Газды ауамен салқындату қондырғысы
АННОТАЦИЯ
Дипломдық жобада Қызылорда – Шымкент жаңа газқұбырын жобалау
мәселелері қарастырылған. Газдың негізгі физикалық қасиеттері мен
газқұбырының есептік өнімділігі анықталынды. Машина тандалынды,
принципиалды схемасы және олардың саны, газқұбырының қабырға қалындығы
анықталынды. Газ тасымалдауда орташа параметрлер анықталынды, сонымен қатар
ортадан тепкіш сығымдағыштын жұмыс режимі анықталынды және ортадан тепкіш
сығымдағыштын мен газқұбырының міңездемесі тұрғызылды.
Есептеу бойынша газқұбырының трассасы бойында КС, сонымен қатар
басқа объектілер орналыстырылды. Техника-экономикалық есеп шығарылды. Онда
шыққан есеп бойынша газдың өзіндік құны 0,056 тенгем3 тең болды.
Диплом жобасы ______ бет түсініктеме хаттамадан, соның ішінде 22
сурет және 28 кестеден тұрады, графикалық бөлімі 8 парақтан тұрады.
АННОТАЦИЯ
В данном дипломном проекте рассмотрены вопросы по проектированию
нового газопроводаКызылорда - Шымкент, траcса которого проходит по двум
областям: Кызылординской и Южно-Казахстанской. Определены основные
физические свойства газа, расчетная пропускная способность газопровода.
Произведены выбор машин, их числа и принципиальной схемы, расчет толщины
стенки газопровода, гидравлический расчет газопровода. Определены средние
параметры перекачки газа, а также режим работы центробежных нагнетателей и
построена совмещенная характеристика ЦН и газопровода.
Согласно расчетам произведена расстановка КС, а также других объектов по
трассе газопровода. Выполнен технико-экономический расчет, по результатам
которого себестоимость газа равна 0,056 тенгем3 .
Дипломный проект выполнен в объеме ____ страниц пояснительной
записки, в том числе 22 рисунков и 28 таблиц. Основное содержание проекта
приведено на 8 листах графического материала.
ABSTRACT
In the given degree project the questions on designing a new gas
pipeline Kzilorda-Shimkent are considered, trass which passes on two areas:
Kzilorda and Southern Kazachstan. The basic physical properties of gas,
settlement throughput of a gas pipeline are determined. Their numbers and
basic circuit, account of thickness of a wall of a gas pipeline, hydraulic
account of a gas pipeline are made a choice of machines. The average
parameters of swapping of gas, and also mode of operations centrifugal
compressor and is constructed the combined characteristic centrifugal pump
(CP) and gas pipeline.
According to accounts the arrangement сompressor station (CS), and also
other objects on a line of a gas pipeline is made. The technical and
economic account is executed, by results of which the cost price of gas is
equal 0,056 tengem3.
The degree project is executed in volume ____ of pages of an
explanatory slip, including 22 of figures and 28 of the tables. The basic
contents of the project is given on 8 sheets of a graphic material.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасындағы табиғи газбен қосалқы газдың бай қоры оны
өндіру көлемін едәуір арттыруға береді. Мысалы, 1996 жылдан бері қарай газ
өндіру көлемі екі еседен астам өсіп, 14,8 млрд м3 шамасына жетті. Жақын
келешекте Каспий теңізі қойнауындағы кеніштердің ашылуына байланысты газ
қорының 1,5-2 есеге дейін артуы мүмкін болып отыр. Өндірілетін газдың
негізгі бөлігін қосалқы газ құрайтындықтан, мұнай өндіру артқан сайын, одан
алынатын қосалқы газ мөлшері де арта бермек.
Бірақ магистралдық газ құбырларының республика территориясында
біркелкі таралмағандығы себепті өндірілген қосалқы газдың ішкі рынокта
ауқымды өткізу, сөйтіп елімізді толық газдандыру мүмкін болмай отыр. Міне
осы мәселе, басқа мәселелермен қатар республика өкіметіне бекітілуге
ұсынған 2004-2010 жылдарға арналған салаларды кешенді дамыту
бағдарламасында ескерілген. Бұл бағдарлама қазіргі бар газ магистралдарының
өнімділігін арттыру мен жаңаларын салуды, газды қайта өңдеуші зауыттардың
қуатын арттыруды және жаңа ГПЗ құрылысын бастауды, газдық
электроэнергетикасын дамытуды, сұйытылған газ өндірісін арттыруды көздеп
отыр. Еліміздің газ саласындағы стратегиясында газды экспортқа шығару
бірінші кезекте Батыс және Шығыс Еуропаға экспорттау бағыты аса маңызды
орын тұтады. Газ саласындағы біркелікті жұмыс жасау туралы Ресеймен
жасалған ұзақ мерзімді келісім бір қатар өзара тиімді жобаларды көздеп тұр.
Бұл жобалар жүзеге асқан жағдайда Қазақстанның газ индустриясының дамуының
негізгі мәселелерін шешуге қомақты үлес қосылған болар еді.
Қазақстан газының потенциалдық қоры 10,2 трлн м3 деп бағалануда, оның
9,2 трлн м3 бөлігі Каспий маңы ойпатында шоғырланған. Еркін және қосалқы
газдың Қазақстандағы зерттелген қоры, Каспий теңізі шелфін есепке
алмағанның өзінде 3 трлн м3 мөлшерді құрайды. Оның 1,8 трлн м3 бөлігі
халықаралық квалификация бойынша “дәлелденген” деген түсінікке сәйкес
келуші өндірістік категорияға жатады. Осы деректердің өзі дәлелденген газ
қоры бойынша Қазақстан дүниеде 16 орын алатынын көрсетеді және Норвегиядан
сәл-ақ артта болып, Канада мен Нидерланды сияқты мемлекеттермен бір
категорияда екенін көрсетеді.
Дегенмен, Қазақстан газ өндірісінің аталған елдерден ерекшелігі бар,
ол: Қазақстан газ қорының мұнай, мұнай-газ және мұнай-газ конденсаттар
қорымен тұтасып жатқандығы. Қазіргі таңда өндірісте бір таза газ кеніштерін
алатын болсақ, олардың саны оншақты, көлемдері шағын, бастапқы қоры
республика газының бастапқы қорының 1,5 % тен сәл астам бөлігін құрайды.
Еркін және қосалқы газдардың өндірістік қоры 66 кеніштерде
орналасқан, олардың басым көпшілігі еліміздің батысында, Атырау, Ақтөбе,
Батыс Қазақстан және Маңғыстау облыстарының территориясында жайласқан.
Бұдан басқа газ қорлары Қызылорда (Құмкөл, Ақшабұлақ кеніштері), Жамбыл
(Амангелді кеніші) және Оңтүстік Қазақстан (Придорожное кеніші)
облыстарында да бар екені анықталды.
Дәлелденген ең ірі еркін газ қоры Қарашығанақ мұнай-газ конденсат
кенішінде екені белгілі, оның көлемі 1,35 млрд м3 құрайды. Бұдан басқа да
еркін газдың бай қорлары белгілі, олар: Имашевское, Жаңажол, Урихтау,
Узень, Жетібай, Жетібай-Оңтүстік, Қаламқас мұнай-газ конденсат кеніштері,
олардың барлығы Каспий маңы ойпатының жағалауында орналасқан.
Мұнай құрамында еріген зерттелген газ қорының ең ірі бөлігі қазіргі
күнде игеріліп жатқан Тенгиз Өзен, Жетібай, Батыс Қазақстандағы Жаңажол
және Құмкөл, Қызылорда облысындағы Ақшабұлақ мұнай кеніштерінде
шоғырланған.
Ι. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Батыс Қазақстан - Оңтүстік Қазақстан облысы магистралды
газқұбырын жобалаудағы негіздеу
1.1.1. Ресурстық база
Елімізде барлығы 130 кен орны тіркелген, олардың барланған және алдын
ала бағаланған қоры. Оның ішінде 113-і майда кен орындары, бұлар бойынша
160 млрд м3 газ немесе сомалық қордың 5,5%-ті таралған. Сомалық дәлелденген
қордың 2,3 трлн м3 құрлықта, ол 1 трлн.м3 Каспий қайраңында жатыр.
Негізгі кен орындары – еліміздің батысында Атырау, Ақтөбе, Батыс
Қазақстан және Маңғыстау облыстарында шоғырланған. Шамамен барлық қордың
72% 3 гиганттарда шоғырланған: мұнайлы Теңізде, Қарашығанақ
мұнайгазконденсат кен орнында және мұнайлы Қашағанда.
Газ қоры бойынша одан кейінгілері Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік
Қазақстанда шоғырланған.
Қазақстанның барланған қорының құрылымының ерекшелігі оның үлкен
бөлігі ілеспе және мұнайда еріген газбен берілгендігі. Үш гиганттардан
өзге, ілеспе газ алты ірі кен орындарында басымдылық көрсетеді, олар
барланған қордың 15%-ін құрайды. Еркін газды кен орындары барлық барланған
қордың 1,5%-ін құрайды, бұл оларды игеруді іс жүзінде тиімсіз қылады.
Негізінен Каспийді игеруіне байланысты газдың перспективті және
болжамдық ресурстары 6,0-8,0 трлн м3 бағалануда. Бірақта олардың түгелге
жуығы дерлік тұз асты қабаттарында орналасқан тереңдігі 5000м-ден асады,
көп компонентті құрамы бар, ең бастысы – күкірт қосылыстардың жоғары
құрамымен ерекшеленеді.
Каспий теңізінің қазақстандық секторында – Қашаған мұнайлы құрамында
мемлекеттік қор комиссиясымен (МҚК) –С1+С2 категориясымен мұнайдан өзге 969
млрд м3 ілеспе газ балансқа кіргізілді. Кен орынның сомалық газ қоры ҚР
энергетика және минералды ресурстар министрлігінің геология және қоршаған
ортаны қорғау Комитетінің болжамдық бағалауы бойынша 3,0 трлн м3 құрайды.
Құрылымды игерумен Agip КСО айналысуда.
1.1.2. Газ өндіру ерекшеліктері
1996ж бастап елімізде газ өндіру өсу қарқынымен жүруде: 2003ж
қоймаулардан 17,2 млрд м3 газ алынды. Тауарлық өндіру 24,1%-ке ұлғаюда.
Бірінші жартыжылдық бойынша өсу қарқыны ұлғаюда, және толық жылда күтілетін
тауарлық өндіру 16,2 млрд м3 құрауы мүмкін.
Игеруде шикізаттың 80% кәсіптілік қорын құрайтын 44 кен орны жатыр.
Қордың таралуына сәйкес газ өндіру негізіне республиканың батысында жүріп
жатыр. Өндіріс жоғары қарқынмен Атырау облысының территорияларында, мұнда
Теңіз кен орындағы ілеспе газ өндіру басымдық танытуда, Батыс Қазақстан
облысында, және Ақтөбе облысының Жаңажол тобында.
Кесте-1. Кенорында балансты газ қорын бөлістіру
Кенорындағы Кенорының Кенорын Балансты газ қоры А+В+С
мінездеме тобы саны
Жалпы ҚР-да
дәленденген қордың
мөлшері
Өте ірі 3 Қарашығанақ 1370 45,5
(300млрд м3)
Тенгіз 569 18,9
Қашаған 227 7,5
Ірірек (100-3002 Жанажол 133 4,4
млрд м3)
Имашевское 129 4,3
Ірі (30-100 4 Жетыбай 99 3,3
млрд м3)
Тенге 45 1,5
Өзен 43 1,4
Урихтау 40 1,3
Орташа (30-100 8 Прорва 28 0,9
млрд м3)
Қаламқас 27 0,9
Амангелді 25 0,8
Т-Токаревское 25 0,8
О.Жетыбай 23 0,8
Шағырлы-Шомышты 20 0,7
Чинаревское 17 0,6
Королевское 16 0,5
Тасбулат 13 0,4
Кіші (30-100 17 113 кен орын 99 3,3
млрд м3)
Кішірек (30-10025 44 1,5
млрд м3)
Өте кіші 71 20 0,7
(30-100 млрд
м3)
ҚР 130 3011 100
Газдың шикізат базасының спецификасына қарап Қазақстан газ өндіру оңай
бизнес емес екендігін толық сеніммен айтуға болады. Газдың жалпы
өндірілуінің жартысынан көбі ілеспе газдан құралады: 2003ж табиғи газ
өндіру тек қана 7,2 млрд м3 құрайды. Еліміз бойынша ілеспе газдың 50%-тен
астамы жағылуда. Ең қолайлы жағдайда өндіруші компаниялар оны және өндіріс
мұқтаждығына пайдалануда. Мысалы: 2003ж факельдерде 3 млрд м3 газ өрменді,
кәсіпшілік мұқтаждыққа 1,7 млрд м3 пайдаланылды, технологиялық шығындар 0,7
млрд м3 құрады. Қорытынды санда тауарлы газ жалпы өндірудің 70%-тен
аспайды. Ілеспе газбен жағдайдың ушығуы, мұнайда еріген газдың құрамында іс
жүзінде барлық кен орындарында күкіртсутегі мен күкірт қоспаларының үлкен
құрамы бар.
Мәселені шешудің бір жолы – күкіртті газды кен орнының өнімді
горизонттарына қайта айдау, қабат қысымын сақтау үшін.
Екінші жолы – газды ГӨЗ-де одан күкірт бөліп сұйық көмірсутекті қоспа
алып өңдеу.
1.1.3. Газ өңдеуші кешен
Еліміздің газ өңдеуші индустриясының істеп тұрған қуаттары өсіп
отырған ілеспе газ алынып, өңдеу қуатынан анағұрлым төмен. Қазіргі кезде
республикада жинақ қуаты 6,85 млрд м3 үш ГӨЗ істеп тұр.
Қазақ ГӨЗ қуаты 2,9 млрд м3 1973ж соғылды. Зауыт жақын маңдағы мұнай
кен орындарындағы ілеспе газдарын өңдеуге арналған. 1979ж зауыт Ақтау
қаласындағы полиэтилен өндірісін мұнайхимиялық шикізатпен қамтамасыздандыру
үшін модернизацияланған.
Теңіз ГӨЗ. Теңіз мұнай газ кенорны ауданында орналасқан, жылына 2,5
млрд м3 тазаланған газ алу өнімділігіне қол жеткізді. Мұнай өндірудің өсуі,
өз кезегінде өндірілетін газдың өсуі зауыттың екінші кезегінің құрылысын
қажет етеді.
Жаңажол ГӨЗ алғашқыда 710млн м3 өңдеуге арналған. Қытайдың “CNPC –
Ақтөбемұнайгаз” компаниясының күшімен реконструкциялаудан кейін зауыттың
қуаты 800млн м3-қа дейін жеткізілді.
2003ж қыркүйек айында CNPC жаңа Жаңажол ГӨЗ іске қосып өңдеу қуаты 1,4
млрд м3. 2004ж компания үшінші Жаңажол ГӨЗ құрылысына кірісті.
Қорытындысында компания кен орындарында өндірілетін ілеспе газ толығымен
утилизациляланатын болды.
Елімізде істеп тұрған зауыттардан өзге 2004-2010ж. 8 зауыт кен газ
өңдеу қондырғылар құрылысы жоспарлануда. Анағұрлым жетілген кезеңде
Ақшабұлақ кен орындағы газ өңдеу қондырғысы жатыр. Қазіргі кезде СП
“Қазгермұнай” іске асыратын жобаның ТЭО-сы жасалды. Жобаның жалпы құны 23
млн$-ға бағалануда. Зауыт жылына 300 млн м3 шикі газ өңдейді.
1.1.4. Жаңа газ құбырларының жобасы
Қазақстанның магистралды газ құбырларының схемалық жүйесі екі ірі
бұтақтардан тұрады олар Оңтүстік Шығыс – Солтүстік Батыс бағытында созылып
еліміздің батысында орналасады. Мұндай топология шамамен еліміздің
территориясының төрттен үш бөлігін газ құбырымен қамтиды. Қазіргі кезде бұл
“құбыржелілік вакуумда” аймақта бірнеше жаңа газқұбырының құрылысы
көзделуде. Анағұрлым жетілген кезеңде магистралды Ақшабұлақ – Қызылорда
газқұбыры жатыр, оның құрылысы 2004ж бітеді деп жоспарланған.
Бұл өте қызық жоба, егер Қызылорда – біздің аралық аймақ, онда қазір
мамандар даярламаса база құрмаса, ертең Ақтөбе мен Шымкент арасындағы
вакуум болып қалайын деп тұр.
Бұл газқұбыры біздің магистралды экспортты газқұбырынан Бұхара-Орал өтіп,
Жаңажол кенорнын қосады, Қарашығанақ кен орнын қосып Қызылорда арқылы
Шымкентке жетеді деп жоспарлануда. Ал қазіргі кездегі бар Шымкент – Алматы
газқұбыры бұл жобаның бөлігі болады. Сонда Алматы мен Қытайдың 750км қосып
альтернативті экспортты маршрут аламыз.
Сондықтан да Қызылорданың маршруты біз үшін әлеуметтік жоспарда, ал
егер перспективада болашақ экспортты маршруттың көмбесіндей болатыны айдан
анық.
Өзге жоба ресми түрде “Астананы газификациялау” деп аталады, бірақ та
астанадан басқа жаңа газқұбыры бірнеше облыс орталықтарын қамтиды деп
күтілуде.
Газқұбыры Омбы облысындағы Есіл қаласынан Ресейдің магистралды
газқұбыры желісіне қиылысу арқылы соғылады. Газқұбырының 665км шамамен
100км Ресей территориясы бойынша өтеді.
Үшінші газқұбыры жобасы “Аджип КСО” консорциумының жобасымен
байланысты. Ол Қашаған кен орынының ілеспе газды утилизациялау мәселесін
шешу үшін Каспий қайраны - САЦ – газқұбырын жүргізу өнімділігі 9 млрд м3
жоспарлауда.
Қазақстан Республикасының газ саласын дамытуды 2004-2010ж арналған
бағдарламасында тағы бір жоба кіргізілген Шымкент – Ленинск – Қызылорда –
Шымкент. Қазақстанның оңтүстік аймақтарын газбен қамтамасыз ету мақсатында
ұзындығы 1216км айдау көлемі 6 млрд м3 газ құбырын Ленинск арқылы,
Қызылордамен өтіп Газли Алматы газқұбырына қосу көзделуде.
1.2. Жұмыс жүретін аймақтын сипаттамасы
1.2.1. Орналасуы және жер бедері.
Шымкент облысы солтүстіктен оңтүстікке 650км және шығыстан батысқа
қарай 550км созылып жатыр. Оның ауданы 117,4 мың км2 құрайды. Солтүстік
Жезқазған облысымен, батысында Қызылордамен, шығысында Жамбылмен,
оңтүстігінде Өзбекстанмен шектесіп жатыр.
Облыс территориясы жер бедерінің әртүрлілігімен ерекшеленеді және
төрт анық бөлінетін бөлікке бөлінеді: солтүстік, оңтүстік, оңтүстік батыс
–жазықтықты және оңтүстік батыс - таулы.
Географиялық қатынаста облыс құмды Қызылқұм шөлінің оңтүстік шығыс
бөлігін, Сырдария өзенінің орта ағыс аңғарын, Мойынқұм құмының батыс
аймағын Шу өзенінің төменгі ағыс аңғарын сазды Бетпақдала шөлінің батыс
бөлігін, Қаратау қыратының үлкен бөлігін кіргізеді. Қаратау сілемдері
облысты оңтүстік батыстан солтүстік шығысқа қарай екі бөлікке бөледі –
солтүстік және оңтүстік Қаратау қыратының оңтүстік батыс еңістері Сырдария
өзеніне қараған тұста шоңалданған кішкене өзендермен жақсы суланған.
Сурет-1.Оңтүстік Қазақстан облысының топрақтық картасы
Облыстың қиыр солтүстігінде Бетпақдаланың батыс бөлігімен жайланған.
Оңтүстік шетінде Шу өзенінің құрғап бара жатқан сілемдері орналасқан.
Облыстың оңтүстік батысын құрғақ Қызылқұм шөлі алып жатыр,
оңтүстігінде ол жаймен көтерілген. Аш дала жазықтығына (Мырзашөл) өтеді.
Шығысында облыстың негізгі мақталы егістігі орналасқан, ол Киров атты
каналмен суғарылады.
Қызылқұм шөлі мен Батыс Тянь Шань таулы етегімен арасында Сырдария
өзенінің аңғары өтеді. Соңғы жылдары бұл аңғарда күріш егу арттырылуда.
Барлық өзендер Сырдария мен Шу өзендерінің бассейіндеріне жатады. Ең
ірі өзен Сырдария болып табылады, облыс шегінде оның орта ағысы ғана жатыр
(ұзындығы 540км). Солтүстік Шығыс Қаратау қыраттарында кішкене өзендер бар,
олар тау жиегінде жоғалып кетеді.
Сурет-2. Табиғи климаттық зона картасы
Кесте-2. Орташа айлық және жылдық ауаның температурасы
Станцияның Теңіз Айлар Бір Жылдық
атаулары денгейінен жылда амплитудасы
биіктігі
Тасты
Ащысай
Өскем1258 -4,7
Бір ожаулы Қол әдісімен
эксковатормен
1 Топырақты өсімдік қабаты І I
2 Қаты және жартылай қатты саздыІІ II
3 Саз балшықтар
-қатты ІV IV
-жартылай қатты III III
4 Қатты, берікті құмдақтар I I
5 Майда және шанды құмдар I I
6 Қатты бор V V
1.3. Батыс Қазақстан - Оңтүстік Қазақстан облысы ШЫМКЕНТ -
ҚЫЗЫЛОРДА магистралды газқұбыры бөлімінің нысандарының сипаттамасы
1.3.1. ҚЫЗЫЛОРДА - ШЫМКЕНТ газқұбырының сызықтық бөлімі
1.3.1.1. Газқұбырының категориясы
Дипломдық жобада Қызылордадағы жұмыс істеп тұрған компрессорлық
станциядан Шымкенттегі станцияға дейінгі газқұбырын жобалау көзделген.
Газқұбырының қарастырылып отырған линиялық бөлімінде ПКС-7, ПКС-8
станцияларын іске қосу, сондай-ақ ГРС-13, ГРС-14, ГРС-15, ГРС-16, ГРС-17,
ГРС-18, ГРС-19 станцияларын жобалау көзделген. СНиП 2.05.-85 талаптарына
сәйкес газқұбырының негізгі бөлімі өткізгіш құбырлардың IV категориясына
жатады. Жобадағы қысым 5,4МПа I, II және III категориялы участоктар да
кездеседі.
Суғарылатын жерлермен өтетін газқұбырының учаскелері III категорияға
жатады. Өзен арқылы өтетін бөлігі I категорияға жатады. Жарлардан,
балкалардан, рвы, қиылысқан жылғалардан өтетін бөлігі II категорияға
жатады. III және IV категориялы автомобиль жолдары арқылы өтетін бөлігі III
категорияға жатады. Солончакты топырақтан өтетін бөлігі II категорияға
жатады. Жерасты коммуникациялармен қиылысатын бөлігі, екі жақтан 20м қамти
отырып II категорияға жатады. Газқұбырының көмілу тереңдігі турбаның
үстінен санағанда өту районымен топырақ түріне қарап 1,5-1,9м аралығында
жатады.
1.3.1.2. Өткізгіш құбырдың біріктіру тетіктері
СНиП III-42-80 талаптарына сәйкес газқұбырының линиялық бөлімі
пісірілген желінің упругий иілу жолымен жасау немесе түзу сызықты емес
бөлімдерін иілген отводтардан монтаждау жолымен жасау көзделеді. Упругий
иілудің ең кіші радиусы 910мм-ге тең етіп қабылданады.
Құбыр бағыты немесе деңгейі өзгергенде нысанда арнайы жабдықтар
жәрдемінде салқын күйінде ию әдісімен дайындалатын иілген ставкалар
(отводтар) қолданылады. Салқын күйінде иілетін құбырлардың унификацияланған
ию радиусы 35метрді құрайды. Жасанды жолмен иілген қысықтарды (иілген
ставкалар) құбырдың упругий иілген бөлігімен біріктіруге болмайды. Екі
қисықты біріктіргенде олардың араларында ұзындығы кемінде 1,5м болған түзу
вставка болуы шарт. Егерде иілген вставкаларды қолдану шектелген кеңістік
тарлығынан мүмкін болмаған жағдайда зауытта (ыстық күйде иілген) СНиП
2.05.06-85 талаптарына сәйкес дайындалған, радиусы құбырдың сыртқы
диаметрінен 5 есе артық болатын иілген вставкалар қолданылады (R=4,6м).
1.3.1.3. Құбырды өткізу әдісі
Жобада газқұбырының бүкіл трассасы бойлап оны жердің астына көміп
өткізу көзделген. Тұзды жерлерде ғана көмілмейді, онда насып арқылы өтеді.
Сондай-ақ каналдар, аврагтар, балкалар арқылы өткенде көмілмейді (ашық
өткізу).
Трасса бойынша учаскеде I типтегі шөгетін топырақтар кездеседі.
Траншеяларды алдын-ала қазып қоюға болмайды. Құбырды жатқызу сәтінде
траншеяның түбі жобадағыға сәйкес тегістелуі керек.
Траншеяларды көму құбырды жатқызып бола салысымен жүзеге асырылады,
жобада көзделген жерлерге балластық жүктер қойылады. Запорлық арматуралар
қойылатын жерлері, бақылау-өлшеу пунктері, электрохимиялық қорғау
орнатылатын жерлері катодтық выводтарды қойып, пісіріп болған соң көміледі.
Газқұбырының учаскелерінде көптеген сорлар кездеседі. Сорлармен
қиылысқанда газқұбырын насыптарға жатқызу көзделген. Насыптың ені 29,5м,
биіктігі 2,4м, баурайының көлбеулігі 1:3 болуы қажет. Насып ұлтанының
топырағын 0,2м қалыңдықта ауыстыру керек.
1.3.1.4. Өткізгіш құбырды монтаждау, пісіру және бақылау
Құбырды монтаждау, пісіру біріктірілетін жерлерін пісіру және бақылау
жұмыстарының барлығы СНиП III 42-80 "Магистралдық газқұбырлары"
нормаларының талаптарына сай жүргізіледі. Трассада монтаждалатын құбырлар
алдымен электрдоғалы жартылай автоматты пісірумен пісірілген секциялардан
тұрады. Пісіргенде түпкі шов төбесінен бастап қолдан пісіріледі. Ал одан
кейінгі толтыру шовы мен ең соңғы сыртқы қабаты жартылай автоматты аппараты
жәрдемінде төбеден бастап пісірудің қолменен орындалатын электрдоғалы
пісіру қолданылуы қажет.
1.3.1.5. Газқұбырды үрмелеу және сынау
Магистралдық газқұбыры СНиП 2.05.06-85, ВСН-011-88, ВСН-014-89, СНиП
РК А3.2.5-96 талаптарына сай тазалануы және беріктікке сыналуы қажет.
Магистралдық газқұбырын үрмелегендегі мақсат:
- тотыққан қабатты окалиналарды және граталарды кетіру, сондай-ақ құрылыс-
монтаж жұмыстары барысында кездейсоқ құбыр ішіне түсіп кеткен топырақ, су
тағы басқа заттардан тазарту;
- газқұбырының толық өтімділік қимасын қамтамасыз ету;
- газбен толтырылғанда оның физикалық-химиялық қасиеттерін өзгертпейтін
жағдай жасау.
Үрмелеу металдан жасалған тазартқыш поршенді құбыр ішінен өткізу
арқылы жүзеге асырылады. Бұл үшін пісірілген газқұбырының бір участогында
орнатылған ресиверден пайдаланады. Жылжымалы компрессорлар жәрдемінде
ресиверге ауа сығымдалып толтырылады (10 – сурет). Тазартқыш поршен
үрмеленетін участоктың жапқышынан соң қойылады. Жапқыш ашылғанда сығылған
ауа поршенді итеріп алып ұшады. Енді ресивер тұрған жерді тазарту үшін
поршенді жапқыштың арғы жағына қояды да, тазартылған участоктың аяғы
тығынмен пісіріліп бекітіледі. Енді осы участокқа сығымдалған ауа үрленеді.
Жапқышты ашқанда сығылған ауа поршенді итере зымыратып, құбыр ішін
тазалайды. Осылайша әрі қарай үрмелеу жалғаса береді. Үрмеленген участок
кейінгі үрмеленетін жанындағы участок үшін ресивер болып қызмет етеді. Бұл
үшін үрмеленген және үрмеленбеген участоктар арасына ажыратқыш крандары бар
перемычка орнатылады. Ресивердегі ауа қысымы ресивер ұзындығының
үрмеленетін участок участок ұзындығына қатынасы 1:1 болған жағдайда 1,0МПа
ға сәйкес келеді.
Сурет-3. .Ауамен газқұбырын үрмелеу
а-екінші иықты үрмелеуге дайындық участігі; б-екінші иықты үрмелеу; 1-
ресивер; 2-құбыр; 3 және 4 арматура; 5-үрмеленген участок; 6-тазартылу
поршені; 7-заглушка; 8-компрессорды қосатын патрубок.
Газқұбырының сыналатын учаскасының барлығы дайындықтан өтіп болған соң
(яғни толық көміліп, нығыздалып, қуыстары тазаланып, диагностикаланып,
арматуралар мен приборлар қойылып, катодтық выводтар шығарылып болған соң)
оны гиравликалық әдіспен беріктікке және герметиктікке сынау жүргізіледі.
СНиП III – 42-80 талаптарына сәйкес газқұбырының линиялық бөлімі циклдік
гидравликалық сынау арқылы беріктік пен герметиктікке тексерілуі қажет.
Мұнда циклдер саны 3тен кем болмауы тиіс. Сынаудағы қысым шамасы:
беріктікке Рисп=1,1*Рраб, герметиктікке Рисп=Рраб. Сынау қысымы астында
участок 6 сағат бойы ұсталып тұрылады. Кейінгі деректі жойғаннан кейінгі
сынау қысымында ұстап тұру мерзімі 3 сағаттан кем болмауы тиіс.
Беріктік және герметик сынау жүргізілетін магистралдық өткізгіш
құбырды бөлек-бөлек учаскелерге бөліп, бұл учаскелерді жапқыштармен немесе
линиялық арматурамен шектейді. Линиялық арматура шектеуші элемент ретінде
тек қана қысымдар арасндағы айрмашылық берілген арматура түрі үшін арналған
максимал шамадан артық болмаған жағдайда қолданылады.
Су трассасының басынан беріледі де, кейін бір сынаушы участоктан дайын
болған екіншісіне айдалып отырады. Гидравликалық сынау үшін су толтырудан
алдын құбырдан ауа толық шығарылып тасталуы тиіс. Ауаны құбырдан шығару
ажыратқыш поршендердің жәрдемінде немесе ауаның көп жиналып қалуы ықтимал
жерлерге орнатылған ауа шығаруға арналған крандар арқылы жүзеге асырылады.
Өткізгіш құбыр беріктікке сыналып және герметикке тексеріліп болғаннан
соң құбыр қуысынан су толық шығарып тасталуы тиіс.
Құбырдан суды толық шығарып тастау 2 поршен-ажыратқышты сығымдалған
ауа қысымы арқасында құбырдан өткізу арқылы жүзеге асырылады. Сығымдалған
ауа қысымы үлкен өнімділікті УКП-5 маркалы компрессорлық қондырғылар
жәрдемінде беріледі.
Поршен ажыратқыштың судан тазарту кезіндегі жылдамдығы 3-10 кмсағ
ауқымында болуы қажет.
1.3.1.6. Автомобиль жолдарымен қиылысу
Газқұбыры трасасы II, III және IV категориялы автомобиль жолдарымен
қиылысады. Мұнда прокол (тесіп өту) және ашық өткізу әдісі қолданылады.
Қиылысып өтетін жерлерде газқұбырлары қорғаушы күндақтарға жатқызылады,
олардың диаметрі газқұбырының диаметрінен кемінде 200мм ге артық болуы
тиіс.
Газқұбырын қиыстырып өткізу СНиП 2.05.06 – 85 талаптарына сай болуы
қажет. Газқұбырының автомобиль жолдарымен қиылысуы 21-кестеде келтірілген.
СНиП 2.05.06 – 85 талаптарына сәйкес, газқұбырының автомобиль
жолдарымен қиылысу бұрышы 900 болуы керек. Газқұбырының барлық категориялы
автомобиль жолдарын қиып өтетін участоктарының барлығын МЕСТ 10 705-80
бойынша В10 маркалы болаттан жасалған диаметрі 1220*14мм2 болған
құбырқорғаушы күндақтың ішімен өткізу көзделген. Автомобиль жолдарының
астынан өткізілген газқұбырының тереңдігі жолдың қаптамасының бетінен
қорғаушы күндақтың жоғарғы жасаушысына дейін 1,4 м-ден кем болмауы тиіс.
Сондай-ақ кювет лоток немесе дренаж түбінен 0,4м-ден кем болмау тиіс.
Күндақтың шеті жер полотнасынан 5м қашықтыққа шығарылады және көмбенің
ұлтанынан 2 метрден кем болмаған қашықтыққа шығарылады.
1.3.1.7. Газқұбырының теміржолдармен қиылысуы
Газқұбырының трассасы теміржолмен бір жерде қиылысады –413 к-де..
Теміржолдан өткізу тесіп өту әдісімен жүзеге асырылады.
Теміржолмен қиылысқанда газқұбыры қорғаушы күндақ ішінен өткізіледі,
оның диаметрі 1220*12мм.
Теміржол астынан өткен газқұбырының рельстабанынан тереңдігі қорғаушы
қабықтың бетіне дейін 2м ден кем болмауы тиіс. Ал выемкалармен нөлдік
белгілерде – кювет ұлтанынан 1,5м ден кем болмау тиіс.
Кесте-8. Газқұбырының теміржолмен қиылысуы
Трасса бойынша, кмҚиылысатын жолдар Қиылысу Қиылысу
саны участкасының участкасының
ұзындығы, м аталуы
413 1 98 Бадам – Тоғансай
перегон разъезді
Кесте-9. Газқұбырының автомобиль жолдарымен қиылысу мінездемелері
Трасса Автомобиль жолдарының мінездемесі Газқұбырының мінездемесі
бойынша,
км
Қиылысу
түрі
Қиылысу АвтомобильЖолдың ҚаптамаУчасток Құбыр Күндақ
участогыныжолының ені, м түрі мінездемедиаметрдиаметр
ң атауы категорияс сі і і
ы
74 Тесу әдісі Тартоғай – III 4,5
Қарталы
Участок Есептік қысым, Құбыр Түрі Саны,
категориясы МПа диаметрі, мм дана
Сырдария өзені 150 10,6 I 5,4 920*9 УТК 10
Сырдария өзені 153 9,7 I 5,4 920*9 УТК 8
Арысөзені 351 4,8 I 5,4 920*9 УТК 4
1.3.1.9. Сызықтық запорлық арматура
СНиП 2.05.06-85 талаптарына сәйкес газқұбыры трассасы бойынша 20-30км
арақашықтықта запорлық арматура орнатылуы тиіс. Запорлық арматуралар
авариялар бола қалған жағдайды қауіп ең кем болатындай етіп орнатылады.
Жоба бойынша линиялық запорлық арматураларды жер астына орнату
көзделген. КИПжА приборлары үшін укрытие көзделген. Жапқыштың сыртқы
изоляциялық қаптамасы ост – 26-07-1201-87 бойынша, грунтовка ГФ – 021 МЕСТ
25129-82 бойынша екі қабат етіп, сырланады; эмаль ПФ-115, МЕСТ 6465-76.
Трасса бойынша барлығы 18 дана болған толық өткізгіш шар тәрізді
электржетекті крандар жобаланған (24 – кесте).
Линиялық запорлық арматураның алаңы төмендегі құылмаларды қамтиды:
- қоршау және автокөлік өтуге арналған қақпа;
- автокөлік жүретін жол;
- КИПжА және байланыс жабдықтары үшін бекініс;
- линиялық арматура құдығы;
- толықөткізгіш шар тәрізді кран;
- қысым және температура датчиктері.
-
Кесте-11. Линиялық запорлық арматураларды орналастыру
Шар тәрізді кранныңАрақашықтық км Басқару режимі Ескерту
реті (трасса бойынша)
1 шар тәрізді кран 25 Арақашықтықтан -
2 шар тәрізді кран 50 Арақашықтықтан -
3 шар тәрізді кран 75 Арақашықтықтан -
4 шар тәрізді кран 100 Арақашықтықтан -
5 шар тәрізді кран 124 Арақашықтықтан ГРС –13 ке қосу
6 шар тәрізді кран 149 Арақашықтықтан -
7 шар тәрізді кран 174 Арақашықтықтан ГРС –14 ке қосу
8 шар тәрізді кран 199 Арақашықтықтан -
9 шар тәрізді кран 224 Арақашықтықтан КС – 7 ге қосу
10 шар тәрізді кран249 Арақашықтықтан -
11 шар тәрізді кран274 Арақашықтықтан ГРС –15 ке қосу
12 шар тәрізді кран299 Арақашықтықтан -
13 шар тәрізді кран331 Арақашықтықтан ГРС –16 ға қосу
14 шар тәрізді кран356 Арақашықтықтан -
15 шар тәрізді кран381 Арақашықтықтан ГРС –17 ге қосу
16 шар тәрізді кран406 Арақашықтықтан -
17 шар тәрізді кран436 Арақашықтықтан ГРС –18 ге қосу
18 шар тәрізді кран459 Арақашықтықтан ГРС –19 ге қосу
1.3.2. Компрессорлық станция ПКС
1.3.2.1. ПКС бойынша технологиялық схема
Станция тәулік бойы, үздіксіз режимде жұмыс істейді. ПКС шығуындағы
жұмыстық қысым 3,7 МПа құрайды. (III тараудағы гидравликалық
есептеулерге сәйкес). Бұл қысым ГПА ларды тізбектеп біріктіру арқылы
қамтамасыз етіледі.
ПКС ауқымында төмендегі негізгі технологиялық құрылмалар жобаланған:
- жеке ғимаратта ЭГПА-280-12-7газайдаушы агрегат;
- КТП газды ауамен салқындату аппаратурасының кешенді трансформаторлық
подстанциясы;
- газды салқындату қондырғысы;
- газды шаңнан тазарту қондырғысы;
- конденсатты жинақтауға арналған ыдыс;
- отындық, іске қосуға қажетті, импульстік газдық және өзіне қажетті газды
дайындайтын қондырғы;
- май тазартқыш блок – бокс;
- кешенді тазарту қондырғысы;
- антиризді ауамен салқындату аппараты (АВО);
- жанар – жағармай материалдар қоймасы;
- май шаруашылығы блогы;
- өндірістік энергетикалық блогы (ПЭБ);
- көбікпен өрт сөндіру резервуары;
- суқұбырының құрылмасы;
- өртке қарсы су қоры сақталатын резервуар;
- 1106 кв кернеулік подстанция;
- қызметтік – эксплуатациялық және жөндеу блогы (СЭРБ);
- асхана;
- асхананың жәрдемші ғимараттары;
- жылытылатын қойма;
- материалдар қоймасы;
- құбырларға арналған стеллаж;
- қоймаға арналған блок – бокс;
- жүк автомобильдерін жылыту қондырғысы;
- метанол қоймасы;
- отын таратқыш;
- автомобильдер үшін ашық тұрақ;
- машиналар мен ауыр техникаларға арналған ашық тұрақ;
- автожуғыш және тазартқыш құрылмалар.
КС тің негізгі ГПА мен компрессорлық цех. Газайдаушы агрегаттарды жеке
ғимараттарға орнатады (11 – сурет). Келіп түскен газды шаңды және
техникалық приместерден тазарту аппараттарында тазартады. Бұл мақсатта
циклонды сеператор – шаңжинақтағыштар қолданылады. Сығымдалған газ ауамен
салқындату аппараттарында салқындатылады.
Сурет-4. Газтурбиналы жетекті газ айдаушы СТД агрегаттарымен бірге
басты компрессорлық станцияның блокты-кешенінің бас жоспары:
1. жеке ғимаратта ЭГПА-280-12-7газайдаушы агрегат;
2. КТП газды ауамен салқындату аппаратурасының кешенді трансформаторлық
подстанциясы;
3. газды салқындату қондырғысы;
4. газды шаңнан тазарту қондырғысы;
5. конденсатты жинақтауға арналған ыдыс;
6. отындық, іске қосуға қажетті, импульстік газдық және өзіне қажетті
газды дайындайтын қондырғы;
7. май тазартқыш блок – бокс;
8. кешенді тазарту қондырғысы;
9. антиризді ауамен салқындату аппараты (АВО);
10. жанар – жағармай материалдар қоймасы;
11. май шаруашылығы блогы;
12. өндірістік энергетикалық блогы (ПЭБ);
13. көбікпен өрт сөндіру резервуары;
14. суқұбырының құрылмасы;
15. өртке қарсы су қоры сақталатын резервуар;
16. 1106 кв кернеулік подстанция;
17. қызметтік – эксплуатациялық және жөндеу блогы (СЭРБ);
18. асхана;
19. асхананың жәрдемші ғимараттары;
20. жылытылатын қойма;
21. материалдар қоймасы;
22. құбырларға арналған стеллаж;
23. қоймаға арналған блок – бокс;
24. жүк автомобильдерін жылыту қондырғысы;
25. метанол қоймасы;
26. отын таратқыш;
27. автомобильдер үшін ашық тұрақ;
28. машиналар мен ауыр техникаларға арналған ашық тұрақ;
29. автожуғыш және тазартқыш құрылмалар
ГПА үшін отын ретінде магистралдық газқұбырнан табиғи (отындық) газ
қолданады. Оны газ турбинасына беруден алдын арнайы отындық, іске қосуға
қажетті және импульстік газды дайындауға арналған қондырғыда шаңнан,
механикалық приместерден және ылғалдан тазартады. Іске қосуға қажетті газ
газ турбинасын іске қосу үшін қажет. Импульстік газды КИПжА жүйесінде
қолданады. ГПА ның қалыпты жұмысын майлау жүйесі, айдағыштың нығыздағыштары
және басқару жүйелері қамтамасыз етеді. Бұл жүйелердің бәрінде турбиналық
май қолданады. Майлау, нығыздау және басқару жүйелері май шаруашылығы
блогында шоғырланған жабдықтар жәрдемінде қызмет көрсетеді. Басты
компрессорлық станцияны (операторларды, КТП, жабық бөлістіргіш құрылма
(ЗРУ), аккумуляторлар бөлмесі және т.б.) басқаруды және энергиямен
жабдықтауды қамтамасыз етуші өндірістік қызмет өндірістік энергетикалық
блок ішіне орналасады. СЭРБ блогында түрлі компрессорлық станциялардың
қалыпты жұмысын қамтамасыз етуші жәрдемші қызметтерді орналастырады: жөндеу
– механикалық мастерскойлар, гараж, байланыс торабы, зертханалар,
административтік – тұрмыстық бөлмелер, сондай-ақ суқұбыры құрылмалары, өрке
қарсы су қоры сақталатын резервуар, подстанция, түрлі қоймалар мен
стеллаждар, шаруашылық – тұрмыстық канализациялардың тазартқыш құрылмалары
және т.б.
Газкомпресорлық станцияның жұмыс істеу тәртібі төмендегідей. САЦ тың
магистралдық газ құбырынан қосу торабы 1 арқылы газ оны шаңнан және
механикалық приместерден тазарту қондырғысына 6 келіп түседі (10-сурет).
Бұл қондырғы алты циклонды шаңжинақтағыш аппаратты қамтиды. Тазарту
қондырғысынан сору құбыры арқылы ГПА айдағышына 3 келіп түседі, ал
сығымдалғаннан кейін – газ салқындату қондырғысына 2 беріледі. Газ
салқындату қондырғысы жеті 2 АВГ-75 антифризді ауамен салқындату
аппаратынан тұрады. Салқындату қондырғысынан кейін газ Рк МПа қысыммен қосу
торабы арқылы магистралдық газқұбырына келіп түседі. КС-1 ге келіп түскен
газдың бір бөлігі өзіндік қажеттілікке жұмсалады (отындық, іске қосушы және
импульстік), оны сору құбырынан алып 4 қондырғыға жібереді, онда газ шаңмен
ылғал тамшыларынан тазартылады. 0,9-2,5 МПа қысымда астында дайындалған газ
газтурбинасының жану камерасына келіп түседі. 0,3-2,5 МПа қысым астында
дайындалған газ іске қосушы турбиналарға жіберіледі, ал импульсті газ –
бақылау және басқару жүйесіне жіберіледі. Бұлардан басқа КС құрамына
газтазартқыш аппараттарынан және отындық, іске қосушы және импульстік газды
5 дайындаушы қондырғыдан сұйықтық (конденсат) және механикалық приместер
жинақтаушы кіреді. Бұл жүйе дренаждық құбырлардан, конденсат жинақтау
ыдысынан және тазарту аппараттарынан конденсатты автоматты түрде және
қолмен жинақтау жүйесінен тұрады. ГПА және КС-1 жабдықтары төмендегі
құбырларды қамтиды: Г – тасымалданушы (технологиялық) газға арналған; ГП –
іске қосушы газға арналған; ГТ – отындық газға арналған; ГИ – импульстік
газға арналған; К – конденсат жинақтауға арналған құбыр.
Сурет-5. Компрессорлық станцияның технологиялық сұлбасы
1.3.2.2. Компрессорлық цех
Компрессорлық цех ішінде газтурбиналық қондырғылар орнатылған бөлек
блок – бокстардан құралған жүйе болып табылады. ГПА блоктарының мінездемесі
25-кестеде келтірілген.
Кесте-25
ГПА түрі Монтаждық блок Габариттер, мм Массасы, т
ұзындығы ені биіктігі
ЭГПА ГТУ блогі 10,9 3,18 3,3 99,7
ЦН-280-12-7 блогі 4,89 3,38 3,27 38,5
ЭГПА блогі 14,7 3,38 3,3 144
ГПА блоктарын монтаждау үшін жүккөтергіштігі 100т болған КС-8363
пневмодоңғалақты кран қолданылады. ГПА 0,5м биіктікте тастұғырға
орнатылады.
ГПА жоғары қысымды турбинадан, төменгі қысымда турбинадан, өзекті ауа
компрессорынан, жану камерасынан, іске қосу турбинасынан (турбодетандер),
регенератордан (жылуауыстырғыш), газтурбинасынан және орталықтан тепкіш
айдағыштан тұрады.
ОТС –280-12-7 айдағышы – бірцилиндрлі, екі сатылы бір бағытта сорады.
Айдағыш корпусы – шойыннан жасалған, вертикал және горизонтал жазықтықтар
бойынша ажыралады. Сорушы және айдаушы құырлар төменге бағытталған.
Айдаушы бөлімі білікке орнатылған екі дөңгелектен, диффузордан және
бағыттаушы аппараттардан (бұлар қысу сатыларын құрайды) тұрады. Бағыттаушы
аппараттардың аралары лабиринттік нығыздауыштармен бөлінген.
Газ турбинасынан бұраушы момент тісті муфталар жәрдемінде РЦ ОТ – 280-
2,12-14 редукторы арқылы беріледі.
Майлау үшін Т-30 майлы қолданылады. Орнын ауыстырушы майлар – Тп-22
және Тп-30 майлары.
Егер жетек жақтан арайтын болсақ, айдағыш роторының бағыты – сағат
стрелкасына қарсы.
Н-280-12-7айдағышының техникалық мінездемесі төменде келтірілген.
Техникалық мінездеме
200С та және 0,1013 МПа дағы өнімділігі ... ... ... ... ...130000 0
м3тәу
Массалық
өнімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..435кг мин
Көлемдік
өнімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...189м 3
мин
Бастапқы
температурасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .350С
Салыстырма
ылғалдығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...50%
Бастапқы жағдайдағы ауа тығыздығы ... ... ... ... ... ... .. .1,16кгм3
Айдағыш роторының айналым жиілігі ... ... ... ... ... ... ..80 00мин-1
Тұтыну
қуаты ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4000
кВт
Салқындатушы судың температурасы ... ... ... ... ... .. ... .300С
Майсалқындатушыға жұмсалатын су ... ... ... ... ... ... ... .97м3 сағ
Айдағыш
массасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72 00кг
Габариттік өлшемдері:
ұзындығы ... ... ... ... ... ... ... ... ...8480мм
ені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7900мм
биіктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5000мм
Политроптық ПӘК-
і ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..0,853
ГТУ ды жүргізу іске қосу турбинасының жәрдемінде жүзеге асырылады.
Турбина өзекті ауа компрессорын және жоғары қысымды турбина роторын ТВД
айналдырады. Өзекті ауа компрессоры ауа сорғыш камера арқылы атмосферадан
ауаны сорып алып, оны 1700С қа дейін жылыту үшін регенератор
(жылуауыстырғыш) арқылы өткізеді. Ауаның регенераторда жылынуы жану
өнімдерінің және төменгі қысымдағы газ турбинасынан (ТНД) шыққан ыстық
ауаның жылу алмасуы есебінен жүзеге асады. Жылытылған ауа регенератордан
кейін жану камерасына жіберіледі. Жану камерасына сонымен бірге
редукциялаушы құрылмалар арқылы магистралдық газқұбырынан отындық газ да
беріледі. Ол қызған ауамен араласып қоспа түрінде горелкада жанады. Мұнан
пайда болған 700-9000С температурамен және 0,2-0,3 МПа қысыммен шыққан жану
өнімдері бағыттаушы аппаратқа, одан соң ТВД роторының қалақшаларына
соғылады. ТВД өзекті ауа компрессорының жетегі болып қызмет етуге арналған.
Н-280-12-7 бойлық ксіңдісі 13 суретте көрсетілген.
Сурет 6. Н-280-12-7 бойлық кесіндісі
Өзекті ауа компрессорында атмосферадан алынған ауа 0,3-0,5 МПа
қысымға дейін сығымдалады, одан соң жоғарыда айтып кеткеніміздей,
регенератор арқылы жану камерасына беріледі. 15-30 минут ішінде турбина
жұмыстық режимге шығып алған соң іске қосу турбинасын ажыратады. Өте қатты
қызған газдың жану өнімдері ТВД арқылы өте отырып ТНД ға түседі де оның
қалақшалы роторын айналысқа келтіреді. ТНД дан шыққан ыстық газдар ауаны
жылытуға арналған регенератор арқылы одан соң шығару құбырлары арқылы
атмосфераға шығады. ТНД ротор газ тасымалдаушы орталықтан тепкіш айдағыштың
роторын айналдырады.ТНД мен айдағыштың біліктері тікелей жылдамдатқыш
редуктор арқылы біріктіріледі. ГТУ қуатының 23 бөлігі өзекті ауа
компрессорына, ал 13 бөлігі айдағыш жетегіне жұмсалады.
1.3.2.3. Маймен қамтамасыз ету
Маймен қамтамасыз ету жүйесінің құрамына рамамен біріккен май багы,
май айдаушы бес насос (басты насос 1, іске қосу насосы 3, резервтік 4,
резервтік тісті 7 және арнайы насос импеллер 12), май салқындатқыш
аппараттары, басқару және реттеу приборлары мен май өткізгіштер кіреді (11-
сурет). Жүйе төмендегіше жұмыс істейді. Насостың сору құбырларындағы
қажетті қысымды 5 және 6 эжектерлар пайда етеді. Жүйедегі май температурасы
35-400С тан артпауы тиіс. Сондықтан жүйедегі май подшипниктен шыққаннан
кейін 8 және 10 типтегі май салқындатушы редакторларда салқындатылады.
Майдың салқындауы циркуляцияланушы ауаның есебінен жүзеге асады. ТВД
роторынан жетек алушы басты орталықтан тепкіш май насосы 1 ГТУ дың барлық
нүктелеріне май жеткізіп беруге арналған. Бірақ ГТУ ды іске қосу кезінде
немесе оны тоқтату кезеңінде басты май насосы жүйеге қалыпты май жеткізіп
беруді қамтамасыз ете алмайды (насостың жұмыстық дөңгелегінің айналым
жиілігі артады немесе кемиді). Сондықтан ГТУ ды іске қосу немесе тоқтату
кезеңдерінде жүйеге май жеткізіп беру айнымалы токты электрқозғалтқыштан
жетек алушы іске қосу насосы арқылы жүзеге асырылады. Тұрақты ток көзінен
жұмыс істейтін электрқозғалтқышынан жетек алушы резервтегі май насосы 4
майлау жүйесінде қысым жеткіліксіз болған кездерде турбинаның
подшипниктерін майлау үшін май жеткізіп беруді қамтамасыз етеді. Тұрақты
токтың электрқозғалтқышынан жетек алушы резервтік тісті насос 7 қысым
редукторы 9 арқылы орталықтан тепкіш айдағыштың радиалдық – тіректік
подшипнигін майлау жүйесіне май жеткізуді қамтамасыз етеді. Бұл насос
жүйедегі май қысымы жеткіліксіз болған жағдайда автоматты түрде іске
қосылады. ТНД роторынан жетек алушы арнайы орталықтан тепкіш насосы 12
ротордың айналым жиілігі өзгерген жағдайда ТНД роторының айналым жиілігін
гидравликалық реттегішке импультер жіберуге арналған. Бұл насос
майсалқындатқыштан 10 майды сорып алады да оны жүйеге қайтарады. Май
ағынының бағыты бөлістіргіш клапаны 2 арқылы реттеледі. Дросселдік шайба 11
май шығынын реттеу үшін қызмет етеді.Метанолдың блогі 14 суретте
көрсетілген.
Сурет-7. Метанолдың блогі
1.3.2.4. ОТС нығыздағыш жүйесі
Орталықтан тепкіш айдағыштың нығыздағыш жүйесі төмендегіше жұмыс
істейді (15 – сурет). Электрқозғалтқыштан жетек алушы винттік насос 1
жәрдемінде майсалқындатқыш арқылы бактан май сорып алынады да орталықтан
тепкіш айдағыштың 5 нығыздағыш подшипниктеріне беріледі, одан қалтқылы
камераға 4 және "май-газ" қысым реттегішіне 3 өтеді. Газдың қысымы артқанда
осы реттегіш қалтқылы камераға 4 әсер етіп, аккумулятордан 6 сығып шығару
есебінен май қысымын арттырады, осылайша қосымша нығыздап, айдағыштан
газдың одан әрі шығуына кедергі жасайды. Қайтақосқыш 2 май ағынының бағытын
өзгертіп, оны газажыратқышқа беруге арналған.
Сурет-8. Газтурбиналық қондырғының маймен қамтамасыз ету жүйесінің
принципиалдық сұлбасы
1.3.2.5. Газ тазарту қондырғысы
Орталықтан тепкіш айдағышқа келіп түсетін газды механикалық
қоқыстардан, ылғалдан және конденсаттан тазарту қажетті. Барботажды
одоризатор 16 суретте көрсетілген.
Газ тазартуға арналған қондырғы циклонды шаңжинағыш-вертикал
орналасқан цилиндрлік аппарат көрінісінде жасалған, оның ішінде циклондар
орнатылған. Циклон дегеніміз – төменгі жағы конус болып табылатын цилиндр
(17 – сурет). Жанама орналасқан енгізу құбыры арқылы газ циклон ішіне
енеді. Жанама бойынша енген газ ағымы газ шығатын құбыр айналасында айнала
қозғалыс жасайды. Айналушы газ ағыны циклонның конустық бетімен конустық
төбесіне, яғни ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жобада Қызылорда – Шымкент жаңа газқұбырын жобалау
мәселелері қарастырылған. Газдың негізгі физикалық қасиеттері мен
газқұбырының есептік өнімділігі анықталынды. Машина тандалынды,
принципиалды схемасы және олардың саны, газқұбырының қабырға қалындығы
анықталынды. Газ тасымалдауда орташа параметрлер анықталынды, сонымен қатар
ортадан тепкіш сығымдағыштын жұмыс режимі анықталынды және ортадан тепкіш
сығымдағыштын мен газқұбырының міңездемесі тұрғызылды.
Есептеу бойынша газқұбырының трассасы бойында КС, сонымен қатар
басқа объектілер орналыстырылды. Техника-экономикалық есеп шығарылды. Онда
шыққан есеп бойынша газдың өзіндік құны 0,056 тенгем3 тең болды.
Диплом жобасы ______ бет түсініктеме хаттамадан, соның ішінде 22
сурет және 28 кестеден тұрады, графикалық бөлімі 8 парақтан тұрады.
АННОТАЦИЯ
В данном дипломном проекте рассмотрены вопросы по проектированию
нового газопроводаКызылорда - Шымкент, траcса которого проходит по двум
областям: Кызылординской и Южно-Казахстанской. Определены основные
физические свойства газа, расчетная пропускная способность газопровода.
Произведены выбор машин, их числа и принципиальной схемы, расчет толщины
стенки газопровода, гидравлический расчет газопровода. Определены средние
параметры перекачки газа, а также режим работы центробежных нагнетателей и
построена совмещенная характеристика ЦН и газопровода.
Согласно расчетам произведена расстановка КС, а также других объектов по
трассе газопровода. Выполнен технико-экономический расчет, по результатам
которого себестоимость газа равна 0,056 тенгем3 .
Дипломный проект выполнен в объеме ____ страниц пояснительной
записки, в том числе 22 рисунков и 28 таблиц. Основное содержание проекта
приведено на 8 листах графического материала.
ABSTRACT
In the given degree project the questions on designing a new gas
pipeline Kzilorda-Shimkent are considered, trass which passes on two areas:
Kzilorda and Southern Kazachstan. The basic physical properties of gas,
settlement throughput of a gas pipeline are determined. Their numbers and
basic circuit, account of thickness of a wall of a gas pipeline, hydraulic
account of a gas pipeline are made a choice of machines. The average
parameters of swapping of gas, and also mode of operations centrifugal
compressor and is constructed the combined characteristic centrifugal pump
(CP) and gas pipeline.
According to accounts the arrangement сompressor station (CS), and also
other objects on a line of a gas pipeline is made. The technical and
economic account is executed, by results of which the cost price of gas is
equal 0,056 tengem3.
The degree project is executed in volume ____ of pages of an
explanatory slip, including 22 of figures and 28 of the tables. The basic
contents of the project is given on 8 sheets of a graphic material.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасындағы табиғи газбен қосалқы газдың бай қоры оны
өндіру көлемін едәуір арттыруға береді. Мысалы, 1996 жылдан бері қарай газ
өндіру көлемі екі еседен астам өсіп, 14,8 млрд м3 шамасына жетті. Жақын
келешекте Каспий теңізі қойнауындағы кеніштердің ашылуына байланысты газ
қорының 1,5-2 есеге дейін артуы мүмкін болып отыр. Өндірілетін газдың
негізгі бөлігін қосалқы газ құрайтындықтан, мұнай өндіру артқан сайын, одан
алынатын қосалқы газ мөлшері де арта бермек.
Бірақ магистралдық газ құбырларының республика территориясында
біркелкі таралмағандығы себепті өндірілген қосалқы газдың ішкі рынокта
ауқымды өткізу, сөйтіп елімізді толық газдандыру мүмкін болмай отыр. Міне
осы мәселе, басқа мәселелермен қатар республика өкіметіне бекітілуге
ұсынған 2004-2010 жылдарға арналған салаларды кешенді дамыту
бағдарламасында ескерілген. Бұл бағдарлама қазіргі бар газ магистралдарының
өнімділігін арттыру мен жаңаларын салуды, газды қайта өңдеуші зауыттардың
қуатын арттыруды және жаңа ГПЗ құрылысын бастауды, газдық
электроэнергетикасын дамытуды, сұйытылған газ өндірісін арттыруды көздеп
отыр. Еліміздің газ саласындағы стратегиясында газды экспортқа шығару
бірінші кезекте Батыс және Шығыс Еуропаға экспорттау бағыты аса маңызды
орын тұтады. Газ саласындағы біркелікті жұмыс жасау туралы Ресеймен
жасалған ұзақ мерзімді келісім бір қатар өзара тиімді жобаларды көздеп тұр.
Бұл жобалар жүзеге асқан жағдайда Қазақстанның газ индустриясының дамуының
негізгі мәселелерін шешуге қомақты үлес қосылған болар еді.
Қазақстан газының потенциалдық қоры 10,2 трлн м3 деп бағалануда, оның
9,2 трлн м3 бөлігі Каспий маңы ойпатында шоғырланған. Еркін және қосалқы
газдың Қазақстандағы зерттелген қоры, Каспий теңізі шелфін есепке
алмағанның өзінде 3 трлн м3 мөлшерді құрайды. Оның 1,8 трлн м3 бөлігі
халықаралық квалификация бойынша “дәлелденген” деген түсінікке сәйкес
келуші өндірістік категорияға жатады. Осы деректердің өзі дәлелденген газ
қоры бойынша Қазақстан дүниеде 16 орын алатынын көрсетеді және Норвегиядан
сәл-ақ артта болып, Канада мен Нидерланды сияқты мемлекеттермен бір
категорияда екенін көрсетеді.
Дегенмен, Қазақстан газ өндірісінің аталған елдерден ерекшелігі бар,
ол: Қазақстан газ қорының мұнай, мұнай-газ және мұнай-газ конденсаттар
қорымен тұтасып жатқандығы. Қазіргі таңда өндірісте бір таза газ кеніштерін
алатын болсақ, олардың саны оншақты, көлемдері шағын, бастапқы қоры
республика газының бастапқы қорының 1,5 % тен сәл астам бөлігін құрайды.
Еркін және қосалқы газдардың өндірістік қоры 66 кеніштерде
орналасқан, олардың басым көпшілігі еліміздің батысында, Атырау, Ақтөбе,
Батыс Қазақстан және Маңғыстау облыстарының территориясында жайласқан.
Бұдан басқа газ қорлары Қызылорда (Құмкөл, Ақшабұлақ кеніштері), Жамбыл
(Амангелді кеніші) және Оңтүстік Қазақстан (Придорожное кеніші)
облыстарында да бар екені анықталды.
Дәлелденген ең ірі еркін газ қоры Қарашығанақ мұнай-газ конденсат
кенішінде екені белгілі, оның көлемі 1,35 млрд м3 құрайды. Бұдан басқа да
еркін газдың бай қорлары белгілі, олар: Имашевское, Жаңажол, Урихтау,
Узень, Жетібай, Жетібай-Оңтүстік, Қаламқас мұнай-газ конденсат кеніштері,
олардың барлығы Каспий маңы ойпатының жағалауында орналасқан.
Мұнай құрамында еріген зерттелген газ қорының ең ірі бөлігі қазіргі
күнде игеріліп жатқан Тенгиз Өзен, Жетібай, Батыс Қазақстандағы Жаңажол
және Құмкөл, Қызылорда облысындағы Ақшабұлақ мұнай кеніштерінде
шоғырланған.
Ι. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Батыс Қазақстан - Оңтүстік Қазақстан облысы магистралды
газқұбырын жобалаудағы негіздеу
1.1.1. Ресурстық база
Елімізде барлығы 130 кен орны тіркелген, олардың барланған және алдын
ала бағаланған қоры. Оның ішінде 113-і майда кен орындары, бұлар бойынша
160 млрд м3 газ немесе сомалық қордың 5,5%-ті таралған. Сомалық дәлелденген
қордың 2,3 трлн м3 құрлықта, ол 1 трлн.м3 Каспий қайраңында жатыр.
Негізгі кен орындары – еліміздің батысында Атырау, Ақтөбе, Батыс
Қазақстан және Маңғыстау облыстарында шоғырланған. Шамамен барлық қордың
72% 3 гиганттарда шоғырланған: мұнайлы Теңізде, Қарашығанақ
мұнайгазконденсат кен орнында және мұнайлы Қашағанда.
Газ қоры бойынша одан кейінгілері Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік
Қазақстанда шоғырланған.
Қазақстанның барланған қорының құрылымының ерекшелігі оның үлкен
бөлігі ілеспе және мұнайда еріген газбен берілгендігі. Үш гиганттардан
өзге, ілеспе газ алты ірі кен орындарында басымдылық көрсетеді, олар
барланған қордың 15%-ін құрайды. Еркін газды кен орындары барлық барланған
қордың 1,5%-ін құрайды, бұл оларды игеруді іс жүзінде тиімсіз қылады.
Негізінен Каспийді игеруіне байланысты газдың перспективті және
болжамдық ресурстары 6,0-8,0 трлн м3 бағалануда. Бірақта олардың түгелге
жуығы дерлік тұз асты қабаттарында орналасқан тереңдігі 5000м-ден асады,
көп компонентті құрамы бар, ең бастысы – күкірт қосылыстардың жоғары
құрамымен ерекшеленеді.
Каспий теңізінің қазақстандық секторында – Қашаған мұнайлы құрамында
мемлекеттік қор комиссиясымен (МҚК) –С1+С2 категориясымен мұнайдан өзге 969
млрд м3 ілеспе газ балансқа кіргізілді. Кен орынның сомалық газ қоры ҚР
энергетика және минералды ресурстар министрлігінің геология және қоршаған
ортаны қорғау Комитетінің болжамдық бағалауы бойынша 3,0 трлн м3 құрайды.
Құрылымды игерумен Agip КСО айналысуда.
1.1.2. Газ өндіру ерекшеліктері
1996ж бастап елімізде газ өндіру өсу қарқынымен жүруде: 2003ж
қоймаулардан 17,2 млрд м3 газ алынды. Тауарлық өндіру 24,1%-ке ұлғаюда.
Бірінші жартыжылдық бойынша өсу қарқыны ұлғаюда, және толық жылда күтілетін
тауарлық өндіру 16,2 млрд м3 құрауы мүмкін.
Игеруде шикізаттың 80% кәсіптілік қорын құрайтын 44 кен орны жатыр.
Қордың таралуына сәйкес газ өндіру негізіне республиканың батысында жүріп
жатыр. Өндіріс жоғары қарқынмен Атырау облысының территорияларында, мұнда
Теңіз кен орындағы ілеспе газ өндіру басымдық танытуда, Батыс Қазақстан
облысында, және Ақтөбе облысының Жаңажол тобында.
Кесте-1. Кенорында балансты газ қорын бөлістіру
Кенорындағы Кенорының Кенорын Балансты газ қоры А+В+С
мінездеме тобы саны
Жалпы ҚР-да
дәленденген қордың
мөлшері
Өте ірі 3 Қарашығанақ 1370 45,5
(300млрд м3)
Тенгіз 569 18,9
Қашаған 227 7,5
Ірірек (100-3002 Жанажол 133 4,4
млрд м3)
Имашевское 129 4,3
Ірі (30-100 4 Жетыбай 99 3,3
млрд м3)
Тенге 45 1,5
Өзен 43 1,4
Урихтау 40 1,3
Орташа (30-100 8 Прорва 28 0,9
млрд м3)
Қаламқас 27 0,9
Амангелді 25 0,8
Т-Токаревское 25 0,8
О.Жетыбай 23 0,8
Шағырлы-Шомышты 20 0,7
Чинаревское 17 0,6
Королевское 16 0,5
Тасбулат 13 0,4
Кіші (30-100 17 113 кен орын 99 3,3
млрд м3)
Кішірек (30-10025 44 1,5
млрд м3)
Өте кіші 71 20 0,7
(30-100 млрд
м3)
ҚР 130 3011 100
Газдың шикізат базасының спецификасына қарап Қазақстан газ өндіру оңай
бизнес емес екендігін толық сеніммен айтуға болады. Газдың жалпы
өндірілуінің жартысынан көбі ілеспе газдан құралады: 2003ж табиғи газ
өндіру тек қана 7,2 млрд м3 құрайды. Еліміз бойынша ілеспе газдың 50%-тен
астамы жағылуда. Ең қолайлы жағдайда өндіруші компаниялар оны және өндіріс
мұқтаждығына пайдалануда. Мысалы: 2003ж факельдерде 3 млрд м3 газ өрменді,
кәсіпшілік мұқтаждыққа 1,7 млрд м3 пайдаланылды, технологиялық шығындар 0,7
млрд м3 құрады. Қорытынды санда тауарлы газ жалпы өндірудің 70%-тен
аспайды. Ілеспе газбен жағдайдың ушығуы, мұнайда еріген газдың құрамында іс
жүзінде барлық кен орындарында күкіртсутегі мен күкірт қоспаларының үлкен
құрамы бар.
Мәселені шешудің бір жолы – күкіртті газды кен орнының өнімді
горизонттарына қайта айдау, қабат қысымын сақтау үшін.
Екінші жолы – газды ГӨЗ-де одан күкірт бөліп сұйық көмірсутекті қоспа
алып өңдеу.
1.1.3. Газ өңдеуші кешен
Еліміздің газ өңдеуші индустриясының істеп тұрған қуаттары өсіп
отырған ілеспе газ алынып, өңдеу қуатынан анағұрлым төмен. Қазіргі кезде
республикада жинақ қуаты 6,85 млрд м3 үш ГӨЗ істеп тұр.
Қазақ ГӨЗ қуаты 2,9 млрд м3 1973ж соғылды. Зауыт жақын маңдағы мұнай
кен орындарындағы ілеспе газдарын өңдеуге арналған. 1979ж зауыт Ақтау
қаласындағы полиэтилен өндірісін мұнайхимиялық шикізатпен қамтамасыздандыру
үшін модернизацияланған.
Теңіз ГӨЗ. Теңіз мұнай газ кенорны ауданында орналасқан, жылына 2,5
млрд м3 тазаланған газ алу өнімділігіне қол жеткізді. Мұнай өндірудің өсуі,
өз кезегінде өндірілетін газдың өсуі зауыттың екінші кезегінің құрылысын
қажет етеді.
Жаңажол ГӨЗ алғашқыда 710млн м3 өңдеуге арналған. Қытайдың “CNPC –
Ақтөбемұнайгаз” компаниясының күшімен реконструкциялаудан кейін зауыттың
қуаты 800млн м3-қа дейін жеткізілді.
2003ж қыркүйек айында CNPC жаңа Жаңажол ГӨЗ іске қосып өңдеу қуаты 1,4
млрд м3. 2004ж компания үшінші Жаңажол ГӨЗ құрылысына кірісті.
Қорытындысында компания кен орындарында өндірілетін ілеспе газ толығымен
утилизациляланатын болды.
Елімізде істеп тұрған зауыттардан өзге 2004-2010ж. 8 зауыт кен газ
өңдеу қондырғылар құрылысы жоспарлануда. Анағұрлым жетілген кезеңде
Ақшабұлақ кен орындағы газ өңдеу қондырғысы жатыр. Қазіргі кезде СП
“Қазгермұнай” іске асыратын жобаның ТЭО-сы жасалды. Жобаның жалпы құны 23
млн$-ға бағалануда. Зауыт жылына 300 млн м3 шикі газ өңдейді.
1.1.4. Жаңа газ құбырларының жобасы
Қазақстанның магистралды газ құбырларының схемалық жүйесі екі ірі
бұтақтардан тұрады олар Оңтүстік Шығыс – Солтүстік Батыс бағытында созылып
еліміздің батысында орналасады. Мұндай топология шамамен еліміздің
территориясының төрттен үш бөлігін газ құбырымен қамтиды. Қазіргі кезде бұл
“құбыржелілік вакуумда” аймақта бірнеше жаңа газқұбырының құрылысы
көзделуде. Анағұрлым жетілген кезеңде магистралды Ақшабұлақ – Қызылорда
газқұбыры жатыр, оның құрылысы 2004ж бітеді деп жоспарланған.
Бұл өте қызық жоба, егер Қызылорда – біздің аралық аймақ, онда қазір
мамандар даярламаса база құрмаса, ертең Ақтөбе мен Шымкент арасындағы
вакуум болып қалайын деп тұр.
Бұл газқұбыры біздің магистралды экспортты газқұбырынан Бұхара-Орал өтіп,
Жаңажол кенорнын қосады, Қарашығанақ кен орнын қосып Қызылорда арқылы
Шымкентке жетеді деп жоспарлануда. Ал қазіргі кездегі бар Шымкент – Алматы
газқұбыры бұл жобаның бөлігі болады. Сонда Алматы мен Қытайдың 750км қосып
альтернативті экспортты маршрут аламыз.
Сондықтан да Қызылорданың маршруты біз үшін әлеуметтік жоспарда, ал
егер перспективада болашақ экспортты маршруттың көмбесіндей болатыны айдан
анық.
Өзге жоба ресми түрде “Астананы газификациялау” деп аталады, бірақ та
астанадан басқа жаңа газқұбыры бірнеше облыс орталықтарын қамтиды деп
күтілуде.
Газқұбыры Омбы облысындағы Есіл қаласынан Ресейдің магистралды
газқұбыры желісіне қиылысу арқылы соғылады. Газқұбырының 665км шамамен
100км Ресей территориясы бойынша өтеді.
Үшінші газқұбыры жобасы “Аджип КСО” консорциумының жобасымен
байланысты. Ол Қашаған кен орынының ілеспе газды утилизациялау мәселесін
шешу үшін Каспий қайраны - САЦ – газқұбырын жүргізу өнімділігі 9 млрд м3
жоспарлауда.
Қазақстан Республикасының газ саласын дамытуды 2004-2010ж арналған
бағдарламасында тағы бір жоба кіргізілген Шымкент – Ленинск – Қызылорда –
Шымкент. Қазақстанның оңтүстік аймақтарын газбен қамтамасыз ету мақсатында
ұзындығы 1216км айдау көлемі 6 млрд м3 газ құбырын Ленинск арқылы,
Қызылордамен өтіп Газли Алматы газқұбырына қосу көзделуде.
1.2. Жұмыс жүретін аймақтын сипаттамасы
1.2.1. Орналасуы және жер бедері.
Шымкент облысы солтүстіктен оңтүстікке 650км және шығыстан батысқа
қарай 550км созылып жатыр. Оның ауданы 117,4 мың км2 құрайды. Солтүстік
Жезқазған облысымен, батысында Қызылордамен, шығысында Жамбылмен,
оңтүстігінде Өзбекстанмен шектесіп жатыр.
Облыс территориясы жер бедерінің әртүрлілігімен ерекшеленеді және
төрт анық бөлінетін бөлікке бөлінеді: солтүстік, оңтүстік, оңтүстік батыс
–жазықтықты және оңтүстік батыс - таулы.
Географиялық қатынаста облыс құмды Қызылқұм шөлінің оңтүстік шығыс
бөлігін, Сырдария өзенінің орта ағыс аңғарын, Мойынқұм құмының батыс
аймағын Шу өзенінің төменгі ағыс аңғарын сазды Бетпақдала шөлінің батыс
бөлігін, Қаратау қыратының үлкен бөлігін кіргізеді. Қаратау сілемдері
облысты оңтүстік батыстан солтүстік шығысқа қарай екі бөлікке бөледі –
солтүстік және оңтүстік Қаратау қыратының оңтүстік батыс еңістері Сырдария
өзеніне қараған тұста шоңалданған кішкене өзендермен жақсы суланған.
Сурет-1.Оңтүстік Қазақстан облысының топрақтық картасы
Облыстың қиыр солтүстігінде Бетпақдаланың батыс бөлігімен жайланған.
Оңтүстік шетінде Шу өзенінің құрғап бара жатқан сілемдері орналасқан.
Облыстың оңтүстік батысын құрғақ Қызылқұм шөлі алып жатыр,
оңтүстігінде ол жаймен көтерілген. Аш дала жазықтығына (Мырзашөл) өтеді.
Шығысында облыстың негізгі мақталы егістігі орналасқан, ол Киров атты
каналмен суғарылады.
Қызылқұм шөлі мен Батыс Тянь Шань таулы етегімен арасында Сырдария
өзенінің аңғары өтеді. Соңғы жылдары бұл аңғарда күріш егу арттырылуда.
Барлық өзендер Сырдария мен Шу өзендерінің бассейіндеріне жатады. Ең
ірі өзен Сырдария болып табылады, облыс шегінде оның орта ағысы ғана жатыр
(ұзындығы 540км). Солтүстік Шығыс Қаратау қыраттарында кішкене өзендер бар,
олар тау жиегінде жоғалып кетеді.
Сурет-2. Табиғи климаттық зона картасы
Кесте-2. Орташа айлық және жылдық ауаның температурасы
Станцияның Теңіз Айлар Бір Жылдық
атаулары денгейінен жылда амплитудасы
биіктігі
Тасты
Ащысай
Өскем1258 -4,7
Бір ожаулы Қол әдісімен
эксковатормен
1 Топырақты өсімдік қабаты І I
2 Қаты және жартылай қатты саздыІІ II
3 Саз балшықтар
-қатты ІV IV
-жартылай қатты III III
4 Қатты, берікті құмдақтар I I
5 Майда және шанды құмдар I I
6 Қатты бор V V
1.3. Батыс Қазақстан - Оңтүстік Қазақстан облысы ШЫМКЕНТ -
ҚЫЗЫЛОРДА магистралды газқұбыры бөлімінің нысандарының сипаттамасы
1.3.1. ҚЫЗЫЛОРДА - ШЫМКЕНТ газқұбырының сызықтық бөлімі
1.3.1.1. Газқұбырының категориясы
Дипломдық жобада Қызылордадағы жұмыс істеп тұрған компрессорлық
станциядан Шымкенттегі станцияға дейінгі газқұбырын жобалау көзделген.
Газқұбырының қарастырылып отырған линиялық бөлімінде ПКС-7, ПКС-8
станцияларын іске қосу, сондай-ақ ГРС-13, ГРС-14, ГРС-15, ГРС-16, ГРС-17,
ГРС-18, ГРС-19 станцияларын жобалау көзделген. СНиП 2.05.-85 талаптарына
сәйкес газқұбырының негізгі бөлімі өткізгіш құбырлардың IV категориясына
жатады. Жобадағы қысым 5,4МПа I, II және III категориялы участоктар да
кездеседі.
Суғарылатын жерлермен өтетін газқұбырының учаскелері III категорияға
жатады. Өзен арқылы өтетін бөлігі I категорияға жатады. Жарлардан,
балкалардан, рвы, қиылысқан жылғалардан өтетін бөлігі II категорияға
жатады. III және IV категориялы автомобиль жолдары арқылы өтетін бөлігі III
категорияға жатады. Солончакты топырақтан өтетін бөлігі II категорияға
жатады. Жерасты коммуникациялармен қиылысатын бөлігі, екі жақтан 20м қамти
отырып II категорияға жатады. Газқұбырының көмілу тереңдігі турбаның
үстінен санағанда өту районымен топырақ түріне қарап 1,5-1,9м аралығында
жатады.
1.3.1.2. Өткізгіш құбырдың біріктіру тетіктері
СНиП III-42-80 талаптарына сәйкес газқұбырының линиялық бөлімі
пісірілген желінің упругий иілу жолымен жасау немесе түзу сызықты емес
бөлімдерін иілген отводтардан монтаждау жолымен жасау көзделеді. Упругий
иілудің ең кіші радиусы 910мм-ге тең етіп қабылданады.
Құбыр бағыты немесе деңгейі өзгергенде нысанда арнайы жабдықтар
жәрдемінде салқын күйінде ию әдісімен дайындалатын иілген ставкалар
(отводтар) қолданылады. Салқын күйінде иілетін құбырлардың унификацияланған
ию радиусы 35метрді құрайды. Жасанды жолмен иілген қысықтарды (иілген
ставкалар) құбырдың упругий иілген бөлігімен біріктіруге болмайды. Екі
қисықты біріктіргенде олардың араларында ұзындығы кемінде 1,5м болған түзу
вставка болуы шарт. Егерде иілген вставкаларды қолдану шектелген кеңістік
тарлығынан мүмкін болмаған жағдайда зауытта (ыстық күйде иілген) СНиП
2.05.06-85 талаптарына сәйкес дайындалған, радиусы құбырдың сыртқы
диаметрінен 5 есе артық болатын иілген вставкалар қолданылады (R=4,6м).
1.3.1.3. Құбырды өткізу әдісі
Жобада газқұбырының бүкіл трассасы бойлап оны жердің астына көміп
өткізу көзделген. Тұзды жерлерде ғана көмілмейді, онда насып арқылы өтеді.
Сондай-ақ каналдар, аврагтар, балкалар арқылы өткенде көмілмейді (ашық
өткізу).
Трасса бойынша учаскеде I типтегі шөгетін топырақтар кездеседі.
Траншеяларды алдын-ала қазып қоюға болмайды. Құбырды жатқызу сәтінде
траншеяның түбі жобадағыға сәйкес тегістелуі керек.
Траншеяларды көму құбырды жатқызып бола салысымен жүзеге асырылады,
жобада көзделген жерлерге балластық жүктер қойылады. Запорлық арматуралар
қойылатын жерлері, бақылау-өлшеу пунктері, электрохимиялық қорғау
орнатылатын жерлері катодтық выводтарды қойып, пісіріп болған соң көміледі.
Газқұбырының учаскелерінде көптеген сорлар кездеседі. Сорлармен
қиылысқанда газқұбырын насыптарға жатқызу көзделген. Насыптың ені 29,5м,
биіктігі 2,4м, баурайының көлбеулігі 1:3 болуы қажет. Насып ұлтанының
топырағын 0,2м қалыңдықта ауыстыру керек.
1.3.1.4. Өткізгіш құбырды монтаждау, пісіру және бақылау
Құбырды монтаждау, пісіру біріктірілетін жерлерін пісіру және бақылау
жұмыстарының барлығы СНиП III 42-80 "Магистралдық газқұбырлары"
нормаларының талаптарына сай жүргізіледі. Трассада монтаждалатын құбырлар
алдымен электрдоғалы жартылай автоматты пісірумен пісірілген секциялардан
тұрады. Пісіргенде түпкі шов төбесінен бастап қолдан пісіріледі. Ал одан
кейінгі толтыру шовы мен ең соңғы сыртқы қабаты жартылай автоматты аппараты
жәрдемінде төбеден бастап пісірудің қолменен орындалатын электрдоғалы
пісіру қолданылуы қажет.
1.3.1.5. Газқұбырды үрмелеу және сынау
Магистралдық газқұбыры СНиП 2.05.06-85, ВСН-011-88, ВСН-014-89, СНиП
РК А3.2.5-96 талаптарына сай тазалануы және беріктікке сыналуы қажет.
Магистралдық газқұбырын үрмелегендегі мақсат:
- тотыққан қабатты окалиналарды және граталарды кетіру, сондай-ақ құрылыс-
монтаж жұмыстары барысында кездейсоқ құбыр ішіне түсіп кеткен топырақ, су
тағы басқа заттардан тазарту;
- газқұбырының толық өтімділік қимасын қамтамасыз ету;
- газбен толтырылғанда оның физикалық-химиялық қасиеттерін өзгертпейтін
жағдай жасау.
Үрмелеу металдан жасалған тазартқыш поршенді құбыр ішінен өткізу
арқылы жүзеге асырылады. Бұл үшін пісірілген газқұбырының бір участогында
орнатылған ресиверден пайдаланады. Жылжымалы компрессорлар жәрдемінде
ресиверге ауа сығымдалып толтырылады (10 – сурет). Тазартқыш поршен
үрмеленетін участоктың жапқышынан соң қойылады. Жапқыш ашылғанда сығылған
ауа поршенді итеріп алып ұшады. Енді ресивер тұрған жерді тазарту үшін
поршенді жапқыштың арғы жағына қояды да, тазартылған участоктың аяғы
тығынмен пісіріліп бекітіледі. Енді осы участокқа сығымдалған ауа үрленеді.
Жапқышты ашқанда сығылған ауа поршенді итере зымыратып, құбыр ішін
тазалайды. Осылайша әрі қарай үрмелеу жалғаса береді. Үрмеленген участок
кейінгі үрмеленетін жанындағы участок үшін ресивер болып қызмет етеді. Бұл
үшін үрмеленген және үрмеленбеген участоктар арасына ажыратқыш крандары бар
перемычка орнатылады. Ресивердегі ауа қысымы ресивер ұзындығының
үрмеленетін участок участок ұзындығына қатынасы 1:1 болған жағдайда 1,0МПа
ға сәйкес келеді.
Сурет-3. .Ауамен газқұбырын үрмелеу
а-екінші иықты үрмелеуге дайындық участігі; б-екінші иықты үрмелеу; 1-
ресивер; 2-құбыр; 3 және 4 арматура; 5-үрмеленген участок; 6-тазартылу
поршені; 7-заглушка; 8-компрессорды қосатын патрубок.
Газқұбырының сыналатын учаскасының барлығы дайындықтан өтіп болған соң
(яғни толық көміліп, нығыздалып, қуыстары тазаланып, диагностикаланып,
арматуралар мен приборлар қойылып, катодтық выводтар шығарылып болған соң)
оны гиравликалық әдіспен беріктікке және герметиктікке сынау жүргізіледі.
СНиП III – 42-80 талаптарына сәйкес газқұбырының линиялық бөлімі циклдік
гидравликалық сынау арқылы беріктік пен герметиктікке тексерілуі қажет.
Мұнда циклдер саны 3тен кем болмауы тиіс. Сынаудағы қысым шамасы:
беріктікке Рисп=1,1*Рраб, герметиктікке Рисп=Рраб. Сынау қысымы астында
участок 6 сағат бойы ұсталып тұрылады. Кейінгі деректі жойғаннан кейінгі
сынау қысымында ұстап тұру мерзімі 3 сағаттан кем болмауы тиіс.
Беріктік және герметик сынау жүргізілетін магистралдық өткізгіш
құбырды бөлек-бөлек учаскелерге бөліп, бұл учаскелерді жапқыштармен немесе
линиялық арматурамен шектейді. Линиялық арматура шектеуші элемент ретінде
тек қана қысымдар арасндағы айрмашылық берілген арматура түрі үшін арналған
максимал шамадан артық болмаған жағдайда қолданылады.
Су трассасының басынан беріледі де, кейін бір сынаушы участоктан дайын
болған екіншісіне айдалып отырады. Гидравликалық сынау үшін су толтырудан
алдын құбырдан ауа толық шығарылып тасталуы тиіс. Ауаны құбырдан шығару
ажыратқыш поршендердің жәрдемінде немесе ауаның көп жиналып қалуы ықтимал
жерлерге орнатылған ауа шығаруға арналған крандар арқылы жүзеге асырылады.
Өткізгіш құбыр беріктікке сыналып және герметикке тексеріліп болғаннан
соң құбыр қуысынан су толық шығарып тасталуы тиіс.
Құбырдан суды толық шығарып тастау 2 поршен-ажыратқышты сығымдалған
ауа қысымы арқасында құбырдан өткізу арқылы жүзеге асырылады. Сығымдалған
ауа қысымы үлкен өнімділікті УКП-5 маркалы компрессорлық қондырғылар
жәрдемінде беріледі.
Поршен ажыратқыштың судан тазарту кезіндегі жылдамдығы 3-10 кмсағ
ауқымында болуы қажет.
1.3.1.6. Автомобиль жолдарымен қиылысу
Газқұбыры трасасы II, III және IV категориялы автомобиль жолдарымен
қиылысады. Мұнда прокол (тесіп өту) және ашық өткізу әдісі қолданылады.
Қиылысып өтетін жерлерде газқұбырлары қорғаушы күндақтарға жатқызылады,
олардың диаметрі газқұбырының диаметрінен кемінде 200мм ге артық болуы
тиіс.
Газқұбырын қиыстырып өткізу СНиП 2.05.06 – 85 талаптарына сай болуы
қажет. Газқұбырының автомобиль жолдарымен қиылысуы 21-кестеде келтірілген.
СНиП 2.05.06 – 85 талаптарына сәйкес, газқұбырының автомобиль
жолдарымен қиылысу бұрышы 900 болуы керек. Газқұбырының барлық категориялы
автомобиль жолдарын қиып өтетін участоктарының барлығын МЕСТ 10 705-80
бойынша В10 маркалы болаттан жасалған диаметрі 1220*14мм2 болған
құбырқорғаушы күндақтың ішімен өткізу көзделген. Автомобиль жолдарының
астынан өткізілген газқұбырының тереңдігі жолдың қаптамасының бетінен
қорғаушы күндақтың жоғарғы жасаушысына дейін 1,4 м-ден кем болмауы тиіс.
Сондай-ақ кювет лоток немесе дренаж түбінен 0,4м-ден кем болмау тиіс.
Күндақтың шеті жер полотнасынан 5м қашықтыққа шығарылады және көмбенің
ұлтанынан 2 метрден кем болмаған қашықтыққа шығарылады.
1.3.1.7. Газқұбырының теміржолдармен қиылысуы
Газқұбырының трассасы теміржолмен бір жерде қиылысады –413 к-де..
Теміржолдан өткізу тесіп өту әдісімен жүзеге асырылады.
Теміржолмен қиылысқанда газқұбыры қорғаушы күндақ ішінен өткізіледі,
оның диаметрі 1220*12мм.
Теміржол астынан өткен газқұбырының рельстабанынан тереңдігі қорғаушы
қабықтың бетіне дейін 2м ден кем болмауы тиіс. Ал выемкалармен нөлдік
белгілерде – кювет ұлтанынан 1,5м ден кем болмау тиіс.
Кесте-8. Газқұбырының теміржолмен қиылысуы
Трасса бойынша, кмҚиылысатын жолдар Қиылысу Қиылысу
саны участкасының участкасының
ұзындығы, м аталуы
413 1 98 Бадам – Тоғансай
перегон разъезді
Кесте-9. Газқұбырының автомобиль жолдарымен қиылысу мінездемелері
Трасса Автомобиль жолдарының мінездемесі Газқұбырының мінездемесі
бойынша,
км
Қиылысу
түрі
Қиылысу АвтомобильЖолдың ҚаптамаУчасток Құбыр Күндақ
участогыныжолының ені, м түрі мінездемедиаметрдиаметр
ң атауы категорияс сі і і
ы
74 Тесу әдісі Тартоғай – III 4,5
Қарталы
Участок Есептік қысым, Құбыр Түрі Саны,
категориясы МПа диаметрі, мм дана
Сырдария өзені 150 10,6 I 5,4 920*9 УТК 10
Сырдария өзені 153 9,7 I 5,4 920*9 УТК 8
Арысөзені 351 4,8 I 5,4 920*9 УТК 4
1.3.1.9. Сызықтық запорлық арматура
СНиП 2.05.06-85 талаптарына сәйкес газқұбыры трассасы бойынша 20-30км
арақашықтықта запорлық арматура орнатылуы тиіс. Запорлық арматуралар
авариялар бола қалған жағдайды қауіп ең кем болатындай етіп орнатылады.
Жоба бойынша линиялық запорлық арматураларды жер астына орнату
көзделген. КИПжА приборлары үшін укрытие көзделген. Жапқыштың сыртқы
изоляциялық қаптамасы ост – 26-07-1201-87 бойынша, грунтовка ГФ – 021 МЕСТ
25129-82 бойынша екі қабат етіп, сырланады; эмаль ПФ-115, МЕСТ 6465-76.
Трасса бойынша барлығы 18 дана болған толық өткізгіш шар тәрізді
электржетекті крандар жобаланған (24 – кесте).
Линиялық запорлық арматураның алаңы төмендегі құылмаларды қамтиды:
- қоршау және автокөлік өтуге арналған қақпа;
- автокөлік жүретін жол;
- КИПжА және байланыс жабдықтары үшін бекініс;
- линиялық арматура құдығы;
- толықөткізгіш шар тәрізді кран;
- қысым және температура датчиктері.
-
Кесте-11. Линиялық запорлық арматураларды орналастыру
Шар тәрізді кранныңАрақашықтық км Басқару режимі Ескерту
реті (трасса бойынша)
1 шар тәрізді кран 25 Арақашықтықтан -
2 шар тәрізді кран 50 Арақашықтықтан -
3 шар тәрізді кран 75 Арақашықтықтан -
4 шар тәрізді кран 100 Арақашықтықтан -
5 шар тәрізді кран 124 Арақашықтықтан ГРС –13 ке қосу
6 шар тәрізді кран 149 Арақашықтықтан -
7 шар тәрізді кран 174 Арақашықтықтан ГРС –14 ке қосу
8 шар тәрізді кран 199 Арақашықтықтан -
9 шар тәрізді кран 224 Арақашықтықтан КС – 7 ге қосу
10 шар тәрізді кран249 Арақашықтықтан -
11 шар тәрізді кран274 Арақашықтықтан ГРС –15 ке қосу
12 шар тәрізді кран299 Арақашықтықтан -
13 шар тәрізді кран331 Арақашықтықтан ГРС –16 ға қосу
14 шар тәрізді кран356 Арақашықтықтан -
15 шар тәрізді кран381 Арақашықтықтан ГРС –17 ге қосу
16 шар тәрізді кран406 Арақашықтықтан -
17 шар тәрізді кран436 Арақашықтықтан ГРС –18 ге қосу
18 шар тәрізді кран459 Арақашықтықтан ГРС –19 ге қосу
1.3.2. Компрессорлық станция ПКС
1.3.2.1. ПКС бойынша технологиялық схема
Станция тәулік бойы, үздіксіз режимде жұмыс істейді. ПКС шығуындағы
жұмыстық қысым 3,7 МПа құрайды. (III тараудағы гидравликалық
есептеулерге сәйкес). Бұл қысым ГПА ларды тізбектеп біріктіру арқылы
қамтамасыз етіледі.
ПКС ауқымында төмендегі негізгі технологиялық құрылмалар жобаланған:
- жеке ғимаратта ЭГПА-280-12-7газайдаушы агрегат;
- КТП газды ауамен салқындату аппаратурасының кешенді трансформаторлық
подстанциясы;
- газды салқындату қондырғысы;
- газды шаңнан тазарту қондырғысы;
- конденсатты жинақтауға арналған ыдыс;
- отындық, іске қосуға қажетті, импульстік газдық және өзіне қажетті газды
дайындайтын қондырғы;
- май тазартқыш блок – бокс;
- кешенді тазарту қондырғысы;
- антиризді ауамен салқындату аппараты (АВО);
- жанар – жағармай материалдар қоймасы;
- май шаруашылығы блогы;
- өндірістік энергетикалық блогы (ПЭБ);
- көбікпен өрт сөндіру резервуары;
- суқұбырының құрылмасы;
- өртке қарсы су қоры сақталатын резервуар;
- 1106 кв кернеулік подстанция;
- қызметтік – эксплуатациялық және жөндеу блогы (СЭРБ);
- асхана;
- асхананың жәрдемші ғимараттары;
- жылытылатын қойма;
- материалдар қоймасы;
- құбырларға арналған стеллаж;
- қоймаға арналған блок – бокс;
- жүк автомобильдерін жылыту қондырғысы;
- метанол қоймасы;
- отын таратқыш;
- автомобильдер үшін ашық тұрақ;
- машиналар мен ауыр техникаларға арналған ашық тұрақ;
- автожуғыш және тазартқыш құрылмалар.
КС тің негізгі ГПА мен компрессорлық цех. Газайдаушы агрегаттарды жеке
ғимараттарға орнатады (11 – сурет). Келіп түскен газды шаңды және
техникалық приместерден тазарту аппараттарында тазартады. Бұл мақсатта
циклонды сеператор – шаңжинақтағыштар қолданылады. Сығымдалған газ ауамен
салқындату аппараттарында салқындатылады.
Сурет-4. Газтурбиналы жетекті газ айдаушы СТД агрегаттарымен бірге
басты компрессорлық станцияның блокты-кешенінің бас жоспары:
1. жеке ғимаратта ЭГПА-280-12-7газайдаушы агрегат;
2. КТП газды ауамен салқындату аппаратурасының кешенді трансформаторлық
подстанциясы;
3. газды салқындату қондырғысы;
4. газды шаңнан тазарту қондырғысы;
5. конденсатты жинақтауға арналған ыдыс;
6. отындық, іске қосуға қажетті, импульстік газдық және өзіне қажетті
газды дайындайтын қондырғы;
7. май тазартқыш блок – бокс;
8. кешенді тазарту қондырғысы;
9. антиризді ауамен салқындату аппараты (АВО);
10. жанар – жағармай материалдар қоймасы;
11. май шаруашылығы блогы;
12. өндірістік энергетикалық блогы (ПЭБ);
13. көбікпен өрт сөндіру резервуары;
14. суқұбырының құрылмасы;
15. өртке қарсы су қоры сақталатын резервуар;
16. 1106 кв кернеулік подстанция;
17. қызметтік – эксплуатациялық және жөндеу блогы (СЭРБ);
18. асхана;
19. асхананың жәрдемші ғимараттары;
20. жылытылатын қойма;
21. материалдар қоймасы;
22. құбырларға арналған стеллаж;
23. қоймаға арналған блок – бокс;
24. жүк автомобильдерін жылыту қондырғысы;
25. метанол қоймасы;
26. отын таратқыш;
27. автомобильдер үшін ашық тұрақ;
28. машиналар мен ауыр техникаларға арналған ашық тұрақ;
29. автожуғыш және тазартқыш құрылмалар
ГПА үшін отын ретінде магистралдық газқұбырнан табиғи (отындық) газ
қолданады. Оны газ турбинасына беруден алдын арнайы отындық, іске қосуға
қажетті және импульстік газды дайындауға арналған қондырғыда шаңнан,
механикалық приместерден және ылғалдан тазартады. Іске қосуға қажетті газ
газ турбинасын іске қосу үшін қажет. Импульстік газды КИПжА жүйесінде
қолданады. ГПА ның қалыпты жұмысын майлау жүйесі, айдағыштың нығыздағыштары
және басқару жүйелері қамтамасыз етеді. Бұл жүйелердің бәрінде турбиналық
май қолданады. Майлау, нығыздау және басқару жүйелері май шаруашылығы
блогында шоғырланған жабдықтар жәрдемінде қызмет көрсетеді. Басты
компрессорлық станцияны (операторларды, КТП, жабық бөлістіргіш құрылма
(ЗРУ), аккумуляторлар бөлмесі және т.б.) басқаруды және энергиямен
жабдықтауды қамтамасыз етуші өндірістік қызмет өндірістік энергетикалық
блок ішіне орналасады. СЭРБ блогында түрлі компрессорлық станциялардың
қалыпты жұмысын қамтамасыз етуші жәрдемші қызметтерді орналастырады: жөндеу
– механикалық мастерскойлар, гараж, байланыс торабы, зертханалар,
административтік – тұрмыстық бөлмелер, сондай-ақ суқұбыры құрылмалары, өрке
қарсы су қоры сақталатын резервуар, подстанция, түрлі қоймалар мен
стеллаждар, шаруашылық – тұрмыстық канализациялардың тазартқыш құрылмалары
және т.б.
Газкомпресорлық станцияның жұмыс істеу тәртібі төмендегідей. САЦ тың
магистралдық газ құбырынан қосу торабы 1 арқылы газ оны шаңнан және
механикалық приместерден тазарту қондырғысына 6 келіп түседі (10-сурет).
Бұл қондырғы алты циклонды шаңжинақтағыш аппаратты қамтиды. Тазарту
қондырғысынан сору құбыры арқылы ГПА айдағышына 3 келіп түседі, ал
сығымдалғаннан кейін – газ салқындату қондырғысына 2 беріледі. Газ
салқындату қондырғысы жеті 2 АВГ-75 антифризді ауамен салқындату
аппаратынан тұрады. Салқындату қондырғысынан кейін газ Рк МПа қысыммен қосу
торабы арқылы магистралдық газқұбырына келіп түседі. КС-1 ге келіп түскен
газдың бір бөлігі өзіндік қажеттілікке жұмсалады (отындық, іске қосушы және
импульстік), оны сору құбырынан алып 4 қондырғыға жібереді, онда газ шаңмен
ылғал тамшыларынан тазартылады. 0,9-2,5 МПа қысымда астында дайындалған газ
газтурбинасының жану камерасына келіп түседі. 0,3-2,5 МПа қысым астында
дайындалған газ іске қосушы турбиналарға жіберіледі, ал импульсті газ –
бақылау және басқару жүйесіне жіберіледі. Бұлардан басқа КС құрамына
газтазартқыш аппараттарынан және отындық, іске қосушы және импульстік газды
5 дайындаушы қондырғыдан сұйықтық (конденсат) және механикалық приместер
жинақтаушы кіреді. Бұл жүйе дренаждық құбырлардан, конденсат жинақтау
ыдысынан және тазарту аппараттарынан конденсатты автоматты түрде және
қолмен жинақтау жүйесінен тұрады. ГПА және КС-1 жабдықтары төмендегі
құбырларды қамтиды: Г – тасымалданушы (технологиялық) газға арналған; ГП –
іске қосушы газға арналған; ГТ – отындық газға арналған; ГИ – импульстік
газға арналған; К – конденсат жинақтауға арналған құбыр.
Сурет-5. Компрессорлық станцияның технологиялық сұлбасы
1.3.2.2. Компрессорлық цех
Компрессорлық цех ішінде газтурбиналық қондырғылар орнатылған бөлек
блок – бокстардан құралған жүйе болып табылады. ГПА блоктарының мінездемесі
25-кестеде келтірілген.
Кесте-25
ГПА түрі Монтаждық блок Габариттер, мм Массасы, т
ұзындығы ені биіктігі
ЭГПА ГТУ блогі 10,9 3,18 3,3 99,7
ЦН-280-12-7 блогі 4,89 3,38 3,27 38,5
ЭГПА блогі 14,7 3,38 3,3 144
ГПА блоктарын монтаждау үшін жүккөтергіштігі 100т болған КС-8363
пневмодоңғалақты кран қолданылады. ГПА 0,5м биіктікте тастұғырға
орнатылады.
ГПА жоғары қысымды турбинадан, төменгі қысымда турбинадан, өзекті ауа
компрессорынан, жану камерасынан, іске қосу турбинасынан (турбодетандер),
регенератордан (жылуауыстырғыш), газтурбинасынан және орталықтан тепкіш
айдағыштан тұрады.
ОТС –280-12-7 айдағышы – бірцилиндрлі, екі сатылы бір бағытта сорады.
Айдағыш корпусы – шойыннан жасалған, вертикал және горизонтал жазықтықтар
бойынша ажыралады. Сорушы және айдаушы құырлар төменге бағытталған.
Айдаушы бөлімі білікке орнатылған екі дөңгелектен, диффузордан және
бағыттаушы аппараттардан (бұлар қысу сатыларын құрайды) тұрады. Бағыттаушы
аппараттардың аралары лабиринттік нығыздауыштармен бөлінген.
Газ турбинасынан бұраушы момент тісті муфталар жәрдемінде РЦ ОТ – 280-
2,12-14 редукторы арқылы беріледі.
Майлау үшін Т-30 майлы қолданылады. Орнын ауыстырушы майлар – Тп-22
және Тп-30 майлары.
Егер жетек жақтан арайтын болсақ, айдағыш роторының бағыты – сағат
стрелкасына қарсы.
Н-280-12-7айдағышының техникалық мінездемесі төменде келтірілген.
Техникалық мінездеме
200С та және 0,1013 МПа дағы өнімділігі ... ... ... ... ...130000 0
м3тәу
Массалық
өнімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..435кг мин
Көлемдік
өнімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...189м 3
мин
Бастапқы
температурасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .350С
Салыстырма
ылғалдығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...50%
Бастапқы жағдайдағы ауа тығыздығы ... ... ... ... ... ... .. .1,16кгм3
Айдағыш роторының айналым жиілігі ... ... ... ... ... ... ..80 00мин-1
Тұтыну
қуаты ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4000
кВт
Салқындатушы судың температурасы ... ... ... ... ... .. ... .300С
Майсалқындатушыға жұмсалатын су ... ... ... ... ... ... ... .97м3 сағ
Айдағыш
массасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72 00кг
Габариттік өлшемдері:
ұзындығы ... ... ... ... ... ... ... ... ...8480мм
ені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7900мм
биіктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5000мм
Политроптық ПӘК-
і ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..0,853
ГТУ ды жүргізу іске қосу турбинасының жәрдемінде жүзеге асырылады.
Турбина өзекті ауа компрессорын және жоғары қысымды турбина роторын ТВД
айналдырады. Өзекті ауа компрессоры ауа сорғыш камера арқылы атмосферадан
ауаны сорып алып, оны 1700С қа дейін жылыту үшін регенератор
(жылуауыстырғыш) арқылы өткізеді. Ауаның регенераторда жылынуы жану
өнімдерінің және төменгі қысымдағы газ турбинасынан (ТНД) шыққан ыстық
ауаның жылу алмасуы есебінен жүзеге асады. Жылытылған ауа регенератордан
кейін жану камерасына жіберіледі. Жану камерасына сонымен бірге
редукциялаушы құрылмалар арқылы магистралдық газқұбырынан отындық газ да
беріледі. Ол қызған ауамен араласып қоспа түрінде горелкада жанады. Мұнан
пайда болған 700-9000С температурамен және 0,2-0,3 МПа қысыммен шыққан жану
өнімдері бағыттаушы аппаратқа, одан соң ТВД роторының қалақшаларына
соғылады. ТВД өзекті ауа компрессорының жетегі болып қызмет етуге арналған.
Н-280-12-7 бойлық ксіңдісі 13 суретте көрсетілген.
Сурет 6. Н-280-12-7 бойлық кесіндісі
Өзекті ауа компрессорында атмосферадан алынған ауа 0,3-0,5 МПа
қысымға дейін сығымдалады, одан соң жоғарыда айтып кеткеніміздей,
регенератор арқылы жану камерасына беріледі. 15-30 минут ішінде турбина
жұмыстық режимге шығып алған соң іске қосу турбинасын ажыратады. Өте қатты
қызған газдың жану өнімдері ТВД арқылы өте отырып ТНД ға түседі де оның
қалақшалы роторын айналысқа келтіреді. ТНД дан шыққан ыстық газдар ауаны
жылытуға арналған регенератор арқылы одан соң шығару құбырлары арқылы
атмосфераға шығады. ТНД ротор газ тасымалдаушы орталықтан тепкіш айдағыштың
роторын айналдырады.ТНД мен айдағыштың біліктері тікелей жылдамдатқыш
редуктор арқылы біріктіріледі. ГТУ қуатының 23 бөлігі өзекті ауа
компрессорына, ал 13 бөлігі айдағыш жетегіне жұмсалады.
1.3.2.3. Маймен қамтамасыз ету
Маймен қамтамасыз ету жүйесінің құрамына рамамен біріккен май багы,
май айдаушы бес насос (басты насос 1, іске қосу насосы 3, резервтік 4,
резервтік тісті 7 және арнайы насос импеллер 12), май салқындатқыш
аппараттары, басқару және реттеу приборлары мен май өткізгіштер кіреді (11-
сурет). Жүйе төмендегіше жұмыс істейді. Насостың сору құбырларындағы
қажетті қысымды 5 және 6 эжектерлар пайда етеді. Жүйедегі май температурасы
35-400С тан артпауы тиіс. Сондықтан жүйедегі май подшипниктен шыққаннан
кейін 8 және 10 типтегі май салқындатушы редакторларда салқындатылады.
Майдың салқындауы циркуляцияланушы ауаның есебінен жүзеге асады. ТВД
роторынан жетек алушы басты орталықтан тепкіш май насосы 1 ГТУ дың барлық
нүктелеріне май жеткізіп беруге арналған. Бірақ ГТУ ды іске қосу кезінде
немесе оны тоқтату кезеңінде басты май насосы жүйеге қалыпты май жеткізіп
беруді қамтамасыз ете алмайды (насостың жұмыстық дөңгелегінің айналым
жиілігі артады немесе кемиді). Сондықтан ГТУ ды іске қосу немесе тоқтату
кезеңдерінде жүйеге май жеткізіп беру айнымалы токты электрқозғалтқыштан
жетек алушы іске қосу насосы арқылы жүзеге асырылады. Тұрақты ток көзінен
жұмыс істейтін электрқозғалтқышынан жетек алушы резервтегі май насосы 4
майлау жүйесінде қысым жеткіліксіз болған кездерде турбинаның
подшипниктерін майлау үшін май жеткізіп беруді қамтамасыз етеді. Тұрақты
токтың электрқозғалтқышынан жетек алушы резервтік тісті насос 7 қысым
редукторы 9 арқылы орталықтан тепкіш айдағыштың радиалдық – тіректік
подшипнигін майлау жүйесіне май жеткізуді қамтамасыз етеді. Бұл насос
жүйедегі май қысымы жеткіліксіз болған жағдайда автоматты түрде іске
қосылады. ТНД роторынан жетек алушы арнайы орталықтан тепкіш насосы 12
ротордың айналым жиілігі өзгерген жағдайда ТНД роторының айналым жиілігін
гидравликалық реттегішке импультер жіберуге арналған. Бұл насос
майсалқындатқыштан 10 майды сорып алады да оны жүйеге қайтарады. Май
ағынының бағыты бөлістіргіш клапаны 2 арқылы реттеледі. Дросселдік шайба 11
май шығынын реттеу үшін қызмет етеді.Метанолдың блогі 14 суретте
көрсетілген.
Сурет-7. Метанолдың блогі
1.3.2.4. ОТС нығыздағыш жүйесі
Орталықтан тепкіш айдағыштың нығыздағыш жүйесі төмендегіше жұмыс
істейді (15 – сурет). Электрқозғалтқыштан жетек алушы винттік насос 1
жәрдемінде майсалқындатқыш арқылы бактан май сорып алынады да орталықтан
тепкіш айдағыштың 5 нығыздағыш подшипниктеріне беріледі, одан қалтқылы
камераға 4 және "май-газ" қысым реттегішіне 3 өтеді. Газдың қысымы артқанда
осы реттегіш қалтқылы камераға 4 әсер етіп, аккумулятордан 6 сығып шығару
есебінен май қысымын арттырады, осылайша қосымша нығыздап, айдағыштан
газдың одан әрі шығуына кедергі жасайды. Қайтақосқыш 2 май ағынының бағытын
өзгертіп, оны газажыратқышқа беруге арналған.
Сурет-8. Газтурбиналық қондырғының маймен қамтамасыз ету жүйесінің
принципиалдық сұлбасы
1.3.2.5. Газ тазарту қондырғысы
Орталықтан тепкіш айдағышқа келіп түсетін газды механикалық
қоқыстардан, ылғалдан және конденсаттан тазарту қажетті. Барботажды
одоризатор 16 суретте көрсетілген.
Газ тазартуға арналған қондырғы циклонды шаңжинағыш-вертикал
орналасқан цилиндрлік аппарат көрінісінде жасалған, оның ішінде циклондар
орнатылған. Циклон дегеніміз – төменгі жағы конус болып табылатын цилиндр
(17 – сурет). Жанама орналасқан енгізу құбыры арқылы газ циклон ішіне
енеді. Жанама бойынша енген газ ағымы газ шығатын құбыр айналасында айнала
қозғалыс жасайды. Айналушы газ ағыны циклонның конустық бетімен конустық
төбесіне, яғни ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz