Дәннің масақта тұрып өніп - өсуі

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биология факультеті

Биотехнология, биохимия, өсімдіктер физиологиясы кафедрасы

Бітіру жұмысы

БИДАЙДЫҢ МЕРЗІМІНЕН БҰРЫН ӨНІП-ӨСУ ФАКТОРЫНА α - АМИЛАЗАНЫҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ

Орындаған

4 - курс студенті Адилбекова М. К.

( қолы, күні )

Ғылыми жетекші

б. ғ. к., доцент Асрандина C. Ш.

( қолы, күні )

Норма бақылаушысы

ассистент Оразова С. Б.

( қолы, күні )

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі

б. ғ. б., профессор Карпенюк Т. А.

( қолы, күні )

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН ТЕРМИНДЕР МЕН СӨЗДЕР

РЕФЕРАТ

Бітіру жұмысы 28 - беттен, 2 кестеден, 7-суретен, 48 - әдебиеттен тұрады. Негізгі сөздер: бидай, бидай дәні, α-амилаза, изоэлектрофорез, изоэлектрофоретикалық нүкте.

Зерттеу объектілері : Қазақстан территориясының жұмсақ бидай сорттары: Саратовская 29, Казахстанская 10, ранняя Казахстанская, Кайыр, Алмакен, Скарлет, Лютесценс 70, Лютесценс 157, Лютесценс 314, Лютесценс 462.

Сонымен қатар 2007 жылғы «Суперпщеница» жобасы бойынша: № 132 қатты және №132 жұмсақ бидай, № 138 қатты және №138 жұмсақ бидай линиялары алынды.

Зерттеу әдістемелері: йод-крахмалды әдіс, электрофорез әдісі, изоэлектрофорез әдісі.

Зерттелетін әр түрлі бидай сорттарын арнайы климокамераларда температура және ылғалдылық жағдайларда өсірдік. Күндізгі температура +18°С, ал кешке + 10°С, ылғалдылық тұрақты мәнде -80%-ті құрады.

Бақылау ретінде дән масақтары қолданылды. Бақылау және тәжірибе варианттарында өскен әр түрлі бидай сорттарының дәндеріндегі α- амилаза және жалпы амилаза белсенділігін (3, 4, 7 және 11 тәуліктерде) йод-крахмалды әдіспен айқындалды. α- амилаза ферментінің изоэлектрофорети- калық нүктесі изоэлектрофорез әдісі арқылы анықталынды.

Мақсаты : бидайдың мерзімінен бұрын өніп-өсу факторына қатысатын α- амилаза ферментінің белсенділігін анықтау.

Міндеттері :

• климаттық жағдайларға байланысты α-амилаза ферментінің белсенділігін зерттеу;
• әр түрлі бидай сорттарындағы жалпы амилаза ферментінің белсенділігін анықтау;

- амилаза ферментінің изоэлектрофоретикалық нүктесін анықтау.

Алынған нәтижелер : бидайдың әр түрлі сорттарының α- амилаза ферментінің электрофоретикалық құрамы мен белсенділігіне төменгі температураның және ылғалдылықтың тигізетін әсері зерттелді. Осы сыртқы факторлардың әсер етуі нәтижесінде ферменттің индукциялық деңгейдегі айырмашылықтары бар сорт түрлері анықталынды.

КІРІСПЕ

Бидайдың мерзімінен бұрын өніп-өсу факторы табиғатта кең таралған құбылыс. Нәетижесінде бидай толық жетілмейді және оның тұтынушылық сапасы төмендейді. Бұл процесс- бидайдың пісіп-жетілу кезеңдеріндегі және өнімді жинап алар кезеңіндегі ауа-райыныың қолайсыз әсерлеріне ( жауын, жоғары ылғалдылық) байланысты болады. Бұл тек қана Қазақстанда ғана емес (әсіресе, солтүстік облыстарда), сонымен қатар дүние жүзінің көптеген мемлекеттерінің алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Бидайдың мерзімінен бұрын өніп-өсуі факторы оның онтогенезін бұзып, өнімділігін тежейді, сондай-ақ олардан алынатын өнім, мысалы; нан, жарма, макарон, ұн өнімдерінің және т. б өнімдерінің сапасы төмен болады/1, 2/.

Қазақстанның климаттық жағдайына байланысты (жоғары температура, топырақ ылғалдығы, жаңбырдың түсуі ) бидайдың пісіп- жетілу кезеңінде, жинап алу науқанынан кейін, нан өндірісіне қолдануда нанның сапасына төмендеуіне әкеліп соғады/2, 3/.

Осыған байланысты, бүгінгі таңда отандық селекционерлердің және ауылшаруашылық мамандардың алдында бидай дәніндегі белоктың сапасын жақсарту мақсатында дәннің өнімділігін жоғарылату, белоктың түзілуін күшейту, белоктың амин қышқылдық құрамын жақсарту арқылы нанның және ұннан жасалатын басқа да өнімдердің сапасын арттыру өзекті мәселелердің бірі болып табылады/3/.

Астық тұқымдас өсімдіктерінің дәндерінің бағасы құрамындағы белоктың санымен сапасына, крахмалға және ферменттер метаболизмінің ерекшелігімен анықталады. Белоктық комплексті зерттеуде бидайды тағамдық құндылығы жағынан, крахмалдың санын, амилаза ферментінің ерекшеліктерін т. б анықтауға мүмкіндік туады/4, 5, 6/.

Бидай дәнінде маңызды роль атқаратын крахмалдың және белоктың қызметін, құрылымын зерттеуде α, β - амилаза және протеаза ферменттерінің маңызы зор. Бұл бағытта жұмыс жасау физиологиялық (тыныштық және өсу кезеңдері, дәннің дамуы т. б. ) процесстерді дұрыс түсінуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, α-амилаза ферменті бидай дәнінің өніп-өсу факторына қатысып қана қоймай, оның биологиялық қасиетінің қалыптасуына, дәннің технологиялық сапасына және өнімді қайта өңдеуде маңызы зор.

Алайда, бидайдың құрамындағы α- амилаза ферментінің физико- химиялық қасиеті мен белсенділігін зерттеуде бірқатар қиындықтар кездеседі/7, 8/. Осыған байланысты, амилаза ферментінің құрылымы мен қызметінің ерекшелігін анықтауда биохимиялық талдаулар жасау, бидай дәні және зерттеу материалын сұрыптау, астық тұқымдас өсімдіктерінің тұрақтылығын анықтау қажет/8/.

ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Амилолитикалық ферменттер

Амилолитикалық ферменттер жоғары сатыдағы өсімдіктерде кеңінен таралған. Олар көмірсулардың метаболизмінде және өсімдік шикізаттарын технологиялық өңдеуде маңызды роль атқарады. Амилаза крахмалды ыдыратып, оны барлық тірі организмде зат алмасу процесінде қатысатын жеңіл сіңімді ерігіш қантқа айналдырады. Бидай дәні тыныштық кезеңде, әсіресе өсу кезеңінде белсенділігі жоғары амилазаларға бай болады. Бұл ферменттер субстратқа әр түрлі әсер ету қасиетіне байланысты мынандай топтарға бөлінеді: α- және β- амилазалар, α- глюкозидазалар, фосфорилазалар және тармақталған ферменттер. Маннерс крахмалдың ыдырау сызбасын көрсеткен.

Амилоза

β- Амилаза

α- Амилаза

Мальтоза + Мальтотриоза

Мальтоза Глюкозо-1-фосфат

α- Глюкозидаза α- Глюкозидаза

Глюкоза

Амилопектин

α- Амилаза

Мальтоза

Мальтоза+Мальтотриоза+α-Декстриндер

фосфорил

аза+энзим

α- Глюкозидаза

α- Глюкозидаза+

+Тармақталған

энзим

Глюкоза

Глюкозо-1-фосфат

Автордың ойынша, крахмал компоненттерінің энзиматикалық ыдырауында ферменттердің бес түрі қатысады/9, 10/. Олардың ішінде α- амилаза басқа ферменттермен бірге амилазаны және амилопектинді гидролиздеп, негізгі орынға ие болады. Тек қана α- амилаза крахмал түйіршіктерін 80 % ыдыратуға қабілетті. Сваин және Деккер бұл түйіршіктердің деградациясының сызбасын ұсынады:

α- Амилаза β- Амилаза α- Глюкозидаза

Крахмал Ерігіш Мальтоза Глюкоза

Олигосахаридтер

Сызбада түйіршіктердің ыдырауы қатысатын негізгі энзимдер көрсетілген.

Алайда, амилопектиннің толық гидролизі осы полисахаридтің α-1→ 6-глюкозидті байланысымен және α- декстринге әсер ететін тармақты ферменттерінсіз (α-1→ 6-глюкозидаз) мүмкін емес /10, 11 /. Бұл энзимдердің ерекшелігі және кейбір қасиеттері тек қана соңғы жылдары ғана зерттеле бастады. Крахмалдың глюкозаға дейінгі гидролизімен ферментінің соңғы айналым өнімі нашар зерттелінген. Бұл реакция жоғары сатыдағы өсімдіктерде кеңінен таралған α- глюкозидазамен катализденеді. Жануардың ұлпаларында α- глюкозидазалар гликогеннің глюкозаға айналуында тікелей қатысады. Соңғы жылдары фин ғалымдар арпа дәнінде «жаңа» деп аталатын амилазаларды зерттеп тапты. Бұл ферменттердің қасиеттері дәндегі α- және β- амилазаның және олардың шығу тегінен ерекшеленеді. Бұл энзимдер өзіндік иммунохимиялық ерекшелікке ие/12/.

1. 2 Амилолитикалық ферменттердің қасиеті

Ферменттер молекулаларының құрылысы олардың қызметімен ерекшелінеді. Бидайдың ең негізгі ферментінің химиялық құрамын - амилазалық комплексті ең алғаш 1893 жылы орыс ғалымы Егоров зерттеген. β- амилаза мен α- амилазаның молекулалық құрылымы өзара сульфгидрильді топтармен және катализденетін реакция өнімі бойынша ерекшеленеді. Егер β- амилаза немесе амилоза еріген крахмалға әсерін тигізсе, онда β- түрде мальтоза ғана түзіледі, ал бұл субстраттардың гидролизі α- амилаза әсері арқылы соңында негізінен мальтозаға дейін ыдырайтын олигосахаридтер немесе декстриндер түзіледі/13, 14, 15/. Сонымен қатар, α- түрде глюкоза және мальтотриоза түзіледі. α- амилазамен түзілген глюкоза мөлшері ферменттің концентрациясына және pH ортаға тәуелді болады. β- амилаза біртіндеп қана амилопектинді гидролиздейді. Мұндай гидролиздің өнімі- β- соңғы декстрин - α- амилаза арқылы біртіндеп ыдырай бастады. Бұл мәлімет α- амилазаның ерекше субстратын алуда қолданылады.

Сондай-ақ, α- амилаза айтарлықтай амилазды комплекстің өзіндік энергияны сақтаушы крахмал түйіршіктерін ыдырата алатын жалғыз ферменті болып табылады. Энергия дәннің өсу процесінде крахмалдың түйіршіктері метоболизмге қатысады және крахмал гидролизінің әр түрлі сатысында қолданылады. Крахмал түйіршіктері α- амилаза арқылы біртіндеп ыдырауы кезінде басқа да ферменттер қатысады/16/. Еріген крахмал немесе желатин түзуші крахмал гидролизімен салыстырғанда түйіршіктерге α- амилазаның әсері төмен болады. In vitro жағдайында крахмалдың ыдырау жылдамдығы түйіршіктердің (ірі және майда) түріне және негізгі ферменттің қасиетіне байланысты болады/17/.

