Тері илегіш заттардың классификациясы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫНЫҢ ОРЫНДАЛУЫНА ҚОЙЫЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

Зерттеу өзектілігі: Қазіргі бұл жұмысымыз жантақ, кермек Гмелина, долана жемістерінің сапалық, негізгі ББЗ топтарының сандық құрамын, өсімдік композициясының шикізаттарынан тұнбаның алу технологиясын, әр түрлі полярлы экстрагенттерді қолданумен өсімдік шикізатты кешенді өңдеу технологиясының анықталынуы және дәрілік өсімдік шикізаты дәрілік препараттар, тұнбалар дайындауға арналады.

Зерттеу нысаны болып жантақ ( Alhagi kirgisorum Schrenk ), кермек Гмелина ( Limonium gmelinii ), долана жемісі ( Fructus Crataegi ) табылады.

Жұмыстың мақсаты: Үш өсімдік нысандарының оңтайлы комбинациясынан тұнбаның алу технологиясын жетілдіру. Бұл барлық нысандар халық емінде кеңінен қолданылады, сондықтан көрсетілген нысандардан тұнба алу Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өндірісінің өрістеуінің маңызды және өзекті мақсаты болып табылады.

Негізгі қойылатын тапсырмалар:

• Alhagi kirgisorum Schrenk, Limonium gmelinii, Fructus Crataegiөсімдіктеріне сапалық талдау әдістері жүргізу. Нәтижесінде өсімдіктердің зерттелетін бөліктерінің сапалық көрсеткіштерін алу.
• Үш композициялы өсімдіктерінен экстрагент табиғатын, оның шикізатпен қатынасын, экстракция уақытын өзгерте отырып ББЗ кешенін (субстанция) алудың оңтайлы жолдарын өңдеу.
• Зертелініп жатырған өсімдігінен алынған субстанциялардың антиоксиданттық белсенділікті анықтау.
• Үш өсімдіктер нысанынан оңтайлы комбинациясынан тұнбаның алу технологиясын зерттеп, үш өсімдіктер композициясынан cубстанция алудың технологиялық сызбасын жасау.

Дипломдық жұмыстың нәтижелері бойынша 1тезис жарияланды (Азаматтық қоғамның жарқын қалыптасуына Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған “Ғылым әлемі” атты студенттер мен жас ғалымдардың Халықаралық крнференциясы) .

МАЗМҰНЫ

АНЫҚТАМАЛАР

ББЗ - биологиялық белсенді заттар (флавоноидтар, тері илегіш заттар, бос органикалық қышқылдар, көмірсулар, аминқышқылдар, фенолқышқылдар, алкалоидтар т. б. )

Хроматография - қоспалардың қозғалмайтын фаза арқылы өтетін, қозғалатын және қозғалмайтын (элюент) екі фазалар арасында қоспалар компоненттерінінің таралуына негізделген анализ және физико-химиялық бөлу әдісі.

Қағазды хроматография - анализденетін қоспаның компоненттерінің еріткіш (элюент) ағынында қағаз бойынша орын ауыстыру жылдамдығына қарай ерекшеленуіне негізделген хроматография түрі.

Жұқа қабатты хроматография (ЖҚХ) - заттарды бөлу пластинкаға бекітілген сорбенттің (полиамид, силикагель, алюминий оксиді және т. б. ) жұқа қабатында жүргізіледі. Көмірсуларға, спирттерге, ақуыздарға, стероидтарға және т. б. әртүрлі зат топтарына талдау жасаудың эффективті әдісі.

Экстракция - қоспадан затты еріткіш арқылы бөліп алу, бір затты концентрлеу және тазалау үшін немесе қоспадағы барлық компоненттерді бөлу және тазалау үшін қолданады.

Өсімдік шикізаты деп - жаңадан жиналған, кептірілген шикізат.

Флавоноидтар - қ ұрамында екі фенилдік қалдықтар бар. Бұл фенильдік қалдықтар ішкі көміртегі атомдарымен тізбектеліп жалғанған. Бес немесе алты мүшелі оттек түзуші гетероцикл түзіліп және көптеген флавоноидтарға тұйықталып тізбектелген.

Май қышқылдары − карбон қышқылдары, жануарлар мен өсімдік

ағзасында бос күйінде кездеседі және липидтердің құрамына кіргенде энергетикалық және пластикалық қасиет атқарады.

Тұнба - Бұл термин латынның “Тingere” сөзінен шыққан, “жібіту, бояу” деген мағнаны білдіреді. Бұл 30 %-дан 96 %-ға дейінгі этанолды қыздырусыз қолдану арқылы кептірілген немесе жаңа өсімдік шикізатын (тамыры, жер үсті бөлігі) спиртті не сулы спиртті алынуы.

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер келтірілген:

ГОСТ 2. 105-95 Құжаттарды өңдеудің біріңғай жүйесі. Мәтінді құжаттарға жалпы талаптар.

ГОСТ 7. 1 СИБИД «Құжаттың библиографиялық сипатталуы. Құрастырудың ережесі және жалпы талаптары. Қысқартылған сөздердің жазбасы»

ГОСТ 7. 1-84 Қолданылған материалдарға сілтемелер.

ГОСТ 7. 12-93 Ақпараттар, кітапхана және баспа ісі бойынша стандарттар жүйесі. Кітапхана жазбасы.

ГОСТ 7. 32-2001 Ақпараттар, кітапхана және баспа ісі бойынша стандарттар жүйесі. Ғылыми зеттеу жұмысы бойынша есеп. Дайындаудың құрлымы мен ережесі.

ГОСТ 7. 54-88 Ғылыми техникалық құжаттарда заттар мен материалдардың қасиеттері туралы сандық мәліметтерді көрсету.

ГОСТ 8. 417-81 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекттік жүйесі. Физикалық шамалардың бірліктері.

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

БАЗ - биолигиялық белсенді заттар

ЖҚХ − жұқа қабатты хроматография

ҚХ - қағазды хроматография

ГСХ - газды сұйықтық хроматография

ҚР МФ - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармокопиясы

БУВ - н-бутил спирті-сірке қышқылы-су

УК - ультра күлгін спектр

ИҚ - инфра қызыл спектр

КІРІСПЕ

Өсімдіктерді дәрілік зат ретінде пайдалану біздің ғасырымызға ерте заманнан бері келе жатқан мәдениет пен ғылымның түрі және қазіргі таңда заманауи медицинаның дәрілік заттары жинағында маңызды рөл атқарады.

Фитотерапия әдісінің кейбір жасанды дәрілік заттармен салыстырғандағы артықшылығы көп. Сонымен қатар, дәрілік заттарды алу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктердің шикізаты арзан және қол жетерлік мүмкіншілігі үлкен болып табылады.

Ал, өсімдік тұнбаларын зерттеу, оларға эксперименттер жүргізу - жыл сайын денсаулық сақтау практикасына жаңа дәрілік заттарды енгізуге мол мүмкіндік береді.

Зерттеудің мақсаты: Үш өсімдіктер нысанынан оңтайлы комбинациясынан тұнбаның алу технологиясын зерттеу болып табылады. Олар: Жантақ ( Alhagi kirgisorum Schrenk ), кермек Гмелинаның жер үсті бөлігі ( Limonium gmelinii ) және долана жемісі ( Fructus Crataegi ) . Бұл нысандардың бәрі ертеректен бері медицинада қолданылып келеді, сондықтан көрсетілген композициялардан тұнба алу маңызды міндет және Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібінің қалыптасуының маңызы болып табылады.

Өзектілігі. Отандық фармацевтиканың дамуының негізгі көзі 6000 түрге бай Қазақстан флорасы болып табылады. Дәрілік өсімдіктер ішінде олардың

5 %-ның ғана өндірістік маңыздылығы бар. Қазіргі таңда дәрілік өсімдік шикізаты дәрілік препараттар дайындауда бастапқы зат ретінде пайдалы қасиеттеріне байланысты өзінің өзектілігін жоғалтпады. Олар: өсімдік препараттары жоғары фармакологиялық қасиетке ие, сирек жағдайларда ғана қосымша асқынулар береді, әдеттегідей, ұзақ сақталып, оңай тасымалданады.

Соның үшеуі - Қазақстанның келесі аймақтарында өсетін Alhagi kirgisorum Schrenk, Limonium gmelinii, Fructus Crataegi өсімдіктері:

Alhagi kirgisorum Schrenk, Limonium gmelinii, Fructus Crataegi өсімдіктері ертеден халық медицинасында қолданылатын өсімдіктер ретінде үлкен қызығушылыққа ие.

Тәжірибелік маңыздылығы. Alhagi kirgisorum Schrenk жер үсті бөлігінен алынғанда миробқа қарсы әрекеттерге ие болады, және бактерицитті әрекеті стрептококқа, стафилококқа, жұқпалы іш ауруларының таяқшасына, қышытпаны, іріңді, жараның іріңін және жараны емдеуде қолданады. Клиникалық жағдайларда жантақтың суымен колитпен, жұқпалы іш ауруымен ауыратындарды емдейді. Асқазан жарасы мен асқазан аурулары, бауыр ауырғанда өт айдау үшін, кей кезде суық өткенде және шамадан тыс жөтел кзінде қолданады.

Limonium gmelinii халық емінде тамырының суын немесе ұнтағын іш өтуді тоқтатуға және қан тоқтату үшін қолданады. Кермектің тамырын бояғыш зат ретінде қолданылады.

Fructus Crataegi жүрек-қан тамырлары жүйесіне оған кіретін құрамдас бөліктердің кешенді әрекеті арқылы әсер етеді. Олар жүректің қан жолдарын кеңейтеді, қан тамырларындағы қан ағысын жоғарлатады, жиілігін төмендетіп қуатты және жүрек ықшамдалуының тиімділігін арттырады. Клиникалық зерттеулердің көрсетуінше долана жүрек пен қан қысымының артуымен ауруымен сырқат адамдардың объективті (ЭКГ) және субъективті (жүрек соғысы, жүрек аймағындағы сыздау мен ауыру) көрсеткіштерін жақсартқандығы анық. Және холестерин мен антиоксиданттық әсердің төмендеуі осы өсімдікке байланысты екендігін зерттеушілер дәлелдеді. Долананың жемісін өкпе мен салқын тиюде - ентікпе, жөтел, демікпе кезінде қолданылады. Халық емінде долананы жүрек ауруларында, бас айналғанда, ентікпе, ұйқызыздықда қолданылады. Суықтан кейін жемісін жаңа түрде тамақта пайдаланылады.

Қазақстанда өсетін жантақ, кермек, долана өсімдіктерінің ұқсас маңыздылықтарына сай сапалығын, химиялық құрамын және фармакологиялық әсерін зерттеу көзделді. Сондықтан Alhagi kirgisorum Schrenk, Limonium gmelinii, Fructus Crataegi өсімдігінің жоғарғы бөлігіне (жемісі, жапырағы, сабағы) зерттеу жүргізу қажеттілігі туды.

1 ӘДЕБИ ШОЛУ

1. 1 Дәрілік өсімдіктер туралы қысқаша мағлұмат

Соңғы онжылдықта әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде медициналық тәжірибе кезінде өсімдік текті дәрілік заттарды қолдану көп байқалады және қазіргі таңда олардың жалпы өндіріске енгізілген дәрілік препарат құрамындағы үлесі 50 %-дан жоғары. Жалпы өсімдік текті дәрілік заттарды ерте заманнан қолданған. Осылайша, дәрілік заттарды зерттейтін фармакогнозия ғылымы пайда болды [1, 3] .

Фармакогнозия - дәрілік шикізат пен өсімдіктен не жануардан алынатын өнімдерді, яғни дәрілік өсімдіктерді зерттейтін ғылым.

Өсімдікті ертеден бері қолданғанмен, фармакогнозия термині XIX ғасырда ғана ұсынылды.

Ертедегі халықтар өздерінің жергілікті флорасын дәрілік заттар ретінде қолданатын. Көршілес елдердің бір-бірімен саяси, сауда-саттық қатынастарына байланысты медицина ғылымы да дами түсті.

Дәрілік заттар туралы мағлұматтар ең алғаш ауызша түрде таралды, дегенмен жазба әдебиеттің дамуымен олардың қолданысы нақты түрде жазылып отырды. Сондықтан да, көне жазбаларда медициналық деректер көп кездеседі.

Ең көне жазбалы ескерткіштер біздің эрамызға дейінгі (б. э. д. ) 6000 жыл бұрын Азияда Тигр мен Евфрат өзендерінің аралығында өмір сүрген шумерліктерге жатады. Содан соң медицина мәдениеті мен ғылымын б. э. д. XI ғасырда вавилондықтар мен ассириялықтар көтерді.

Археологиялық зерттеулер барысында ассириялықтар тайпасы жинақтаған ескі кітапхана табылды, оның ішінде 22 000 сазды тақташа жазбалары бар, соның 33-і дәрілік өсімдіктерге арналған. Египетте дәрілік өсімдіктер мәдениеті ерте заманнан дамыды (б. э. д. 2000 жыл бұрын) .

"Фармакогнозия атасы" деп Демокритті атайды, ол Орталық Азияда туып өскен өз ғасырының танымал дәрігері. Ең белгілі өсімдік суреттерімен жинақталып басылған кітабы "Materia medica" XVI ғасырда латын тіліне аударылып, еуропада кеңінен танылды. Осылайша, медицина ғылымы жылдан жылға өз мәдениетін шыңдай түсті [2, 4] .

Қазақстан Республикасының өсімдік флорасы бай және таңқаларлықтай әр түрлі, 100-ден астам өсімдік түрлері медицинада жоғары эффективті препарат алуда өте бағалы және арзан шикізат болып табылады. Өсімдік текті дәрілік заттар өзіндік кең аумақты терапевтикалық әсерімен ерекшеленеді, ағзада кумулятивті және аллергиялық реакция тудырмайды. Бәрімізге белгілі барлық дерлік қартаю, жүрек-қан тамыр, онкологиялық, орталық және перифериялық жүйке жүйесі, диабет т. б қабыну аурулары тотығу стрессімен, физиологиялық антиоксидантты қорғағыш жүйе жетіспеген жағдайда туындайды. Өзге текті қосылыстарды дәрілік препарат ретінде ұзақ мерзім бойы қолдану ағзадағы хемопротекторлы жүйелердің активациясына әкеледі, ал кейбір дәрілік заттар жалпы қауіпті токсикоз тудырумен қатар, жүрек-қан тамыр айналымы мен жүйке жүйесін спецификалық тұрғыдан зақымдайды. Осылайша, өсімдік текті дәрілік заттар ағза үшін физиологиялық сәйкес антиоксидант ретінде кең қолданылып, кейбір ауру түрлері үшін өте эффективті әсер көрсетеді және қазіргі таңда бағалы дәрі-дәрмек. Сондықтан да, ЖИТС, гепетит, рак ауруларына қарсы дәрілік заттар үшін өсімдіктер кең ауқымды ізденіс үстінде. Қазіргі таңда өз елімізде теориялық және практикалық тұрғыдан ғылыми медицинада бағалы болып келетін перспективті отандық өсімдіктердің биологиялық белсенділігін, химиялық құрамын зерттеу жоспарға алынды және ол өз жалғасын табуда. Дегенмен, дәрілік өсімдіктер шикізатына, оның негізінде жасалынған фитопрепараттарға сұраныс күннен-күнге өсуде.

1. 2 Alhagi kirgisorum Schrenk, Limonium gmelinii, Fructus Crataegi өсімдіктері туралы мағлұмат және ботаникалық сипаттамасы

Жантақ, янтақ, (лат. Alhagi ) - шөлді жерде өсетін бұршақ тұқымдасына жатады. Жантаққа шөлде өсуіне тамырының 3-4 метр тереңдікке кетуі көмектеседі. Жантақ шөлді зонадағы негізгі жайылымдық өсімдігінің бірі болып табылады [3-15] .

Тамыр жүйесімен тереңге кететін тікенекті аралас тал-шілік. 30-100 см биіктікті өсімдік. Сабағы бұтақ тәрізді, астыңғы бөлігі ағаштандырылған, тамыры ұзын өсімдік. Жапырағындағы 2-3 см ұзындығы тікенектері жоғары қарай сүйір бұрыш болып орналасқан. Жапырағы 1-2 см ұзындықты, қарапайым, сопақша, дөңес болып келеді. Гүлдері қарапайым қалыпты, қызыл не қызғылтым түсті, тікенегінде 3-8 ден орналасады. Бұршағы тақыр, көрнекті, 4-5 бүршік тәрізді дәннен тұрады.

Өсімдіктің кездесетін жері: Ресейдің европа бөлігінің оңтүстігінде, Батыс Сібрде, Қазақстанда, Орта Азияда және Кавказда кездеседі. Құрғақ далада, сазды, шөлейтті және шөлді, өзен мен арық жағаларында, бос қалған алаңқайлар мен тыңайан жерлерде өседі.

Химиялық құрамы: Шөп құрамында флавоноидтар; сапониндер; қант; тері илегіш заттар; С, К дәрумендері және В тобы; каротин; алкалоидтардың белгілері; эфир майлары; бояғыш заттар; шайырлар бар.

Маңызы және қолданылуы: Медицинада жантақтың жер үсті бөлігін, көбінесе жемісі мен тамырын қолданады. Шөпті қалқаның астында алдын-ала ұсақтау арқылы. Халық медицинасында несеп айдағыш және тер шығарғыш әдісі ретінде өсімдік шөбінің тұнбасы не суы қолданылады. Кейбір кездері салқын тигізгенде жөтелді жеңілдету үшін ішеді.

Тұнбаларын, суын не шырынын асқазан аурулары, негізінен іштің өтуі мен дизентерия кезінде ішеді. Жантақтың жер үсті бөлігінен алынғанда миробқа қарсы әрекеттерге ие болады, және бактерицитті әрекеті стрептококқа, стафилококқа, жұқпалы іш ауруларының таяқшасына әсер етеді. Жантақтың суын ангина кезінде тамақты шаюға қолданады. Кейде халық емінде жантақтың суын геморройды емдеуде, қышытпаны, іріңді, жараның іріңін және жараны емдеуде қолданады.

Клиникалық жағдайларда жантақтың суымен колитпен, жұқпалы іш ауруымен ауыратындарды емдейді. Асқазан жарасы мен асқазан аурулары, бауыр ауырғанда өт айдау үшін, кей кезде суық өткенде және шамадан тыс жөтел кзінде қолданады.

Кермек Гмелина (лат. Limonium gmelinii ) - Кермек өсімдігінің бір түрі ( Limonium ), Свинчатковый тұқымдасына ( Plumbaginaceae ) жатады. Ресейдің европа бөлігінің далалы, шөлейт жерлерінде, Сібірде, Қазақстанда, Орта Азияда кездеседі. Тұзды топырақты жерде өседі.

Өсімдіктің эпитеттік түр-тұқымы Сібір өсімдіктер дүниесін алғаш зерттеген Иоганна Гмениланың атағын берілген [3-11, 16-18] .

Өсімдік жүйесінің сипаттамасы: Көпжылдық шөптесін өсімдік. Тамыры қалың, ағаш тәрізді, жоғарғы бөлігі қара-қоңыр, қызыл-қоңыр. Сабағы 30-60 см биіктікті, Жоғарғы бөлігі бұтақталған. Жапырғы тамыр бойындағы табаққа жиналған, қысқа шыбықты, жасыл немесе көкшіл жұмыртқа тәрізді не кең эллипс тәрізді келеді. Гүлі ұсақ, сансыз көп, көгілдір, масаққа жиналған қалқанша тәрізді гүл шоғырын түзеді. Шілде айында гүлдейді. Жемісі кері жұмыртқа тәрізді, жұмыртқа тәрізді қызыл-қоңыр дәнді қоңыр қауашақты келген. Тамыз - Қыркүйекте пісіп жетіледі.

Химиялық құрамы: кермектің тамырында көмірсутектер (рамноза, глюкоза. рутиноза), стероидтар, фенолдар, фенолкарбон қышқылдары, тері илегіш заттар, кумариндер, флаоноидтар, антоциандар мен жоғары араматты көмірсутектер бар.

Маңызы және қолданылуы: халық емінде тамырының суын немесе ұнтағын іш өтуді тоқтатуға және қан тоқтату үшін қолданады. Кермектің тамырын илегіш ретінде пайдаланады. Ол кезде тері қызғылт-қоңыр түске ие болады. Және де бояғыш зат ретінде қолданылады.

Fructus Grataegi Құрғақ ормандардың шетінде, жайылма алқаптарда, ормандардың өзен аңғарларында, орманды дала мен дала аймақтарында өседі.

Долана - ұзын, берік тікенекті, биіктігі 1 - 4 м болатын жас ағаш немесе тікенекті бұта. Жас бұтақтары жайнаған, қызыл қоңыр, кей кезде бұлыңғыр келеді. Гүлдері ұсақ, ақ болады. Шар, алма тәрізді, қою қызыл жемісінің ішінде 4 - 5 дәні бар жеміс. Мамыр - маусым айларының соңында гүлдейді, ал тамызда жеміс береді. Доланадан шикізат ретінде гүлі мен жемісі алынады [8-9, 15] .

1 кесте. Әр түрлі долана түрлерінің айырмашылық белгілері

Өсімдіктің кездесетін жері: Қазіргі ТМД, соның ішінде Шығыс Қазақстанда, Сібірде, Кавказда, Украина жерлерінде көптеп кездеседі.

Химиялық құрамы: Долана гүлдерінің құрамында триметиламин, кверцетин, витексин, гиперозид, эфир майлары бар. Долана жемісі сахароза мен фруктоза сияқты қанттарға бай, және құрамында крахмал, органикалық қышқылдар, флаванол, тері илегіш заттар, каратиноидтар, сапониндер, флобафен, фитостерин, С витамині, пектинді заттар кездеседі. Ал дәндерінде 30%-дан жоғары ауыр (жырный) майлар бар.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс