МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ ЖАЙЫНДА ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

МЕХАНИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР КАФЕДРАСЫ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

“Автобөлшектер дүкені ” МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ

Орындаған: Оспанова Г.
Оңғарбаев Д.
Қабылдаған: Қожанова А.

АЛМАТЫ 2011
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1.МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ ЖАЙЫНДА ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

2.ТАПСЫРМАНЫ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

2. 1.1 АЖ ҚОЛДАНУШЫСЫНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ҚАЖЕТТІЛІГІН ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ...7

2.2.1 АТРИБУТТАР ТҮЙІНІН АЙҚЫНДАУ. БАСТАПҚЫ КІЛТТЕРДІ БЕЛГІЛЕУ ... ... ... ... ... ... .7

3. АНАЛИТИКАЛЫҚ КӨРСЕТІЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7

3.2. ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...8

3.1. АҚПАРАТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8

3.2.1. ПРОГРАММА ТУРАЛЫ ЖАЛЫП МӘЛІМЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9

3.2.2. ПРОГРАММАНЫ ҚОЛДАНУ ШАРТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

3.2.3. КІРІС ЖӘНЕ ШЫҒЫС МӘЛІМЕТТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

4. АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕДЕ КЛИЕНТ БӨЛІМІН ӨҢДЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

4.1. МҚ МЕН КЛИЕНТТІК ПРОГРАММАСЫНЫҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ... 11

4.2. ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН ТЕСТІЛЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ...12

4.3. ҚОСЫМША ҚҰРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .12

4.4.ЖОБАЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ ҚАДАМДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 2

5. ҚОЛДАНУШЫНЫҢ ИНТЕРФЕЙСІН ҚҰРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

5.1. КОНЦЕПТУАЛДЫ СХЕМАСЫН ҚҰРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

5.2 РЕЛЯЦИОНДЫ СХЕМАСЫН ҚҰРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13

5.2. ФИЗИКАЛЫҚ ЖОБАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15

5.3. ФОРМА ҚҰРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..18

6. ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36

КІРІСПЕ

Ақпараттық жүйе (АЖ) ақпаратты алу мен жинақтауға, оны кез келген
мақсатта тиімді пайдалануға арналған. Ақпаратты өңдеуден өткізу ісін
жеңілдету мақсатында ақпараттық жүйелер (АЖ) қолданылады.
Автоматтандырылған АЖ деп өздерінде техникалық құралдар, атап айтқанда ЭЕМ
қолданылатын АЖ атайды. Қолданыстағы АЖ-дың көпшілігі автоматтадырылған
болып табылады, сол себептен оларды қысқартып жай ғана АЖ деп атайтын
боламыз. Курстық жобада қарастырылған мәліметтер базасымен ақпараттық
жүйелерді қолдану барған сайын қазіргі замандағы адамның іс-әрекеті ілгері
жылжып келе жатқан ұйымның ажырамас құрамдас бөлігіне айналуда. Осы
себептен тиісті технологиялар мен бағдарламалық өнімдерді құру мен тиімді
қолданудың принциптерін игеру ісі үлкен өзектілікке ие болуда. Ақпарат деп
дәстүр бойынша адамдар ауызша, жазбаша не болмаса өзге әдіс арқылы
беретін мәліметтер аталады.
Мәліметтер қоры дегеніміз ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған
ұйымдасқан құрылым. Ең алғаш мәліметтер қоры ұғымы жаңадан қалыптасқан
кезде онда шындығында мәліметтер сақталатын. Бірақ қазіргі кездегі көптеген
мәліметтер қоры басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді
ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушымен және басқа да ақпараттық –
программалық кешендермен қарым – қатынасының әдістерін де қамтиды.
Сондықтан біз қазіргі заманғы мәліметтер қорында тек мәліметтер ғана емес,
ақпараттар да сақтай аламыз.
Мәліметтер қорының өзгешелігі ретінде мәліметтердің өздерінің
суреттемелерімен қоса бірлескен түрдегі сақталуын санау керек.
Мәліметтердің сипаттамасы дістүрлі түрде қолданбалы бағдарламаларда
сақталады. Бұл ретте жазбаның тек екі өрісі ғана өңдеуден өткізілген болса,
бағдарлама барлық жазбаның сипаттамасын қосады. Нәтижесінде ұйымдастырудағы
кезкелген өзгерту бағдарламаны құру ісіне өзгертулер өнгізудің қажеттілігін
тудыратын. Бірлескен тәсілдеме бағдарламада өңдеуге қажетті мәліметтер ғана
аталып, оларды ұсынудың талап етілетін форматтарының берілуін қажет етеді.
Бұл ретте ДБ-ны сипаттау пайдаланушылардың бағдарламалаына тәуелсіз бола
бастайды және сақтаудың өзгеше объектісіне айналады. Бұл сипаттамалар
әдетте метадандық деп аталады.
Delphi ортасы – бағдарламаушының жоғары әрі тиімді жұмысын қамтамасыз
ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта бірнеше ашылған
терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе бөлшектелген
түрде бір- бірін жаба отырып жылжи алады, бұл Word тексттік процессор
немесе Exsel кестелік процессор ортасының қатаңдығына үйренген
қолданушының дисккомфорт сезімін оятуы мүмкін. Delphi-дің бірінші нұсқасы
1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3,
4, 5, 6, 7 – нұсқалары жарық көрді. 5, 6 – нұсқаулардың бір-бірінен
айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің
негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды дайындау
мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер
енгізілген. Delphi-дің негізгі ерекшелігі – онда қосымша құруда
компоненттік және объектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің
мәнісі жеңіл: әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден
жинақталады. Ол жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған үстеме
бағдарлама құрылады. Компоненттер визуальды компоненттер кітапханасында
(VCL – Visual Component Library) жинақталған. Компоненттер панелінде түрлі
кластарға тиісті стандартты компоненттер өте көп. Пайдаланушы жаңа
компонент дайындап, оны осы панельге қосуына да болады.
Ақпараттық жүйелерді құру кезінде, әдетте мынадай жағдайларды
қарастырамыз:
• МҚ жобалау;
• МҚ жобалау файлын құру;
• МҚ құру (жинақтау және кестелерді байланыстыру, мәліметтерді
енгізу);
• Меню алаңын құру;
• Сұраныстарды құру;
• Экрандық формалар мен есеп беруді құру;

Жобаның пәндік аумағы – компьютерлік дүкендер.

Бұл жобада енгізу, өшіру, жазбаны өзгерту, сонымен қатар есеп
беруді көру және оны шығару қарастырылады.

МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ ЖАЙЫНДА ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

Мәліметтер базасы деп деректердің электрондық сақтаушысын айтады.
Оларға қатынас бір немесе бірнеше компьютерлер көмегімен іске асады.
Әдетте деректер базасы деректерді сақтау үшін жасалады.
Мәліметтер базасы – ақпаратты сақтауды және мәліметтерге ыңғайлы, тез
кіруді қамтамасыз етеді. Мәліметтер базасы белгілі бір ережелерге сай
құрылған деректер жиынтығын құрайды.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға,
жаңартуға, жоюға арналған программалық жабдық болып табылады.
Delphi 7 жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды, бірақ
толық МББЖ ( мәліметтер базасын басқару жүйесі) мүмкіндіктеріне ие.
Ұсынылып отырған Delphi7 құралы локальдік және тораптық деректер базасын
құрып және оның ішінде жұмыс істеуге және кез келген деректер базасымен
жұмыс істей алатын қолданба құруға мүмкіндік береді .
Локальді МББЖ-нің барлық бөліктері қолданушы компьютерінің деректер
базасында орналасады. Егер бір мәліметтер базасына бірнеше қолданушылар бір
мезгілде қатынас жасаса, әрбір қолданушының компьютерінде өзінің локальді
МББЖ-нің көшірмесі болуы керек.
Тораптық МББЖ-ге файл-серверлік, клиент-серверлік, бөлінген МББЖ-лар
жатады. Осы жүйенің негізгі атрибуты болып торап саналады. Торап−бірнеше
компьютерлерді байланыстырып, бір дерекпен бірнеше қолданушылардың
корпоративті жұмысын қамтамасыз етеді.
Көпқолданбалы МББЖ ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Көпқолданбалы
МББЖ-леріне: Oracle, Informix, SyBase, Microsoft SQL Server, InterBase
және т.б жатады.
Delphi 7-ді кәдімгі МББЖ деп айтуға оның өзінің кестелік
форматының болмауы ( деректерді сипаттау тілі ) бөгет жасайды. Сондықтан ол
басқа МББЖ кестелік форматын қолданады. Мысалы: dBase , Paradox ,
InterBase . Бұны бірақ жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды, себебі
аталған форматтар өздерінің жақсы қолданушылық қабілетін көрсетті. Сонда да
Delphi 7 мүмкіншіліктері арнайы МББЖ мүмкіншіліктерінен қалыспайды,
олардан асып тұрады.
Өзінің архитектурасы бойынша МББЖ бірүзбелі, екіүзбелі және
үшүзбелі болып бөлінеді Бірүзбелі архитектурада мәліметтерді басқарудың
қажетті логикасымен және олардың визуализациясын қамтамасыз ететін жалғыз
үзбе (клиент) қолданылады. Екіүзбелі архитектурада мәліметтерді басқару
логикасының көп бөлігін МБ сервері орындайды, ал клиент бұл кезде,
негізінен, қолданушы үшін мәліметтерді ыңғайлы түрде көрсетуін орындайды.
Үшүзбелі МББЖ-да аралық үзбе – МБ сервері мен клиенттің арасын
байланыстыратын қосымшалар сервері қолданылады. Қосымшалар сервері
клиентті қандай болмасын мәліметтерді басқарудағы және МБ серверімен
байланысты орнатудағы қиындықтардан толығымен арылтуы керек. МББЖ-ның
бөлек бөліктерінің орналасуына байланысты локальді және желілік МББЖ-лар
бар. Локальді МББЖ-ның барлық бөліктері қолданушының МБ компьютерінде
орналастырылады. Бір МБ-мен бір уақытта бірнеше қолданушы жұмыс жасай алуы
үшін әрбір жеке қолданушылық компьютердің өзінің жеке локальді МБ-ның
копиясы болуы қажет.
Желілерге файл-серверлік, клиент-серверлік және таратылған МББЖ-лар
жатады. Бұл жүйелердің міндетті атрибуты – компьютерлердің аппаратты
байланысын қамтамасыз ететін және көптеген қолданушылардың берілген бір
мәліметтермен корпоративті жұмыс жасауына мүмкіндік беретін желі.
Файл-серверлік МББЖ-да барлық мәліметтер, әдетте, әрдайым желіге
қосулы тұратын арнайы осындай мақсаттарға арналған, қуатты машинаның бір
немесе бірнеше каталогында орналастырылады. Мұндай компьютер файл-сервер
деп аталады, МББЖ-ның атауы осыдан. Бұл МББЖ түрінің сөзсіз артықшылығы
–оның құрылуы мен қызмет етуінің қарапайымдылығында. Файл-серверлік
жүйелердің кемшілігі – желіге көп күш түсіруінде. Егер де, мысалы, клиентке
қайсыбір фирма-партнер туралы анықтамаларды іздеу керек болса, онда желіде
алдымен жүздеген фирма-партнерлардан құрылған анықтамалық барлық файлды
шығарады, содан соң осындай түрде құрылған мәліметтердің локальді көшірмеде
қажетті жазба табылады. Сол себепті файл-серверлі МББЖ-лар клиенттік
орындар саны бірнеше ондыққа жететін кішігірім фирмаларда сәтті қолданысқа
ие бола алады.
Клиент-серверлі жүйелер желіге ауыртпалықта біршамаға төмендетеді,
өйткені клиент мәліметтермен арнайыландырылған делдал – мәліметтермен
машинада орналасқан МБ сервері арқылы қатынасады. МБ сервері клиенттен
сұранысты қабылдап, мәліметтердегі қажетті жазбаны тауып, клиентке
қайтарады. Осындай түрде, желі бойынша салыстырмалы түрде қысқа сұраныс
және қажетті бір жазба беріледі.

1. Тапсырманы Талдау
1. аЖ қолданушысының ақпараттық ҚАЖЕТТІЛІГІН ЗЕРТТЕУ

Курстық жобаның басты тапсырмасы, ол келесідей мүмкіндіктерге ие болатын
ақпараттық жүйені құру болып табылады:
1. Жеткізуші, сатушы, тауар және сатылым жазбаларын өзгерту, өшіру,
сонымен
қатар жазбаларға мәліметтер енгізу. Қолданушының әсерлі жұмысы үшін,
кестедегі бар жазбаларды таңдау арқылы оларды өшіру, өзгерту және
мәліметтер енгізу;
2. Жеткізуші, сатушы, тауар және сатылым кестелерінің мәліметтерінің
көрсетілімі;
3. Сатылған тауарлардың мәліметтерінің көрсетілімі және шығарылымы;
4. Әрбір жазбадағы, яғни жеткізуші, сатушы, тауар және сатылым
жазбаларында қажетті мәліметтерді іздеу;
5. Ағымдағы дүкеннің жүйесінде бола отырып қажетті жүйеге ауысу;
6. Жүйеге кірудің әр түрлі рұқсат деңгейлерінің мүмкіндігі:
администратор (тек мәліметті көруді жүзеге асырады) және қолданушы
(берілген жүйедегі барлық мүмкін операцияларды жүзеге асырады);
7. Кестелердегі ақпаратты нақты қазіргі уақыт режимінде көру
мүмкіндігі;

2. атрибуттар түйінін айқындау. бастапқы кілттерді
белгілеу.
Әрбір түйіндегі атрибуттарды қарастырайық:
• Жеткізуші (жеткізуші коды, тауар коды, мекен-жайы, телефоны, бағасы,
саны);
• Сатушы (сатушы коды, аты-жөні, бөлімшесі, телефоны);
• Тауар (тауар коды, тауар аты, моделі, өндіруші фирма);
• Сатылым (сатылым коды, жеткізуші коды, сатушы коды , тауар аты,
сатылым саны, сатылым бағасы, сатылым күні);

3.АНАЛИТИКАЛЫҚ КӨРСЕТІЛІМ

Ақпараттық жүйенің жабдықтаушы бөлімі-бұл жүйені жұмыс істетуге
қажетті шарттардың жиынтығы.
Техникалық жабдықтау–бұл ақпараттық жүйені жұмыс істетуде
қолданылатын техникалық жабдықтар жиынтығы.
Жедел ақпарат қазіргі уақыттағы объектілер күйін көрсетеді, яғни
өңделмеген ақпарат, ол келесіге жауапты болуы тиіс:
-ақпараттардың толықтығын және бір мағыналығын қамтамасыз ету;
-құжаттар жүйесінің даму мүмкіндігі;
-құжаттардың ақпаратпен сыйымдылығын қамтамасыз ету;
-ақпараттың қайталанбауы;
Құқықтық жабдықтау- ақпараттық жүйелерді құқықтық жағынан
қорғайтын нормативтік актілердің жиынтығы.

3.1. АҚПАРАТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Бұл программа Delphi тілінде жазылған. Программаны орындау үшін MS
Dos операциялық жүйесі, Microsoft Windows ХР графикалық операциялық
жүйесі және Delphi программалық пакеті қажет. Delphi 7.0 ортасында ДҚ мен
қосымшалар арасында байланыс орнату үшін ДҚ псевдонимін меншіктеуге
мүмкіндік беретін BDE Administrator программасы бар.
3.2 Функционалдық тағайындалуы
Бұл жобаның мақсаты біз секілді бастаушы программистер үшін Delphi
программасында еркін жұмыс істеп, мәліметтер базасымен толық танысуға
мүмкіндік ала аламыз.Сонымен қатар бұл Delphi программасының өндіріс
орындарында жұмыс істеу тәжірибесін жеңілдету кезінде таптырмас жоба болып
табылады.
Delphi 7.0 ортасы
Delphi 7.0 ортасы - ДҚБЖ ( деректер қорын басқару жүйесі) болып
табылмайды, бірақ ДҚБЖ мүмкіндіктерін қамтиды. Delphi 7.0 ұсынатын құралдар
локальді және клиент- серверлік ДҚ құруға, сонымен қатар кез келген ДҚ –
мен жұмыс істеуге арналған қосымша құруға мүмкіндік береді. Delphi 7.0-дің
ДҚБЖ болмауының бір себебі – оның жеке кестелер форматы жоқ және басқа ДҚБЖ
– ның кестелер форматын қолдануы. Мысалы, Oracle, dBase, Paradox (біздің
жағдайда) немесе InterBase. Алайда ДҚ – ның қосымшасын құруда Delphi 7.0
мүмкіндіктері басқа ДҚБЖ – дан кем емес.

3.2. ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ
Программалық жабдықтау деп техникалық жабдықтау жабдығын жұмыс
істетуді жабдықтайтын, АЖ-ң қызметін жүзеге асыратын программаның бірігуін
ұғуға болады, ол матиматикалық жабдықтау негізінде құрастырылып және оның
нақты жұмыс істейтін пішіні болады. Жалпы прогрпммалық жадықтау - бұл
жабдықтаудың кең көлемдегі қолданушыларға есептелген және ақпаратты өңдеу
есебінде жиі кездесетінесептеу кезеңінің және-немесе шешімін
ұйымдастыруға арналған программалардың бірігуін бейнелейтін ақпараттық
жүйенің программалық жабдықтаудың бөлімі.
Программалық жабдықтау
келесі талаптарды қанағаттандыруы керек:
✓ Программалық жабдықтаудың ең маңызды талаптары болып табылатын
сенімділік, әрбір ақпаратты максималды қорғау, жүйенің
құрылымынан шығуға минималды мүмкіндігі;
✓ Қолайлылығы, яғни программалық жабдықтау компьютерлік
программалармен жұмыс істей алатын пайдаланушыларға емептелген;
✓ Жеңіл меңгерілуі, жұмыс жасауға қолайлы, интерфейс;
✓ Жүйелермен қосылушылық;

Программалық жабдықтаудың сипаттамасы
Түрі Сипаттамасы
Жалпы Операциялық жүйе-Windows XP 2000,MS
Office 97-2007
Арнайы Delphi7

Ақпаратпен жабдықтаудың сипаттамасы
Элементтері Сипаттамасы
Ақпараттық технология Барлық ақпараттар мәліметтер
базасында сақталады
МБ түрі Реляционды
Жіктеу жүйесі Жіктеудің фасеттік жүйесі
Кодтау жүйесі Идентификационды әдіс,кодтаудың
реттік жүйесі
Қорғау Істен шыққан жағдайларда мәліметтерді
қалпына келтіру жүйесі

3.2.1. ПРОГРАММА ТУРАЛЫ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.