Бидай дәнінің α- амилаза ферменті арпа дәнінің α- амилазасынан айырмашылығы, майда түйіршікті крахмал дәндерін аз мөлшерін ыдыратады. α- және β- амилазаның субстраттарының өзара физикалық және химиялық қасиеті бойынша ерекшелінеді. β- амилаза 70° С 10 минутта және 65°С 20 минутта толығымен белсенділігін жоғалтады. Ал α- амилаза бұл температурада тұрақты болады, алайда pH 3, 3 ортада 20 минут аралығында инактивацияланады.

β- амилазаның термотұрақты және тұрақсыз түрлерін ажырату үшін 52, 5°С- та қыздыру қажет болса, ал α- амилаза әсеріне 50-56° С қолайлы болып табылады. Бидай дәніндегі α- және β- амилазаны өзара салыстырғанда, α- амилазаның қышқылдық көрсеткіші жоғары боалды. β- амилазаны сульфгидрильді агенттермен ырықтандырады, ал α- амилаза белсенділігін арттыру үшін Ca ²⁺ ионын қолдану қажет. Ғалымдардың ойынша, Ca ²⁺ химиялық жағынан белокпен байланысты және бұл байланыс фермент молекуласының құрылысына каталитикалық белсенділігін арттырып, төзімділігін жоғарылатады. α- амилазаның молекулалық массасы 41 000- 50 000 тең және ол бір полипептидті тізбектен тұрады.

α- амилазаны тазарту үшін негізінен онымен жақсы байланысқа түсетін байланысатын крахмал мен гликоген тиімді субстраттар болып табылады. α- амилазаны тазартуға аффиндік бағаналы хроматография әдісі қолданылады.

Ткачук және Кругер α- амилазаның төрт компонентінің қасиетін зерттеген. Оларды ионалмасушы хроматографиялық ДЭАЭ- целлюлоза арқылы алды. Зерттеу нәтижесінде осы ферменттердің ырықтығы Ca ²⁺ ионы жоқ ортамен салыстырғанда 0, 001 M Ca ²⁺ бар ортада 10 есе жоғары болатынын анықтаған. Компоненттердің орташа седиментация коэфиценті 3, 7 S тең болған. Бұл белоктардың изоэлектрлік нүктесі өзара жақын (pH 6, 05-6, 20) . Ферменттерді 3 сағ бойы, 60°С-та инкубациялау барысында 20%ке дейін белсенділігі сақталады.

α- амилазаның β- амилазадан айырмашылығы, құрамында цистеин болмайды. α- амилазаның өсу процесінде синтезделетің төрт негізгі компоненті барлық ферменттік белсенділіктің 95% құрайды. Қалған 5% минорлы компоненттердің үлесіне тиеді. α- амилазаның сегіз компоненті қатты бидайдің өніп келе жатқан дәнінен жасалған препаратта электрофорез әдісі арқылы анықталған. Авторлар ДЭАЭ- целлюлозада ионалмасушы хроматография арқылы бұл препаратты жеті фракцияға бөлген. Алайда, тек қана бірінші фракция ғана NaCl төмен концентрацияда электрофоретикалық жеке компонентті құраған. Демек, қазіргі таңда α- амилазаның препаратын жек компоненттерге бөлу үшін айтарлықтай тиімді әдісі жоқ.

Авторлар аффиндік хроматография арқылы жоғары деңгейде ферментті тазалауда үлкен жетістіктерге жетті. КМ- целлюлозада ионалмасушы хроматография жолымен α- амилазаны ферменттің екі тобына бөлді- α-I (буфермен) және α-II (NaCl 1, 0 М ерітіндімен жуылады) . Белсенділіктің 80% α-II компонентінің үлесіне тиеді. Ферменттің α-I тобы термотұрақсыз; 15 мин қыздыруда (60°) олар өздерінің белсенділіктерін 20% сақтаған, сол уақытта α-II энзимдер тәжірибе жүзінде өзінің әсерін өзгерткен жоқ. Ферменттің бұл екі тобы сондай-ақ, изоэлектрлік нүктесі бойынша ерекшеленеді. Ферменттің α-I тобы қасиеті жағынан бидай дәнінің пісіп- жетілген α- амилазасына ұқсас/18, 19/.

0. 1. 3 Бидайдың құрамындағы α- амилазаның рөлі

α және β - амилаза ферменттері барлық өсімдіктердің құрамында кездеседі. Әсіресе, амилазаның көп мөлшерде түзілуі крахмалға бай бидай дәндерінің өсу барысында жүзеге асады. Яғни, бидай дәндерінің өсу барысында α - амилаза ферменті қызметін жүзеге асырады. β - амилаза ферменті бидай дәндерінің тыныштық кезеңінде түзіледі. Сонымен қатар, бидайдың пісіп-жетілу кезеңінде β-амилаза ферментінің белсенділігі жоғарылайды, ал судың әсерімен α-амилазаның белсенділігі жоғарылайды. α және β- амилаза ферменттері арқылы бидай дәнінің құрамындағы крахмал 95% гидролизге ұшырайды /20/. α және β- амилаза ферменттерінің бірге әсер ету механизмі күшті болып табылады, бірақ жеке α- амилаза ферментінің белсенділігі анағұрлым жоғары болып келеді. Себебі β- амилаза ферменті 70°С-қа қыздырғанда өзінің белсенділігін жояды, ал α- амилаза өзінің белсенділігін сақтап қалады. Сонымен крахмалдың глюкозаға дейін ыдырауы α және β- амилаза ферменттері арқылы жүзеге асады /21, 22/.

Бидайдың құрамындағы белок - адам организмінің тамақтану рационында маңызды компоненттердің бірі болып табылады. Атап айтқанда, нан және нан өнімдерінен адам тәулігіне белоктың 30% қабылдайтыны белгілі. Белоктың саны мен сапасы бидай дәнінің тағамдық және азықтық құндылығына байланысты болады/23/. Бидай ұны өндірісі қалдықтары ауыл шаруашылығында малдарға азық ретінде қолданылады. Белоктың биологиялық құндылығы өнімдегі белоктың амин қышқылдарының құрамымен анықталады. Бұл мағынада бидай дәні басқа астық тұқымдас өсімдіктері тәрізді толық құнды емес, яғни онда алмаспайтын амин қышқылдарының кездесуі мүмкіншілігі төмен /24/ . Ферменттер - белок және крахмалдың негізгі метаболизмі болып табылады, протеолитикалық және амилолитикалық ферментерінің белсенділік деңгейін көрсетеді. Жоғары сапалы бидай үшін пісіп-жетілу кезеңінде амилаза ферментінің белсенділігі төмен болу қажет/25/ .

1. 4 Бидайдың мерзімнен бұрын өніп-өсуіне сипаттама

Дәннің мерзімінен бұрын өніп- өсуі бидайдың сапасының төмен болуына алып келеді және бидайдың қолданылуын шектейді. Сонымен қатар, фермерлерді және тағамдық өндірісті қаржылай шығынға алып келеді. Өніп- өсудің толерантты болуы селекционерлерге қиынға соғуда. Мерзімінен бұрын өніп - өсуді болдырмау үшін, бидайдың дұрыс өніп - өсуіне судың сіңірілуі, масақтың кебуі, бидайдың тыныштық кезеңі, сақтау кезеңі және т. б факторларды қадағалау қажет. Бұл процестер экологиялық жағдайларға күшті әсер беретін қосымша гендердің тұрақтылығымен реттеледі.

Негізгі компоненттердің бірі генетикалық өзгеру бидай дәнінің өніп- өсу кезеңінде бидайдың масағында байқалады. Бидай дәні тыныштық кезеңде дән ылғал және жылы қолайлы жағдайда болғанның өзінде ұрық өнбейді. Дәннің өнуінде экологиялық жағдайлар, температура дәннің өніп-өсу кезеңін және пісіп-жетілу кезеңдерін тексеруде қолданылады, мұның барлығы бидай ұрығының тыныштық кезеңіне әсер етеді. Көп жағдайда дәннің тыныштық кезеңі салқын ауа-райы жағдайында болатын құбылыс, жаңбырлы ауа-райының әсерінен бидай дәнінің өніп-өсуі масағынан басталады/26, 27/. Сонымен, дәннің масағының аймағында ғана дәннің өніп-өсуі байқалуы мүмкін.

→

←

1 сурет. Дәннің масақта тұрып өніп-өсуі

Тыныштық кезеңіндегі ұрық индукциясы. Дән максимальды көлемге жеткен кезде, мысалы, гүлдегеннен кейін 3-4 аптадан соң дәнде судың мөлшері азайып дәннің пісіп-жетілу кезеңі басталады. Клеткада крахмалды заттар ыдырағанмен, алейронды қабықша және ұрықтың тіршілікке қабілеттілігі жоғары болады. Бұл клеткаларда құрғақшылықтан сақтайтын әр түрлі қорғаушы белоктардың синтезі жүреді. Клеткадан су мөлшерінің азаюы тыныштықтықтағы алейрон қабықшамен және ұрықтың мерзімінен бұрын өніп-өсіп дамуын тудыратын маңызды сигнал болып табылады. Мұнда дәлел ретінде өсімдік мутанттарының дамуына қатысатын абсциз қышқылы тыныштықтықтағы ұрықтың регуляциясына қатысады/27/. Бидайда АБК мөлшерінің өзгеруі тыныштық жағдайының тұрақты болуымен байланысты.

Салқын жағдайда өсірілген сорттарда дәннің тыныштық кезеңі жылы жағдайда өсірілген сорттарға қарағанда басым болады. Алайда, жылы жағдайда өсімдіктің өніп-өсуі басталады. Кей жағдайларда астық дақылдарының мерзімінен бұрын өніп-өсу байқалған. Ылғалдың жеткілікті мөлшерде болуы дәннің масаққа дейін өсіп, тыныштық механизмінің бұзылуының туындауына әкеледі. Жағымсыз ауа-райының әсерінен тыныштық механизмі бұзылып, сонымен қатар егіске жаңбыр түскенде масақ мерзімінен бұрын өсіп кетеді. Сол себепті, реттеуші генге тыныштық кезеңін тұрақты ұстап тұратын басқа гендерді енгізу қажет/28/.

Гүлдегеннен кейін 30-40 күндік. Бұл уақыт аралығында дән тұрақты жылдамдықпен су мөлшерін жоғалтады. Ұрық және алейрон тыныштық жағдайына еніп, дән жоғары балғындыққа ие болады. Бұл кезең егістің пісіп-жетілуі болып табылады. Дәннің түсі алтын түстен сарғыш-қоңыр түске дейін өзгереді, бірақ бұл уақыт аралығында егіс дәндерінің масақтары әр түрлі жоғары өзгеруіске ұшырауы мүмкін. Тәжірибеде ауыл шаруашылық дақылдарының бұл өніп-өсу сатысы фермерлердің қатаң бақылауында болады. Олар егісті жоспарланған мерзімде жинап алу үшін дәннің ылғалдылығын мұқият бақылаған/28, 29/.

Сақтау уақытында дәннің ылғалдылығын дұрыс бақылау қажет, бұрақ жиналған дәндерде көбінесе біріккен кезде ауалай кебу процесі жүреді. Бұл процестен басқа дәннің алғашқы өніп-өсуі және өнгіштігінің ішкі биологиялық процестері басталуы және бұзылуы да мүмкін. Бидайдың мерзімінен бұрын өніп-өсуі негізгі агрономиялық мәселелердің бірі болып табылады. Бидайдың нашар өніп-өсу және қысқа пісіп-жетілу кезеңінен кейін, бұл сыра қайнатудың сапасына тікелей кері әсер етеді. Бұл күрделі процесті болдырмау үшін дәннің генетикалық деңгейі маңызды қызмет атқарады/30/.

Дәннің 1 күннен 40 күнге дейін өсуі. Дән алғашқы 10 күн ағымында өте тез өседі. Оңтайлы болуы үшін бұл даму кезеңі екі бөлімге бөлінген, гүлденгеннен кейін 1-4 және 4-10 күнге. Біз микроскоп арқылы толығымен дәннің ішкі және сыртқы өзгеруін сипаттадық.

Дән ұрықтанғаннан кейін шамамен 4 күн ішінде көлемі 3 рет үлкейтіледі. Ұрықтың айналасын қаптаған ұрық ұлпаларының тез ісінуі болады. Мұндай өсу клеткалардың көбеюінен емес ұрықты қоршаған қабықша клеткаларының кеңеюі арқылы жүзеге асады.

Ұрықтанғаннан кейін ұрықтың іші жарылған жағдайда қабырғаларында клетка түзілмейді. Бұл клеткалар дәннің салмағымен тығыз байланыста және бұл процесті бақылау биологтар үшін маңызды болып табылады. Ұрық 1-2 рет бөлінген кезде зигота пайда болады. Ол қоректенуі үшін ұрық қабықшасының етегінде орналасқан/30, 31/.

Өніп-өсу. Бидай дәндері жетіліп өсуі үшін белокта жетерліктей мөлшерде қосымша қор сақтаулы болады. Еккеннен кейін өніп-өсу процесі суды сіңіруден басталады және ұрық алейронда гидролитикалық ферменттердің синтезін туғызу үшін гормональды сигнал жібереді. Бұл ферменттер крахмал және ұрықта сақталған белоктардың деградациясы болып табылады. Бұл гидратация және деградация процестері сыра қайнату сапасының негізгі аспектісі болып табылады. Жинағанға дейін дән салқын ауа-райының әсерінен бидайдың масағына дейін өсіп кетсе, ондай бидайдан ұнның сапа құнының төмендеуі және бұл бидай егісте соңғы өнім ретінде қолданылуы мүмкін. Бірнеше күн ісінгенннен кейін тамыры өсе бастайды/32/.

11 ден 16 күнге дейін. Бидайдың пісіп-жетілуі шамамен жиырма күндей жүреді. Бұл кезең үш бөлімге бөлінеді, 11-16, 17-21 және 21-30 гүлдегеннен кейінгі күндер. Бірінші, дәннің даму кезеңі. Дамып келе жатқан дән өте жұмсақ болады, жасыл түс сыртқы түспен сәйкестенеді, эпидермис қабаты анық көрінеді. 11-ші күннен 16-шы күндер аралығында гүлдегеннен кейін дәндердің сыртқы құрылысында динамикалық өзгерістер байқалады, яғни бұл дәннің дамуындағы бірінші кезеңі болады. Ұрықтың меристемалық клеткалары дами бастайды. Ең алғашқы бидай дәнінің ірі крахмалы гүлдегеннен кейін 16-шы күнде байқалды. Ұрық қабаты өзгере бастайды, бірінші алейрон қабаты түзіледі. Алейрон қабаты ең алғаш гүлдегеннен кейін 12-ші күні түзіледі. Алейрон қабаты дәнге өсу мүмкіндігін береді/32, 33/. Ұрық тез дамиды және ұзарып өсу қабілетіне ие болады. Тығыз цитоплазматикалық клеткалық белоктар 11 күн гүлдегенге дейінгі аралықта дәннің өсуіне қатысады. Гүлдегеннен кейінгі 16-шы күні қабықша анық түзіледі, ал өскін өзінің дамуы үшін ұрықтағы крахмал қорын пайдаланады.

2. ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ

Зерттеу объектісі : Қазақстан территориясының жұмсақ бидай сорттары: Саратовская 29, Казахстанская 10, ерте пісетін Казахстанская, Кайыр, Алмакен, Скарлет, Лютесценс 70, Лютесценс 157, Лютесценс 314, Лютесценс 462, сонымен қатар 2007 жылғы «Суперпщеница » жобасы бойынша: № 132 қатты және 132 жұмсақ бидай, № 138 қатты және 138 жұмсақ бидай сорттары алынды.

α - амилазаның белсенділігін анықтау үшін: иод-крахмалды әдісін, электрофорез және изоэлектрофорез әдістері қолданылды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс