2005 жылғы жауын - шашынның ластануы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

б.

: Кіріспе

б.: 3

: 1 Әдебиеттерге шолу

б.: 5

: 2 Станциялардың физика-географиялық сипаттамалары

б.: 17

: 2. 1 Қызылорда қаласы

б.: 17

: 2. 2 Шымкент қаласы

б.: 18

: 2. 3 Қазығұрт станциясы

б.: 19

: 2. 4 Тараз станциясы

б.: 20

: 3 Қызылорда, Шымкент, Қазығұрт, Тараз станцияларындағы жауын-шашынның ластануы

б.: 22

: 3. 1 2005 жылғы жауын-шашынның ластануы

б.: 22

: 3. 2 2006 жылғы жауын-шашынның ластануы

б.: 24

: 3. 3 2007 жылғы жауын-шашынның ластануы

б.: 26

: 3. 4 2008 жылғы жауын-шашынның ластануы

б.: 28

: 3. 5 2009 жылғы жауын-шашынның ластануы

б.: 31

: 4 Оңтүстік Қазақстан бойынша жауын-шашынның құрамындағы ауыр металдардың таралуы

б.: 35

: Қорытынды

б.: 37

: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

б.: 38

: Қосымша А

б.: 39

: Қосымша Б

б.: 46

: Қосымша В

б.: 53

Кіріспе

Қандай да белгілі бір ортаға физикалық, химиялық және биологиялық сипаттағы жаңа заттардың түсуі немесе осы сипаттардың орташа көп жылдық деңгейінің өсуі ластану деп аталады.

Атмосфера - биосфераның құрама бөлігі және жермен бірге айналатын оның газ тәрізді қабығы. Бұл қабық қатпарлы, әрбір қабаттың атауы және өзіне тән физика-химиялық ерекшеліктері бар. Шартты түрде атмосфераны екі үлкен құрама бөліктерге бөлу қабылданған: жоғарғы және төменгі. Бізді қызықтыратын тропосфера - атмосфераның төменгі бөлігі болып табылады, өйткені осында атмосфералық ауаның ластануына әсер ететін негізгі метеорологиялық құбылыстар жүріп жатады.

Қалалардың қазіргі заман талабына сай экономикалық базасының дамуы концентрацияның, комбинациялаудың, өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік процестерінің интенсификациясының көбеюімен сәйкестенеді. Нәтижесінде көп қалдықты технологиямен сипатталатын өндірістің өсуі атмосфераның ластануына әкеліп соғады. Ластанудың масштабы: атмосфераға техногенді жылу энергиясының 8 Т вт/жыл түсуі өте маңызды. Бұл жер беті үшін жылу бөлінудің тығыздығының барлық жұтылатын күн энергиясының 0, 016 % тең орташасын береді. Көмірқышқыл газының тастамы - 20 млрд. т/жыл (шамамен атмосфера құрамындағы 0, 7% көмірқышқыл газы) . Күкірттің қос тотығының тастамы - 200 млн. т/жыл (газ тәрізді қосынды түріндегі күкірттің атмосфераға табиғи түсуінен екі есе артық) . Фреондардың тастамы - 1 млн. т\жыл, табиғи көздерден түсуінен екі есе артық. Соңғы жүз жыл ішінде көмірқышқыл газының атмосфераға тастамы 20 есеге артты.

Қалаларда атмосфералық ауаның күкірт пен азот тотықтарымен жедел ластануы қышқыл жаңбырлардың көбеюіне әкеліп соғуда. Қышқылды жаңбырлар ауада топырақ пен шөптерге шөккен бір қатар металдардың ерігіштігін арттырады және олардың улы (жылжымалы) түрлерінің пайда болуына ықпал жасайды. Олардың су қоймаларына, өсімдіктерге, адам және жануар организіміне, судағы тіршілік организмдеріне енуін жылдамдатады.

Қазіргі таңда қоршаған ортаның жағдайы туралы ақпараттың болуы шаруашылықты дұрыс бағыттауға, әр түрлі табиғат қорларын рационалды қолдануға бағыттайды.

Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі заман талабына сәйкес атмосфераның ластануы актуалды мәселелердің бірі болып табылады. Осы ауаның ластануы салдарынан атмосфералық жауын-шашындардағы зиянды элементтердің мөлшері артып келе жатыр. Бұл құбылыс болашақта да жауын-шашын құрамындағы иондар санының артып қышқыл жаңбырдың пайда болуына әкеліп соқтыруы мүмкін және де осы мәселе зерттеуді қажет етеді.

Дипломдық жумыстың мақсаты: Атмосфералық жауын-шашынның ластануын, ластану жолдарын және ластану кезіндегі ауа райын қарастыра отырып, Қызылорда, Қазығұрт, Шымкент, Тараз станцияларының жауын-шашынының ластануын сипаттап көрсету.

Жұмыстың маңыздылығы: Алынған қорытындылар ғылыми-практикалық жұмыстарда және агрометеорология бағытында жұмыс істейтін ұйымдармен қолданылуы мүмкін, сонымен қатар ауылшаруашылығында қажет етуі мүмкін.

1 Әдебиеттерге шолу

Атмосфера - биосфераның құрама бөлігі және жермен бірге айналатын оның газ тәрізді қабығы. Ол гректің «atmos» - бу, «sphairi» - сфера сөзінен шыққан. Оның қалыңдығы 100 км-ге дейін жетеді. Атмосфера жанартаулардың атқылауынан газдардың бөлінуі нәтижесінде пайда болады. Сонымен қатар атмосфераның қалыптасу жағдайына мұхиттар мен биосфераның пайда болуы да ықпалын тигізеді. Атмосфера жоғарғы шегінде бірден бөлініп айқындалатын шекараға ие емес. Оның бүкіл массасының жартысы төменгі 5 км қабатта, ал 90% - ға жуығы 16 км-лік қабатта шоғырланған. Дегенмен, оның ізі 1км-ден артық биіктікте де байқалады. Ал типтес космостық станциялар мен ракеталардың көмегі арқылы сиретілген атмосфераның 2км биіктікке дейін таралатыны дәлелденген. Өйткені әртүрлі спутниктер мен ракеталар атмосфера қабатын кесіп өтіп планетааралық кеңістікке жетеді. Биіктігі 20-30км-ге жететін атмосфераның төменгі жер бетінде орналасқан қабатының қолданбалы мақсат үшін маңызы зор, сондықтан осы қабат ғылыми тұрғыда жақсы зертелген. Атмосфераның химиялык құрамы 90км биіктікке дейін тұрақты. Күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен 90км - ге дейін жоғары жатқан атмосфера кабаттарында бұл тұрақтылық бұзылады, осыған орай оның химиялық құрамы да тұрақсызданады. Жер бетіне ең жақын орналасқан атмосфералық ауаның құрамы күрделі. Космонавтар (Сагдаев, Зайцев 1975ж) жүргізілген зерттеулер нәтижелеріне сүйенсек, 250 - 300 км биіктікте атмосфераның негізгі компоненті атомаралық оттек, 500 - 600км - ден жоғары биіктікте атмосфераның негізгі құрамы - гелий мен сутек, атмосфераның ең сыртқы жоғарғы қабатын (1600км жоғары) құрушы компонент атомаралық сутек. Ауаны көп компоненттен тұратын газды ерітінді деп айтуға болады. Оның құрамдық бөлімдерін негізгі екі топқа бөлуге болады: тұрақты өзгеріп тұратын және қосалқы. Бірінші топқа оттек (21, 0%), азот (78, 1%) және инертті газдар (шамамен 1%) жатады. Ауа сынамасының қай жерден алсақ та сол газдардың атмосферадағы көлемі тұрақты болып келеді. Жалпы молекулалык. массасы (28, 98) . Екінші топқа көмір қышкыл газы (0, 02 - 0, 04%) мен су буы (4% - ке дейін) жатады. Ал қосалқы компоненттердің табиғаты және мөлшері сынама алынған жер бетінен көтерілген (жану процесстерінде және вулкандар атылғанда түзілген заттар, топырақ бөлшектері, т. б. ), космостан түсетін қатты бөлшектер, сондай-ақ, әртүрлі өсімдіктер, жәндіктер мен микроорганзмдер жатады. Атмосфераны сарқылмайтын азот қоры деп айтуға болады. Азот айырбасқа жатпайтын биогенді элемент, себебі ол белоктар мен нуклеин қышқылдарының құрамына кіреді. Бірақ тірі организмдер атмосферадағы азотты өзінің тіршілігіне бос күйінде емес, тек әртүрлі қосылыс түрінде ғана пайдалана алады. Экожүйе атмосфералық азотты көбінесе найзағай кезінде элекрт өрісінің әсерінен түзілетін оксид түрінде ғана қабылдайды. Сулы ортада немесе топырақта болатын кейбір бактериялар түрі мен көкшіл - жасыл балдырлар атмосфераның азотын өз бойына сіңіру арқылы жинақтап биогеохимиялық циклдарға қажетті түрге айландырып отырады. Осымен қатар өсімдіктерге қажетті азот қосылыстары топырақтағы органикалық қалдықтардың ыдырауынан да пайда болады. Табиғатта азот алмасу процесі көміртек алмасу процесімен тығыз байланысты. Адамның шаруашылық іс - әрекетінің салдарынан көшетхана эффектісі, озон қабатының бұзылуы, қышқыл жаңбыр, тұмша сияқты қолайсыз құбылыстар тудыратын метан, азот оксидтері, т. б. газдардың мөлшері өсуде. Атмосфера мен жер бетінің арасында жылу, ылғал және химиялық элементтер тұрақты алмасып отырады. Атмосфера арқылы жердің ғарыш пен зат тектер айналымы іске асады. Атмосфера мен жер беті арасында жылу мен ылғалдың алмасуы тұрақты болады. Оттектен, көмірқышқыл газынан, азоттан басқа ластаушы компоненттерін атмосферада көп мөлшерде болуы биогеохимиялық циклдардың бұзылуына әкеп соғады. Атмосфера ластанған жағдайда жаңбыр суына онда еріген азот және күкірт оксидтері, тұздар қосылып ерітінді түзеді [1] .

Тұрақсыздығына қарамастан жауын-шашын құрамы жергілікті жерге байланысты тұрақты сипатты болып, аймақтың географиялық ландшафтын айқындайды. Әдетте атмосфералық жауын-шашындардың минерализациясы беткейлік және су асты суларынан аз болады. Атмосфералық жауын-шашындардың минерализациясы солтүстікте 10 мг/л болса, оңтүстікке қарай ол өсіп 30 мг/л-ге, оңтүстік аймақтарда 60 мг/л-ге жетеді, ал шөл, шөлейт аудандарда одан да жоғары болады.

Атмосфералық жауын-шашындар беткейлік және жер асты суларынан тек минерализациясымен ғана емес, басым иондар сипатымен және органикалық заттардың құрамымен ерекшеленеді. Олар басқа сулармен салыстырғанда ${SO}_{4}^{2 -}$ ${SO}_{4}^{2 -}$ иондарына бай және ${SO}_{4}^{2 -} > {HCO}_{3}^{-} > {Cl}^{- \ }$ ${SO}_{4}^{2 -} > {HCO}_{3}^{-} > {Cl}^{- \ }$ қатынасымен айқындалады. Атмосфералық жауын-шашындарда үлкен мөлшерді биогенді компоненнтер $K^{+}, \ {NH}_{4}^{+}, \ {NO}_{3}^{-}\$ $K^{+}, \ {NH}_{4}^{+}, \ {NO}_{3}^{-}\$ алады, кейде олардың мөлшері заттардың эквивалентінің 20-25 % жетеді. Егер Na ⁺ және K ⁺ қатынасы беткейлік және жер асты суларында 10 - нан 25 - ке дейін болса, атмосфералық жауын-шашындарда ол 1, 5-2, 0 төмендейді.

Атмосфералық жауын-шашындардың минерализациясы және иондық құрамы зоналды болады. А. А. Матвеев және О. И. Башмакова атмосфералық суларды келесі иондар басым болатын алты топқа бөледі:

Cl−жәнеNa+; {Cl}^{-}және\ {Na}^{+}; Cl−жәнеNa+; {Cl}^{-}және\ {Na}^{+};

2) $\ {SO}_{4}^{2 -}және\ {Na}^{+}$ $\ {SO}_{4}^{2 -}және\ {Na}^{+}$ ;

3) ${SO}_{4}^{2 -}\ және\ {Ca}^{2 +}; \$ ${SO}_{4}^{2 -}\ және\ {Ca}^{2 +}; \$

4) ${\ SO}_{4}^{2 -}, \ {HCO}_{3}^{-}\ және\ {Ca}^{2 +}\ ;$ ${\ SO}_{4}^{2 -}, \ {HCO}_{3}^{-}\ және\ {Ca}^{2 +}\ ;$

5) $\ \ {HCO}_{3}^{-}\ және\ {Ca}^{2 +};$ $\ \ {HCO}_{3}^{-}\ және\ {Ca}^{2 +};$

6) ${HCO}^{-}\ және\ {Na}^{+}$ ${HCO}^{-}\ және\ {Na}^{+}$ .

Атмосфералық жауын-шашындар құрамында аниондардың ішінде ${SO}_{4}^{2 -}\ және\ {HCO}_{3}^{-}$ ${SO}_{4}^{2 -}\ және\ {HCO}_{3}^{-}$ , ал катиондар ішінде Ca ²⁺ және Na ⁺ басым. Осындай көрсеткіштер АҚШ территориясында да байқалады. Нитраттар ( ${NO}_{3}^{-}$ ${NO}_{3}^{-}$ ) құрамы әдетте 1мг/л - ден аспайды. Аммонийлі азоттың ( ${NH}_{4}^{+}$ ${NH}_{4}^{+}$ ) концентрациясы нитрат иондарымен салыстырғанда аз. Нитрит көзі болып тотыққан аммиак болып табылады, сонымен қатар ол атмосфераның электрленуі әсерінен азоттың тотығуынан түзіледі.

Көптеген зерттеушілердің айтуынша жауын-шашындардағы pH = 7, 0 кіші болатынын атап өтеді, өте жиі ол 5-6 аралығында ауытқыса, кейде 4, 6 төмендейді. 5-6 аралығындағы pH түсінікті, себебі pH=5, 7 болғанда дистелденген судың CO ₂ атмосфераның CO ₂ -мен тең болады. pH = 5-6 болуына NO ₂ , SO ₂ болуы әсерін тигізеді.

Атмосфералық жауын-шашындардағы радиактивті заттардың болуы да өте маңызды. Олар атмосферада табиғи және жасанды үрдістер әсерінен пайда болады. Радиактивті заттар жер бетінен шаңмен бірге көтеріледі (K, U, Th, Ra және т. б. ), сонымен қатар ғарыштық сәулелер әсерінен пайда болады (Be, C, Si, H, Na, P және т. б. ) . Жасанды жолмен радиактивті элементтер атмосфераға қарулы сынақ кезінде түседі. (Cs, Sr, Ce, Zr, Ba, соңғыларының жартылай ыдырау периоды бір жылдан аз уақыт) . Жарылыстан пайда болған салыстырмалы үлкен өнімдер жер бетіне жақын жауады, ал ұсақ дисперсті бөлшектер тропосфераның жоғарғы қабаттарына үлкен қашықтыққа шығарылады.

Үлгіні алу қиындығына байланысты бұлттардағы судың химиялық құрамын зерттеу қиын. Қолда бар мәліметтер бойынша бұлт тамшыларының минерализациясы атмосфералық жауын-шашындардан аз, себебі бұлттардан түсіп, жер бетіне жеткенше жауын-шашындар өз жолында жерге жақын қабаттардағы шаң бөлшектері, тұздарды бірге қосып алады. Бірақ жерге жақындаған сайын жауын-шашындар өзінің құрамы бойынша бұлт тамшыларына жақындайды, себебі атмосфераның төменгі қабаттарында аэрозольдер аз болады.

П. П. Воронков қыс мезгілінің соңында жаңа түскен қарда ең аз минерализация байқаған, себебі осы кезеңде атмосфералық ауа таза, шаңсыз болады. Қыс мезгілі бойы ластанған аудандардан шалғай орналасқан аймақтарда қардың химиялық құрамын зерттей келе қыс соңында олардың құрамындағы ${NO}_{3}^{-}, \ {HCO}_{3}^{-}, \ {Cl}^{-}, \ {Ca}^{2 +}, \ {Mg}^{2 +}$ ${NO}_{3}^{-}, \ {HCO}_{3}^{-}, \ {Cl}^{-}, \ {Ca}^{2 +}, \ {Mg}^{2 +}$ иондары аналитикалық ноліне жақындайтынын байқаған [2] .

Атмосферада қоспалардың концентрациясы мен шашырауында айтарлықтай үлкен мәнді желдің жылдамдығы алады. Сонымен қатар тасталым көздерінің түрлеріне байланысты оның әсер етуі әр түрлі болады. Төмен және ұйымдаспаған тасталым көздерінің кезінде ауаның ластануының жоғары деңгейі әлсіз жел кезінде де (0-1 м/с) жерге жақын қабатта қоспалардың жиналуы әсерінен байқалады. Өнеркәсіптің биік мұржаларынан шығатын тасталымдар кезінде көздерден шығатын газды-ауалық қоспа әдетте қоршаған орта ауасымен жылынған және шырақтың көтерілуіне, сонымен қатар қоспалардың жоғарыға көтерілуіне әсер ететін вертикалды жылдамдықтардың көмегімен бастапқы көтерілу қасиетіне ие. Бұл көтерілу әлсіз жел кезінде жер бетінде қоспа мөлшерінің азаюына жағдай жасайды. Сонымен қатар күшті жел кезінде биік көздерден шығатын ластаушы заттардың концентрациясы жер бетінде азаяды, алайда ол қоспадардың тез тасымалдануының салдарынан болады. Биіктіктегі көздерден шығатын тасталымдардан жер беті қабатында қоспалардың ең көп концентрациясы нәтижесінде желдің қауіпті жылдамдығы деп аталатын құбылыс қалыптасады. Бір пункте желдің күші мен бағытына байланысты әр түрлі химиялық типті және минерализациялы жауын-шашындар жауады. Желдік режим атмосферада ластаушы заттардың шашырауына елеулі әсер етеді. Қоспалардың ең жоғары концентрациясының аймақтары тасталым көздеріне қатысты ық аудандарда пайда болады. Атмосфералық жауын-шашындарда тұздардың болуы атмосфераның ластануына және мөлшеріне байланысты. Жауын-шашынның алғашқы бөлігінде минерализация кейінгілерімен салыстырғанда жоғары болады. Әсіресе аз жауын-шашын мөлшері кезінде құрамындағы айырмашылық үлкен болады және жауын-шашынның қарқындалығы өскен сайын айырмашылық азаяды. Жауын-шашынның мөлшері 1 мм болғанада максималды концентрацияның минималды концентрацияға қатынасы 20-дан артық болады, ал 10 мм болғанда 10, 20 мм кезінде 5-ке тең болады[3] .

Атмосфералық жауын-шашындардың түзілуі және қалыптасуы. Атмосфералық жауын-шашын - ауа райы мен климат элементтерінің бірі; жер (немесе су) бетіне бұлттан жауатын не оның бетіне су буының қойылуы салдарынан тікелей ауадан бөлініп шығатын қатты немесе сұйық күйіндегі су. Бұлттардан жауатын атмосфералық жауын-шашынның ішінде мыналарды айырады: қарлы жаңбыр, соқта қар, жаңбыр, түйіршік қар, қиыршың қар, қиыршық мұз, бұршаң тағы басқалар. Жер беті мен нәрселерге ауадан бөлініп түсетін атмосфералық жауын-шашынның мынадай түрлері болады: шың, қырау, қылау, көкмұз (ожеледь) . Бұлттардан бөлініп шығатын атмосфералық жауын-шашын негізгі үш топқа бөлінеді: аң жауын, нөсер, сірікпе. Нөсер күйінде жауатын атмосфералық жауын-шашынның алдында нажағай ойнайды. Атмосфералық жауын-шашынның мөлшері жауған су қабатының қалыңдығын көрсететін миллиметрмен өлшенеді. Атмосфералық жауын-шашын жер бетіне біркелкі жаумайды. Ол атмосфераның жалпы циркуляциясының жүйесінде белгілі бір жердің алатын географиялық орнына, теңіздің жақындығына немесе қашықтығына, рельефке (таулар өздерінің жел жақ беткейлерінде ылғалды көбірек ұстап қалады) байланысты. Атмосфералық жауын-шашындардың химялық құрамының минералды бөліктерінің көзі болып ауада қалқып жүретін аэрозольдер және конденсация ядролары деп аталатын ұсақ шаң бөлшектері табылады. Аэрозольдер табиғаты мен құрамы, көлемі мен агрегаттық күйіне байланысты әрқилы болады.

Аэрозольдер - бұл шаң тәрізді минералды бөлшектер, ерігіш тұздардың жоғарыдисперсті агрегаттары, газды ерітінділерлің ұсақ тамшылары (SO _2, HCl және т. б. ), түтін, органикалық заттар, ұсақ ағзалар және олардың қалдықтарының (спора, өсімдіктер тозаңы, микробтар және т. б. ) бөлшектері. Аэрозольдардың көлемі әртүрлі болады және 20 мкм аспайды.

Атмосфералық жауын-шашындардың химиялық құрамының қалаптасуы теңіз акваториясы, топырақты-геологиялық, ғарыштық, орографиялық, климаттық, физика-химиялық, биологиялық, жасанды факторлар әсерінен болады.

Құрлық пен мұхит арасында тұрақты тұз алмасу жүріп отырады. Тұздардың тасымалдануы тек су жолымен ғана емес, ауамен де жүреді, сол себепті мұхит жауын-шашындарында құрлық тұздары, ал құрлықта жауған жауын-шашынның құрамында мұхит тұздары болады. Соңғылары көп жағдайда хлоридтерден тұрады. Х. Юнге континенталды компоненттердің әсері мұхит ортасына дейін байқалады деген. Теңіз суларындағы хлоридтің әсері әсіресе жағалауларда байқалады. Оның мөлшері жағажайдан алыстаған сайын азаяды, әсіресе 10-20 км қашықтықтан кейін күрт азаяды.

Теңіздердің әсері жағалаудың климаттық жағдайларына байланысты болады. Аридті климат теңіз тамшыларынан тұздардың кристализациясына және олардың құрлық ішіне құрғақ күйде тереңдеуіне әсерін тигізеді. Теңіздік суқоймалардың әсері жер беті аэрозольдармен аз қамтамасыз ететін аудандарда да күшті болады. Эпизодты түрде атмофералық циркуляция күшейген кезеңдерде теңіз тұздары үлкен қашықтыққа тасымалданып, атмосфералық жауын-шашындардың құрамының уақытша өзгеруіне әкеледі.

Енді топырақты-геологиялық факторларға көшейік. Топырақ-атмосфераны аэрозольдермен байытатын маңызды көзі. Көп жағдайда топырақ типімен атмосфералық жауын-шашындардың минерализациясы, иондық құрамы және pH мөлшері анықталады. Топырақта pH мөлшері эрозияға көп ұшырауына байланысты 6, 7-7, 8 тең болады.

Аталған процестің сандық жағы топырақ типімен анықталады. Тұзы аз торфты-тундралы немесе батпақты топырақтар атмосфераны органикалық заттармен және аз мөлшерде еріген тұздармен қамтамасыз етеді. Атмосфераға минералдық заттарды көбірек мөлшерде қарашірік пен сұр топырақ шығарады. Әсіресе сор топырақ атмосфераны қарқында түрде еріген аэрозольдермен қамтамасыз етеді. Оларда сульфатты және хлоридті тұздар болады. Желмен кіші дисперсті фракцияны ұшыру арқылы топырақтарда құмды бөлшектер өсіп, шаңды бөлшектер азаяды. Эрозияланған қарашіріктерде гумус, азот, фосфор және калийдің мөлшері азаяды. Бұл компоненттердің барлығы атмосфераға түсіп жаңбырмен жер бетіне қайта оралады [4] .

Ауадағы континенталды табиғатты аэрозольдердің мөлшері таудағы топыраққа байланысты болады. Топырақтардың минералдық құрамы оның астындағы тау жыныстарымен анықталады.

Жанартаулық атқылау кезінде заттар атмосфераға литосфераның қойнауынан келеді және конденсация ядроларының қалыптасуында жаңа көзі - магма болады. Жанартаулық аудандардағы атмосфералық жауын-шашындарда қышқылдық реакция жүреді және ${SO}_{4}^{2 -}$ ${SO}_{4}^{2 -}$ мөлшері жоғары болады. Сөнбеген жанартаулар жанында гидрометеорларда Cl ^- мөлшері жоғары болады.

Физика-географиялық факторлардың ішінен рельефтің ролін атап өткен жөн. Яғни таулы аудандарда аз минерализацияланған гидрокабонатты кальцийлі, ал жазық және ойпат аймақтарда жоғары минерализацияланған сульфатты және аралас құрамды жауын-шашындар қалыптасады. Атмосфералық жауын-шашындардың мөлшері жергілікті жер биіктігі бойынша өседі, ал олардағы компоненттер керісінше азаяды. Минерализацияның биіктік бойынша азаюы атмосфераның жоғарғы қабаттарында аэрозольдардың азаюына байланысты.

Жауын-шашындар химиясына гидрографиялық желі: өзен, көл, суқойма, тоғандар да әсер етеді. Тоғандар көп болған жағдайда конденсация мөлшері азайып, жаз кезінде будақ бұлттар дамып, жауын-шашындар қалыптасады. Бұл құбылыспен бірге жауын-шашындардың минерализациясының азаюы және құрамының өзгеруі бірге жүреді

Бұлардан басқа атмосферада әрқашан булардың конденсациясынан түзілетін, үлкен дисперсиялы күйде болатын тамшылы-сұйық су болады. Атмосфералық судың жерден алыстығына қарамастан, оның өзіне тән химиялық құрамы болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.