар.
Журнал 12-18 жастағы жас қыздарға арналған. Журнал ешқандай қоғамға
маңызы бар ақпарат бермейді. Қыз баланың тәрбиесін сәнді сырт келбетпен
ғана аяқтайды.
Yes, Жұлдыздар - 2003 жылдан бастап шығады. Басында Yes! Фабрика
звезд аталып, Бірінші арнамен бірлесіп басылған. Редакцияның айтуы бойынша
бұл баспа мен арна басшылығының екіжақты ұсынысы болған. Журналдың басты
тақырыбы бірінші арнадағы Фабрика звезд тележобасының қатысушыларының
өмірі болды. 2005 жылдың наурызында журнал Yes, Жұлдыздар деп атауын
өзгертті. Бұл 2004 жылдың желтоқсанында тележобаның аяқталуымен байланысты
болды. Бірақ, дегенмен, журнал, бастапқы концепциясын өзгертпей, фабрика
жеңімпаздары туралы, сонымен қоса ресей және әлем шоу-бизнесінің жарқын
жұлдыздары туралы жаза бастады. Үлкен танымалдылыққа ие болған тележобаның
арқасында, журналдың таралымы, 2003 жылдың қарашасынан бастап, 2004 жылдың
қарашасына аралығында 100 мың данадан 747 мың дана көлеміне жеткен. Қазіргі
уақытта журналдың таралымы тележобаның аяқталуына байланысты азайған.
Журналды шығарушы Independent Media баспа үйі. Айына бір рет шығады. Басты
аудиториясы негізінен 16-24 жастағы студент қыздар (78,3%). Таралымы 450
мың дана. Журнал тараламының 34,5 % Мәскеуге, 58,1 % ресей аймақтарында
және 7,4% ТМД мен Балтия елдерінде таратылады. 2006 жылдан бастап жазылу
бар. Журналдың 30% - жарнама.
Хулиган журналы – 16-25 жастағы жас ұл балаларға арналған ай сайын
шығып тұратын басылым. Журналдың басты тақырыбы – жасөспірімдік жастағы ұл
балаларға тән салауатты әрі позитивті бүлікшілік, жастар мәдениеті.
Шығарушы баспа үйі – Гейм Ленд. Таралымы 81,5 мың дананы құрайды.
Еуразия құрлығының батыс өркениеті орналасқан Еуропада, бұқаралық
ақпарат құралдарының ықпалы орасан зор. Журналдың отаны саналатын Франция,
Еуро одақ елдерінің ішінде басылымдар саны бойынша бірінші орында тұр.
Статистика бойынша әрбір 1000 адамға 1354 дана журнал және 150 күнделікті
газет келеді екен.
1470 жылы Франциядағы алғашқы баспаханалар ашылып, өзінің бастапқы
өнімдерін бере бастады. Ал бұл елде газет шығару ісі ХҮІІ ғасырда пайда
болып, 1604 жылы алғашқы газет Газет франсуаз жарық көрді. Артынша
Француз меркурийі (1611 жылы) дүниеге келді.1631 жылы Теофраст Ренодо
негізін салған Газет апталық газеті ақпараттарының жан-жақтылығымен,
әдеби деңгейінің жоғарылығымен, ұзақ уақыт үзбей шығып тұрғандығымен
ерекшелінеді. Әлемдегі ең алғашқы журнал Журнал де саван деген атпен 1665
жылы Францияда дүниеге келген. Соның ізінше, 1672 жылы жарық көрген Меркюр
галан журналындағы тақырыптардың жан-жақтылығы, формаларының әртүрлілігі,
кейбір жанрлардың ұшырасып қалуы – қазіргі журналдарға ұқсайды. Франция
баспасөз тарихындағы алғашқы жекеменшік журнал Пьер де Шамблен де Маривоның
иелігінде Спектатэр франсэ (1722 жылы) деген атпен дүниеге келген. Ал
алғашқы күнделікті газет Журнал де Пари (1777 жылы) жарық көрген тұста,
Парижде 27 газет шығып тұрған.
1629 жылы король Людовик ХІІ цензура туралы заң шығаруы баспасөздің
дамуына тежеу болды. Бұл заң бойынша полиция мен цензордың рұқсатынсыз
ештеңе басылмайтын еді. Дінге, корольге, мемлекетке қарсы дүниелердің
басылуына қатаң тыйым салынды. 1660-1756 жылдар аралығында Баспасөздегі
қылмысты істері бойынша 869 адам (журналистер, баспаханашылар, кітап
сатушылар) Бастилияда болып қайтты. Ал баспасөзде жіберген кемшіліктері,
кінәлары үшін өлім жазасына кесу ісі Францияда ХҮІІІ ғасырдың соңына дейін
жалғасты. Француз баспасөзінің жасанды тарихына Ұлы Француз революциясы
(1789-1799) өзгеріс әкелді. Журналистика – қоғамдық пікірдің мінберіне
айналып, революциялық-демократиялық баспасөз қалыптасты. Қоғамдағы
өзгерістер, ғылымдағы жаңалықтар француз журналистикасына үлкен ықпал етті:
1835 жылы Шарль Луи Гавас әлемдегі алғашқы ақпарат агенттігін өмірге алып
келді. Эмиль де Жирарден Пресс газетінде көпшілікке арналған ақпараттық
басылымдар туралы концепциясын жариялады. Конститюсьоннель газетінде
(1851 жылы) алғаш рет жарнама берілді. Ал 1850 жылы Луи Ашетт Франция
тарихында мерзімді басылымдарды тарату мен тасымалдау ісін дүниеге әкелді.
Француз баспасөздің алтын ғасыры (1870-1914 жылдар) капиталистік
баспасөздің қарқынды дамуына байланысты болды, енді газет-журналдар ірі
өндіріске айналды. 1870-1880 жылдар аралығында француз мерзімді
басылымдарының саны 900-ден 2500-ге жетті. Баспасөзде комерциялизациялану
процессі кең етек алды, көпшілікке арналған танымал газеттер бірінші
бетінде қанды оқиғаларды бейнелеуді әдетке айналдырды. Француз
баспасөзінің ренессанс дәуірі 1931 жылы Париждегі алғашқы күнделікті
кешкілік газет Пари суардың жарық көруімен басталады. Бұл газет өзінің
иллюстрациялы ақпараттарымен, әртүрі тақырыптар қамтумен ерекшеленді (1939
жылы газет тиражы – 1,6 млн дейін жетті). Жан Пруво Пари суардан кейін
баспасөздің тұтас бір картелін дүниеге әкелді. Франция мерзімді
басылымдарына қаржылай бақылау жасайтын бірнеше монополистік топтар бар.
Ашетт тобы: 1826 жылы Луи Ашетт негізін салған. Батыстағы бұқаралық
ақпарат құралдары картельдерінің ішінде бесінші орынды иемденеді. Франция
бойынша кітап шығару ісінде алдыңғы лекте. Грассе Фаскель, Файяр,
Сток, Ле шен, Мазорин баспаларына бақылау жасайды. Ұлы суретшілер,
Дәстүрлі медицина, Музей сияқты сериалы басылымдарды шығарады. Сондай-
ақ әдеби шығармаларды, мектеп оқулықтарын шығарумен айналысады. Жылына 70
млн. кітап өнімдерін дайындайды. Баспасөз өнімдерін таратумен айналысатын
Нувель мессажери де ла пресс паризьен фирмасының акцияларының 49 пайызын
иеленген.
Франция газет-журналдарының 20 пайызы Ашетт тобына қарайды. Журналь дю
диманш, Эль, Теле 7 журн журналдарын шығарады. Бұл топта 20 мыңдай
адам қызмет істейді. Ұлыбританияның, Испанияның, Америка Құрама Штаттарының
баспасөз монополияларымен тығыз байланыс орнатқан. Соңғы жылдары Ашетт
Мэрдоктан Мирабелла журналын сатып алды. Сондай-ақ Ресейде Эль
журналының орысша нұсқасын шығаруды қолға алған.
Байяр-пресс (1873 жылы құрылған) католиктік басылымдарды шығарумен
айналысады. Күнделікті Круа газеті, Докюмантасьон католик, Пелерэн,
Нотр тан, Фуа д’журдюи журналдары бар.
Францияның әйелдеріне арналған журналдар ХҮІІІ ғасырдан бастап шыға
бастаған. Алғашында журналдар әдеби-ағартушылық бағытта болып, дінді
негізгі тақырып етіп, үй-шаруасын жүргізуге ақыл-кеңестер берген. Уақыт өте
келе әйелдер журналдарының тақырыптары өзгеріп, заманға қарай бейімделді.
Францияның әйелдер журналдары бірнеше бағытта шығады: 1.Жас мөлшеріне қарай
бөлінеді: 5-20 жас арасындағы бойжеткендерге және 25-45 жас арасындағы
әйелдерге арналған. 2. Әлеуметтік жағдайға қарай бөлінеді: ауқатты топқа
және кедей-кепшікке арналған. Француз әйелдер журналдарының ішіндег
беделдісі, танымал – Эль журналы. 1945 жыллдың қараша айында жарық көрген
журнал бұл күнде 19 елге тарайды. Журналды шығарушы Елена Гордон-Лазереф
соығстан кейін ұнжырғасы түскен әйелдердің рухын көтеруді өзіне басты
мақсат етті.
Тұрмыс қалпының өзгеруі, бос уақытты қызықты өткізудің маңыздылығы
салалық журналдардың танымалдылығын арттырды. Солардың ішінде телевизиялық
апталықтар, әйелдерге арналған журналдар, экономикалық басылымдар,
жасөпірімдер мен балаларға арналған журналдар және т.б. Соңғы санатқа 20
жасқа дейінгі оқырмандардарға арналған басылымдар жатады.
Бұл басылымдардың негізгі ерекшеліктерін тез ауысып тұратын оқырмандар
аудиториясы белгілейді. Жас шамасына қарай бұл сегмент балаларға және
жасөспірімдерге арналған журналдар болып екі топқа бөлінеді.
Франциядағы басылымдардың шоғырлануы салдарынан, жасөспірімдер мен
балаларға арналған журналдық мерзімдік баспасөз шығаратын бірнеше топ
құрылды. Жасөспірім мен балалар сегментін қамтуда Ашетт (Hachette) және
Байер-пресс (Bayard-рresse) топтары жетекшілік етуде.
Байер-пресс тобына Окапи (63700 дана) және Фосфор (109690 дана)
апталықтары кіреді. Плэй Бак-пресс тобы төрт күнделікті газет шығарады:
Коти (5-6 жас), Пети Котидьен (7 жас), Мон Котидьен (10-14 жас) және
Актю (14 жастан жоғары). Олардың таралымы бірге қосқанда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Негізгі бөлім
1. ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ АҚПАРАТ НАРЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ ЖӘНЕ
ОНЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
1.1 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдар қызметінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1.2 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи
сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ МЕН
ЖАСӨСПІРІМДЕР ЖУРНАЛИСТИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
2.1 Қазақ тіліндегі жасөспірімдер басылымдарының ерекшелігі мен даму
үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
2.2 Қазақстандағы жасөспірімдер журналистикасының мәселенамасы және жас
оқырман
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .33
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .46
СІЛТЕМЕЛЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..47
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..48
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...49
КІРІСПЕ
Журналистика – әлемдік мәдениеттің және қоғамдық қозғалыстың бір
бөлігі, өркениеттің маңызды көріністерінің бірі. Журналистиканың маңызы күн
санап артып келеді. Бүгінгі күні журналистика мықты идеологиялық күшке
айналды. Журналистиканың президенттерінің сайлануына, қоғамдық ойдың
қалыптасуына ықпал ететінін, тіпті экономиканың дамуына әсер ететінін де
жоққа шығаруға болмайды. Өзі мәдениеттің бір бөлшегі бола отыра, рухани
және материалдық мәдениетке ықпалы жоғары. Журналистика қашан да болсын
қоғамның айнасы, тілі мен көзі болатын. Оның қоғамға, жас ұрпаққа әкелетін
пайдасы орасан зор. Осы тұрғыда журналистиканың тәрбиелік, ағартушылық
қызметтері ел болашағы - жасөспірімдер мен балалар үшін ерекше маңызды.
Бұқаралық ақпарат құралдары дұрыс таптаурындарды құрастыру арқылы,
жасөспірімдердің мәдени, рухани, діни білімін, танымын арттырып, дамытады.
Бұл мәселе жалпы адамзаттық құндылықтар қатарына жатады, және әлемдік
журналистикада көрініс табады.
Бітіру жұмысының өзектілігі. Бүгінгі таңда әлем журналистикасы зор
қарқынмен дамумен қатар жаһанданудың көшінен де қалыспай БАҚ-тың жаңа
түрлерін, соңғы үрдістерін қалыптастырып келеді. Жаңа бағытқа қазақ
журналистикасы да батыл қадам жасауда. Жас буынға дұрыс өмірлік бағдар
беретін жасөспірімдерге арналған журналистика – әлемдегі танымал әрі өте
қажетті үрдіс. Жасөспірімдерді балалардан бөлек сегмент ретінде қарастыру,
адамның маңызды тұлғалық қалыптасу кезеңіне, яғни жасөспірімдік жастағы
ерекшеліктер мен талғамдарды ескере отыра, тиімді ықпал ету, тәрбие беру
және ағарту қызметтерін сәтті және өнімді орындауға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманауи технологиялар, интернет пен телевизияның мерзімді
баспасөзге жеңіл әрі жылтыр стильмен әсер еткен замамында, білімді,
мәдениетті, тұлғалық ерекшелігі бар, иманды, болашақты ойлайтын ұрпақ
тәрбиелеу қиынға түсті. Журналистиканың ағартушылық және тәрбиелік қызметі,
отбасы, ұстаз, қоғам тәрбиесінің ықпалын ығыстыра бастады. Журналистика
құралы - сөз, оның беделі - шексіз. Өркениетті жастарды өсіруге зор
мүмкіншілігі бар заманда, бүгінгі күннің жасөспірімдерге арналған
басылымдарын зерттеу, олардың қызметінің ерекшелігін, жеткіншектерге
ұсынатын ақпарат сипатын анықтау – ұлт болашағы үшін маңызды мәселе.
Зерттеу нысаны. Шетелдегі және Қазақстандағы жасөспірімдерге арналған
басылымдар. Жасөспірімдерге арналған басылымдарың сипаты мен типологиялық
ерекшеліктері. Қазақстандағы жас оқырмандардың аздығы мәселесі.
Қазақстандағы жасөсіпірімдерге арналған қазақ тіліндегі журналдар санының
жетіспеушілігі.
Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеттері.
Жасөспірімдерге арналған журналистиканы балалар журналистикасынан бөлек
қарастыру маңызы мен қажеттілігін анықтау. Шетелдегі жасөспірімдерге
арналған басылымдарың сипатын, қалыптасуы мен даму жолдарын, өзгеру
үрдісін айқындап, жеткіншектерге ықпалын зерттеу. Сонымен қатар,
жасөспірімдер журналистикасының жалпы, журналистиканың тәуелсіз саласы
ретіндегі әлемдік деңгейіне талдау жасау. Қазақстандағы жасөспірімдерге
арналған басылымдарды зерттеп, талдап, олардың ерекшелігін анықтау.
Отандық журналистиканың арнайы жасөспірімдерге арналған басылымдарда
мұқтаждығын айқындау. Қазақстандағы жас оқырмандардың мәселелерін
зерттеп, шешу жолдарын ұйымдастыру.
Зертеудің ғылыми жаңалығы. Жасөспірімдерге арналған басылымдар,
олардың жасөспірімдерге әсері мен атқаратын қызметтері тұңғыш рет
айтылады. Ақпарат нарығындағы жасөспірімдер журналистикасының маңызы мен
қажеттілігі тұңғыш рет ғылыми айналымға түсіріліп отыр. Қазақстандағы
қазақ тіліндегі жасөспірімдерге арналған басылымдардың таралымының
аздығының себептері мен жасөспірімдердің мерзімді баспасөз оқу-оқымауы
мәселелері алғаш рет анықталуда. Сонымен қатар Қазақстандағы
жасөспірімдерге арналған басылымдардың бүгінгі кес келбетіне баға
беріледі.
Жұмыстың зерттеу әдістері. Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндетіне
сай сипаттамалы, салыстырмалы, статистикалық есептеу, жаппай іріктеп алу,
талдау тәсілдері қолданылды.
Бітіру жұмысының құрылымы – Бітіру жұмысы кіріспеден, қорытындыдан,
сілтемелерден, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымша
материалдардан тұрады.
Бірінші тарауда жасөспірімдерге арналған басылымдардың ақпарат
нарығындағы орны және оның қызметтері талданады. Кейін, шетелдік
жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи сипатына
тоқталамын.
Екінші тарауда Қазақстандағы жасөспірімдерге арналған басылымдардың
ерекшелігі мен жасөспірімдер журналистикасының ерекшелігі анықталады.
Қазақстандағы жасөспірімдер журналистикасының мәселенамасы және жас
оқырман мәселелері сөз етіледі.
1. ЖАСӨСПІРІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН БАСЫЛЫМДАРДЫҢ АҚПАРАТ НАРЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ
ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
1. Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдар қызметінің ерекшеліктері
Журналистика – әлем мәдениетінің ажырамас бір бөлігі әрі құндылығы
болумен қатар саясаттың және жалпы шығармашылықтың ерекше бір құбылысы. Оны
қазіргі өркениеттік мәдениеттің орны бөлек көрінісі ретінде
қарастыратынымыз да сондықтан.Журналистиканың қоғамда атқаратын қызметі,
маңыздылығы үнемі артып, кең етек жайып келеді. БАҚ хабарлары мен
туындыларының идеологиялық күшті қаруға айналғаны да бүгінде әлде қашан
мойындалған шындық. Журналистика халықтың ой-санасына, қоғамдық
психологияға ықпал ету жолмен саяси құрылымға, әлеуметтік-экономикалық
дамуға әсер ететін халге жеткен. Ерекше мәдени көрініс ретінде журналистика
рухани және материалдық құндылықтардың дамуына оң ықпал етіп, адамзат
өркениетіне баға жетпес үлес қосып келеді.
Жаңа буын журналистерінің міндетті түрде игеруге тиіс шығармашылық
әдістемесі тұрпатындағы пәндерді зерттеу барысында бүкіләлімдік баспасөз
бен ақпарат құралдарының жүздеген жылдық бай тәжірибелерінен үйренулеріне
мүмкіндік туады және журналистика дамуының заңдылықтарын, тенденциясын
тануға жетелейді. Дәл осындай мағлұматсыз журналистика саласының қазіргі
жаңдайын, оның стратегиясын, даму ерекшеліктерін толық түсінудің өзі мүмкін
емес. Бүгінгі таңда әлем журналистикасы зор қарқынмен дамумен қатар
жаһанданудың көшінен де қалыспай БАҚ-тың жаңа түрлерін, соңғы үрдістерін
қалыптастырып келеді. Жаңа бағытқа қазақ журналистикасы да батыл қадам
жасауға тиіс.
Жасөспірімдерге 12 және 18 жас аралықтарындағы жоғары сынып оқушылар
мен төменгі курс студенттер тобын жатқызамыз.
Жасөспірімдер аудиториясы – өзіндік ерекшеліктерге толы сегмент. Әйгілі
брендертермен тез қызығатын, жарқын және әдемі ұсынылған нәрселерге жеңіл
тартылатын қоғамның ең осал бөлігі. Жасөспірімдердің басқа мақсаттық
аудиториялармен салыстырғанда сатып алу қабілеті төмен болып келеді. Егер
ересек адамды қызықтыратын мәселелер мен тақырыптар 25,35,45 жасында
бірегей болса, жасөспірімдердің талғамы әрдайым өзгеріп, түрленіп тұрады.
Жеткіншектер қоршаған ортадан өздерін жыныстық, жастық, талғамдық
айырмашылықтар бойынша айқын өзгешелейді.
Баспагерлер мен психологтар жасөспірімдерді мақсатты аудитория ретінде
екі топқа бөліп қарастырады. Біріншісі – 12-16 жас аралықтағы орта және
жоғары сынып мектеп оқушылары, екінші топ – 16-18 жастағы жоғары сынып
оқушылары мен төменгі курс студенттер. Әр топтың өзіне тән ерекшеліктері
бар.
Бірінші сегментке кіретін жасөспірімдерде тұлғалық негіздің, өмірлік
талғамдардың қалыптасуы, өзін қоршаған ортамен салыстыру, болашақ өмірлік
серіктестің идеалды портретін құру кезеңі, пікір қайшылығы мен ақ пен
қараның қақтығысу кезіңі өтеді.Осыны ескере отырып, күрделі дамып келе
жатқан механизмді қызықтыра білу, тыңдата білу - жалпы бұқаралық ақпарат
құралдарының тәрбие процесінің маңызды элементі. Екінші топ өкілдерін
қоғамның қалыптасқан ұстанымдарымен қақтығысу, құндылықтарды қайта бағалау,
дарашылықтың құрылуы және бар ғаламға жеке эгоцентризм негізінде қарсы шығу
ерекшелейді. Сонымен қоса екінші сегмент, жасөспірімдерге арналған
басылымдардан жастарға арналған басылымдарға көшу шекарасында қалыптасқан
пікір қайшылығымен бетпе бет кездеседі.
Жасөспірімдік жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы, негізгі адамшылық,
әлеуметтік бағдары, дүниетанымы, өзіне және қоршаған ортаға деген қарым-
қатынасының негізі салынады. Дәл осы кезде жеткіншектер сыртан келген кез
келген ықпалға тартылады. Әуелде, жан ұя ықпалы, содан кейін мектеп,
құрбыларының әсері, және қазіргі кезде жасөспірімдердің дамуына басқалардан
артық болмаса кем емес дәрежеде ықпал ететін бұқаралық ақпарат құралдары.
Жасөспірімдерге арналған басылымдар ақпараттық, мәдени-танымдық,
ағартушылық, әлеуметтік-тәрбиелік сонымен қоса көңіл көтеру қызметін
атқарады.
Көп жыл білім алудың нәтижесінде мектептегі оқуға әуелде кітап пен
оқулық қажет, ал журнал мен газет тек көңіл көтеру үшін қажет деген
таптаурын қалыптасқан. Қазіргі кезде ғана, барлық жастағы адамдар мен кез
келген қызметке арналған түрлі ақпараттың жоқтығынан, мектептерде білім
беру бағдарламалар аясында бұқаралық ақпарат құралдарын маңызды ақпарат
көзі ретінде қабылдай бастады.
Жасөспірімдер – ішінде орасан зор қуат тұйықталған қоғамның бөлшегі.
Сол қуатты дұрыс бағыттауды, тиімді қолдануды үйрету жасөспірімдерге
арналған басылымдардың басты міндеті. Бұқаралық ақпарат құралдарының
жеткіншекке әсер ету мүмкіндігі орасан зор. Кез келген жасөспірім бұқаралық
ақпарат құралдарын еріксіз үлгі алатын тұғырнама ретінде қабылдайды. Яғни,
оның ойы бойынша, бұқараға көрсетілетін, немесе басылымдарда жариялынатын
ақпараттың барлығы белгілі бір сүзгіден өткен қабылдауға дайын өнім. Бірақ,
тәжірибе көрсеткендей БАҚ жариялынатын ақпараттың жартысынан көбі
жасөспірімдерге ұсынуға лайықсыз. Сол кезде, жасөсіпірмдерге оқуға не
беруге болады деген сұрақ туындайды. Әрине бұл сұраққа логикалық жауап
келеді, жасөспірімдерге арналған басылымдар. Жас ұрпаққа тәрбие де беріп,
ағарту қызметін атқаратын газет пен журналдар. Бірақ, бәрі біз ойлағандай
болған жоқ. Жасөспірімдерге арналған басылымдардың көпшілігі жеткіншекке өз
пайдасын алып келмей, керісінше, зиянын тигізді. Ол үрдіс батыстан келген
ақпараттық соғыстың нәтижелері. Жас буынды ең алдымен ата анасы
тәрбиелейді. Одан кейін достары мен қоғам әсер етеді.Ал ең соңғы кезең
ретінде бұқаралық ақпарат құралдары болып табылады. Сонда, қарасақ,
тәрбиелі де мәдениетті, білімді де иманды баланың орнына, қазіргі
басылымдар сән мен ақшаға құмар ұрпақты өсіріп жатыр.
Қазіргі кезде дүние жүзі бойынша жасөспірімдер ақпарат нарығын бизнеске
айналдыру үрдісі жүріп жатыр. Оны біз шоу бизнес, сән, сұлулық әлемдерінің
жаңалықтарын тарататын жеңіл глянецтерге қарап нық айта аламыз.
Жасөспірімдерге арналған басылымдар – ақпарат құралдарының ең танымал
және бұқаралық түрі. Жеткіншектер қазіргі басылымдарды сүйікті көңіл көтеру
және бос уақытын өткізу құралы ретінде қабылдайды. Жасөспірімдерге арналған
басылымдардың қол жетімді және тиімді бағамен сатылуы, ақпараттың
қабылдауға жеңіл әрі түсінікті берілуі бұқаралық ақпарат құралын жастар
арасында жеткілікті дәрежеде танымал етті.
1.2 Шетелдік жасөспірімдерге арналған басылымдардың үрдісі мен заманауи
сипаты
Қоғамдық ерекше институт болып қалыптасқан журналистика саласы ХІХ
ғасырдың соңы, ХХ ғасырдың басында рухани әлемде өз орнын тауып,
оқырмандардың көз қуанышына айналды. Мұның өзі баспасөздің толық мәнінде
ақпараттық құралға айналғандығының шынайы көрініс болатын. Оған ықпал еткен
белгілі фактоорлардың болғанын да атап айтқан жөн. Ең бастысы, материалдық
өндірістің потенциалы артты. Сонымен бірге нарықтық экономика
қатынастарының нәтижесінде қоғам өмірінде пайда болған өзгерістердің
әсерлері көп еді. Осы тұста машина өндірісі қарқынды дамыды. Тауар
айналымының жетілдіруі, қажеттілік пен сұраныстың өсуі еңбек өнімілігін
арттыра түсті. Жалпы ХІХ ғасырдың соңына қарай өндірісі дамыған елдердегі
тұрғындардың әлеуметтік жағдайлары жақсарып, төлемдік қабілеттері артқаны
белгілі. Қоғамдағы төменгі топтардың өзі еңбекақыларының белгілі бір
бөлігін көңіл көтеруге, рухани қажеттіліктерін қанағаттандырушы үшін мәдени
құндылықтарға жұмсауға мүмкіндік тапқан. Апталық жұмыс мерзімінің алты
күнге көшіріліп, қысқартылуы олардың тұрмыстық және мәдени сұраныстарын,
жаңаша бағытқа бұрды. Олар демалыс күні, бос уақыттарында газет, журнал
оқуға даңдылана бастады. Осылайша сол кезеңде тұрғындардың көп бөлігін
құраған әлеуметтік төменгі топтардан шыққан оқырмандар есебінен газет
таралымын өсірудің жаңа мүмкіндігі туды.
АҚШ пен Батыс Еуропа елдерінде зор қарқынмен дамыған өндірістік процесс
халықты жаппай сауаттандыру, ағарту ісіне тартты. Осы мақсатпен
жалпыхалықтық бастауыш мектеп білімін алу, машина техниканы меңгерген
жұмысшылардың жаңа буынын даярлау қажеттілігі туған. Оның мысалы ретінде
1870 жылы Англияда Мектеп туралы заңның бекітілгенін атап айтуға болады.
Бұрын-сонды баспасөз саласына назар аудармаған тұрғындардың жаңа легі
келіп, оқырмандар қатарына қосылуы газеттердің таралымын өсіріп қана қойған
жоқ, оның жарияланымдық саясатына да өзгерістер әкелді. Жұмысшылар кәсіп
одақтар мен өзге қозғалыстарға жұмылдырылды. Осы арқылы жұмысшылардың саяси
оқиғаларға, мерзімді баспасөздің мазмұнына деген қызығушылықтары арта
түскен. Азаматтардың демократиялық құқықтары үшін басталған күрес сол
тұстағы өркениетті ердерде жалпыхалытық сайлау туралы декларацияны
жариялауға дейін жеткізгені мәлім. Сайлаудың нәтижесіне тікелей әсер ете
алатын ықпалды топтар – электорат пайда болды. Мұның өзі саясаттағы және
экономика саласындағы жоғары элите үшін элкторатқа ықпал ету мүдделілікті
тудырып, ол үшін баспасөз бен ақпарат құралдарын пайдалану қажеттілікті
талап ете бастады. Осылайша баспасөз баршаға ортақ сұранысты өмірге әкелді.
Жалпыға ортақ ұлттық деңгейдегі нарықтық қалыптасуы тауар мен қызмет аясын
кеңейтумен қатар жарнаманы қолдану қажеттілігін тудырды. Жарнама бизнесін
өрістетуге зор ықпал еткен тағы бір елеулі фактор – ХІХ ғасырдың екінші
жартысында қаржы, өнеркәсіптік топтар мен сауда фирмаларының өзара
бәсекелестерінің қыза түсуі болатын. Баспасөз жарнама арқылы тауар мен
қызметті нақты тұтынушыға дәлме дәл жеткізетін сенімді арнаға айналды.
Осылайша ХІХ ғасырдың соңғы 25 жылында мерзімді баспасөз редакцияларына
келіп түсетін хабарландыру, жарнама материалдарының топпасыз тасқыны пайда
болды. Жарнама қызметінің кең етек алуы газеттердің көлемін ұлғайтты және
оны көп бетпен шығаруға болатын жаңа мүмкіндікке қол жеткізді. Бұрын небары
төрт-ақ бетпен шығарылып келген газеттер ХХ ғасырдың басында АҚШ-та жүз
беттік болып күрт ұлғайды. Осы кезде Англияның ірі газеттерінің көлемі 2
бет болатын. Сондай-ақ мерзімді баспасөз таралымы жағынан да бұрын-соңды
болмаған ірі өсімге ие болды. Екі ғасыр тоғысында ірі газеттердің
таралымдары жүз-мыңдаған даналармен айналатын болды.Осы кезеңде АҚШ-та 2000-
ға жуық күнделікті газет шығарылған. Бұл сан Германияда 7000-д құраған
екен. 1910 жылы АҚШ-тағы күнделікті газеттің саны 2600-ге жетті (Беспалова
А.Г. и др. Истории мировой журналистики. Ростов-на-Дону. 2000. С. 135). Бұл
сол тұста әлемдегі ең жоғары көрсеткіш еді. Алайда, кейін белгілі
себептермен бұл сан азая түсті. Келесі 20 жылда ел тұрғындарының саны 30
миллионға көбейді. Өркениеттің нәтижесінде ірі және орташа қалалардың саны
екі есеге ұлғайды.
Ғасырлар тоғысында ірі корпорациялар пайда болып, дамуының нәтижесінде
экономикада ғана емес жалпы қоғамдық-саяси өмірде елеулі өзгерістер орын
алды. Бірінің ізін бірі басқан реформалардың толассыз толқыны қатардағы
еуропалықтар мен американдықтардыі көбісінің жүйкесін тоздырып, табанды
қарсылықтарына да тап болып жатты. Ұлттық экономиканың бұтін бір саласын
бақылайтын ірі бірлестіктер мен олигархиялық топтардың пайда болуы еркін
бәсеке мүмкіндіктерінің шектелуіне мәжбүрлік тудырды. Аталған ірі
олигархтар мен қаржылық топтардың арасында заң бұзушылықтар, тұтынушыларды
алдап-арбау, мемлекет пен үкімет шенеуніктерінің ауыздарын пармен ұрып,
сатып алу секілді келеңсіздіктер қылаң бере бастаған. Дәл осы бір аумалы-
текпелі заманда АҚШ журналистикасында қоғамға қауіп төндіретін жат
көріністер мен сыбайластық жемқорлық оқиаларына қарсы күрес басталды.
Қоғамдағы келеңсіздіктердің себеп-салдарын тереңдеп зерттеп, оған халықтың
назарын аударуды көздейтін журналистиканың жаңа бір ағымы пайда болды.
Зиянды әрі жат көріністерді әшкерлеудегі негізгі мақсат – оның шынайы бер-
пердесін ашу, себеп-салдарын түсіндіру, реофррманы дұрыс арнаға бұру және
жемқорлық, алдап-арбаушылық бетімен кетушілік , билікті асыра
пайдаланушылықты ауыздықтауға ықпал ету еді. Осы әрекеті арқылы олар шынайы
реформаның негізін қалады деп есептеді.
Барлық дағдарыстың отаны Америка құрама штаттарында 1990 -2000 он
жылдық ішінде жасөспірімдерге арналған басылымдар саны 3 есе өсті. Бұл
жасөспірімдердің белсенді сегмент ретінде өсуі мен көбеюінің, саяси
білімділігінің артуына алып келді.
1990 жылдардың соңында Seventeen, Y.M., Teen журналдары
жасқспірімдерге арналған басылымдар арасында 6,3 миилион оқырмандары бар ең
үздік үш басылым атанды. 1998 жылдарда Elle girl, Teen Vogue, Cosmo
girl тәріздес есейген басылымдарың сіңілісі ретінде пайда болған
кросоввер журналдар ақпарат нарығында үлкен бәсекелестік білдіріп, өзіндік
реформа жасады. Жасөспірімдерге арналған бұқаралық ақпарат құралдары
нарығында ерекше орынды иеленуден қалған Teen журналының тираж саны
құлап, ал Seventeen және Y.M. журнаалдары өзінің мақсаттық аудиториясын
жасөспірімдерден 17 жас және одан жоғары жастарға ауыстыруға мәжбүр болды.
1940 жылы Seventeen журналының ақпарат нарығындағы дебютынан кейін,
жасөспірімдерге арналған басылымдар үздік салалық басылымдар жанрына
айналды. 1990 жылдардың соңында жасөспірімдерге арналған басылымдар нарығын
жүздеген жаңа атаулар мен есімдер жарып, 12-19 жас аралығындағы
жасөспірімдер нарығы 175 млрд доллар айналымымен ең ірі қаржы алаңдарына
айналды.
Бәсекеге қабілетті, заманға сай, жаңа, жарқын, қызықты тақырыптары мен
идеяларымен жасөспірімдерді жаулай бастаған көптеген сапалы бұқаралық
ақпарат құралдары бұл саланы тиімді бизнеске айналдырды. Бұқаралық ақпарат
құралдары арасында жасөспірімдерге арналған заттар мен қызметтерді
жарнамалауда басылымдар бірінші орында болды. Ер балаларға арналған
басылымдардың тақырып аясы спорт аясынан кеңейіп, қыздарға арналған
басылымдар қыз келіншектер мен әйелдерге арналған интернет сайттар мне
басылымдардан көңілдерін өздеріне аударды. Басылымдар жасөспірімдердің
өмірін, талғамын жаңа тенденцияға бұрып, өзгертеміз деген ұранмен
тираждарын ай сайын көбейтіп тұрды.
Seventeen - Америка құрама штаттарында шығатын жасөспірмідерге
арналған басылым. 1944 жылдан бастап Уолтер Анненбергтын Триангл
баспасынан шыға бастады. 1988 жылы News Corporation журнал шығару құқығын
Триангл компаниясынан сатып алып, 1991 жылы K-III Communications
(кейіннен Primedia) баспасына сатты. Прайммедиа 2003 жылы журналды шығару
эстафетасын Hearst басылымына беріп, осымен әзірше Seventeen журналын
шығару құқығын имедену бәсекелестігін тоқтатты. Америка ақпарат нарығында
бұл журнал 12-19 жастағы қыздарға арналған ең танымал басылым болғандықтан,
оны шығару құқығын иемдену бәсекелестігі жылдан жылға артып, журнал
акциялары үлкен бағада танылуда. Seventeen журналының тұжырымдамасы сән
әлемінің, әрлену, киіну, терімен шашқа күтім жасау, жасөспірімдердің бір
бірімен қарым қатынасына байланысты ақпаратты қамтиды. Басылымның негізгі
13 айдары бар.
Редактор бағаны - кез келген журналдың кезекті санының бағыт
бағдарын, сөз ететін басты тақырыбын, жазылатын мәселелерді анықтап,
түсіндіретін маңызды айдар. Редактордың журналды шығарғандағы әсерлері мен
сезімдері, ерекше атап өтетін мәселелер және тақырыптар жайлы баяндалады.
Шоу бизнес жаңалықтары айдарында - Америкадағы кино,
телекөрсетілімнің, музыка мен жастар арасындағы танымал адамдардың
қатысуымен өткен жиын тойлардың жаңалықтары, сурет баяндамалары және кино-,
театр-, музыка-, сән-сыншыларының пікірі басылады.
Сән әлемінің жаңалықтары айдары – оқырмандарды танымал киім
үлгілерімен, сән апталықтарына қатысқан белгілі дизайнерлердің соңғы киім
туындыларымен таныстырады. Бұл айдар, әр кезеңге сай киіну үлгілерін,
ыңғайлы және оқырмандарға қол жетімді сәнді киім сататын дүкендер желісін
ұсынып, жеңілдіктер мен акциялардың қайда қашан болатыны жайлы ақпаратты
оқырмандар назарына әрдайым беріп тұрады.
Combination (құрастырылған үлгілер) айдары – өткен кезеңдегі киім
үлгілерін соңғы сән туындыларымен аралыстырып, күнделікті, сәнді киім кию
стилін құрастыру. Бұл айдарда киім үлгілерінің суреттері мен сән
кеңесшісінің пікірі жариялынады.
True stories (шынайы әңгімелер) айдарында – жасөспірімдердің
өмірінде болған қызықты әрі шынайы оқиғалар басылады. Бір санда шамамен 12
әңгіме беріледі. Әр жағдайға комикс тәріздес сурет салынады. Бұл айдардың
басқа оқиға әңгімелер жайлы айдарлардан ерекшелігі, осында жариялынатын
барлық ақпарат жасырынды түрде беріледі, яғни әңгіме авторы белгісіз
болады.
Сұлулық айдары – тері мен бетке дұрыс күтім жасауды, әрленудің жаңа
тенденцияларын, жұлдыздардың сұлулық образдарын талқылауға арналған. Бұл
айдар аясында жас қыздарға арналған әрленуге арналған заттар жарнамаланып,
редакция жақсы деп тапқан парфюмерия жайлы жазылады. Сонымен қатар
журналдың әр санында ең үздік әрленуге арналған 10 заттар тізімі
құрастырылады.
Жұлдызды жорамал - қазіргі кездегі жаөспірімдерге арналған кез келген
басылымда бар міндетті айдарға айналған бет. Seventeen журналында
кәдімгі жұлдызды жорамалға қоса, танымал тұлғалардың жұлдызды жорамалы
беріледі.
Денсаулық және спорт айдарында – жасөспірімдердің арасында салауатты
өмір салты, таза тамақтану, салауатты сұлулық пен емдәмдер насихатталады.
Фитнес кеңесшілеріне сұрақ қою арқылы, кез келген оқырман журнал бетінде
өзінің өмір тұрмысына дағдыланған дене шынықтыру жаттығуларын біле алады.
Бұл айдар аясында Сенің ең сырлы жеке сұрақтарын деген кіші айдары
шығады. Бұл кіші айдарда жасөспірмідердің редакцияға жіберген сауалдары мен
сұрақтарына, психолог, сексолог мамандар ашына жауаптар мен кеңестер
береді.
Love life (махаббатқа толы өмір) айдарында – жас қыздардың
жігіттермен қарым қатынасы, олардың арасындағы махаббаты жайлы жазылады.
Бұл айдарда жазылатын мәселелер мен тақырыптар жасөспірімдердің кез келген
адамнан сұрай алмайтын тақырыптар санатына жатқызылады. Мен сені сүйемін
дегенді қалай айту керек, Жігітті өзіне ғашық қылу жолдары мақалаларымен
тесттері жас қыздардың көңілінен шығып, содан кейін бұл мәселелер журналдың
ресми сайтындағы форумда талқыланады.
Guys corner (ұлдар бұрышы) айдары да – жас қыздарға арналған. Бұл
айдарда ұлдардың қыздарға қатынасты пікірлері мен ойлары басылады. Олар
нені ұнатады, Маған ұнайтын қыздың сымбаты деген тақырыптармен, белгілі
жігіттердің пікірлері, олардың суреттерімен қоса беріледі.
Кейіпкер айдары – жасөспірімдердің өмірлік әңгімесі. Жас қыздардың
басынан кешкен қызықты оқиғалары, ерекше жағдайларды басынан кешкені
баяндалатын бұл айдарда жеткіншекті тұлғалық тұрғыдан қарастыру негізге
алынады. Басқа адамның мысалын қарастыру арқылы, жасөспірімдер өзіне
қатысты мәселелерді түсініп, қиын жағдайлардан шыға алады.
Guest (қонақ) айдарында – журналдың әр санында редакцияға бірр жұлдыз
қонаққа келеді. Журналистермен бірге редакцияда өткізілген қызықты күн
туралы, жұлдызбен сұхбаты, қызықты жағдайлары суреттермен безендіріліп
мақала ретінде беріледі.
Hairstyle (шаш сәндеу үлгілері) айдарында – шашқа күтім жасау, сән
әлеміндегі соңғы шаш сәндеу үлгілері, сонымен қоса атақты модельдермен
шаштың соңғы сәнді үлгілерін көрсету мақсатында фото түсірілім жасалынады.
Американың әйгілі жазушысы Сильвия Пастың Ол күз оралмайды атты
қысқаша әңгіме жинағы 45 беттік Seventeen журналында 1950 жылы жария
етілді. Seventeen журналы көптеген медиа шоуларды ұйымдастырып,
ивенттерге қатысып, демеушілік етті.
2005 жылдың қазанында Seventeen журналы MTV жастар арнасымен
ұйымдастыруымен Мисс Севентин атты реалити шоу өткізді. Бұл шараға
Американың түпкір түпкірінен келген 51 ару қатысты. Реалити шоудың басты
мақсаты болып, Мисс Севентин атағына ие болған жас ару қыздың образы
арқылы қарапайым оқырмандарға жақынырақ болу мүмкіндігі аталды. Бірнеше
сезонға созылған бүкіл дүние жүзінде көрсетілген America’s Next Top Model
модельдер сайысына да журнал демеушілік етті. Бәйгенің жеңімпаздары
журналдың басты бетіне шығып, олармен фото түсірілімдер ұйымдастырылған.
Seventeen журналы 133 бетті құрайды, соның 36-ы беті яғни басылымның
30 пайызын жарнама құрайды. Журналдың тілі – ағылшын тілі, ақпараттың
берілу стилі – мәтін жеңіл-желтең түрмен беріледі, күрделі сөз айналымдар
қолданылмайды.
Seventeen - жылтыр журнал (глянец). Оның дизайны негізінде дүние
жүзіндегі барлық жас қыздарға арналған басылымдар құрылған. Суреттердің
сапасы өте жоғары, журналдың фототілшілері тәжірибелері мол Америкаға
атақты фотографтар. Мәтіннің ақпараттық қызметі, дизайнның ерекшелігіне
байланысты жоғалып кеткен. Журнал қаламмен жазу стилін көп қолданады.
Журналды жарқын және ерекше қылу мақсатында мәтін мен суреттердің
үйлесімділігі жоғалып кеткен. Бірақ, шрифт, түстерді дұрыс қолдану арқылы
мәтіннің экспрессивтілігі артқан. Журнал тек жеңіл желпі мәселелерді ғана
қозғап, жас ұрпақтың рухани, діни, адами тәрбиесіне көңіл бөлмейді.
Оқырмандарды әлеуметпен, қоғаммен байланыстырмайды. Басылымда саяси
тақырыптар коғалмайды, бүкіл адамзаттық құндылықтар насихатталмай келеді.
Бірақ, өзінің көңіл көтеру қызметін бұл басылым жақсы атқаруда.
А мерика – түрлі ұлттар, түрлі діни ағымдар елі болып табылады. Және
сонда шығатын бұқаралық ақпарат құралдары барлық конфессиялар мен ұлт
өкілдерінің мүдделерін ескеру керек. Америка құрама штаттарында мүсілман
жас қыздарына арналған жаңа басылым шыға бастады. Мұсылман қауыммен америка
қоғамының ара қатынасы қуантарлық емес. Егер мысалы, 2007 жылы АҚШ халқы
саны 298,444,215 адамды құраса, соның ішіндегі мүсілман саны - бір пайыз,
яғни үш миллион адам шамасында. Америка конгрессінде бірінші мұсылманның
пайда болуы (2007 жылы), және оның ант беру үшін Құранды сұрағаны,
бұқаралық ақпарат құралдарында ислам дінін ұстанатын адамдардың саны жайлы
пікір таласқа шүріппе болды. Жасөсіпірімдер де қоғамның маңызды бөлігі.
Сондықтан елдегі осындай жағдайға қарамастан, кішкентай болса топтың
мүддесін ескерген осындай басылымның жас мұсылман қыздардың арасында үлкен
танымалдылыққа ие болуы шартты нәрсе. Америка құрама штаттарындағы осындай
бірінші глянецтық Muslim Girl журналының пайда болуы онда тұратын жас
мұсылман қыздарына өз діни ұстанымдарына қайшы келмей қазіргі өмірді сүру
ұсынады. 14-18 жастағы мұсылман қыздары арасындағы жалпыұлттық әлеуметтік
зерттеулер нәтижесінің мәлімдеуінше, Америкадағы мұсылман қыздарының бүкіл
әлемдегі құрдастарынан еш айырмашылығы жоқ. Зерттеулерге тапсыру берген
ExecuGo Media компанияның вице президенті Фей Кеннедиді Біздің зерттеулер
көрсеткендей, бұл қыздар мемлекеттік мектепке барып, теледидар көріп,
жасөспірімдерге арналған журналдармен қызығып, Интернетті, Google мен
YouTube қолданады, компьютер ойындарын ойнап, шоппингпен айналысады,
телефонмен сөйлесіп, серуеңдеп, қыдырады деп мәлімдейді. Бірақ, әр
аумақтың өзіне тән ерекшеліктері болады. Мысалы, олар Аль Джазирадан
жаңалықтар көріп, IslamiCity сайтында Құран оқуды басты хобби ретінде
көрсетіп, бір бірімен танысады. Осы зерттеулер журналдың концепциясының
негізі болды. Баспагерлер мұсылман жас қыздарына арналған глянецты шығару
идеясы жақсы және өзекті мәселе екенін атап өтті. Muslim Girl журналын
оқырмандар аудиториясы жылы қабылдады. Өйткені Muslim Girl журналы
жасөспірімдерге өз құндылықтарын сақтай отыра бүгінгі өмірден ләззат алуға
мүмкін беретін Америкадағы жалғыз журнал. Сауалнамаға қатысқан 90 пайыз
қыздарға журнал концепциясын ұнап, бізге керектісі дәл осы еді және біз
осы журналды үзбей міндетті түрде оқып, достарымызға ұсынатын боламыз
деген пікірлер білдірген.
Жазушы, құқық қоғаушы адвокат және қоғаның белсенді мүшесі - Асме Хан
докторына, журнал концепциясының ұнағаны соншалықты, ол өзінің Солтүстік-
батыс университетіндегі ұстаз қызметінен шығып, журналдың бас редакторы
болуды жөн көрді. Мұсылмандарды бұқаралық ақпарат құралдары көп
жағдайларда келеңсіз жақтан көрсетеді, деп, журналдың бас рекдакторы мәлім
етті. Muslim Girl журналы американ қыздары болып, өз еліне қандай да
болсын пайдалы іс жасай алатынын мақтан тұтатын жас мұсылман қыздары жайлы
әңгімелер жариялап, қалыптасқан таптаурындарға қарсы шығады. Бұл – олардың
қоғамның назарын аудару мүмкіншілігі. Ал олардың редакциялық міндеті – жас
қыздарды ақпараттандыру, ағарту және шаббытандыру.
Америкадағы мұсылман қыздарына байланысты негізгі таптаурындарды жою
арқылы, Muslim Girl журналы американың мұсылман жастарының жаңа бейнесін
қалыптастыра бастады. Оның жаңаша мазмұны бірінші кезекке Ислам дінін
ұлағаттап, АҚШ азаматы болып келетін, және осы екі фактордық қабаттасқан
жағдайындағы пайда болатын ұрыс-тартыстардан аулақ болған жас қыздар
қойылады.
Журналдың бірінші санында қайымырымдылық Бейбітшілік үйі атынан
Индонезияға барған еріктілер тобына кіретін қыздар жайлы жазылған. Кеңес
беру бағандарында, көптеген өмірлік оқиғаларда, ұлдармен қарым қатынастан
бастап күйеумен ажырасу және отбасыдағы мұсылмандардың құқығын шектеу
кезіндегі дұрыс болатын қимыл істер жайлы кеңестер берілген.
Журналдың тұрақты айдарлары әр түрлі тақырыптарға арналған: Құран
жайлы жазбалардан бастап, Gilmore Girls сияқты атақты телешоуларға
шолуға дейін. Ал танымалдылықтан бірінші болып келетін 24телевизиялық
шоуға байланысты, бүгінгі ақпарат құраладарының үрейіне айналған мұсылман
және терроризмның байланысы тақырыбын арнайы мақалаларда қозғайды.
Біз хиджаб киетін баскетболшы қыздарды дизайнерлер мен суретшілердің
қасында көрсетеміз. Мұсылман қыздарының өмірі бір үлгіде өтеді деген мифті
жоққа шығару керек. Олар, ешқандай үрей мен қобалжусыз спорт сайыстарына
қатысатынын, бүкіл дүние жүзіне саяхат жасап, үйдің қасындағы мешітке
баратынын көрсету керек, - деп Хан ханым айтады.
Muslim Girl журналының таралымы әзірше 50 000 дана, бірақ 2 жылдан кейін
оны 100 000 дейін көтеру жоспарлануда. Жарнама және басылымның іскерлік
дамуы бөлімінің директоры Дайанна Хайтауердың айтуы бойынша, жарнамаға
ұсыныстар жақындағы уақытта ағылып келуі керек.
Бүгін мұсылман ақпарат нарығы 5 жыл бұрын латынамерикандық аналогы
сияқты үлкен дамудың алдында тұр. Жасөспірімдік жастағы қыздары бар
исламдық жанұялар, бағалы қаржылық коммерциялық ойықшаны қамтиды, олардың
табыстық көрсеткіштері, жанұядағы балалар саны және жұмыспен қатамасыз
етілуі, білім деңгейі, елдегі жалпыхалықтық көрсеткіштерге қарағанда жоғары
болып табылады.
Fox Broadcasting пен Oxford University Press компаниялардың біздің
журналдың бірінші санында жарнамаларын беруі, саналы және перспективалық
жарнамаберушілердің біздің журналдың дамуға үлкен мүмкіншілігін көретіні
жақсы көрсеткіш болып табылады.
Muslim Girl журналын Торонтодағы (Канада) көптеген сайыстардың
жеңімпазы атанған ExecuGo Media компаниясы басып шығарады. Бүкіл дүние
жүзіне Лос Анджелестен тарайды (Калифорния, АҚШ).
Кеңес заманында жасөспірімдер аудиториясына ерекше көңіл бөлінген.
Бұқаралық ақпарат құралдары дұрыс өмір сүру және ойлау үлгісін енгізу
құралы ретінде қолданылды. Жасөспірімідерге арналған басылымдар ақпараттық,
тәрбиелік, ұйымдастырушылық, үгіттеушілік қызметтерді атқарды. Өсіп келе
жатқан жас ұрпаққа марксизм – ленинизм, коммунизм идеяларын насихаттап,
бұқаралық санаға арналған мемлекет құндылықтарын үгіттеді.
Жасөспірімдерге арналған алғашқы жеке басылымдар Ресей аумағында 1917
жылдың қазан-қараша айларында пайда болды. 14 қазан күні Мәскеу қаласында
жарық көрген Жастар интернационалы және 28 қазанда Петербордағы Жас
пролетарий басылымдары Социалдық жұмысшы жастар одағының мүшелері болды.
Уақыт өте жасөспірімдерге арналған басылымдар КСРО-ның барлық
республикалары мен аудандарында шыға бастады. Негізгі бөлігі Коммунистік
жастар одағының құрамында шығып тұрды, ал 1918 жылы желтоқсанда өткен
бірінші жұмысшы жастар жиынынан кейін одақтың бас мүшесі Жас коммунист
басылымы болды.
Кейіннен жасөспірімдерге арналған басылымдар жүйесі кеңейіп, жаңа газет
журналдар, көркем-әдеби басылымдар (Жас гвардия), музыкалық
(Ровесник), ғылыми танымал ((Жас натуралист, Жас техник) жарық көрді.
Кеңес одағы жасөспірімдер басылымдарына өмірден жақсы, позитивті
мысалдар келтіріп, тәрбие көрсетіп, бұқара ынтасын дамыту тән.
20 ғасырдың 90 жылдарында Ресейдің жасөспірім мен жастар журналистикасы
түбегейлі өзгеріске ұшырады. Темір қақпаның құлауының салдары ретінде Ресей
ақпарат нарығына батыс басылымдарының ағымы, бұрын сонды рұқсат болмаған
тақырыптардың жазылуы, қызықтыратын тақырыптар мен идолдардың өзгеруі
болды. Ресейлік журналдар дизайн, мазмұн, басылым үлгісін өзгерткенімен,
оқырмандар аудиториясын жоғалтып алды.
Ясен Засурскийдің айтуы бойынша, балалар мен жасөспірімдер
журналистикасы, жалпы журналистика секілді, қоғамда белгілі қызметі бар
ерекше әлеуметтік институт.
Негізгі қызметі - ақпараттық, тәрбиелік, ағартушылық, танымдық және
әлеуметтік функцияларды атқару. Осы топқа қарым-қатынас қызметін де
жатқызуға болады. Оның басты мақсаты – жас аудитория арасында арнайы пікір
алмасу ақпарат кеңістігін құру болып табылады.
Жасөспірім журналистикасында ерекше орынды мәдени-ағартушылық,
рекреативтік және гедонистік қызметтер тобы иеленеді. Бұл қызметтер ойын-
сауық және таным үдерісінің бала психологиясындағы тығыз байланысының
ерекшелігімен түсіндіріледі. Жыл сайын жарнамалық-анықтамалық қызметтің
салмағы мен маңыздылыңы арта түсуде. Мысалы, бірқатар басылымдардың 80
пайыз жарияланымы пайдакүнемдік сипаттағы ақпарат: пайдалы кеңестер,
анықтамалық мағлұматтар.
Жасөспірім журналистикасында ұйымдастырушылық қызметтің үлкен маңызы
бар. Әр түрлі жастық контингентке арналған басылымдар жасөспірімдерді
қоғам, отбасы, ұйымдағы мінез-құлық қағидаларымен таныстырып, түрлі еңбек
қызметтеріне қатыстыра отыра, болашақ мамандық таңдауға сілтеме болады.
Басылымның бұл түрінің типологиялық параметрлері 20 ғасырдың 20-30
жылдарында қалыптасты. Сол кезде жасөспірім басылымдарының мерзімділігі,
тақырыптары, мәселенамасы және басқа да ерекшеліктері құрылды. Журнал,
газетке қарағанда, оқырманға сараптаманы, тақырыптық материалдарды көбірек
ұсынады, ал айдарлардың алуан түрлігі, журналдың мазмұнын қызықты әрі
маңызды ақпаратпен толтыруға мүмкіндік береді. Жасөспірімдерге арналған
басылымдардың бастапқы кезеңінде келесі басылым түрлері болған:
1. Теоретикалық (Жас коммунист)
2. Әдеби-көркем (Жас гвардия, Жастық шақ)
3. Тақырыптық (Студенттік меридиан, Ауыл жастары, Замандас)
4. Универсалды (Смена, Комсомолдық өмір)
Кейіңнен басылымның типтік үлгілер мүмкіндігі кеңейе бастады. Бүгінгі күні
Ресейде, жасөспірімдерге арналған басылымдардың типтік белгілерінің
факторларын тақырыптық, жанрлық, стилдік сипаттық, аудиторлық,
технологиялық, экономикалық, саяси, мақсаттық деп білеміз.
Өкінішке орай, қазіргі жастар (жасөспірім) сөзінің мағынасы толық
ашылмаған. Көптеген түсіндірме сөздіктер оны жас буын, жас адамдар
(Ожегов) деп аударады. Ресейде классикалық анықтама болып, Кеңес
энциклопедиясындағы жастар – ересек адамның әлеуметтік қызметін орындауға
бейімделу кезеңіндегі, әлеуметтік және психофизиологиялық жетілудің
қалыптасу кезеңіндегі әлеуметтік-демографиялық топ. Әдетте 14-30 жас
аралығындағы адамдар. Бірақ бүгінгі күннің талаптарымен қарасақ, бұл
анықтаманың өзектілігі жойылып, ол қазіргі жағдайда шындыққа сәйкес
келмейді.
Жастардың өмір салты, дүниетанымы, модификация белгілері бойынша
буындарға бөліп қарастыру керек. Ұрпақтар арасындағы айырмашылық шамамен 6
жылды құрайды.
Жасөспірімдердің оқуға қызығушылығының төмендеу себебін, психологтар
мен оқытушылар келесідей түсіндіреді: тәрбиелеу жүйесінің, құндылықтардың
ауысуы, интернет, телекөрсетілім, компьютер технологиялрдың дамуы.
Жасөспірімдер не оқиды? әлеуметтік зерттеулер нәтижесі бойынша, Ресейде
17,7% мүлдем оқымайды, ал оқитын жастар көп жағдайда интернетті ақпарат
көзі ретінде артық көреді.
Жасөспірімдер басылымдары әлеуметтік-бағдаршы рөлін басынан-ақ
иемденген. Журналдар тек ақпарат беріп қана қоймай, сонымен қатар жас
оқырмандарға саясат, мәдениет, білім және т.б. салаларда бағдаршы болып,
қоғамның белсенді әрі беделді мүшесі етуге ат салысады.
Жасөспірім басылымдарының мәселенамасы, батырлары мен тақырып аясы
Кеңес одағының тарихи кезеңдерімен сәйкес келеді. Ұжымдандыру,
индустрияландыру, Ұлы Отан соғысы, Жылымық және т.б. бірін бірі
алмастырып келген батырлармен (Павлик Морозов, стаханшылар, жас
гвардияшылар) өзінің даму дәрежесінің деңгейін көтерді.
20 ғасырдың 90 жылдарында батыс кейпі Ресей жасөспірім баспасына белсенді
ене бастады. Сахна, шоу-бизнес, кино және спорт жұлдыздарының көмегімен әр
түрлі жеке бейнелер, образдар құрылды. Андерграунд, батыс мәдениеті мен
құндылықтары насихаттала бастады. Мысалы, Птюч журналы рейв мәдениетін
насихаттаса, Ровесник басылымы АҚШ – музыка бизнесінің Меккасы
идеясының жаршысы атанды.
Ресейдегі жасөспірімдерге арналған басылымдар:
Elle Girl журналы Ресейде 2003 жылдан бастап шығады. Жалпы Elle Girl
журналы американдық Elle журналының Ресейдегі прототипі. Ол АҚШ,
Ұлыбритания, Канада, Голландия, Корея, Тайвань, Германия, Франция және
Жапонияда да басылып шығады. Журналдың концепциясы бойынша Журнал -
қаржылай қамтамасыз етілген, жанұя түріндегі ауыртпалығы жоқ, сән әлеміне
үңілу жолы. Журналдың басты оқырмандары барлық ақшасын өзіне жұмсай алады.
Олар үшін ең маңыздысы – мерей. Олар – үлкен жетістіктерге жету үшін
маңызды элемент болатын сыртқы келбеті үшін, көптеген қаржы жұмсауға
дайын. Журналдың концепциясының негізінде сонымен қоса басты 7 айдар бар:
Разведка (барлама) айдары - кезекті айда болатын оқиғалар мен жиын
тойлардың күнтізбесі, қалалық ойын-сауықтың жарқағазы. Жаңа есімдер. HOT
TREND – қазіргі сәттегі ең сәнді заттар.
Мода (сән) айдары – стилистердің кеңестері, сәнді сөздік. Көше көркі
және подиумдардың жоғары сән әлемі. Әр санда қайталанбас сәнді
түсірілімдер.
Разговор (әңгіме) айдары – махаббат, ойын-сауық, романтикалық
кездесулер және ата-анамен қарым қатынас мәселелері және т.б. Сенімді әрі
құзыретті. Психолог мамандардың кеңестері.
Красота (сұлулық) айдары – әрленудің заманауи үрдісі, өзіне күтім
жасауға арналған заттар.
Мир (әлем) айдары – экзотикалық және таңқалдырар елді мекендерге
саяхат. Шолулар: интернет сайттар, кітаптар. Музыка, кино. Күнделікті
өмірге қажет ақпараттар.
Звезда (жұлдыз) айдары – идолдар, әлемдік шоу бизнестің, спорт және
киноәлемінің ең танымал тұлғалары. Экслюзивті фототүсірілімдер мен
сұхбаттар.
Журнал 12-18 жастағы жас қыздарға арналған. Журнал ешқандай қоғамға
маңызы бар ақпарат бермейді. Қыз баланың тәрбиесін сәнді сырт келбетпен
ғана аяқтайды.
Yes, Жұлдыздар - 2003 жылдан бастап шығады. Басында Yes! Фабрика
звезд аталып, Бірінші арнамен бірлесіп басылған. Редакцияның айтуы бойынша
бұл баспа мен арна басшылығының екіжақты ұсынысы болған. Журналдың басты
тақырыбы бірінші арнадағы Фабрика звезд тележобасының қатысушыларының
өмірі болды. 2005 жылдың наурызында журнал Yes, Жұлдыздар деп атауын
өзгертті. Бұл 2004 жылдың желтоқсанында тележобаның аяқталуымен байланысты
болды. Бірақ, дегенмен, журнал, бастапқы концепциясын өзгертпей, фабрика
жеңімпаздары туралы, сонымен қоса ресей және әлем шоу-бизнесінің жарқын
жұлдыздары туралы жаза бастады. Үлкен танымалдылыққа ие болған тележобаның
арқасында, журналдың таралымы, 2003 жылдың қарашасынан бастап, 2004 жылдың
қарашасына аралығында 100 мың данадан 747 мың дана көлеміне жеткен. Қазіргі
уақытта журналдың таралымы тележобаның аяқталуына байланысты азайған.
Журналды шығарушы Independent Media баспа үйі. Айына бір рет шығады. Басты
аудиториясы негізінен 16-24 жастағы студент қыздар (78,3%). Таралымы 450
мың дана. Журнал тараламының 34,5 % Мәскеуге, 58,1 % ресей аймақтарында
және 7,4% ТМД мен Балтия елдерінде таратылады. 2006 жылдан бастап жазылу
бар. Журналдың 30% - жарнама.
Хулиган журналы – 16-25 жастағы жас ұл балаларға арналған ай сайын
шығып тұратын басылым. Журналдың басты тақырыбы – жасөспірімдік жастағы ұл
балаларға тән салауатты әрі позитивті бүлікшілік, жастар мәдениеті.
Шығарушы баспа үйі – Гейм Ленд. Таралымы 81,5 мың дананы құрайды.
Еуразия құрлығының батыс өркениеті орналасқан Еуропада, бұқаралық
ақпарат құралдарының ықпалы орасан зор. Журналдың отаны саналатын Франция,
Еуро одақ елдерінің ішінде басылымдар саны бойынша бірінші орында тұр.
Статистика бойынша әрбір 1000 адамға 1354 дана журнал және 150 күнделікті
газет келеді екен.
1470 жылы Франциядағы алғашқы баспаханалар ашылып, өзінің бастапқы
өнімдерін бере бастады. Ал бұл елде газет шығару ісі ХҮІІ ғасырда пайда
болып, 1604 жылы алғашқы газет Газет франсуаз жарық көрді. Артынша
Француз меркурийі (1611 жылы) дүниеге келді.1631 жылы Теофраст Ренодо
негізін салған Газет апталық газеті ақпараттарының жан-жақтылығымен,
әдеби деңгейінің жоғарылығымен, ұзақ уақыт үзбей шығып тұрғандығымен
ерекшелінеді. Әлемдегі ең алғашқы журнал Журнал де саван деген атпен 1665
жылы Францияда дүниеге келген. Соның ізінше, 1672 жылы жарық көрген Меркюр
галан журналындағы тақырыптардың жан-жақтылығы, формаларының әртүрлілігі,
кейбір жанрлардың ұшырасып қалуы – қазіргі журналдарға ұқсайды. Франция
баспасөз тарихындағы алғашқы жекеменшік журнал Пьер де Шамблен де Маривоның
иелігінде Спектатэр франсэ (1722 жылы) деген атпен дүниеге келген. Ал
алғашқы күнделікті газет Журнал де Пари (1777 жылы) жарық көрген тұста,
Парижде 27 газет шығып тұрған.
1629 жылы король Людовик ХІІ цензура туралы заң шығаруы баспасөздің
дамуына тежеу болды. Бұл заң бойынша полиция мен цензордың рұқсатынсыз
ештеңе басылмайтын еді. Дінге, корольге, мемлекетке қарсы дүниелердің
басылуына қатаң тыйым салынды. 1660-1756 жылдар аралығында Баспасөздегі
қылмысты істері бойынша 869 адам (журналистер, баспаханашылар, кітап
сатушылар) Бастилияда болып қайтты. Ал баспасөзде жіберген кемшіліктері,
кінәлары үшін өлім жазасына кесу ісі Францияда ХҮІІІ ғасырдың соңына дейін
жалғасты. Француз баспасөзінің жасанды тарихына Ұлы Француз революциясы
(1789-1799) өзгеріс әкелді. Журналистика – қоғамдық пікірдің мінберіне
айналып, революциялық-демократиялық баспасөз қалыптасты. Қоғамдағы
өзгерістер, ғылымдағы жаңалықтар француз журналистикасына үлкен ықпал етті:
1835 жылы Шарль Луи Гавас әлемдегі алғашқы ақпарат агенттігін өмірге алып
келді. Эмиль де Жирарден Пресс газетінде көпшілікке арналған ақпараттық
басылымдар туралы концепциясын жариялады. Конститюсьоннель газетінде
(1851 жылы) алғаш рет жарнама берілді. Ал 1850 жылы Луи Ашетт Франция
тарихында мерзімді басылымдарды тарату мен тасымалдау ісін дүниеге әкелді.
Француз баспасөздің алтын ғасыры (1870-1914 жылдар) капиталистік
баспасөздің қарқынды дамуына байланысты болды, енді газет-журналдар ірі
өндіріске айналды. 1870-1880 жылдар аралығында француз мерзімді
басылымдарының саны 900-ден 2500-ге жетті. Баспасөзде комерциялизациялану
процессі кең етек алды, көпшілікке арналған танымал газеттер бірінші
бетінде қанды оқиғаларды бейнелеуді әдетке айналдырды. Француз
баспасөзінің ренессанс дәуірі 1931 жылы Париждегі алғашқы күнделікті
кешкілік газет Пари суардың жарық көруімен басталады. Бұл газет өзінің
иллюстрациялы ақпараттарымен, әртүрі тақырыптар қамтумен ерекшеленді (1939
жылы газет тиражы – 1,6 млн дейін жетті). Жан Пруво Пари суардан кейін
баспасөздің тұтас бір картелін дүниеге әкелді. Франция мерзімді
басылымдарына қаржылай бақылау жасайтын бірнеше монополистік топтар бар.
Ашетт тобы: 1826 жылы Луи Ашетт негізін салған. Батыстағы бұқаралық
ақпарат құралдары картельдерінің ішінде бесінші орынды иемденеді. Франция
бойынша кітап шығару ісінде алдыңғы лекте. Грассе Фаскель, Файяр,
Сток, Ле шен, Мазорин баспаларына бақылау жасайды. Ұлы суретшілер,
Дәстүрлі медицина, Музей сияқты сериалы басылымдарды шығарады. Сондай-
ақ әдеби шығармаларды, мектеп оқулықтарын шығарумен айналысады. Жылына 70
млн. кітап өнімдерін дайындайды. Баспасөз өнімдерін таратумен айналысатын
Нувель мессажери де ла пресс паризьен фирмасының акцияларының 49 пайызын
иеленген.
Франция газет-журналдарының 20 пайызы Ашетт тобына қарайды. Журналь дю
диманш, Эль, Теле 7 журн журналдарын шығарады. Бұл топта 20 мыңдай
адам қызмет істейді. Ұлыбританияның, Испанияның, Америка Құрама Штаттарының
баспасөз монополияларымен тығыз байланыс орнатқан. Соңғы жылдары Ашетт
Мэрдоктан Мирабелла журналын сатып алды. Сондай-ақ Ресейде Эль
журналының орысша нұсқасын шығаруды қолға алған.
Байяр-пресс (1873 жылы құрылған) католиктік басылымдарды шығарумен
айналысады. Күнделікті Круа газеті, Докюмантасьон католик, Пелерэн,
Нотр тан, Фуа д’журдюи журналдары бар.
Францияның әйелдеріне арналған журналдар ХҮІІІ ғасырдан бастап шыға
бастаған. Алғашында журналдар әдеби-ағартушылық бағытта болып, дінді
негізгі тақырып етіп, үй-шаруасын жүргізуге ақыл-кеңестер берген. Уақыт өте
келе әйелдер журналдарының тақырыптары өзгеріп, заманға қарай бейімделді.
Францияның әйелдер журналдары бірнеше бағытта шығады: 1.Жас мөлшеріне қарай
бөлінеді: 5-20 жас арасындағы бойжеткендерге және 25-45 жас арасындағы
әйелдерге арналған. 2. Әлеуметтік жағдайға қарай бөлінеді: ауқатты топқа
және кедей-кепшікке арналған. Француз әйелдер журналдарының ішіндег
беделдісі, танымал – Эль журналы. 1945 жыллдың қараша айында жарық көрген
журнал бұл күнде 19 елге тарайды. Журналды шығарушы Елена Гордон-Лазереф
соығстан кейін ұнжырғасы түскен әйелдердің рухын көтеруді өзіне басты
мақсат етті.
Тұрмыс қалпының өзгеруі, бос уақытты қызықты өткізудің маңыздылығы
салалық журналдардың танымалдылығын арттырды. Солардың ішінде телевизиялық
апталықтар, әйелдерге арналған журналдар, экономикалық басылымдар,
жасөпірімдер мен балаларға арналған журналдар және т.б. Соңғы санатқа 20
жасқа дейінгі оқырмандардарға арналған басылымдар жатады.
Бұл басылымдардың негізгі ерекшеліктерін тез ауысып тұратын оқырмандар
аудиториясы белгілейді. Жас шамасына қарай бұл сегмент балаларға және
жасөспірімдерге арналған журналдар болып екі топқа бөлінеді.
Франциядағы басылымдардың шоғырлануы салдарынан, жасөспірімдер мен
балаларға арналған журналдық мерзімдік баспасөз шығаратын бірнеше топ
құрылды. Жасөспірім мен балалар сегментін қамтуда Ашетт (Hachette) және
Байер-пресс (Bayard-рresse) топтары жетекшілік етуде.
Байер-пресс тобына Окапи (63700 дана) және Фосфор (109690 дана)
апталықтары кіреді. Плэй Бак-пресс тобы төрт күнделікті газет шығарады:
Коти (5-6 жас), Пети Котидьен (7 жас), Мон Котидьен (10-14 жас) және
Актю (14 жастан жоғары). Олардың таралымы бірге қосқанда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz