Мектеп оқушыларын ұлттық қолөнер сырмақ сыру өнеріне баулу мүмкіндіктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

Ақпараттық технологиялар және инженерлік факультеті

Даримбаева Г.

МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕР СЫРМАҚ СЫРУ ӨНЕРІНЕ БАУЛУ МҮМКІНДІКТЕРІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

050120 - «Кәсіптік білім» мамандығы

Түркістан-2012

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

Ақпараттық технологиялар және инженерлік факультеті

«Қорғауға жіберілді»

«Кәсіптік оқыту технологиясы»

кафедрасының меңгерушісі

п. ғ. д., доцент Б. Ортаев

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Мектеп оқушыларын ұлттық қолөнер сырмақ сыру өнеріне баулу мүмкіндіктері

050120-мамандығы бойынша - «Кәсіптік білім»

Орындаған:

АКБ - 811 тобы студенті Даримбаева Г.

Ғылыми жетекшісі:

п. ғ. к., доцент м. а Ж. Күнпейіс

Түркістан 2012

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

І ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕРГЕ БАУЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Технология пәні арқылы жоғары сынып оқушыларын

сәндік қолөнерге баулудың педагогикалық, психологиялық

ерекшеліктері . . . 6

1. 2 Ұлттық қолөнердің оқу-тәрбие үдерісіндегі маңызы . . . 10

1. 3. Сырмақ түрлері және олардың қолдану мақсаты . . . 14

1. 4. Байырғы дәстүрлі үлгідегі сырмақ үлгілері . . . 20

ІІ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕРГЕ

БАУЛУДА СЫРМАҚ ӨНЕРІНЕ БАУЛУДЫҢ

ӘДІСТЕМЕЛІК ЖОЛДАРЫ

2. 1 Сырмақ дайындау технологиясын үйретудің әдіс-тәсілдері . . . 23

2. 2. Сырмақ құрастыру тәсілдері . . . 31

2. 3. Сырмақ түрлерін жасау әдістері және құрастыру

тәсілдерін оқыту әдістері . . . 34

ІІІ СЫРМАҚ ЖАСАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

3. 1 Сырмақ ою аттары . . . 39

3. 2 Сырмақ түрлері және оларды қолдану мақсаты . . . 40

3. 3 Сырмақ дайындаудағы қолданылатын тігіс түрлері . . . 42

3. 4 Сырмақты тігу технологиясы . . . 52

3. 5 Сабақ жоспары . . . 66

Қорытынды . . . 73

Пайдаланған әдебиеттер . . . 74

Қосымшалар . . . 76

Кіріспе

Зерттеудің көкейтестілігі . Әрбір мемлекеттің ұлттық менталитеті, ұлттық мәдени қазыналары жағынан өзіндік ерекшеліктері болады. Қай жағынан болса да, ұлттық мәдениетімізді меңгермей, мәдениетті адамзат тәрбиелеу және ұлттық сананы қалыптастыру мүмкін емес. Сондықтан қай кезеңде болсын адамзат алдында тұратын мұрат-міндеттердің ең бастысы, өзінің ісін, өмірін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу болып табылады. Білімді, жан-жақты тәрбиелі жастар ұлтымыздың баға жетпес қазынасы, сондықтан жастарды жан-жақты қабілетті азамат етіп өсірудегі халық қолөнерінің тәлім-тәрбиелік, білім-танымдық ролі орасан зор.

Халық бұрын ғылым мен білімге қолы жетпесе де, сұлулық пен әсемдікті талғай да, таңдай да білген. Өз тұрмысы мен мәдениетін де, қолөнерді мұрат тұтып жетілдіре білген. Шебердің кейбір сан саласын асқан ұқыптылықпен көкірегінде қастерлей сақтап, меңгеріп, біздің дәуірімізге ұштастырғаны белгілі.

ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаев Еліміздің өркендеуіне аса жауапкершілікпен қарап «Қазақстан-2030» атты ұзақ мерзімді стратегиялық бас жоспарын жасап ұсынған болатын. Осы жоспардан туындаған кезекті 2011 жылдың 24 ақпанында «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауында, 2012 жылдың 27 қаңтарындағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту- Қазақстан дамуының басты бағыты» деп аталған халыққа арналған Жолдауында да ғылым мен білім мәселесіне көңіл аудармай кетпейді. Себебі: заман ағымы едәуір өзгерді; жаһандану үдерісі қарқын алды; білім беру экономиканы дамытудың басты факторына айналып отыр деп баяндайды [1] .

««Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту- Қазақстан дамуының басты бағыты» деп аталған халыққа арналған Жолдауында» жеке адамдардың, қоғамның және еңбек нарығының талаптарын қанағаттандыра алатын бәсекеге қабілетті отандық білім беру жүйесін қалыптастыруды талап етіп отыр. Осыған орай, бүгінгі таңдағы білім жүйесінің ерекшелігінде ұстаз тек қана жалпыға міндетті стандартты орындаушы ғана емес, ол шығармашыл ұстаз ретінде қызмет көрсете алатын мүмкіндікке ие болуы керек.

Негізгі мектептегі еңбекке баулу сабағында 5-11 - сынып оқушыларының технологиялық дайындығын арттыру мақсатымен оқушыларда ұлтымыздың салт-дәстүрлерімен әдет-ғұрыптарын қалай сақтау керек болса ұлттық қолөнерімізді де дәріптеуіміз керекті педаг ғалым Ж. Күнпейіс кезекті ғылыми мақаласында баяндайды [2]

Негізінде жалпы ұлттық өнер, ұлттық мазмұн тек мектептерде өтілетін кәсіпке баулитын арнаулы пәндерде ғана емес, балғын жасқа тәрбие беруде және оқу барысында кез келген сабақта ұлттық педагогикамен үндестік тауып жатуы тиіс. Міне, осы негізді басшылыққа ала отырып мектеп оқушыларын қолөнершілікке баулуда мектептің «технология» пәні арқылы кәсіби білім беру- бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Өйткені, өтпелі бүгінгі қоғамдағы болып жатқан бетбұрыстар, саяси көзқарастар аясында қазақ елінің тарихын шынайы тұрғыда танып - біліп, салт - дәстүріне, рухани мұрасына және сондай қажеттіліктердің бірі - халық қолөнеріне сүйіспеншілікпен қарау ерекше маңызға ие болып отыр.

Осы тұрғыдан біз зерттеп отырған дипломдық жұмысымыздың тақырыбына байланысты этнограф ғалымдармен педагог ғалымдардың еңбектеріне талдау жасап, ұлттық қолөнерімізді дәріптеуге бағытталған мазмұндағы ғылыми еңбектерді зерделей отырып және мектептің еңбекке баулу сабағының практикалық сабақтарын ұйымдастырудың тәлім-тәрбиелік маңызын басшылыққа ала отырып, зерттеу жұмысымыздың тақырыбын: «Мектеп оқушыларын ұлттық қолөнер сырмақ сыру өнеріне баулу мүмкіндіктері» - деп алдық.

Зерттеу жұмысының нысаны: Жалпы орта білім беретін мектептің оқу-тәрбие үдерісі

Зерттеу пәні: Ұлттық қолөнер негізінде сырмақ өнеріне оқушыларды баулуға бағытталған технология пәні

Зерттеудің мақсаты: «Технология» пәнінде ұлттық қолөнер негізінде сырмақ өнеріне оқушыларды баулуға бағыттаудың мазмұнын анықтау

Зерттеу міндеттері:

- мектеп оқушыларының ұлттық қолөнерге қызығушылықтарын бақылау;

жоғары сынып оқушыларын сырмақ өнеріне баулудың жолдарын айқындау;
технология сабақтарында сырмақ сыру өнеріне оқушылардың ептілігі мен дағдыларын қалыптастыруда ықпалын айқындау;

Зерттеу әдістері: зерттеу жұмысымыздың тақырыбына орай психологиялық, педагогикалық, этнографиялық әдебиеттерге, әдістемелік және арнайы оқу құралдарына теориялық талдау жасау, жалпы білім беретін мектептің оқу құжаттарын зерделеу, оқу үдерісін бақылау, жалпы білім беретін мектептердің озық тәжірибелерін талдау, мектептерде өтілетін сәндік-қолданбалы өнер сабақтарын оқыту үдерісін бақылау;

Дипломдық жұмыстың құрлымы: Кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕРГЕ БАУЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Технология пәні арқылы жоғары сынып оқушыларын сәндік қолөнерге баулудың педагогикалық, психологиялық ерекшеліктері

Қазақ халқы сонау ерте заманнан-ақ күнделікті еңбек қызметінде өзінің қолданбалы өнерін дамытып отырды. Көркемдік талғам мен талапқа сәйкес олар рудың, отбасының, жеке бастың тұрмыстық және рухани қажеттерін қанағаттандыру, айырбас сауда жасау үшін ең қажетті заттарды дайындады. Жүн, тері, сүйек пен мүйіз, яғни мал шаруашылығы өнімдері, ағаш, металл, қолданбалы өнер туындыларын жасайтын материалдар қызметін атқарды. Міне, осының бәрін жастайынан көріп, көңіліне тоқып өскен балалар бірте-бірте бұл өнердің қыр-сырын меңгеріп, өз бетімен өмір жолын бастағанға шейін айтарлықтай тәжірибе жинақтайды.

Бүгінге дейін игі дәстүр ретінде жалғасып келе жатқан ұлттық сәндік -қолданбалы өнерімізді бүгінгі мектеп жастарына технология пәнінің оқу материалдары арқылы жалғастыра білуіміз керек. Сондықтан мектеп оқушыларын дер кезінде ұлттық өнерімізге деген қызығушылықтарын арттыра білуді қажеттейді. Ең алдымен пән мұғалімінің өзінің қолөнер сабақтарын ұтымды ұйымдастыра білу қабілетінің жоғары жеңгейде болғаны дұрыс дер едім.

Қолданбалы өнерге тән ерекшеліктер - айналадағы ортамен, өмірмен еңбекпен тығыз болуы. Қолданбалы өнердің әлеуметтік-тәрбиелік рөлі тек оның туындыларының өзіндік көркемдік, эстетикалық құндылығымен ғана бағаланбайды, сонымен қатар адамдардың өз заманына сай талғамын білдіруінен, өткен дәуір мәдениетімен, ұлттық дәстүрлерімен сабақтастығынан көрінеді.

Сонымен, халқымыздың баланы еңбекке үйрету, кәсіби бағдар беру жөнінде тәжірибесінен мынадай ойлар түюге болады деп педагог ғалым өз еңбегінде түсіндіреді [3] :

1. Дамыту

Еңбек етіп, өмір сүруге қабілет, икемін, дағ-дысын дамыту. Отбасы және қоғамдағы еңбек тәрбиесі

2. Дарыту

Бала бойына халықтық абзал қасиеттерді сіңіріп дарыту. Кәсіпке үйрету, еңбек тәрбиесі. табандылық, ептілік, ұқыптылық, икемді-лік, іскерлік, еңбекқорлық, бейнеткештік, көпшілдік

3. Өнерге баулу, эстетикалық тәрбие.

Талғампаздық, танымпаздық, сұлулық, нәзіктік, әсемдік, көркемдік, сыпайылық, шеберлік, ісмерлік.

Еңбек тәрбиесі отбасы шаруаларымен ғана шектеліп қоймаған. Ол балаға белгілі кәсіп, өнер шеберлері тарапынан білім мен кәсіптік бағдар беру арқылы қоғамдық сипат ала бастайды.

Еңбек тәрбиесі дидактикалық принциптерге негізделді (тәрбие процесінде баланың жасы мен жыныс ерекшелігінің ескерілуі, жүктелетін міндеттің жеңілден ауырға қарай бірте - бірте күрделеніп отыруы, т. б. ) .

Баланы еңбекке үйретуде түрлі әдіс - тәсілдер қолданылса, солардың бастысы халықтық тәрбиешілердің өнегелік үлгісінің ықпалы, ақыл - кеңес беру, іс - әрекет үстінде жаттықтыру, сенім арту арқылы талап қою, т. б.

Еңбек тәрбиесінің арнайы тәрбие құралдары болды. Мәселен, еңбек - кәсіп өлеңдері: төрт түлік өлеңі, егіншілік өлеңі, бақташылық жырлары, аңшылық өлеңі, адам өміріндегі еңбеетің маңызы туралы мақал - мәтелдер, аңыз - әңгімелер, т. б.

Баланы еңбекке үйрету үстінде тәрбиенің басқа да түрлері (ақыл - ой, адамгершілік, эстетикалық, отаншылдық және дене тәрбиесі, т. б. ) жүзеге асырылды.

Қазақ баласы қолөнерін игеру барысында қажыр - қайратын шынықтырумен қоса, үлкен - кішімен қарым - қатынас жасауды тұрмыс - тіршіліктің қиын кезеңдерінде қайырымдылық танытуды, ата - ананы, еңбек адамын қадірлеуді үйренді.

Жастардың бойында қайырымдылық, бауырмалдық, иманжүзділік, әдептілік, ананы сүю, ата - анаға құрмет, үлкелді сыйлау, инабаттылық т. б. негізделген адамгершілік тәрбиесі де тәрбиенің бүгінгі мәселелерінен алшақ тұрған жоқ.

Ұлттық өнер, ұлттық мазмұн тек мектептерде кәсіпке баулитын арнаулы пәнде ғана емес, балғын жасқа тәрбие беруде және оқу барысында кез келген сабақта ұлттық педагогикамен үндестік тауып жатуы тиіс. Міне, осы негізді басшылыққа ала отырып мектеп оқушыларын қолөнершілікке баулуда кәсіби білім беру- бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Қоғамдағы болып жатқан бетбұрыстар, саяси көзқарастар аясында қазақ елінің тарихын шынайы тұрғыда танып - біліп, салт - дәстүріне, рухани мұрасына және сондай қажеттіліктердің бірі - халық қолөнеріне сүйіспеншілікпен қарау ерекше маңызға ие болып отыр. «Өнерден қуат алмаса тіршіліктің шырағы өшеді» деп М. Әуезов айтқанындай, өсіп келе жатқан ұрпағымызға өз халқының өнерін бойына сіңіріп өсіру - педагогтардың қазіргі кездегі кезек күттірмейтін мәселесі.

Қазақ жастарына кәсіптік мамандық беру мәселесінің ғылыми негізін қалаған тұңғыш ағартушы, ғалым Ы. Алтынсарин. Ол мектептерде қазақ балаларын ағаш ұсталығына, былғарыдан бұйымдар дайындауға үйрету, ал қыз балаларға қарапайым халықтың тұрмысына керекті киім тігу, өрмек тоқу, киіз басу, кілем тоқу сияқты әйелдер істейтін жұмыстарды үйретуге ерекше мән беріп, қол өнеріне баулитын мектеп ашты. Ы. Алтынсаринның еңбек туралы пікірлері, идеялары қазігі біздің экономикалық жағдайда қойылатын талаптарымен сәйкес келеді.

Мәселен, - «Атымтай жомарт» аңызында «Күн сайын өз бейнетімен тапқан бір - екі пұлға нан сатып жесем де, бойыма сол тамақ болып тарайды, еңбекпен табылған тамақтың тәттілігі болады екен» деген жолдары «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген халықтың мағыналы сөздерімен ұштасып жатыр емес пе. Ұлы педагогтың осындай прогрессивті идеялары мектептің оқу - тәрбие жұмысы, кейбір сыныптарда тәрбие сағаты, сыныптан тыс оқуда, конференцияларда, еңбек тәрбиесіне байланысты диспуттар, т. б. басқа арқылы жүзеге асады.

Ы. Алтынсарин адал еңбек етуді, қанағат қыла білуді адамгершілік қасиет деп санады. Оның «Біз өзіміздің адал еңбегімізбен тіршілік етіп отырмыз дей алатын адам - шын бақатты адам» дегені соның нақты айғағы».

Халықтық педагогика негізінде қолөнер арқылы оқушының бойына адамгершілік рухын, ұлтқа деген сүйіспеншілігін арттыруда еңбек тәрбиесі мынадай мақсатқа бағытталады: халықтық педагогика негізінде балаларға білім мен өнеге берудің қажеттілігін көрсету; оқушыға қолөнерді үйрету барысында оның қабілет-икемін, дағдысын дамыту; қолөнер бұйымдарын жасай отырып оқушы бойына халқымыздың ізгі қасиеттерін сіңіріп, дарыту; қолөнер жеке тұлғаны дамытуға арналған құрал болғандықтан, олардың қызығушылық аясын кеңейтіп, шығармашылық іздену жолдарын қалыптастыру; оқушының өзін-өзі тану қабілетін ояту; еңбекті шығармашылықпен, қызығушылықпен орындауға, ерікті түрде еңбек етуге үйрету; ұлттық тәрбиенің пайдалылығын қол өнер бұйымдарын жасату және оны пайдалану арқылы түсіндіру.

Бүгінгі таңда сәндік өнерді оқытудың өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасып, ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде. Жастарды сәндік өнерге бейімдеп оқыту мен тәрбиелеу білім беру мазмұны мен оқыту формасы және әдістері бойынша анықталады. Оқушыларды еңбекке баулуда және тәрбиелеуде негізгі мақсат баланың толық білім алуына ықпал жасау болғандықтан, педагогикалық ізденіс қажет.

Оқыту барысында оқушыларды қолөнер шеберлерінің шығармашылық жұмыстарымен таныстыру керек. Дегенмен, оқушыларды олармен, олардың жасаған бұйымдарымен таныстыру жақтары көңіл қуантарлық дәрежеде емес. Сондықтан, мектеп оқушыларын мектептің технолгия пәнінің оқу материалдары негізінде оларды қолөнерге баулу және оған қызықтыру үшін, ең алдымен, оған үлгі алатындай жағдай туғызып, халық қолөнерінің әсемдік құпиясын ашып көрсету қажет.

Мектеп оқушыларының жас ерекшеліктері ескеріліп қолөнерге деген қызығушылықтарын арттырудың жолдарын қарастыра білуіміз керек. Бұл олардың өз ойларымен композиция құрастыруына, ою-өрнектерді дұрыс қолдана білуіне, түстерді дұрыс таңдап алуларына септігін тигізеді. Қызықты түрде ұйымдастырылған сабақтар барысында орындалған шығармашылық жұмыстар ұлттық тәрбиені, эстетикалық көзқарасты қалыптастырып ұлттық дәстүрлермен қолөнерімізді бір-бірімен байланыстыра отырып рухани жан дүниесін байытады.

«Өнер түрі елде мол, өнім сыры жерде мол» дегендей халықтың нақыл сөздерінен нәр беретін, өнер түрлері халықпен жасай береді. Қазіргі кезде де халық қолөнерінің бай мұраларына жаңаша түр, сипат беріп, оларды жасаудың техникалық әдістерін жетілдіріп, ел арасында таратып жүрген шеберлер еліміздің әрбір өңірінде көптеп кездеседі.

Оқушыларға қолөнерін үйретуде мынадай педагогикалық шарттар орындалуы керек:

- қазақ қолөнерінің тәлім - тәрбиелік дәстүрлерін үйрету;

- оқушыларды жастайынан ұлттық өнермен таныстырып, еңбек етуге

баулу және қабілеттік пен шеберлікке даярлауды көздеу;

- қоғам өміріндегі еңбектің, халық қолөнерінің рөлін түсіну, өнер

адамдарын құрметтеу;

- көне мұраларды тауып, түрлендіре жаңғыртып отыру;

- ел арасында сиреп бара жатқан қолөнер түрлерін іздестіріп меңгеру;

- ел арасында жүрген шеберлермен кездесу ұйымдастырып,

бұйымдарынан көрме жасау.

Сәндік-қолданбалы өнерін оқытуда әр сабақтың тәрбиелік мәні болуы керек. Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуі, еңбек етуге қабілеті мен шеберлігі, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуі негізінен бұйымдар жасау барысында яғни, ою-өрнек салу, кілем тоқу, киім және кесте тігу кезеңдерінде жүзеге асырылады. Үйде ұсталынатын бұйымды сатып алмай-ақ өздерінің орындауы ата-анаға да үлкен қуаныш әкеледі.

Мұғалімдер мен мен оқушылар арасында білім, білік және дағдыларын іске асыруда бірлескен қимыл - әрекет, практикалық қызмет аясында кәсіби шеберлікке баулу процесі барысында қалыптасады.

Іс - әрекетті орындай білуде жаттығу арқылы бекітілген білікті дағды деп атайды. Ал, кәсіби дағды белгілі бір кәсіпті меңгеру барысында практикалық жаттығулар арқылы қалыптасатын еңбек қызметінің сапалы әрі сандық көрсеткіші болып табылады.

Дағдының психологиялық тұрғыдан мынадай түрлері бар:

- қимыл дағдысы;

- ойлау дағдысы;

- сезім дағдысы.

Қимыл дағдыларында - оқушылар еңбек қимылдарын дәл, нақ және аз күш жұмсай отырып тиімді үйлестіру әрекетін қалыптастырады.

Ойлау дағдылары жұмыс барысында стандарты қалыптасқан, арнайы ойлау процесін қажет ететін дағдылар.

Сезімдік дағдылар оқушылардың іс - әрекетті атқару кезінде сезім мүшелері арқылы қалыптасқан технологиялық процестер мен материалды сұрыптауларда пайда болады. Сондай - ақ бұл әрекет әсіресе, технологиялық процестерді ұйымдастыру мен бұйым сапасын бақылау кезінде байқалады деп түсіндіреді [4] .

Қорыта айтар болсақ, халық тәжірибесіндегі мәдени еңбекке баулу арқылы бала тәрбиесі бір - бірімен тығыз байланысып отыратын екі мақсатқа бағытталған.

1. Баланы еңбекке үйрету барысында оның қабілет - икемін, дағдысын дамыту.

2. Еңбек үстінде бала бойына халықтық ізгі қасиеттерді сіңіріп, дарыту .

Баланы өнерге баулуда халқымыз оның бойында талғампаздық, сұлулық, әсемдік, көркемдік, сыпайыгершілік сезімін оятып, эстетикалық талғамының жетілуіне ықпал еткен. Сондықтан мектеп оқушыларына жастайынан халқымыздың ұлттық қолөнеріне деген қызығушылықтарын арттыра білу мектепте өтілетін халқымыздың ұлттық қолөнеріне бағыт-бағдар беретін технология пінінің мұғалімдерінің негізгі жұмыстарының бірі деп санаймыз

1. 2 Ұлттық қолөнердің оқу-тәрбие үдерісіндегі маңызы

Қолөнер сонау көне заманнан бері халық тұтынып келе жатқан ұлттық бұйымдарға салынып келе жатқан әшекейлерден бастап, қазіргі уақытта барлық тұтынатын бұйымдарға сюжетті өрнектермен бейнелейтіндей жоғары деңгейде дамыған дәрежеге келіп жетті. Археологиялық деректерге қарағанда, біздің жерімізде қолөнер бұдан екі жарым мың жыл бұрын қалыптасып, әр дәуірде өзінің өшпес ізін қалдырып, мәдени мұраға айналған.

Тарихи деректерге зер салсақ, алғашқы адамдар үңгірді мекендеген шақта табиғаттың дүлей күштерінен, аңдардан қорғану үшін тек тірі қалуды ғана ойлады. Паналаған үңгірлер, аң аулау үшін жасалынған құралдар, суықтан қорғану үшін денесін жапқан лыпалар қолөнерінің ең алғашқы бастауы екенін олар білген жоқ. Қажеттіліктен туған еңбек қызметінің алғашқы түрлері бұл күнде адамдар айналысқан кәсіпке айналып отыр [5] .

Әлемдік педагогикалық ойдың тарихында болашақ ұрпақты еңбекке баулу идеяларының алатын орны ерекше, өйткені адамзат баласы өз тарихының барлық кезеңдерінде еңбекке баулуды ұрпақтан ұрпаққа мирас етуді өзінің басты мұраты деп таныған.

Өресі биік, өрісі кең өнер атаулының қай саласынан болсын, жер жүзіндегі басқа да халықтар сияқты қазақ халқы да өзінің көне заманнан бері келе жатқан тамаша тарихымен және бір өзіне ғана тән қайталанбастай ерекшелігімен көзге түседі. Қандай-да болмасын өнер және талант иелерін өмірге келтіретін де сол халық. Сондықтан біз оларды ұлттық дейміз. Жер бетіндегі жасалған еңбектің қайсы бірі балмасын, адам баласының ой еңбегімен, асқақ рухымен жасалынып, ғасырдан ғасырға жалғасын тапқан қасиетті мұра.

Қазақ қолөнерінің туындауына, дамуына осы түрмыс дағдысы тікелей ықпал етті. Ол қоғамдық өндіріспен қатар дамыды. Алғашқы кезде қолөнеріне үй кәсібі негіз болды. Қолөнершілер қолөнер өнімдерін өз тұрмысының қажетін қамтудан, бірте - бірте малға, затқа айырбастап, оны кәсіп түріне айналдырды. Тапсырыс жасаушылар қолөнер бұйымдарының ақысын мал немесе басқадай заттармен берді.

Қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданатын өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу сияқты шығармашылық өнер жиынтығын айтады [6] .

Қолөнер шеберлігін мал бағып, егін салып, аң аулау кәсібінен артық санамаса, кем санамаған. Қазақ қолөнері өзінің күнделікті өмір тіршілігімен, тұтыну қажетімен тығыз ұштасып жатады. Қолөнердің дамуына байланысты қолөнер өнімдері молайды. Тапсырыс бойынша өндірілді. Базар сұранысы да ескеріліп отырылды. Халқымыз көшпенді және жартылай көшпенді тұрмыстың мүддесі үшін сан - салалы шаруашылықпен шұғылданды. Мәселен, малшылық, егіншілік, аңшылық, балық аулау бағбаншылық, қолөнершілік, құрылыс салу, тасшылық. Жанама кәсіптер: алтын қазу, тас қазу кіре тарту, ағаш кесу диірмен ұстау құс бағу сияқты сан алуан кәсіп түрлерімен шұғылданды. Міне, осыған қажетті барлық сайман - жабдықтарды, құралдарды қолдан жасап, өндіріп пайдаланды. Анықтап айтқанда, халқымыз қолөнершілік шеберлігімен өз тұрмысына қажетті киім - кешек, ішіп - жем, үй - жай, құрал - жабдық, қару - жарақ саймандарының барлығын өз қолдарымен жасады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.