КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Тараз Мемлекеттік педагогикалық институты
Шығармашылық мамандықтар факультеті
Кәсіптік оқыту және дизайн
кафедрасы
Дипломдық жұмысқа түсініктеме хат
Тақырыбы: “Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау технологиясы және
оқыту әдістемесі ”
Сәндік қолданбалы өнер
Жұмыс мөлшері, өлшемі, құрылымы: ___________________________
Графикалық бөлім:____________________парақ____ ______________
Түсініктеме хат:_______________________бет_____ _______________
Жұмыстың иесі:______________________________ ________________
Кеңесшілер:________________________ _________________________
Жетекшісі: ___________________________________ _______________
Рецензия беруші:____________________________ _________________
Жұмыс жетекшісі________________ Қосбол С. М.
(қолы)
Дипломдық жұмыс қорғауға жіберілді.
Протокол № ____ ____ ____________2012
Кафедра меңгерушісі: _________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Т А Р А З - 2 0 1 2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ФАКУЛЬТЕТ ___________________________________ ___________
МАМАНДЫҚ ___________________________________ __________
КАФЕДРА ___________________________________ __________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС ОРЫНДАЛУ ТАПСЫРМАСЫ
Білімгер ___________________________________ _______________________
Жұмыс проект тақырыбы ___________________________________ _______
ЖОО бұйрығымен бекітілген № ___ ________________________ 20 __ж.
Аяқталған жұмысты өткізу мерзімі _____ ____________________20 __ ж.
Жұмыс проект қажетті белгілер ___________________________________ __
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі немесе олардың қысқаша
мазмұны:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Графикалық материалдар тізімі:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
7. ___________________________________ _____________________________
8. ___________________________________ _____________________________
Жұмыс консультанттары:
№ Бөлім Консультант Кафедра
Тапсырма берілген мерзім _____ ___________________ 20__ ж.
Кафедра меңгерушісі: ___________________________ А. Е. Жаскиленова.
Жұмыс жетекшісі:_________________________ _____ Қосбол С. М.
Тапсырма орындауға қабылданды
Білімгер ___________________________________ ___ М. Кемежанова
Күні ______ ____________20__ ж.
Хаттама № _______________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
АННОТАЦИЯ
Жұмыс тақырыбы "Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау
технологиясы және оқыту әдістемесі" Дипломдық жұмыс сәндік қолданбалы өнер
жанры бойынша орындалған. Дипломдық жұмыс негізгі "Тәуелсіздік толғауы"
атты қолөнер туындысынан және теориялық түсініктемеден тұрады. Теориялық
түсініктемеде сәндік қолданбалы өнер жанры арқылы оқушыларды еңбекке,
көркем эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу жолдары, қолданылған әдістемелер және
сәндік қолданбалы өнер туындыларының орындалу ерекшеліктері тұжырымдалып
қарастырылған.
Түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттерден тұрады.
АННОТАЦИЯ
Тема дипломной работы "Технология изготовления современного
изделия из кожи и методика обучения" Данная работа выполнена в жанре ДПИ.
Дипломная работа состоит из произведения приладного искусства "Тәуелсіздік
толғауы" и теоретической пояснительной записки. В теоретической части
рассмотрены пути художественно-эстетического и трудового воспитания
школьников посредством жанра ДПИ, а также показаны примененные методы и
особенности выполнения произведений ДПИ.
Пояснительная записка состоит из введения, трех разделов, заключения,
списка использованнной литературы.
ANNOTATION
The Subject of the degree work "Technology of producing modern
leather and methods of teaching". Given work is executed in genre DPI.
Degree work consists of making the aplied arts "Тәуелсіздік толғауы" and
theoretical explanatory note. In theoretical part are considered way
artistic-aesthetic and labor education schoolboy by means of genre DPI, as
well as are shown aplying methods and particularities of the performing the
product DPI.
The Explanatory note consists of introduction, three sections,
conclusions, list of the used literature.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Президентінің 07 желтоқсан 2010 жылғы
№ 1118 жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында 2011-2020 жылдарға
арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес бастауыш
кәсіптік білім мен орта кәсіптік білім берудің бір бөлігі техникалық және
ауылшаруашылық мамандықтары бойынша шоғырландырылып, орта білім жүйесіне
көшіріліп, еңбек нарығы сұранып отырған жаңа технологиялық талаптар
негізінде жоғары салалы мамандар даярлай бастайды.
Мемлекетімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық жағдайлар
білім беру жүйесінің алдына үлкен міндеттер қойып отыр.
Сондықтан нарықтық экономика жағдайында оқушыларды кәсіби
еңбекке үйретіп, ұлтымыздың бұрыннан мұра болып келе жатқан қол өнерін
меңгертуге қызықтырып, соған сәйкес оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру қажет.
Осы мәселені шешу мақсатында орта және кәсіптік мектептің іс-
тәжірибесінде кең таралған оқыту формалары және ондағы жаңа
технологиялармен қатар теориялық, практикалық сабақтарды жүргізу
әдістемесін кеңінен қолдануымыз керек. [5]
Кәсіби еңбекті оқыту әдістемесі келешек өмірге үлкен шеберлік,
білімділік, келешекте мамандық, таңдауға маңызы зор екені белгілі.
Сондықтан да орта немесе кәсіптік мектептің Технология пәні мұғалімі мен
арнайы пән оқытушысы өзінің жұмыс орнында еңбегін дұрыс жоспарлауды,
оқушылардың белсенділігін арттыруды, нұсқау карталарын дұрыс пайдалануды,
еңбек қауіпсіздігі ережесін және тазалық сақтауды т.с.с жетік білуі тиіс.
Қазіргі еліміздегі қоғамдық өзгерістер жағдайында өндіріс пен
шаруашылықтың жаңа технологиялар негізінде дамуы шығармашылықпен жұмыс
істейтін білікті маман адамдарды даярлауды талап етіп отыр. Бұл қоғам
сұранысы, талабы. [62]
Қазіргі кезеңде базалық технологияны қамтитын және мектептің оқу-
материалдық базасы негізінде оқушылардың дамуын көздейтін Технология
пәнінің бағдарламасы (кең тараған және перспективалық) жалпы еңбекке
қатысты және арнайы (ішінара) білім мен дағдыларды жинақтауды,
интеллектуалдық, физикалық, этикалық, эстетикалық дамуды, қазіргі
әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделуді қамтамасыз етеді.
Еңбектің политехникалық, экономикалық және экологиялық аспектілеріне,
ақпараттық және жоғары технологиялармен танысуға, жұмыстардың сапалы
орындалуына, өзіндік білім алуға дайындауға жеткілікті көңіл аударылғанда
ғана көзделген мақсаттарға жетуге болады
Жалпы орта мектептердің технология пәні бағдарламасында сәндік-қолданбалы
өнер элементтері негізінде материалдарды көркемдеп өңдеу бөлімі
қарастырылған. [18]
Осы бөлімде, яғни сәндік-қолданбалы өнері бөлімінде біз осы өнер
түрінің бір саласы теріден, ағаштан бұйым жасау өнерін үйретіп оқыту
жолдарын, оқыту әдістемелерін қарастырамыз. Технология пәнін оқу
барысында оқушылар сәндік-қолданбалы өнер түрінде түрлі бейнелер жасайды.
Оның әр-түрлі әдіс-тәсілдерін меңгереді. Бұл сәндік-қолданбалы өнер түрінде
сарамандық жұмыс істеу оқушылардың еңбекке деген, осы өнерге деген
қызығушылығын, ынта-жігерін арттырады.
Бұл дипломдық жұмыста осы сәндік-қолданбалы өнер түрінде жұмыс
орындау реті, оған қажет құрал-жабдықтар, материалдар, орындау әдіс-
тәсілдері жан-жақты қарастырылған. Осы біз жасаған, талдап көрсеткен сәндік-
қолданбалы өнер әдістемесін жетік меңгеріп, оқушылар оны өз беттерінше
орындауды үйренеді.
Технология пәнінің Қолөнер бөлімінде оқушылар ұлтымыздың салт-
дәстүріне тән бұйымдарды жасау әдіс-тәсілдерімен қатар, олардың теориялық
негіздерін де үйренеді. Сондай-ақ тері өңдеу өнерімен де танысып оның
орындалу тәсілдерін меңгереді. [44]
Жалпы сәндік - қолданбалы өнер сабақтары-жазықтықта бейнелеу
түрлерін, ағашпен жұмыс, сәндік мүсінді, көркем конструкциялауды, табиғи
заттармен, қатырма және түсті қағаз, маталармен, тері, фальга т.б.
материалдармен жұмыс істеуді, қарапайым заттарды безендіруді, нобай жасау,
оқушылардың ұлттық дәстүрлі өнер туралы білімін жүзеге асыру және
шығармашылық қиялды дамыту мәселелерін қамтиды.
Ал декоративті бейненің негізгі принципі бейнеленетін заттың,
бейненің неғұрлым нақышты, әсерлі болуын қамтамасыз ету. Сәндік көркем
бұйымдарға біз теріге, ағаштарға орындалған росписьтерді, бейнелерді де
жатқызамыз. Оның бір түрі бұл теріден және ағаштан бұйым жасау өнері.
Сәндік өнердің бұл түрі қазіргі кезде де өте жоғары бағаланады және жиі
қолданыс тауып отыр, Мектеп оқушылары бұл өнер түрін аса қызығушылықпен
және зор ынтамен орындайды. [6]
Осыған байланысты қоғам өзгерістерінің жаңа талаптарына сай білім
бағдарламасы көркем – эстетикалық білім мен тәрбие мәселелерін дамытуды
алға қойып отыр. [45]
Ал бұл мәселелер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін өнердің әр
түрінде қалыптастырып дамытуды көздейді.
Мұғалім осы сәндік-қолданбалы өнер жанрын шеберлікпен меңгерумен
қатар оны оқыта, үйрете алатындай және сол арқылы оқушыларды, көркем
–тәрбиеге, еңбекке баурай алатындай, оның әдістемелік негіздерін жан –
жақты меңгеруі қажет.
Жас өспірімдердің еңбекке баулу сабақтарында көркем тәрбиелеу ең
негізгі мәселелердің бірі. Оны шешудің басты бір тармағы – эстетикалық
тәрбиенің технология сабағында дұрыс қолға алынуы. [40]
Диплом жұмысының мақсаты: - сәндік қолданбалы өнер жанры негізінде
бұйым жасауды үйрету, оқыту әдіс –тәсілдерін, мазмұнын талдау және оның
орындалу жолдарын игеру арқылы оқушыларға көркем еңбек арқылы эстетикалық
тәрбие беру.
Зерттеу нысанасы: - сәндік қолданбалы өнерінің теріден бұйым жасау
тәсілінде түп нұсқалық жұмыс орындау және сол арқылы оқушыларды көркем-
эстетикалық тәрбиеге, көркем еңбекке баулу.
Зерттеу пәні: - Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау
технологиясы және оқыту әдістемесі тақырыбында сәндік қолданбалы өнердің
теріден бұйым жасау тәсілінде шығармашылық жұмыс орындау.
Зерттеудің ғылыми болжамы Оқу тәрбие процесінде оқушыларды сәндік
қолданбалы өнердің барлық түріне баулу барысында олардың жас ерекшелігіне
сәйкес жұмыс түрімен, жұмыс көлемімен қамтамасыз ету қажет. Әр оқушының
жасаған жұмысы мазмұны тақырыбына сәйкес болуы керек. Орындалатын жұмыс
барлық ережеге сай сауатты орындалуы тиіс.
Зерттеудің міндеттері: технология, еңбекке баулу пәнін және сәндік
қолданбалы өнер жанрын оқыту мазмұны мен мақсаттарын анықтау;
- сәндік қолданбалы өнеріндегі теріден бұйым жасаудың әдіс –
тәсілдерін анықтау;
- Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау технологиясы және оқыту
әдістемесі шығармашылық жұмыс орындау;
Диплом жұмысының әдіснамалық – теорияляық негіздері
- ғылыми педагогикалық, психологиялық, кәсіптік оқыту, технология,
еңбекке баулу әдістемесі эстетикалық, өнер танымдық әдебиеттерге
талдау;
- сәндік қолданбалы өнер тәсілінде жұмыс орындау және оны талдау;
- сәндік қолданбалы өнерде жұмыс орындау әдіс-тәсілдерін талдау;
- сәндік қолданбалы өнер техникасында жұмыс орындауға оқыту
әдістемесін талдау;
Диплом жұмысының практикалық базасы:
Технология пәні өтетін шеберханалар мен кабинеттер.
Олардың талапқа сай жабдықталуы, орындалатын жұмысқа қажетті құрал-
саймандармен жабдықтау, жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру.
Жұмысты орындауда технологиялық еңбекті ұйымдастыру шеберханаларының
жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру мен политехникалық дайындықтарын қамтамасыз
ету
Зерттеу әдістері
сәндік қолданбалы өнер бойынша теориялық педагогикалық әдебиеттерге талдау,
қолөнер бұйымдарын орындау тәсілдерін, жолдарын талдап, талқылау.
Дипломдық жұмысының құрылымы және көлемі
Дипломдық жұмыс негізгі екі бөлімнен, түсініктеме хаттан және
шығармашылық жұмыстан тұрады.
Шығармашылық жұмыс сәндік қолданбалы өнердің теріден бұйым жасау
техникасында сиыр терісінен орындалды.
Теориялық түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
Тәуелсіз еліміздің әлеуметтік даму жолы, бабалар салған даңғыл жол
арқылы өрбіп, өрістеуде және де жаңаша айшықтарға толы. Осындай даму
жолында әр ұлт өзінің тарихын, тағылымын, өнер, білім мен әдебиетін бір
сөзбен айтсақ мәдениеттің рухани және материалдық жетістіктерін зерделеп,
дәстүрлеуде, бұл жерде өнердің алатын орны айрықша.
Себебі, біз өнер бұлағынан сусындаған ата-бабаларымыздың, өнер
әлемінде ғасырлар бойы жинаған асыл қазыналарын жоғалтпай оны одан әрі
заманға сай құндылықтармен толтыруға міндеттіміз. [10]
Еліміздің орта мектептерінде оқушыларға іргелі негізгі ғылымдарды
оқытумен қатар, еңбек технологияларына, политехникалық дайындықтарын
арттырып, еңбекке баулу арқылы тәрбиелеу жоспарланған.
Алғашқы кәсіптік даярлық пен кәсіпке бейімдеу арқылы олардың
еңбекке көзқарастарын арттыру мен келешек жастарды кәсіптік мамандықтармен
қамту қазіргі кездің алғы шарттарының бірі де бірыңғайы деуге болады.
Бүгінгі таңда мәдени, рухани қасиеттерді жеке тұлғаға ұғындыру
мен бірге олардың бойына тәрбиелік бағыт беру басымды бағыттардың біріне
айналып тұлғаны қалыптастырудың жетекші роліне жеткізуіміз керек. [19]
Осы мақсаттарды іске асыру арқылы біздегі білім берудің алғы
шарттары жасалып әлем таныған білім аумағына енуге жол ашылады деуге
болады.
Осы мақсаттарды шешу мен бірге біз ұрпағымызға білім алудың
әлемдік мүмкіндіктерін тарту етіп кез-келген мамандықты қалаған елден барып
алуларына жағдай жасаймыз.
Оқушылардың өздеріне қажетті білім мен біліктілікті қалай
игергендігін олардың сол алған білімдерін тәжірибеде қолдана алуларынан
білуге болады.
Жоғарыдағы мақсаттарға жету оқу процессінің барлық деңгейлеріне
керек.
Берілген тапсырмалардың дұрыс орындалуы яғни нәтижелі болуы ол
белсенділіктің деңгейіне байланысты.
Белсенділік деңгейі оқушының ойлау әрекетінің қаншалықты нәтижелі
болуымен анықталады. Адам өзіне қажетті дүниелерді табуға болған әрекеті
сол қажеттіліктердің орнын толтыруға деген ұмтылысынан көруімізге болады.
Сондықтан берілетін тапсырмалар оқушылар мен қоғамға қажетті
дүниелерден құрастырылып, олардың қажеттіліктерін толықтай қанағаттандыру
үшін негізделуге тиіс. [20]
Кәсіпке оқытудың әдіс-тәсілдері, техникалық бөлімі оқытылған
барлық пәндер арқылы қалыптасып, кәсіптік біліктілігі жұмыстың әдіс-
тәсілдері, машықтану практикалық, техникалық шығармашылық сабақтары кезінде
меңгереді. Қазіргі кезде мектептерде ұлттық этнопедагогикалық тәрбие жүйе-
сінің негізі де осындай ата-баба дәстүрілері мен қолөнеріне негізделгенін,
тәрбиенің негізгі көзіне көңіл бөлінуі, оқушылар мен жастарға ұлттық салт-
сананы қалыптастырып, шеберлік пен біліктіліктің қайнар көзіне айналуда.
[39]
Еңбекке баулу, кәсіптік оқыту мақсаттарына сай, технология
пәнін оқытуда жаңа бағыттар қалыптасқан. Мысалы, еңбекке баулу, технология
пәнін оқытудың геометриялық–заңдылық бағыты, натуралдық ғылымилық бағыты,
эстетикалық эмоционалдық бағыты. Бұл оқыту бағыттары өзіндік ерекше оқыту
тәрбиелеу әдістемелерін белгілеп көрсетеді. Жалпы барлығында да
творчестводағы, өнердегі көркем образдық қарастырылады. [44]
Бұл жағдай әрине оқыту – тәрбиелеу процесіне кері әсер етеді.
Сондықтан да қазіргі кезеңде, қоғамымыздың жаңа өрлеу кезеңінде
технологияны оқытудың жаңа оқыту жолдары белгіленіп көрсетілуі қажет. Ол
үшін біз бірнеше оқыту жолдарын ғылыми әдебиеттер негізінде талдап
көрсеттік.
Негізінен біздің теориялық талдау жұмысымыз технология сабағын
оқытудағы көркем образдылық пен көркем еңбек түрі теріні көркем өңдеу
принципіне сүйенеді.
Осы негізде біз төмендегідей оқыту тәсілдерін белгілеп көрсеттік:
1. Сәндік-қол өнеріне оқытудағы көркем эстетикалық талғам;
2. Оқыту мен тәрбие процесінің бір тұтастығы.
3. Оқушыларды көркем еңбекке, сәндік қолөнеріне оқыту процесінде оларды
теріден бұйым жасау үлгілері арқылы тәрбиелеу. [48]
Осы негізгі әдістемелерге сәйкес, біз осы теориялық еңбегімізде
технология сабақтарында сәндік қолданбалы өнер жанры тақырыбында сабақ
өткізу жолдарының нұсқаларын мысал ретінде көрсеттік. Жұмысымыздың
теориялық бөлімінде сәндік қолданбалы өнер жанры теориясымен оны еңбекке
баулу, технология сабақтарында оқыту методикасы бойынша теориялық және
педагогикалық әдебиеттер арқылы талдау жасадық. Осы ғылыми жұмыстарға
талдау негізінде біз төмендегідей тұжырымдар жасаймыз:
1. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушыларды көркем эстетикалық
тәрбиеге тәрбиелеуде эмоциональдық сезімдік негіздері жағынан жоғарғы
нәтижелер көрсетеді:
2. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушылар білім танымына, жан
дүниесіне әсер етіп оны оқытуда өте жоғарғы ынталылық пен қызығушылық
туғызады;
3. Сәндік қолданбалы өнер жанры қоршаған орта дүниесімен тікелей
байланысты болғандықтан, оқушылардың білімдерімен суреткерлік әдет
–дағдыларын қалыптастыруға сәндік – қол өнер қолайлы сабақ түрі;
4. Сәндік қолданбалы өнер техникасында бейнелеу процесінде түрі
әдістемелер жүйесін қолдануға болады;
5. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушыларды қоршаған ортамен
таныстыруда оқушылардың көркем еңбекке деген эстетикалық талғамдарын
қалыптастырады.
Қорыта келгенде сәндік қолданбалы өнер жанрының технология
сабақтарында оқушылар творчестволық қабілеттерімен эстетикалық талғамдарын
қалыптастырып дамытудағы орны ерекше.
Қалай болмасын әрбір адам өнердің игілікті күшін бала кезден
бастап сезінеді. Ол біздің рухани жағынан жетілуімізге ықпал етеді,
жеке бастың және қоғамдық өмірде кездесетін мәселелердің шешімін табуға,
тіпті кей жағдайда өмірден өз орнын табуға көмектеседі. [52]
Бастауыш мектепте оқыту барасында кезек күттірмейтін мәселенің бірі
–еңбекке баулу, көркем еңбек арқылы эстетикалық көркемдік тәрбие екені
белгілі. Оқушылардың көркемдік танымын, сезімін тәрбиелеуде әсемдіктің
таптырмас бұлағының бірі - сәндік қолданбалы өнер. Ол көркем еңбек
процесінде эстетикалық сезімнің байқымпаздықтың, қиялдың дамуына үлкен
әсерін тигізеді. Көркем еңбек оқушылардың ойы мен қиялын дамытып өмірде
шығармашылыққа деген сүйіспеншілігін арттырады. Оқушылар табиғатты аялауға,
оны қорғауға, атсалысатын болса, табиғаттың эстетикалық ықпалы да
айтарлықтай артып олардың көркемдік, ізгіліктік қабілеттерін дамытады. [40]
Сәндік қолданбалы өнер жанрында сабақ өткізу үлкен тәжірибемен
даярлықты қажет ететін күрделі процесс. Біз алдын ала сәндік
қолданбалы өнер жанрының теориялық негіздерін, оның тарихын, қол
өнерінің орындалу әдіс–тәсілдерін, техникалық ерекшеліктерін, мән-мазмұнын
талдап көрсетеміз.
Технология, еңбекке баулудың практикалық және қабылдау
сабақтарында осы өнер жанрын толық үйретуге тырысамыз. Әрине сәндік
қолданбалы өнер жанрында қол өнер тәсілінде сабақ өткізу сабақ барысында,
сабақтан тыс мезгілде, өткізілуі мүмкін. Біз осы сабақ өтудің үш түрін
дәлелді мысалдармен көрсетуге тырыстық. Сабақ процесінде қол өнері
көркемдікке, байқампаздыққа баулиды. Ол оқушылардың көркем шығармашылық
қабілеттерін өз әдіс–тәсілдері арқылы жан –жақты қалыптастырып дамытады.
Зерттеу жұмысымызда сәндік қолданбалы өнерін оқыту мәселелері мен
сабақ түрлерінің байланысы көркем еңбек және– эстетикалық тәрбие негізі
екендігі тәжірибе негізінде қарастырылып, педагогикалық практика
барысында тәжірибе енгізілді. СҚӨ - нің қол өнерінде жанрын арнайы
жүйе арқылы оқыту қажет. Ал, ол сәндік қолданбалы өнер түрлерін сабақ
түрлерінде оқыту мәселелерін қарастыру арқылы жүзеге асады. [51]
Осы мәселелерге байланысты біздің жұмысымызда сабақ түрлері,
оқыту мәселелері және сәндік қолданбалы өнер түрлері жүйелі бірлікте
қарастырылған және ол көркем еңбекпен – эстетикалық тәрбие мақсаттарын
қарастырады. Осыған байланысты біз сәндік қолданбалы өнер тақырыбында
тәжірибе сабақтар мысалдарын көрсетіп оқушылар шығармашылық қызмет
процесін анықтап аламыз.
Сабақ процесінде әрбір өнер туындыларын мұғалім оқушыларға
таныстырғанда оны барлық жағынан талқыға салу оның құндылығын,
әсемдігін және оны өз еңбектерінде көрсете алуға баулу керек.
Мазмұндылығын жан жақты түсіндіріп көркем еңбекпен қызметте пішінімен
мазмұны бөлуге болмайды, әйтпесе ол бейненің қалыптасуын түсіну қиындай
түседі. [38]
Мектептік тәжірибе, мұғалімдер өнерді бір жақты жария ету, оны
қате түсінуге алып келіп соғатынын көрсетеді. Мұғалім туындыларды сыртқы
пішінінен талдап үйрететін болса, бейнені кең аша алмайды.
Бірақ онда өзіне тән шындыққа жанасатын барлық заңдылықтар бар
екенін естен шығаруға болмайды. Ол оқушылардың қабілетін артырары сөзсіз.
Әрине әр сәндік қолданбалы өнер мазмұны біріне – бірі ұқсамайды,
олар алуан түрлі болып келеді. Орындалу тәсілі әр түрлілігімен ғана
ерекшеленбейді, оны қазіргі ғалымдарда анықтап жатыр. Бұл жайында біраз
дәлелдер келтіруге болады. Сонымен қатар олар белгілі бір ақпарат иесі
болып келеді. Міне сол қасиеттерімен адамның жан дүниесіне әсер етеді.
Қазіргі кезең сұраныстары жас буындарды қоғам дамуының жаңа
сатыларына сай тәрбиелеп, оқыту жолдарын ғылыми негізде зерттеп
белгілеуді мақсат етеді. [53]
Осы мақсаттарға сай технология пәнінде көркем еңбекке баулуға
оқытуда жаңа бағыттар қалыптасқан. Мысалы сәндік қолданбалы өнерін
оқытудың геометриялық – заңдылық бағыты, натуралдық ғылымилылық бағыты,
эстетикалық эмоционалдық бағыты. Бұл оқыту бағыттары өзіндік ерекше оқыту
тәрбиелеу әдістемелерін белгілеп көрсеткен. Жалпы барлығында да
творчестводағы, өнердегі көркем образдылығы қарастырылады.
Бұл жағдай әрине оқыту – тәрбиелеу процесіне кері әсер етеді.
Сондықтан да қазіргі кезде, қоғамымыздың жаңа өрлеу кезеңінде сәндік қол
өнерін оқытудың жаңа оқыту жолдары белгіленіп көрсетілуі қажет. [19]
Педагогикалық үрдіс– тәлім-тәрбиелік қарым-қатынастарды ұйымдас-
тырудың тәсілі. Педагогикалық үрдісті ұйымдастыратын педагог. Педагоги-
калық үрдіс– бірнеше элементтерден құрылатын жүйе. Педагогикалық үрдістің
үш құрылымы болады: педагогикалық, әдістемелік, психологиялық.
Педагогикалық үрдістің педагогикалық құрылымы: мақсат- принциптер – мазмұн
- әдістер – құралдар – түрлер.
Мақсат –ұстаз бен шәкірт арасындағы педагогикалық қатынастардың
нәтижесі.
Принциптер мақсатқа жету жолдарын анықтайды.
Мазмұн- мақсатқа жету жолында оқушыларға берілетін тұлғалар
тәжірибесінің бөлігі.
Әдістер – мұғалім мен оқушының мазмұнды жетілдіру –қабылдауға
арналған іс- әрекеттері.
Құралдар – мазмұнмен жұмыс жасайтын материалдық тәсілдер мен
әдістер.
Педагогикалық үрдістің әдістемелік жүйесін жасау үшін мақсат бірнеше
міндеттерге бөлінеді. Әрбір міндет ұстаз бен шәкірт іс-әрекеттерінің
кезеңдерін анықтайды. Мысалы, сабақтың әдістемелік құрылымы: сабаққа
дайындалу, сабақты өткізу, сабақты талдау; экскурсияның әдістемелік
құрылымы:
дайындық, керекті жерге бару, бақылау, көргенді бекіту, нәтижені талдау.
Педагогикалық үрдістің психологиялық құрылымы: танымдық процестер
(қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру),оқуға қызығушылық(оқуға
қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат ( көтеріңкі не түсіңкі дене мен
жан күш-қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы).
Оқыту адамның қызметінің бір ғана түрі, ол екі жақты сипатта болады.
Ол мұғалім мен оқушылар арасында оқудың мақсат-міндеттерін жүзеге асыруға
байланысты бір мезгілде өзара қарым-қатынастары мен оқу әркеттерінен
тұрады.
Оқу әрекеті дегенде: мұғалімдер тарапынан білім беру қызметіне
басшылық болса, оқу - бұл оқушылар тарапынан білімдерді белсенді түрде
меңгеруі, таным әрекеті. Мұғалім оқушыларға білім беруде қаншалықты
белсенділік танытқанымен, егер де ондай белсенділік оқушылар тарапынан
қолдау таппаса оқыту нәтижелі болмайды.
Сондықтан, белгілі бір мақсатқа бағытталған бұндай өзара қарым-
қатынаста біржақты көзқарас болмауы тиіс, оқыту процесі тек мұғалім мен
оқушылар арасындағы оқу әрекетінен құралмайды, сонымен бірге оқытудың басқа
да элементтері бар. Олар мыналар:
1. Оқытудың мақсаттылығы. Мұнда мұғалімнің оқылатын тақырыптың мақсат-
міндеттерін айқан қарастыруы көзделеді.
2. Оқытудың мазмұны. Жас ұрпақты ғылымның жетістіктерін меңгеруді,
білімдерін дамытуды міндеттейді.
3. Оқыту формалары мен тәсілдері. Оқыту мазмұнын қандай амал-
тәсілдермен, нақтылы практиаклық жолдармен меңгеруді баяндайды.
4. Оқыту нәтижесін талдау және бағалау. Мұғалімнің және оқушының оқу
әрекетінің құрылымын бірлесе отыра сараптама жұмыстарын жүргізуі,
оқушылардың оқу әрекетінің сапасына көзқарасын білдіріп, бағалап және білім
деңгейін тексеріп отыруы. Оқушылардың өзін-өзі қадағалап, тексеріп отыруы.
Мектеп тарихының бастапқы кезеңінен оқыту, білімдер жүйесін
оқушылардың меңгеруі белгілі бір дидактикалық буындардан немесе кезеңдерден
тұрады:
1. Оқушыға берілетін білім мақсаты мен қажетін түсіндіру және оларда
әрекетке бағыттайтын мотивтерді туғызу. Осыған орай оқу міндеттерін
(тапсырмаларды) анықтау.
2. Оқушыға жаңа берілетін білімді баяндау және оны қабылдауға жағдай
туғызу.
3. Оқушының білімді қабылдауы және оның санасында жаңа білімнің
қорытылып, ғылыми ұғымдар мен тұжырымдардың қалыптасуына мүмкіндік беру.
4. Берілген білімді бекітуге басшылық ету.
5. Білімді практикада қолдануға қаракет ету.
6. Оқушының білімі мен дағдысының сапасы және деңгейін есепке алу,
тексеру және бағалау.
Оқыту үрдісінде мұндай басқару жүйесі оқушылардың білім алудағы таным
әрекетінің ерекшеліктеріне байланысы, білімді жүйелі түрде ұғынуға
мүмкіндік туғызады.
Демек, білімді бекіту кезінде жаңа білімді қайталау, жаттығу,
практикада қолдану т.б. оқыту процесінің элементтері қолданылады.
Ұйымдастыру жағы-
нан алғанда, дидактикалық әр кезеңнің өзіне тән ерекшелігі болатынын
ұмытпаған жөн.
Білім алудың мотиві мен мақсатын анықтау- белгілі бір мақсатқа
жетуге бағытталады. Сөйтіп, ол оқушының білім алудағы әрекеті де мотив пен
мақсатқа сәйкес іске асады.
Түрткі- әрекеттің себебін, оны неге жасау керектігін анықтайды.
Мақсат - әрекеттің нәтижесі қандай болуға тиісті екенін анықтайды.
Қызығу-баланың оқудағы негізгі түрткісінің бірі.
Оқу жұмысының жемісті болуы, ең алдымен, балада білімге деген
қызығушылықтың нәтижесі болып табылады. Бала өзі оқуға талпынбаса, күшпен
зорлап оқыту мүмкін емес. Қызығуды туғызу үшін оқушыларға берілетін білмнің
мақсаты мен қажетін түсіндіріп, оларға нақты оқу міндетттерін үйрету керек.
Қызығуды туғызудың шарттары мен амалдары көп. Солардың ішінен мына
төмендегідей үш процесті атап көрсеткен пайдалы:
1. Оқу материалының мазмұны (ондағы жаңалықтар, қазіргі ғылым мен
техникадағы жаңа табыстар, оның практика үшін пайдасы т.б.)
2. Оқуды ұйымдастыру, басқару процесінің ерекшеліктері, (оның әдістері
мен формалары т.б.). Мысалы, оқытудың проблемалық сипаты, оқушылардың
творчестволық және практикалық жұмыстарды өздігінен орындауы, көрнекі
құралдар мен техникалық құралдар т.б.
3. Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынастың ерекшелігі.
Мысалы, сабақта мұғалім мен оқушылар арасында жылы шырайлы
педагогикалық қарым-қатынастың болуы, еркін, жағымды ерекше жағдай,
мұғалімнің көңіл күйі, ақжарқын болуы, оқушылардың бір- бірне көмек беруі,
өзара ойын- жарыс ұйымдастыру, оқудағы белсенділігі т.б.
Жаңа оқу материалын танымдық қабылдау. Оқушының білімді меңгеруі
жаңа оқу материалдарын қабылдаудан басталады. Қабылдау - адамға тікелей
әсер ететін заттардың немесе құбылыстардың адам санасында материалмен
танысуы түйсіктен және қабылдаудан басталады. Ал, түйсік сананың сыртқы
әлемімен байланысты. Сезім мүшелерімізге әсер етіп, оның миымызда
бейнеленуі түйсік деп аталады.
Білімді жан-жақты меңгеру және түсіну үшін оқу материалын қабылдау-
бақылау жеткіліксіз. Одан әрі оқушылар қорытындылар жасауға тиіс. Бұл
оқушылардың білім мазмұнын жете түсініп, ұғынуы және белсенді де терең
ойлау әрекетінің нәтижесінде ғана жүзеге асады.
Ұғыну - бұл саналы түрде ғылыми білімді, заңдылқтарды ұғу,
фактілерді жинақтау процесі, қорытынды шығару. Ұғыну процесінде оқылатын
материал терең ойластырылады, дәлелденіледі және бекітіледі.
Ұғым қарапайым және ғылыми ұғым болып екіге бөлінеді. Қарапайым ұғым
дегеніміз баланың оқудан емес, өмірден көріп-білгендерінен туатын әртүрлі
құбылстар жөніндегі түсінігі. Ғылыми ұғымдар тек оқыту прцесінде
жинақталатын мәліметтер, қағидалар мен құбылыстар туралы білім, түсінік.
Ұғымның қалыптасуы - өте күрделі процесс, ол - оқушылардан белгілі
ойлау амалдарын қолдануды талап етеді. Ойлау-талдау (анализ), синтез,
дерексіздендіру (абстракция), жалпылау сияқты операциялардан тұрады.
Оқушыларда ұғымды қалыптастыру үшін мұғалім оларды осындай ойлау
операцияларын қолдануға үйретеді. Ол оқыту әдістері арқылы іске асады.
Педагогикалық энциклопедияда Оқыту әдістері дегеніміз - оқытушы мен
оқушылардың жұмыс істеу әдсі, соның арқасында білім, іскерлік, дағды
қалыптасып, оқушылардың дүние танымдылығы мен қабілеттілігі артады-
делінген [53].
Т.И.Ильина оқыту әдісі оқытушы мен оқушының өзара байланысты оқыту
процесінде білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін шешуге бағытталған
тәсілдері деген [54].
И.П.Пидкасистыйдың берген анықтамасы бойынша: Оқыту әдісі- оқыту
міндеттерін, яғни дидактикалық міндеттерді шешуге бағытталған, мұғалім мен
оқушының бірлескен әрекеттерінің тәсілдері [55].
И.П.Подласый: Оқыту әдісі- бұл педагог пен оқушының оқыту
мақсатына жетуіне бағытталған, реттелген әрекеті,- дейді [56].
С.И.Архангелский оқыту әдісіне мынадай анықтамалар береді:
- оқыту тәсіл- амалдардың жиынтығы;
- оқушылардың таным әрекетін ұйымдастыру тәсілдері;
- білімді жеткізу тәсілдері;
- оқыту мен оқыту әрекетін ұйымдастырудың тәсілдері;
- білім берудегі мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетінің моделі [57].
Ал, Т.С.Сабыровтың айтуынша: оқыту әдісі дегеніміз- жоғарғы
мектепте педагогтар мен студенттердің, орта мектепте мұғалім мен
оқушылардың оқыту процесіндегі көздеген мақсатына жетуге көмектесетін жұмыс
істеу айла- тәсілдері болып табылады [58].
Ж.Аймауытовтың пікірінше, білімдендіру (образование) - көбінесе екі
мақсатты көздейді: білім көбейту және ақыл күшейту [59]. Білім беру
мақсатын айқындау үшін Ж.Аймауытовтың мына сөздерін еске алған жөн: Мектеп
бітіріп шыққан соң бала бүкіл әлемге өзгенің және өзінің өміріне білім
жүзімен ашылған саналы ақыл көзімен қарай білсе, міне, білімдендірудің
көздейтін түпкі мақсаты осы.
Мектеп осы бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы
керек.
Білім беру - қоғамдық процесс, ол арқылы алдыңғы ұрпақтың әлеуметтік
маңызды тәжірибесі кейінгі ұрпаққа беріледі. Бұл процесте үш негізгі
құрылымдық бағытты айыруға болады:
1. Танымдық- жеке бастың тәжірибесі;
2. Тәрбиелік - жеке бастың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру;
3. Ақыл-ой мен дене қабілеттерін дамыту- деп атап көрсеткен
Мектепте білім беру ісі әлеуметтік мақсатпен қатар, жеке бастың
мақсаттарын іске асыруға міндетті. Нақты айтқанда, жалпы білім беру
негізінен үш түрлі мақсатты көздейді: біріншіден-табиғат, қоғам, техника,
өнер туралы ғылыми білім негіздерін меңгеру. Бұған ғылымдағы негізгі
заңдылықтардан, фактілерден, жетекші ұғымдар мен сенімдер, практикалық
біліктер мен дағдылар және ғылыми зерттеу әдістері мен ғылыми ойлау
тәсілдері жатады.
Екіншіден- оқушыларды практикалық іс-әрекетке даярлау, өз бетімен
қоғамдық пайдалы еңбек етуге дайындау. Оқытудың үшінші мақсаты-оқушылардың
ғылыми дүниетанымын қалыптастыруды көздейді.
Оқушылардың ғылыми көзқарасы мен сенімдерін қалыптастыру оқу
пәндерін оқытуда олардың танымды және тәрбиелік мүмкіндіктерін мейлінше
толығымен пайдалануды керек етеді.
Оқыту-таным процесі,- деп атап айтады Т.С.Сабыров, өйткені онда
ілгері қарай қозғалыс болады, оқушы білмеуден білуге қарай жүріп отырады.
Оқушылардың таным процесі - өзіне тән ерекшелігі бар психикалық процесс.
Оқушының нәтижелі оқуына әсер ететін сыртқы және ішкі күштер немесе
себептер болады.
Оқушының білім алуда ілгері қарай басуына себепкер болатын негізгі
күш- түрлі қайшылықтар. Бала білмеуден білуге қадам басқанда, әртүрлі
қайшылықтар мен қиыншылықтарға кездеседі, оларды шешу, жеңу нәтижесінде оқу
міндеттері жүзеге асады.
Оқыту үрдісіндегі ең негізгі қайшылық, ол педагогикалық міндет-
талаптар мен оқушының мүмкіндіктерінің (білімі мен дағдысының және дамуының
қазіргі деңгейі) арасындағы қайшылық. Бұған тағы да оқушының теориялық,
білімі мен практикалық бейімділігінің арасындағы, творчестволық ойлауы мен
репродуктивтік ойлауы арасындағы т.б. қайшылықтар жатады. Осындай
қайшылықтарды шешу оқышының саналы түрде көп жігер жұмсауын керек етеді
және оның дамуына әсері болады.
Оқыту – екі жақты процесс: оқыту процесі оқушы мен мұғалімнің өзара
бірлесіп жасайтын әрекетінен тұратын күрделі құбылыс, оқыту мұғалімнің
білім берудегі жетекші әрекеті болса, оқу баланың өзінің танымдық
практикалық әрекеті.
Оқушылардың өздігінен жасайтын түрлі оқу жұмыстары–балалардың таным
белсенділігн арттырады және оқу мен ойлау әрекетінің тиімді айла-тәсілдерін
қалыптастырады, басқаша айтқанда, оқу материалдарымен белсенді түрде жұмыс
істеуге үйретеді [60].
Автор оқушылардың оқу-таным әрекетін арттырудың тиімді құралдары-
ның бірі - оқушының өзіндік жұмысы мен өздігінен білім алу әрекеті деп
санайды.
Осы тұста А.Байтұрсыновтың оқушылардың өзіндік жұмысының маңызы
туралы мына бір пікірін айта кетуді жөн көрдік: Бала білімді тәжірибе
арқылы өздігінен алуы керек. Мұғалімнің қызметі- оның білімінің,
шеберлігінің керек орнын, өздігінен алатын тәжірибелі білімінің қиналмай,
оңай өтуі үшін, керек білімін кешікпей кезінде алып отыру үшін, балаға
жұмысты әліне қарай түзеп отыру [61].
Оқушылардың оқу, таным белсенділігін арттыруда өзіндік жұмыстың мәні
зор екендігі анық. Өзіндік жұмыста оқушылар өз бетімен, дербес жұмыс
жасайды. Оқушылар дербестігі оның белсенділігіне байланысты, ал
белсенділігі дербестігіне байланысты. Оқушының өз бетімен істейтін әрекеті
оның белсенділігін арттырып отырады.
Белсенділіктің екі сипаты – ішкі және сыртқы белсенділік болады,-
дейді Т.Сабыров. Автор осы ішкі, сыртқы белсенділіктің үйлесуі мен оқушылар
дербестігінің даму деңгейіне қарай, олардың өздігінен істейтін жұмыстарын
репродуктивтік және шығармашылық деп бөледі.
Оқушылардың шығармашылық жұмысына ол мыналарды жатқызады: өздігінен
шығарма, баяндама, реферат, рецензия жазуы, көрнекті құралдар, модельдер,
конструкциялық жұмыстар жасауы т.б.. Ал, профессор Р.Г.Лемберг
Дидактические очерки (1960ж) деген еңбегінде оқыту мен тәрбие беру
жұмыстарын ұйымдастыруда оқыту әдістері мен оларды сабақ барысында қолдана
білуге ерекше мән берілетінін айтады [62].
Ол сабақты құруда мұғалім қандай бөлімді (кіріспе бөлім, жаңа
материалмен жұмыс, бекіту, есепке алу, білімді бағалау, үй тапсырмасымен
жұмыс) алатынын белгілеп және жоспарланған оқу құралына қандай жүйелілікпен
кіретініне қарай алдына жаңа міндет қойып, сосын оқу сағаттарының әр
бөлігінде жұмыс істейтін оқу жолдарын таңдау керектігін және мұғалімдерде
ондай жолдардың мол қоры болуға тиіс екендігін ескертеді.
Пәнге, кезекті тақырып мазмұнына, оқушылардың жас ерекшеліктеріне,
т.б. жағдайларға байланысты жаңа материалдарды ауызша баяндауға, өз
басшылығымен сыныпта кітаппен, оқулықпен жұмыс ұйымдастыруға, немесе
экскурсия жасау мен табиғатқа бақылау жүргізуге, не болмаса зертханалық
жұмыс қоюға мүмкіндігі барлығын айтады.
Бекіту үшін ол тек қайталау сұрақтарымен шектелуіне және
машықтандыру жаттығуларына иек артуына; (практикалық) сарамандық
тапсырмалар ұсынуына; сызбаларды (графиктерді) беруге; кей жағдайда ойын
тәсілдерін қолдануға болады деген. Лембергтің айтуынша, үй жұмыстарын
орындау жолдарын белгілеп қою керек: ғылыми- көпшілік әдебиеттерден бір
тарау оқуды міндеттеу, альбом даярлауды тапсыру, коллекциялар жинау, прибор
құрастыру, ауызша не жазбаша хабарлама даярлауды ұсыну сияқты жолдар.
Сабақ өткізудің әр бөлімінде қолданылған әр алуан оқу жолдарын
мұғалімдер мен нұсқаушылар еңбектерінде оқыту әдістері, кей жағдайда
оқыту тәсілдері деп жүргендігін жазады Р.Г. Лемберг. Ол оқыту әдістері
терминіне әртүрлі педагогикалық түсініктер жинақтайды. Кейбір авторлар
әдіс пен сабақтың бөлімдерімен, бөліктерімен байланысты, сабақта
орындалатын жеке дидактикалық міндеттерді ажыратпайды. Бұдан олардың
бекіту мен есепке алуды әдіс деп есптегендігін көреміз дейді. Авторлар
өздерінің педагогикалық мақалаларында әдістер мен дидактикалық
принциптерді ажыратпай көрнекілікті, дербестікті өз беттілік деп санау
мүмкін болмайтынын айтады.
Сабақтың құрамды бөліктері: кіріспе, бөлім, жаңа материалмен жұмыс,
бекіту, есепке алу, үй таспсырмасы-бұлар әдіс емес. Бұл құрамды бөліктер
жеке дидактикалық міндеттердің орныдалуымен байланысты. Бекіту мен есепке
алудың өздеріне тән маңызды дидактикалық мәні бар.
Сабақтың элементтерінсіз мектеп оқушыларының танымдық жұмыстары
өзінің ерекше оқу қасиетін жоғалтады. Бекітудің әдіс болмайтын себебі, оның
өзі әртүрлі әдістер арқылы жүзеге асады, оның үстіне жеке арнайы емес,
жалпы әдістермен.
Автор: оқыту әдістерінің жас ұрпақтардың азаматтық қоғамдық тарихи
тәжірибелермен жинақталған білім мен ебедейлікті алуға бағытталғандығына
күмән келтіруге болмайды. Оқыту әдісінің екі жақты жағдай екенін мойындау
керек. Мұғалім білімді оқушыларға ыңғайлы етіп жеткізеді, әңгімелеп айтады,
түсіндіреді, қажетті ебедейліктерді меңгерту үшін амалдар көрсетеді, яғни
оқушылардың бүкіл танымдық әрекеттері барысында бағыт беріп, тәртіпке
салып, түзеп бақылайды.
Оқушы белгілі білім алуда көрсетілген бағдарлама материалына сәйкес
әрекет жасайды: бақылайды, түсіндіреді, тыңдайды және айтылған жәйттерді
ойлайды, кітаппен жұмыс жасайды, сарамандық жұмыстарды орындайды, есептерді
шешеді, ауызша және жазбаша тілін жаттықтырады, мектеп маңындағы алаңдар
мен зертханаларда тәжірибелер жүргізеді, зауыт, цехтары мен шеберханаларда
жұмыс істейді т.б.
Оқушы білім алу жолында танымдық әрекеттер арқылы алға жылжиды, ал
мұғалім осы жолды салушы, сол жолда көмектесуші. Екі жақты сипат тек оқыту
әдісіне ғана емес, түгелдей оқыту прцесіне тән,- дейді.
Р.Г.Лемберг пікірінше, оқыту білім берушілік қызметі (функциясын)
ғана емес, сонымен қатар тәрбиеленушілік қызметін де жүзеге асырады.
Мұғалім оқушыларға оқу құралдарының мүмкіншілігін орынды пайдалануға дем
беріп, оқу дербестігіне мүмкіндік туғызып, жұмысқа ынталығын арттырады,
көпшілік жұмысқа ебедейлігін, тәртіптілігін, жауапкершілілігін,
қайраттылығын, байсалдылығын, т.б. мінез- құлық салаларын қалыптастырады.
Р.Г.Лемберг: Оқушының да, мұғалімнің де мақсатты, жоспарлы, жүйелі
әрекеттері- оқыту әдістерінің сипаттамалы белгілері,- деген.
Оқу әдісі оқушының тек интеллектуалдық қабілеттілігіне ғана емес,
сонымен қатар сезім әсерленушілігіне (эмоциональные переживание), ерікті
ұмтылуына (волевые устремление), көркем қызығушылығына сүйенеді, оқушының
моторлы физикалық қайраттылығын (энергиясын) пайдаланады.
Сондықтан оқыту әдістерін орынды қолдану оқушының жан- жақты
дамуының жоғары әсерлі құралы болып табылады.
Педагогикалық ғылым мен практика оқушылардың көркем мәдениетін
қалыптастырудың неғұрлым тиімді әдістерін анықтап отыр.
Оларға: - оқушылардың көркем қабылдауы мен көркем мәдениетінің
бастапқы көріністерін дамытуға бағытталған сендіру әдістері;
- қоршаған ортаны жасампаздандыруға және мінез-құлық мәдениеті
дағдыларын қалыптастыруға арналған парктикалық іс-әркетттерге үйрету,
жаттықтыру әдістері;
- шығармашылық және практикалық іс-әрекеттерге итермелейтін пробле-
малық жағдайлар сияқты әдістер жатады.
Көркем мәдениетті қалыптастыруда қолданылатын сендіру әдісінің
ерекшелігі оны қабылдайтын құбылыс әсем болған жағдайда ғана пайдалану
керек екендігі. Оқушыда эмоциялық үн қосу өнер шығармаларымен тікелей
ұшырасқанда пайда болады.
Бұл әдісті көрнекілік, сондай-ақ ауызша әдіс деп те санауға болады,
өйткені, балалардың бақылауларының кез-келгені баланың сезімі мен ойын
оятарлық мұғалімнің түсініктемелерімен қосарланып отырады. Үйрету,
жаттықтыру әдісінің мәні- оқушының таңдай, көре және бағалай білуге және
көп қайталауды талап етеді және түрлі жағдайларда қолданылады.
Аталған әдістерді кешенді пайдалана отырып, оқушылардың көркем
белсенділігін тәрбиелеу керек. Оқушылар әдебиетті оқуға, кинофильмді,
теледидарды көруге, музыканы тыңдауға өте ынталы келеді. Әртүрлі әдеби,
музыкалық шығармалардағы іс-әрекеттің оқиға желісін дұрыс түсіну үшін
оқушыларды көп ізденуге үйрету, бағыт беру ұстаздардың міндеті.
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
Техникалық және кәсіби білім берудің базалық деңгейі - техникалық
және қызмет көрсету саласы бойынша білікті жұмысшылар мен мамандар
әзірлеуге бағыт алуы тиіс. Орта кәсіптік білім берудің кейбір жекелеген
бағдарламалары бойынша орта кәсіптік білімді игеруді жаңа деңгейге
көтереді. Бұл сатыдағы жалпы білім беретін бағдарламалар мазмұны кәсіптік
біліммен қатар, жоғарғы оқу орнының 1-2 курстағы бакалавр деңгейін қамти
алады. [2]
Оқыту бағдарламаларында технология пәнін оқыту мәселелері мен сабақ
түрлеріне қарай оқыту талаптары мен міндеттеріде өзіндік принциптерге
негізделіп қарастырылады. Бағдарлама мазмұны мен өнерді оқыту талаптары да,
міндеттері де сабақ барысында игерілуі тиіс.
Технология пәнін оқыту әдістемесі ғылыми түрде практикалық жұмыс
тәжірибесін теориялық негізде қорытындылап, көркем еңбекке үйрету
әдістемелерін ұсынады. Оқыту әдістемесі педагогикалық және
психологиялық, эстетикалық, кәсіптік еңбек деректерімен негізделген. Ол
көркем еңбек заңдылықтарын қалыптастырып жас түлектерді оқытып
тәрбиелеудің жаңа қазіргі кезеңдегі әдістемесін көрсетеді.
Технология, еңбек сабағындағы практикалық тәжірибелік әдістеме оқыту
мен тәрбиелеу процесін зерттейді.
Жас жеткіншектерді оқыту мен жеке тұлға қалыптастырып дамыту
мәселелерінің технология, еңбекке баулу сабақтарында оқыту және тәрбиелеу
көкейкестілігі ең алдымен ғылымның деңгейімен көркем еңбек және білім
проблемаларымен анықталады.
Қазіргі кезеңде қоғамдық кәсіптік қызметтің барлық саласында
шығармашылық қабілет қоғамның әлеуметтік-экономикалық процесінің негізі
болып табылады.
Қоғамдық прогрестің өте қасиетті саласының бірі бұл – еңбекке оқыту
мазмұны мен процесін жаңғыртып жандандыру және оның негізінде оқушылар
шығармашылығын дамыту.
Технология, еңбек сабағы оқушылардың эмоциялық сезімдерін қозғап,
қызығушылығын оятып, белсенділіктерін арттырьш, оқуға ынталандырып, жаңа
білім бере отырып олардың шығармашылық қабілеттерін дамытатындай етіп
құрылуы тиіс.
Мұғалім алдында технология, еңбекке оқыту әдістемесін жандандырудың
күрделі мақсаттары тұр.
Алға қойылған мақсаттарға жету үшін, оқыту және тәрбиелеу
әдістемелерін, білім мазмұны мен өмір талаптарына сай қолдану қажет.
Бұл ретте жаңа оқу материалын түсіндірудің дәстүрлі ауызша түрінен
басқа да түрлерін пайдалану қажет. Мұндай оқыту әдістемелері:
- мұғалім жетекшілігімен оқушылардың өз бетінше шығармашылық ізденістері; -
өз бетінше шығармашылық жұмыс орындау; бағдарламалық және
проблемалық оқыту;
- бейнелік тұжырымдау.
Мұндай оқыту әдістемелері және басты шығармашылық қызмет оқушылардың
белсенділігін дамытып, көркемдік дағдыларын шынықтырып, рухани эстетикалық
қасиеттерін қалыптастырады.
Біз келешекте қуатты мемлекет, зиялы қауым құрамыз десек, жастарды
инабаттылыққа, мәдениеттілікке тәрбиелеуді қазірден бастап дұрыс қолға
алуымыз керек. Ал, ол тәрбиенің негізі – ұлттық салт-дәстүрлер мен ұлттық
қасиеттері болуға тиіс. Осы талап, тілектерді орындаудың ең бір пәрменді
құралы ретінде- оқу-тәрбие жұмыстарында халықтық қымбат рухани- мәдени
қазынасын пайдалану, қаншама уақыт өтсе де тот баспайтын бабалар өсиетіне
үйрену. Өйткені, өткеннен нәр алмай, рухани азық алмай болашаққа қадам басу
мүмкін емес.
Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының әсемдікті көре, түсіне, жасай
білуі мен рухани өмірін байыту, туған еліне, жеріне, табиғатына деген
сүйіспеншілігін және халқымыздың бай қазынасы халық музыкасына
қызығушылығын арттыра отырып, олардың бойында көркем мәдениетті
қалыптастыру қажет.
Оқушының әсемдік пен әрсіздікті, жақсы мен жаманды, мейірімділік пен
зұлымдықты, қуаныш пен қайғыны т. б. түсініп ажырата білуіне байланысты
оның көркем мәдениеті мен мінез құлық дағдылары айқындалады. Көркем
мәдениет оқушылардың шындыққа қатынасын анықтаумен қатар, олардың өмірінде
қуатты рухани күш ретінде көрінеді. Қазіргі таңда оқушылар бойында көркем
мәдениетті тәрбиелеу, халық музыкасы өнері туралы білімдерін жетілдіру
олардың психологиялық және физиологиялық ерекшеліктеріне, әр түрлі іс-
әрекеттегі көрсеткен білім сапасына қарай жүргізілуі керек.
Осыған байланысты оқушылардың жас ерекшеліктеріне қатысты
өзгерістерге тоқтала кетейік.
Бастауыш сынып шағында баланың физиологиялық және психологиялық дамуында
кейбір ерекшеліктер байқалады. Баланың бойы 115 сантиметрден 134
сантиметрге дейін өседі, салмағы 30-35 килограмм шамасында болады.
Олардың бұлшық еттерінің күші артады, сүйек жүйесі жетілу
сатысында болады, мидың үлкен жарты шарының қызметі дамып, көрнекі ойлау
сияқты психикалық процестері қалыптасады, айналадағы болмыс пен табиғат
құбылыстары, адамдардың әлеуметтік тіршілгі жайында мағлұмат беретін
сөздерді тез меңгереді, сыртқы ортадағы әсерлерге байланысты эмоциялары
реттеледі. Оқушылардың ертегі, мақал-мәтел, санамақ, жұмбақ жаңылтпаштардың
астарлы мазмұнын түсініп, оларды шынайы өмірмен байланыстырумен қатар, жеке
тәжірибесінде пайдалану дағдысы артады.
Бастауыш сынып оқушыларының көркем мәдениетін дамытуда үлкендер,
ата-аналар мен мектеп мұғалімдері басты орын алады. Жаратылыстың, һәм
искусствоның сұлу заттары адам жанында сұлулық сезімдерін оятады.
Сондықтан, баланың сұлулық сезімдері әртүрлі нәрседен оянымпаз болады.
Біреудің музыкадан, біреудің сұлу суреттен, біреудің поэзиядан.
Тәрбиешінің міндеті балада искусствоның қандай түріне ынта бар
екенін тауып, сол ынтасын, сол түр туғызатын сұлулық сезімдерін өркендету,-
деп М.Жұмабаев айтқандай, бастауыш сынып оқушыларының көркем мәдениетінің
дамуы сынып жетекшілерінің, әсіресе пән мұғалімдерінің шеберлігі мен тәрбие
құралдары қазақ халық музыкалық жанрларын тиімді қолдана алуына, әдіс-
тәсілдеріне байланысты [49].
Оқушылардың көркем мәдениеті және белсенділігі тұтас педагогикалық
үрдісте дамиды. Сондықтан оның барлық еңбегі, демалысы көркем бағытта
тиімді ұйымдастырылса, ол өз өміріне әдемілік элементтерін енгізе алады.
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
Қазіргі кезде қазақ мектептерінде технология пәнін оқыту
міндеттері жаңа бағытта қарастырылуда.
Қазақстан Республикасы қазақ мектептерінде технологияны оқыту
қазіргі кезеңде жан жақты қарастырылып, жаңа оқыту тұжырымдамаларына
сәйкес жүргізуге бағытталған.
Республика мектептерінде технология пәні бойынша оқу –тәрбие
жұмыстарына қойылатын талаптар мен міндеттер біршама жаңартылып ұлттық
мәдениет негіздері, халықтың педагогика үлгілері енгізілген. Сондықтан
қазіргі кезең жағдайына сай оқыту жүйесінде өзгеше әдістемелерді талап
етеді. Негізгі міндет ұлтымыздың, халқымыздың мәдениетін жаңартып дамыту,
жаңа өмірге сай бейімдеу.
Ал бұның барлығы технологияны оқытуда жаңа оқыту әдістемелерін қажет
етеді.
Оқыту бағдарламаларында технология пәнін оқыту мәселелері мен сабақ
түрлеріне қарай оқыту талаптары мен міндеттеріде өзіндік принциптерге
негізделіп қарастырылады. Бағдарлама мазмұны мен өнерді оқыту талаптары да,
міндеттері де сабақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тараз Мемлекеттік педагогикалық институты
Шығармашылық мамандықтар факультеті
Кәсіптік оқыту және дизайн
кафедрасы
Дипломдық жұмысқа түсініктеме хат
Тақырыбы: “Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау технологиясы және
оқыту әдістемесі ”
Сәндік қолданбалы өнер
Жұмыс мөлшері, өлшемі, құрылымы: ___________________________
Графикалық бөлім:____________________парақ____ ______________
Түсініктеме хат:_______________________бет_____ _______________
Жұмыстың иесі:______________________________ ________________
Кеңесшілер:________________________ _________________________
Жетекшісі: ___________________________________ _______________
Рецензия беруші:____________________________ _________________
Жұмыс жетекшісі________________ Қосбол С. М.
(қолы)
Дипломдық жұмыс қорғауға жіберілді.
Протокол № ____ ____ ____________2012
Кафедра меңгерушісі: _________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Т А Р А З - 2 0 1 2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ФАКУЛЬТЕТ ___________________________________ ___________
МАМАНДЫҚ ___________________________________ __________
КАФЕДРА ___________________________________ __________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС ОРЫНДАЛУ ТАПСЫРМАСЫ
Білімгер ___________________________________ _______________________
Жұмыс проект тақырыбы ___________________________________ _______
ЖОО бұйрығымен бекітілген № ___ ________________________ 20 __ж.
Аяқталған жұмысты өткізу мерзімі _____ ____________________20 __ ж.
Жұмыс проект қажетті белгілер ___________________________________ __
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі немесе олардың қысқаша
мазмұны:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Графикалық материалдар тізімі:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
7. ___________________________________ _____________________________
8. ___________________________________ _____________________________
Жұмыс консультанттары:
№ Бөлім Консультант Кафедра
Тапсырма берілген мерзім _____ ___________________ 20__ ж.
Кафедра меңгерушісі: ___________________________ А. Е. Жаскиленова.
Жұмыс жетекшісі:_________________________ _____ Қосбол С. М.
Тапсырма орындауға қабылданды
Білімгер ___________________________________ ___ М. Кемежанова
Күні ______ ____________20__ ж.
Хаттама № _______________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
АННОТАЦИЯ
Жұмыс тақырыбы "Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау
технологиясы және оқыту әдістемесі" Дипломдық жұмыс сәндік қолданбалы өнер
жанры бойынша орындалған. Дипломдық жұмыс негізгі "Тәуелсіздік толғауы"
атты қолөнер туындысынан және теориялық түсініктемеден тұрады. Теориялық
түсініктемеде сәндік қолданбалы өнер жанры арқылы оқушыларды еңбекке,
көркем эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу жолдары, қолданылған әдістемелер және
сәндік қолданбалы өнер туындыларының орындалу ерекшеліктері тұжырымдалып
қарастырылған.
Түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттерден тұрады.
АННОТАЦИЯ
Тема дипломной работы "Технология изготовления современного
изделия из кожи и методика обучения" Данная работа выполнена в жанре ДПИ.
Дипломная работа состоит из произведения приладного искусства "Тәуелсіздік
толғауы" и теоретической пояснительной записки. В теоретической части
рассмотрены пути художественно-эстетического и трудового воспитания
школьников посредством жанра ДПИ, а также показаны примененные методы и
особенности выполнения произведений ДПИ.
Пояснительная записка состоит из введения, трех разделов, заключения,
списка использованнной литературы.
ANNOTATION
The Subject of the degree work "Technology of producing modern
leather and methods of teaching". Given work is executed in genre DPI.
Degree work consists of making the aplied arts "Тәуелсіздік толғауы" and
theoretical explanatory note. In theoretical part are considered way
artistic-aesthetic and labor education schoolboy by means of genre DPI, as
well as are shown aplying methods and particularities of the performing the
product DPI.
The Explanatory note consists of introduction, three sections,
conclusions, list of the used literature.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Президентінің 07 желтоқсан 2010 жылғы
№ 1118 жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында 2011-2020 жылдарға
арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес бастауыш
кәсіптік білім мен орта кәсіптік білім берудің бір бөлігі техникалық және
ауылшаруашылық мамандықтары бойынша шоғырландырылып, орта білім жүйесіне
көшіріліп, еңбек нарығы сұранып отырған жаңа технологиялық талаптар
негізінде жоғары салалы мамандар даярлай бастайды.
Мемлекетімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық жағдайлар
білім беру жүйесінің алдына үлкен міндеттер қойып отыр.
Сондықтан нарықтық экономика жағдайында оқушыларды кәсіби
еңбекке үйретіп, ұлтымыздың бұрыннан мұра болып келе жатқан қол өнерін
меңгертуге қызықтырып, соған сәйкес оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру қажет.
Осы мәселені шешу мақсатында орта және кәсіптік мектептің іс-
тәжірибесінде кең таралған оқыту формалары және ондағы жаңа
технологиялармен қатар теориялық, практикалық сабақтарды жүргізу
әдістемесін кеңінен қолдануымыз керек. [5]
Кәсіби еңбекті оқыту әдістемесі келешек өмірге үлкен шеберлік,
білімділік, келешекте мамандық, таңдауға маңызы зор екені белгілі.
Сондықтан да орта немесе кәсіптік мектептің Технология пәні мұғалімі мен
арнайы пән оқытушысы өзінің жұмыс орнында еңбегін дұрыс жоспарлауды,
оқушылардың белсенділігін арттыруды, нұсқау карталарын дұрыс пайдалануды,
еңбек қауіпсіздігі ережесін және тазалық сақтауды т.с.с жетік білуі тиіс.
Қазіргі еліміздегі қоғамдық өзгерістер жағдайында өндіріс пен
шаруашылықтың жаңа технологиялар негізінде дамуы шығармашылықпен жұмыс
істейтін білікті маман адамдарды даярлауды талап етіп отыр. Бұл қоғам
сұранысы, талабы. [62]
Қазіргі кезеңде базалық технологияны қамтитын және мектептің оқу-
материалдық базасы негізінде оқушылардың дамуын көздейтін Технология
пәнінің бағдарламасы (кең тараған және перспективалық) жалпы еңбекке
қатысты және арнайы (ішінара) білім мен дағдыларды жинақтауды,
интеллектуалдық, физикалық, этикалық, эстетикалық дамуды, қазіргі
әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделуді қамтамасыз етеді.
Еңбектің политехникалық, экономикалық және экологиялық аспектілеріне,
ақпараттық және жоғары технологиялармен танысуға, жұмыстардың сапалы
орындалуына, өзіндік білім алуға дайындауға жеткілікті көңіл аударылғанда
ғана көзделген мақсаттарға жетуге болады
Жалпы орта мектептердің технология пәні бағдарламасында сәндік-қолданбалы
өнер элементтері негізінде материалдарды көркемдеп өңдеу бөлімі
қарастырылған. [18]
Осы бөлімде, яғни сәндік-қолданбалы өнері бөлімінде біз осы өнер
түрінің бір саласы теріден, ағаштан бұйым жасау өнерін үйретіп оқыту
жолдарын, оқыту әдістемелерін қарастырамыз. Технология пәнін оқу
барысында оқушылар сәндік-қолданбалы өнер түрінде түрлі бейнелер жасайды.
Оның әр-түрлі әдіс-тәсілдерін меңгереді. Бұл сәндік-қолданбалы өнер түрінде
сарамандық жұмыс істеу оқушылардың еңбекке деген, осы өнерге деген
қызығушылығын, ынта-жігерін арттырады.
Бұл дипломдық жұмыста осы сәндік-қолданбалы өнер түрінде жұмыс
орындау реті, оған қажет құрал-жабдықтар, материалдар, орындау әдіс-
тәсілдері жан-жақты қарастырылған. Осы біз жасаған, талдап көрсеткен сәндік-
қолданбалы өнер әдістемесін жетік меңгеріп, оқушылар оны өз беттерінше
орындауды үйренеді.
Технология пәнінің Қолөнер бөлімінде оқушылар ұлтымыздың салт-
дәстүріне тән бұйымдарды жасау әдіс-тәсілдерімен қатар, олардың теориялық
негіздерін де үйренеді. Сондай-ақ тері өңдеу өнерімен де танысып оның
орындалу тәсілдерін меңгереді. [44]
Жалпы сәндік - қолданбалы өнер сабақтары-жазықтықта бейнелеу
түрлерін, ағашпен жұмыс, сәндік мүсінді, көркем конструкциялауды, табиғи
заттармен, қатырма және түсті қағаз, маталармен, тері, фальга т.б.
материалдармен жұмыс істеуді, қарапайым заттарды безендіруді, нобай жасау,
оқушылардың ұлттық дәстүрлі өнер туралы білімін жүзеге асыру және
шығармашылық қиялды дамыту мәселелерін қамтиды.
Ал декоративті бейненің негізгі принципі бейнеленетін заттың,
бейненің неғұрлым нақышты, әсерлі болуын қамтамасыз ету. Сәндік көркем
бұйымдарға біз теріге, ағаштарға орындалған росписьтерді, бейнелерді де
жатқызамыз. Оның бір түрі бұл теріден және ағаштан бұйым жасау өнері.
Сәндік өнердің бұл түрі қазіргі кезде де өте жоғары бағаланады және жиі
қолданыс тауып отыр, Мектеп оқушылары бұл өнер түрін аса қызығушылықпен
және зор ынтамен орындайды. [6]
Осыған байланысты қоғам өзгерістерінің жаңа талаптарына сай білім
бағдарламасы көркем – эстетикалық білім мен тәрбие мәселелерін дамытуды
алға қойып отыр. [45]
Ал бұл мәселелер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін өнердің әр
түрінде қалыптастырып дамытуды көздейді.
Мұғалім осы сәндік-қолданбалы өнер жанрын шеберлікпен меңгерумен
қатар оны оқыта, үйрете алатындай және сол арқылы оқушыларды, көркем
–тәрбиеге, еңбекке баурай алатындай, оның әдістемелік негіздерін жан –
жақты меңгеруі қажет.
Жас өспірімдердің еңбекке баулу сабақтарында көркем тәрбиелеу ең
негізгі мәселелердің бірі. Оны шешудің басты бір тармағы – эстетикалық
тәрбиенің технология сабағында дұрыс қолға алынуы. [40]
Диплом жұмысының мақсаты: - сәндік қолданбалы өнер жанры негізінде
бұйым жасауды үйрету, оқыту әдіс –тәсілдерін, мазмұнын талдау және оның
орындалу жолдарын игеру арқылы оқушыларға көркем еңбек арқылы эстетикалық
тәрбие беру.
Зерттеу нысанасы: - сәндік қолданбалы өнерінің теріден бұйым жасау
тәсілінде түп нұсқалық жұмыс орындау және сол арқылы оқушыларды көркем-
эстетикалық тәрбиеге, көркем еңбекке баулу.
Зерттеу пәні: - Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау
технологиясы және оқыту әдістемесі тақырыбында сәндік қолданбалы өнердің
теріден бұйым жасау тәсілінде шығармашылық жұмыс орындау.
Зерттеудің ғылыми болжамы Оқу тәрбие процесінде оқушыларды сәндік
қолданбалы өнердің барлық түріне баулу барысында олардың жас ерекшелігіне
сәйкес жұмыс түрімен, жұмыс көлемімен қамтамасыз ету қажет. Әр оқушының
жасаған жұмысы мазмұны тақырыбына сәйкес болуы керек. Орындалатын жұмыс
барлық ережеге сай сауатты орындалуы тиіс.
Зерттеудің міндеттері: технология, еңбекке баулу пәнін және сәндік
қолданбалы өнер жанрын оқыту мазмұны мен мақсаттарын анықтау;
- сәндік қолданбалы өнеріндегі теріден бұйым жасаудың әдіс –
тәсілдерін анықтау;
- Қазіргі заманға сай теріден бұйым жасау технологиясы және оқыту
әдістемесі шығармашылық жұмыс орындау;
Диплом жұмысының әдіснамалық – теорияляық негіздері
- ғылыми педагогикалық, психологиялық, кәсіптік оқыту, технология,
еңбекке баулу әдістемесі эстетикалық, өнер танымдық әдебиеттерге
талдау;
- сәндік қолданбалы өнер тәсілінде жұмыс орындау және оны талдау;
- сәндік қолданбалы өнерде жұмыс орындау әдіс-тәсілдерін талдау;
- сәндік қолданбалы өнер техникасында жұмыс орындауға оқыту
әдістемесін талдау;
Диплом жұмысының практикалық базасы:
Технология пәні өтетін шеберханалар мен кабинеттер.
Олардың талапқа сай жабдықталуы, орындалатын жұмысқа қажетті құрал-
саймандармен жабдықтау, жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру.
Жұмысты орындауда технологиялық еңбекті ұйымдастыру шеберханаларының
жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру мен политехникалық дайындықтарын қамтамасыз
ету
Зерттеу әдістері
сәндік қолданбалы өнер бойынша теориялық педагогикалық әдебиеттерге талдау,
қолөнер бұйымдарын орындау тәсілдерін, жолдарын талдап, талқылау.
Дипломдық жұмысының құрылымы және көлемі
Дипломдық жұмыс негізгі екі бөлімнен, түсініктеме хаттан және
шығармашылық жұмыстан тұрады.
Шығармашылық жұмыс сәндік қолданбалы өнердің теріден бұйым жасау
техникасында сиыр терісінен орындалды.
Теориялық түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
Тәуелсіз еліміздің әлеуметтік даму жолы, бабалар салған даңғыл жол
арқылы өрбіп, өрістеуде және де жаңаша айшықтарға толы. Осындай даму
жолында әр ұлт өзінің тарихын, тағылымын, өнер, білім мен әдебиетін бір
сөзбен айтсақ мәдениеттің рухани және материалдық жетістіктерін зерделеп,
дәстүрлеуде, бұл жерде өнердің алатын орны айрықша.
Себебі, біз өнер бұлағынан сусындаған ата-бабаларымыздың, өнер
әлемінде ғасырлар бойы жинаған асыл қазыналарын жоғалтпай оны одан әрі
заманға сай құндылықтармен толтыруға міндеттіміз. [10]
Еліміздің орта мектептерінде оқушыларға іргелі негізгі ғылымдарды
оқытумен қатар, еңбек технологияларына, политехникалық дайындықтарын
арттырып, еңбекке баулу арқылы тәрбиелеу жоспарланған.
Алғашқы кәсіптік даярлық пен кәсіпке бейімдеу арқылы олардың
еңбекке көзқарастарын арттыру мен келешек жастарды кәсіптік мамандықтармен
қамту қазіргі кездің алғы шарттарының бірі де бірыңғайы деуге болады.
Бүгінгі таңда мәдени, рухани қасиеттерді жеке тұлғаға ұғындыру
мен бірге олардың бойына тәрбиелік бағыт беру басымды бағыттардың біріне
айналып тұлғаны қалыптастырудың жетекші роліне жеткізуіміз керек. [19]
Осы мақсаттарды іске асыру арқылы біздегі білім берудің алғы
шарттары жасалып әлем таныған білім аумағына енуге жол ашылады деуге
болады.
Осы мақсаттарды шешу мен бірге біз ұрпағымызға білім алудың
әлемдік мүмкіндіктерін тарту етіп кез-келген мамандықты қалаған елден барып
алуларына жағдай жасаймыз.
Оқушылардың өздеріне қажетті білім мен біліктілікті қалай
игергендігін олардың сол алған білімдерін тәжірибеде қолдана алуларынан
білуге болады.
Жоғарыдағы мақсаттарға жету оқу процессінің барлық деңгейлеріне
керек.
Берілген тапсырмалардың дұрыс орындалуы яғни нәтижелі болуы ол
белсенділіктің деңгейіне байланысты.
Белсенділік деңгейі оқушының ойлау әрекетінің қаншалықты нәтижелі
болуымен анықталады. Адам өзіне қажетті дүниелерді табуға болған әрекеті
сол қажеттіліктердің орнын толтыруға деген ұмтылысынан көруімізге болады.
Сондықтан берілетін тапсырмалар оқушылар мен қоғамға қажетті
дүниелерден құрастырылып, олардың қажеттіліктерін толықтай қанағаттандыру
үшін негізделуге тиіс. [20]
Кәсіпке оқытудың әдіс-тәсілдері, техникалық бөлімі оқытылған
барлық пәндер арқылы қалыптасып, кәсіптік біліктілігі жұмыстың әдіс-
тәсілдері, машықтану практикалық, техникалық шығармашылық сабақтары кезінде
меңгереді. Қазіргі кезде мектептерде ұлттық этнопедагогикалық тәрбие жүйе-
сінің негізі де осындай ата-баба дәстүрілері мен қолөнеріне негізделгенін,
тәрбиенің негізгі көзіне көңіл бөлінуі, оқушылар мен жастарға ұлттық салт-
сананы қалыптастырып, шеберлік пен біліктіліктің қайнар көзіне айналуда.
[39]
Еңбекке баулу, кәсіптік оқыту мақсаттарына сай, технология
пәнін оқытуда жаңа бағыттар қалыптасқан. Мысалы, еңбекке баулу, технология
пәнін оқытудың геометриялық–заңдылық бағыты, натуралдық ғылымилық бағыты,
эстетикалық эмоционалдық бағыты. Бұл оқыту бағыттары өзіндік ерекше оқыту
тәрбиелеу әдістемелерін белгілеп көрсетеді. Жалпы барлығында да
творчестводағы, өнердегі көркем образдық қарастырылады. [44]
Бұл жағдай әрине оқыту – тәрбиелеу процесіне кері әсер етеді.
Сондықтан да қазіргі кезеңде, қоғамымыздың жаңа өрлеу кезеңінде
технологияны оқытудың жаңа оқыту жолдары белгіленіп көрсетілуі қажет. Ол
үшін біз бірнеше оқыту жолдарын ғылыми әдебиеттер негізінде талдап
көрсеттік.
Негізінен біздің теориялық талдау жұмысымыз технология сабағын
оқытудағы көркем образдылық пен көркем еңбек түрі теріні көркем өңдеу
принципіне сүйенеді.
Осы негізде біз төмендегідей оқыту тәсілдерін белгілеп көрсеттік:
1. Сәндік-қол өнеріне оқытудағы көркем эстетикалық талғам;
2. Оқыту мен тәрбие процесінің бір тұтастығы.
3. Оқушыларды көркем еңбекке, сәндік қолөнеріне оқыту процесінде оларды
теріден бұйым жасау үлгілері арқылы тәрбиелеу. [48]
Осы негізгі әдістемелерге сәйкес, біз осы теориялық еңбегімізде
технология сабақтарында сәндік қолданбалы өнер жанры тақырыбында сабақ
өткізу жолдарының нұсқаларын мысал ретінде көрсеттік. Жұмысымыздың
теориялық бөлімінде сәндік қолданбалы өнер жанры теориясымен оны еңбекке
баулу, технология сабақтарында оқыту методикасы бойынша теориялық және
педагогикалық әдебиеттер арқылы талдау жасадық. Осы ғылыми жұмыстарға
талдау негізінде біз төмендегідей тұжырымдар жасаймыз:
1. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушыларды көркем эстетикалық
тәрбиеге тәрбиелеуде эмоциональдық сезімдік негіздері жағынан жоғарғы
нәтижелер көрсетеді:
2. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушылар білім танымына, жан
дүниесіне әсер етіп оны оқытуда өте жоғарғы ынталылық пен қызығушылық
туғызады;
3. Сәндік қолданбалы өнер жанры қоршаған орта дүниесімен тікелей
байланысты болғандықтан, оқушылардың білімдерімен суреткерлік әдет
–дағдыларын қалыптастыруға сәндік – қол өнер қолайлы сабақ түрі;
4. Сәндік қолданбалы өнер техникасында бейнелеу процесінде түрі
әдістемелер жүйесін қолдануға болады;
5. Сәндік қолданбалы өнер жанры оқушыларды қоршаған ортамен
таныстыруда оқушылардың көркем еңбекке деген эстетикалық талғамдарын
қалыптастырады.
Қорыта келгенде сәндік қолданбалы өнер жанрының технология
сабақтарында оқушылар творчестволық қабілеттерімен эстетикалық талғамдарын
қалыптастырып дамытудағы орны ерекше.
Қалай болмасын әрбір адам өнердің игілікті күшін бала кезден
бастап сезінеді. Ол біздің рухани жағынан жетілуімізге ықпал етеді,
жеке бастың және қоғамдық өмірде кездесетін мәселелердің шешімін табуға,
тіпті кей жағдайда өмірден өз орнын табуға көмектеседі. [52]
Бастауыш мектепте оқыту барасында кезек күттірмейтін мәселенің бірі
–еңбекке баулу, көркем еңбек арқылы эстетикалық көркемдік тәрбие екені
белгілі. Оқушылардың көркемдік танымын, сезімін тәрбиелеуде әсемдіктің
таптырмас бұлағының бірі - сәндік қолданбалы өнер. Ол көркем еңбек
процесінде эстетикалық сезімнің байқымпаздықтың, қиялдың дамуына үлкен
әсерін тигізеді. Көркем еңбек оқушылардың ойы мен қиялын дамытып өмірде
шығармашылыққа деген сүйіспеншілігін арттырады. Оқушылар табиғатты аялауға,
оны қорғауға, атсалысатын болса, табиғаттың эстетикалық ықпалы да
айтарлықтай артып олардың көркемдік, ізгіліктік қабілеттерін дамытады. [40]
Сәндік қолданбалы өнер жанрында сабақ өткізу үлкен тәжірибемен
даярлықты қажет ететін күрделі процесс. Біз алдын ала сәндік
қолданбалы өнер жанрының теориялық негіздерін, оның тарихын, қол
өнерінің орындалу әдіс–тәсілдерін, техникалық ерекшеліктерін, мән-мазмұнын
талдап көрсетеміз.
Технология, еңбекке баулудың практикалық және қабылдау
сабақтарында осы өнер жанрын толық үйретуге тырысамыз. Әрине сәндік
қолданбалы өнер жанрында қол өнер тәсілінде сабақ өткізу сабақ барысында,
сабақтан тыс мезгілде, өткізілуі мүмкін. Біз осы сабақ өтудің үш түрін
дәлелді мысалдармен көрсетуге тырыстық. Сабақ процесінде қол өнері
көркемдікке, байқампаздыққа баулиды. Ол оқушылардың көркем шығармашылық
қабілеттерін өз әдіс–тәсілдері арқылы жан –жақты қалыптастырып дамытады.
Зерттеу жұмысымызда сәндік қолданбалы өнерін оқыту мәселелері мен
сабақ түрлерінің байланысы көркем еңбек және– эстетикалық тәрбие негізі
екендігі тәжірибе негізінде қарастырылып, педагогикалық практика
барысында тәжірибе енгізілді. СҚӨ - нің қол өнерінде жанрын арнайы
жүйе арқылы оқыту қажет. Ал, ол сәндік қолданбалы өнер түрлерін сабақ
түрлерінде оқыту мәселелерін қарастыру арқылы жүзеге асады. [51]
Осы мәселелерге байланысты біздің жұмысымызда сабақ түрлері,
оқыту мәселелері және сәндік қолданбалы өнер түрлері жүйелі бірлікте
қарастырылған және ол көркем еңбекпен – эстетикалық тәрбие мақсаттарын
қарастырады. Осыған байланысты біз сәндік қолданбалы өнер тақырыбында
тәжірибе сабақтар мысалдарын көрсетіп оқушылар шығармашылық қызмет
процесін анықтап аламыз.
Сабақ процесінде әрбір өнер туындыларын мұғалім оқушыларға
таныстырғанда оны барлық жағынан талқыға салу оның құндылығын,
әсемдігін және оны өз еңбектерінде көрсете алуға баулу керек.
Мазмұндылығын жан жақты түсіндіріп көркем еңбекпен қызметте пішінімен
мазмұны бөлуге болмайды, әйтпесе ол бейненің қалыптасуын түсіну қиындай
түседі. [38]
Мектептік тәжірибе, мұғалімдер өнерді бір жақты жария ету, оны
қате түсінуге алып келіп соғатынын көрсетеді. Мұғалім туындыларды сыртқы
пішінінен талдап үйрететін болса, бейнені кең аша алмайды.
Бірақ онда өзіне тән шындыққа жанасатын барлық заңдылықтар бар
екенін естен шығаруға болмайды. Ол оқушылардың қабілетін артырары сөзсіз.
Әрине әр сәндік қолданбалы өнер мазмұны біріне – бірі ұқсамайды,
олар алуан түрлі болып келеді. Орындалу тәсілі әр түрлілігімен ғана
ерекшеленбейді, оны қазіргі ғалымдарда анықтап жатыр. Бұл жайында біраз
дәлелдер келтіруге болады. Сонымен қатар олар белгілі бір ақпарат иесі
болып келеді. Міне сол қасиеттерімен адамның жан дүниесіне әсер етеді.
Қазіргі кезең сұраныстары жас буындарды қоғам дамуының жаңа
сатыларына сай тәрбиелеп, оқыту жолдарын ғылыми негізде зерттеп
белгілеуді мақсат етеді. [53]
Осы мақсаттарға сай технология пәнінде көркем еңбекке баулуға
оқытуда жаңа бағыттар қалыптасқан. Мысалы сәндік қолданбалы өнерін
оқытудың геометриялық – заңдылық бағыты, натуралдық ғылымилылық бағыты,
эстетикалық эмоционалдық бағыты. Бұл оқыту бағыттары өзіндік ерекше оқыту
тәрбиелеу әдістемелерін белгілеп көрсеткен. Жалпы барлығында да
творчестводағы, өнердегі көркем образдылығы қарастырылады.
Бұл жағдай әрине оқыту – тәрбиелеу процесіне кері әсер етеді.
Сондықтан да қазіргі кезде, қоғамымыздың жаңа өрлеу кезеңінде сәндік қол
өнерін оқытудың жаңа оқыту жолдары белгіленіп көрсетілуі қажет. [19]
Педагогикалық үрдіс– тәлім-тәрбиелік қарым-қатынастарды ұйымдас-
тырудың тәсілі. Педагогикалық үрдісті ұйымдастыратын педагог. Педагоги-
калық үрдіс– бірнеше элементтерден құрылатын жүйе. Педагогикалық үрдістің
үш құрылымы болады: педагогикалық, әдістемелік, психологиялық.
Педагогикалық үрдістің педагогикалық құрылымы: мақсат- принциптер – мазмұн
- әдістер – құралдар – түрлер.
Мақсат –ұстаз бен шәкірт арасындағы педагогикалық қатынастардың
нәтижесі.
Принциптер мақсатқа жету жолдарын анықтайды.
Мазмұн- мақсатқа жету жолында оқушыларға берілетін тұлғалар
тәжірибесінің бөлігі.
Әдістер – мұғалім мен оқушының мазмұнды жетілдіру –қабылдауға
арналған іс- әрекеттері.
Құралдар – мазмұнмен жұмыс жасайтын материалдық тәсілдер мен
әдістер.
Педагогикалық үрдістің әдістемелік жүйесін жасау үшін мақсат бірнеше
міндеттерге бөлінеді. Әрбір міндет ұстаз бен шәкірт іс-әрекеттерінің
кезеңдерін анықтайды. Мысалы, сабақтың әдістемелік құрылымы: сабаққа
дайындалу, сабақты өткізу, сабақты талдау; экскурсияның әдістемелік
құрылымы:
дайындық, керекті жерге бару, бақылау, көргенді бекіту, нәтижені талдау.
Педагогикалық үрдістің психологиялық құрылымы: танымдық процестер
(қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру),оқуға қызығушылық(оқуға
қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат ( көтеріңкі не түсіңкі дене мен
жан күш-қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы).
Оқыту адамның қызметінің бір ғана түрі, ол екі жақты сипатта болады.
Ол мұғалім мен оқушылар арасында оқудың мақсат-міндеттерін жүзеге асыруға
байланысты бір мезгілде өзара қарым-қатынастары мен оқу әркеттерінен
тұрады.
Оқу әрекеті дегенде: мұғалімдер тарапынан білім беру қызметіне
басшылық болса, оқу - бұл оқушылар тарапынан білімдерді белсенді түрде
меңгеруі, таным әрекеті. Мұғалім оқушыларға білім беруде қаншалықты
белсенділік танытқанымен, егер де ондай белсенділік оқушылар тарапынан
қолдау таппаса оқыту нәтижелі болмайды.
Сондықтан, белгілі бір мақсатқа бағытталған бұндай өзара қарым-
қатынаста біржақты көзқарас болмауы тиіс, оқыту процесі тек мұғалім мен
оқушылар арасындағы оқу әрекетінен құралмайды, сонымен бірге оқытудың басқа
да элементтері бар. Олар мыналар:
1. Оқытудың мақсаттылығы. Мұнда мұғалімнің оқылатын тақырыптың мақсат-
міндеттерін айқан қарастыруы көзделеді.
2. Оқытудың мазмұны. Жас ұрпақты ғылымның жетістіктерін меңгеруді,
білімдерін дамытуды міндеттейді.
3. Оқыту формалары мен тәсілдері. Оқыту мазмұнын қандай амал-
тәсілдермен, нақтылы практиаклық жолдармен меңгеруді баяндайды.
4. Оқыту нәтижесін талдау және бағалау. Мұғалімнің және оқушының оқу
әрекетінің құрылымын бірлесе отыра сараптама жұмыстарын жүргізуі,
оқушылардың оқу әрекетінің сапасына көзқарасын білдіріп, бағалап және білім
деңгейін тексеріп отыруы. Оқушылардың өзін-өзі қадағалап, тексеріп отыруы.
Мектеп тарихының бастапқы кезеңінен оқыту, білімдер жүйесін
оқушылардың меңгеруі белгілі бір дидактикалық буындардан немесе кезеңдерден
тұрады:
1. Оқушыға берілетін білім мақсаты мен қажетін түсіндіру және оларда
әрекетке бағыттайтын мотивтерді туғызу. Осыған орай оқу міндеттерін
(тапсырмаларды) анықтау.
2. Оқушыға жаңа берілетін білімді баяндау және оны қабылдауға жағдай
туғызу.
3. Оқушының білімді қабылдауы және оның санасында жаңа білімнің
қорытылып, ғылыми ұғымдар мен тұжырымдардың қалыптасуына мүмкіндік беру.
4. Берілген білімді бекітуге басшылық ету.
5. Білімді практикада қолдануға қаракет ету.
6. Оқушының білімі мен дағдысының сапасы және деңгейін есепке алу,
тексеру және бағалау.
Оқыту үрдісінде мұндай басқару жүйесі оқушылардың білім алудағы таным
әрекетінің ерекшеліктеріне байланысы, білімді жүйелі түрде ұғынуға
мүмкіндік туғызады.
Демек, білімді бекіту кезінде жаңа білімді қайталау, жаттығу,
практикада қолдану т.б. оқыту процесінің элементтері қолданылады.
Ұйымдастыру жағы-
нан алғанда, дидактикалық әр кезеңнің өзіне тән ерекшелігі болатынын
ұмытпаған жөн.
Білім алудың мотиві мен мақсатын анықтау- белгілі бір мақсатқа
жетуге бағытталады. Сөйтіп, ол оқушының білім алудағы әрекеті де мотив пен
мақсатқа сәйкес іске асады.
Түрткі- әрекеттің себебін, оны неге жасау керектігін анықтайды.
Мақсат - әрекеттің нәтижесі қандай болуға тиісті екенін анықтайды.
Қызығу-баланың оқудағы негізгі түрткісінің бірі.
Оқу жұмысының жемісті болуы, ең алдымен, балада білімге деген
қызығушылықтың нәтижесі болып табылады. Бала өзі оқуға талпынбаса, күшпен
зорлап оқыту мүмкін емес. Қызығуды туғызу үшін оқушыларға берілетін білмнің
мақсаты мен қажетін түсіндіріп, оларға нақты оқу міндетттерін үйрету керек.
Қызығуды туғызудың шарттары мен амалдары көп. Солардың ішінен мына
төмендегідей үш процесті атап көрсеткен пайдалы:
1. Оқу материалының мазмұны (ондағы жаңалықтар, қазіргі ғылым мен
техникадағы жаңа табыстар, оның практика үшін пайдасы т.б.)
2. Оқуды ұйымдастыру, басқару процесінің ерекшеліктері, (оның әдістері
мен формалары т.б.). Мысалы, оқытудың проблемалық сипаты, оқушылардың
творчестволық және практикалық жұмыстарды өздігінен орындауы, көрнекі
құралдар мен техникалық құралдар т.б.
3. Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынастың ерекшелігі.
Мысалы, сабақта мұғалім мен оқушылар арасында жылы шырайлы
педагогикалық қарым-қатынастың болуы, еркін, жағымды ерекше жағдай,
мұғалімнің көңіл күйі, ақжарқын болуы, оқушылардың бір- бірне көмек беруі,
өзара ойын- жарыс ұйымдастыру, оқудағы белсенділігі т.б.
Жаңа оқу материалын танымдық қабылдау. Оқушының білімді меңгеруі
жаңа оқу материалдарын қабылдаудан басталады. Қабылдау - адамға тікелей
әсер ететін заттардың немесе құбылыстардың адам санасында материалмен
танысуы түйсіктен және қабылдаудан басталады. Ал, түйсік сананың сыртқы
әлемімен байланысты. Сезім мүшелерімізге әсер етіп, оның миымызда
бейнеленуі түйсік деп аталады.
Білімді жан-жақты меңгеру және түсіну үшін оқу материалын қабылдау-
бақылау жеткіліксіз. Одан әрі оқушылар қорытындылар жасауға тиіс. Бұл
оқушылардың білім мазмұнын жете түсініп, ұғынуы және белсенді де терең
ойлау әрекетінің нәтижесінде ғана жүзеге асады.
Ұғыну - бұл саналы түрде ғылыми білімді, заңдылқтарды ұғу,
фактілерді жинақтау процесі, қорытынды шығару. Ұғыну процесінде оқылатын
материал терең ойластырылады, дәлелденіледі және бекітіледі.
Ұғым қарапайым және ғылыми ұғым болып екіге бөлінеді. Қарапайым ұғым
дегеніміз баланың оқудан емес, өмірден көріп-білгендерінен туатын әртүрлі
құбылстар жөніндегі түсінігі. Ғылыми ұғымдар тек оқыту прцесінде
жинақталатын мәліметтер, қағидалар мен құбылыстар туралы білім, түсінік.
Ұғымның қалыптасуы - өте күрделі процесс, ол - оқушылардан белгілі
ойлау амалдарын қолдануды талап етеді. Ойлау-талдау (анализ), синтез,
дерексіздендіру (абстракция), жалпылау сияқты операциялардан тұрады.
Оқушыларда ұғымды қалыптастыру үшін мұғалім оларды осындай ойлау
операцияларын қолдануға үйретеді. Ол оқыту әдістері арқылы іске асады.
Педагогикалық энциклопедияда Оқыту әдістері дегеніміз - оқытушы мен
оқушылардың жұмыс істеу әдсі, соның арқасында білім, іскерлік, дағды
қалыптасып, оқушылардың дүние танымдылығы мен қабілеттілігі артады-
делінген [53].
Т.И.Ильина оқыту әдісі оқытушы мен оқушының өзара байланысты оқыту
процесінде білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін шешуге бағытталған
тәсілдері деген [54].
И.П.Пидкасистыйдың берген анықтамасы бойынша: Оқыту әдісі- оқыту
міндеттерін, яғни дидактикалық міндеттерді шешуге бағытталған, мұғалім мен
оқушының бірлескен әрекеттерінің тәсілдері [55].
И.П.Подласый: Оқыту әдісі- бұл педагог пен оқушының оқыту
мақсатына жетуіне бағытталған, реттелген әрекеті,- дейді [56].
С.И.Архангелский оқыту әдісіне мынадай анықтамалар береді:
- оқыту тәсіл- амалдардың жиынтығы;
- оқушылардың таным әрекетін ұйымдастыру тәсілдері;
- білімді жеткізу тәсілдері;
- оқыту мен оқыту әрекетін ұйымдастырудың тәсілдері;
- білім берудегі мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетінің моделі [57].
Ал, Т.С.Сабыровтың айтуынша: оқыту әдісі дегеніміз- жоғарғы
мектепте педагогтар мен студенттердің, орта мектепте мұғалім мен
оқушылардың оқыту процесіндегі көздеген мақсатына жетуге көмектесетін жұмыс
істеу айла- тәсілдері болып табылады [58].
Ж.Аймауытовтың пікірінше, білімдендіру (образование) - көбінесе екі
мақсатты көздейді: білім көбейту және ақыл күшейту [59]. Білім беру
мақсатын айқындау үшін Ж.Аймауытовтың мына сөздерін еске алған жөн: Мектеп
бітіріп шыққан соң бала бүкіл әлемге өзгенің және өзінің өміріне білім
жүзімен ашылған саналы ақыл көзімен қарай білсе, міне, білімдендірудің
көздейтін түпкі мақсаты осы.
Мектеп осы бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы
керек.
Білім беру - қоғамдық процесс, ол арқылы алдыңғы ұрпақтың әлеуметтік
маңызды тәжірибесі кейінгі ұрпаққа беріледі. Бұл процесте үш негізгі
құрылымдық бағытты айыруға болады:
1. Танымдық- жеке бастың тәжірибесі;
2. Тәрбиелік - жеке бастың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру;
3. Ақыл-ой мен дене қабілеттерін дамыту- деп атап көрсеткен
Мектепте білім беру ісі әлеуметтік мақсатпен қатар, жеке бастың
мақсаттарын іске асыруға міндетті. Нақты айтқанда, жалпы білім беру
негізінен үш түрлі мақсатты көздейді: біріншіден-табиғат, қоғам, техника,
өнер туралы ғылыми білім негіздерін меңгеру. Бұған ғылымдағы негізгі
заңдылықтардан, фактілерден, жетекші ұғымдар мен сенімдер, практикалық
біліктер мен дағдылар және ғылыми зерттеу әдістері мен ғылыми ойлау
тәсілдері жатады.
Екіншіден- оқушыларды практикалық іс-әрекетке даярлау, өз бетімен
қоғамдық пайдалы еңбек етуге дайындау. Оқытудың үшінші мақсаты-оқушылардың
ғылыми дүниетанымын қалыптастыруды көздейді.
Оқушылардың ғылыми көзқарасы мен сенімдерін қалыптастыру оқу
пәндерін оқытуда олардың танымды және тәрбиелік мүмкіндіктерін мейлінше
толығымен пайдалануды керек етеді.
Оқыту-таным процесі,- деп атап айтады Т.С.Сабыров, өйткені онда
ілгері қарай қозғалыс болады, оқушы білмеуден білуге қарай жүріп отырады.
Оқушылардың таным процесі - өзіне тән ерекшелігі бар психикалық процесс.
Оқушының нәтижелі оқуына әсер ететін сыртқы және ішкі күштер немесе
себептер болады.
Оқушының білім алуда ілгері қарай басуына себепкер болатын негізгі
күш- түрлі қайшылықтар. Бала білмеуден білуге қадам басқанда, әртүрлі
қайшылықтар мен қиыншылықтарға кездеседі, оларды шешу, жеңу нәтижесінде оқу
міндеттері жүзеге асады.
Оқыту үрдісіндегі ең негізгі қайшылық, ол педагогикалық міндет-
талаптар мен оқушының мүмкіндіктерінің (білімі мен дағдысының және дамуының
қазіргі деңгейі) арасындағы қайшылық. Бұған тағы да оқушының теориялық,
білімі мен практикалық бейімділігінің арасындағы, творчестволық ойлауы мен
репродуктивтік ойлауы арасындағы т.б. қайшылықтар жатады. Осындай
қайшылықтарды шешу оқышының саналы түрде көп жігер жұмсауын керек етеді
және оның дамуына әсері болады.
Оқыту – екі жақты процесс: оқыту процесі оқушы мен мұғалімнің өзара
бірлесіп жасайтын әрекетінен тұратын күрделі құбылыс, оқыту мұғалімнің
білім берудегі жетекші әрекеті болса, оқу баланың өзінің танымдық
практикалық әрекеті.
Оқушылардың өздігінен жасайтын түрлі оқу жұмыстары–балалардың таным
белсенділігн арттырады және оқу мен ойлау әрекетінің тиімді айла-тәсілдерін
қалыптастырады, басқаша айтқанда, оқу материалдарымен белсенді түрде жұмыс
істеуге үйретеді [60].
Автор оқушылардың оқу-таным әрекетін арттырудың тиімді құралдары-
ның бірі - оқушының өзіндік жұмысы мен өздігінен білім алу әрекеті деп
санайды.
Осы тұста А.Байтұрсыновтың оқушылардың өзіндік жұмысының маңызы
туралы мына бір пікірін айта кетуді жөн көрдік: Бала білімді тәжірибе
арқылы өздігінен алуы керек. Мұғалімнің қызметі- оның білімінің,
шеберлігінің керек орнын, өздігінен алатын тәжірибелі білімінің қиналмай,
оңай өтуі үшін, керек білімін кешікпей кезінде алып отыру үшін, балаға
жұмысты әліне қарай түзеп отыру [61].
Оқушылардың оқу, таным белсенділігін арттыруда өзіндік жұмыстың мәні
зор екендігі анық. Өзіндік жұмыста оқушылар өз бетімен, дербес жұмыс
жасайды. Оқушылар дербестігі оның белсенділігіне байланысты, ал
белсенділігі дербестігіне байланысты. Оқушының өз бетімен істейтін әрекеті
оның белсенділігін арттырып отырады.
Белсенділіктің екі сипаты – ішкі және сыртқы белсенділік болады,-
дейді Т.Сабыров. Автор осы ішкі, сыртқы белсенділіктің үйлесуі мен оқушылар
дербестігінің даму деңгейіне қарай, олардың өздігінен істейтін жұмыстарын
репродуктивтік және шығармашылық деп бөледі.
Оқушылардың шығармашылық жұмысына ол мыналарды жатқызады: өздігінен
шығарма, баяндама, реферат, рецензия жазуы, көрнекті құралдар, модельдер,
конструкциялық жұмыстар жасауы т.б.. Ал, профессор Р.Г.Лемберг
Дидактические очерки (1960ж) деген еңбегінде оқыту мен тәрбие беру
жұмыстарын ұйымдастыруда оқыту әдістері мен оларды сабақ барысында қолдана
білуге ерекше мән берілетінін айтады [62].
Ол сабақты құруда мұғалім қандай бөлімді (кіріспе бөлім, жаңа
материалмен жұмыс, бекіту, есепке алу, білімді бағалау, үй тапсырмасымен
жұмыс) алатынын белгілеп және жоспарланған оқу құралына қандай жүйелілікпен
кіретініне қарай алдына жаңа міндет қойып, сосын оқу сағаттарының әр
бөлігінде жұмыс істейтін оқу жолдарын таңдау керектігін және мұғалімдерде
ондай жолдардың мол қоры болуға тиіс екендігін ескертеді.
Пәнге, кезекті тақырып мазмұнына, оқушылардың жас ерекшеліктеріне,
т.б. жағдайларға байланысты жаңа материалдарды ауызша баяндауға, өз
басшылығымен сыныпта кітаппен, оқулықпен жұмыс ұйымдастыруға, немесе
экскурсия жасау мен табиғатқа бақылау жүргізуге, не болмаса зертханалық
жұмыс қоюға мүмкіндігі барлығын айтады.
Бекіту үшін ол тек қайталау сұрақтарымен шектелуіне және
машықтандыру жаттығуларына иек артуына; (практикалық) сарамандық
тапсырмалар ұсынуына; сызбаларды (графиктерді) беруге; кей жағдайда ойын
тәсілдерін қолдануға болады деген. Лембергтің айтуынша, үй жұмыстарын
орындау жолдарын белгілеп қою керек: ғылыми- көпшілік әдебиеттерден бір
тарау оқуды міндеттеу, альбом даярлауды тапсыру, коллекциялар жинау, прибор
құрастыру, ауызша не жазбаша хабарлама даярлауды ұсыну сияқты жолдар.
Сабақ өткізудің әр бөлімінде қолданылған әр алуан оқу жолдарын
мұғалімдер мен нұсқаушылар еңбектерінде оқыту әдістері, кей жағдайда
оқыту тәсілдері деп жүргендігін жазады Р.Г. Лемберг. Ол оқыту әдістері
терминіне әртүрлі педагогикалық түсініктер жинақтайды. Кейбір авторлар
әдіс пен сабақтың бөлімдерімен, бөліктерімен байланысты, сабақта
орындалатын жеке дидактикалық міндеттерді ажыратпайды. Бұдан олардың
бекіту мен есепке алуды әдіс деп есптегендігін көреміз дейді. Авторлар
өздерінің педагогикалық мақалаларында әдістер мен дидактикалық
принциптерді ажыратпай көрнекілікті, дербестікті өз беттілік деп санау
мүмкін болмайтынын айтады.
Сабақтың құрамды бөліктері: кіріспе, бөлім, жаңа материалмен жұмыс,
бекіту, есепке алу, үй таспсырмасы-бұлар әдіс емес. Бұл құрамды бөліктер
жеке дидактикалық міндеттердің орныдалуымен байланысты. Бекіту мен есепке
алудың өздеріне тән маңызды дидактикалық мәні бар.
Сабақтың элементтерінсіз мектеп оқушыларының танымдық жұмыстары
өзінің ерекше оқу қасиетін жоғалтады. Бекітудің әдіс болмайтын себебі, оның
өзі әртүрлі әдістер арқылы жүзеге асады, оның үстіне жеке арнайы емес,
жалпы әдістермен.
Автор: оқыту әдістерінің жас ұрпақтардың азаматтық қоғамдық тарихи
тәжірибелермен жинақталған білім мен ебедейлікті алуға бағытталғандығына
күмән келтіруге болмайды. Оқыту әдісінің екі жақты жағдай екенін мойындау
керек. Мұғалім білімді оқушыларға ыңғайлы етіп жеткізеді, әңгімелеп айтады,
түсіндіреді, қажетті ебедейліктерді меңгерту үшін амалдар көрсетеді, яғни
оқушылардың бүкіл танымдық әрекеттері барысында бағыт беріп, тәртіпке
салып, түзеп бақылайды.
Оқушы белгілі білім алуда көрсетілген бағдарлама материалына сәйкес
әрекет жасайды: бақылайды, түсіндіреді, тыңдайды және айтылған жәйттерді
ойлайды, кітаппен жұмыс жасайды, сарамандық жұмыстарды орындайды, есептерді
шешеді, ауызша және жазбаша тілін жаттықтырады, мектеп маңындағы алаңдар
мен зертханаларда тәжірибелер жүргізеді, зауыт, цехтары мен шеберханаларда
жұмыс істейді т.б.
Оқушы білім алу жолында танымдық әрекеттер арқылы алға жылжиды, ал
мұғалім осы жолды салушы, сол жолда көмектесуші. Екі жақты сипат тек оқыту
әдісіне ғана емес, түгелдей оқыту прцесіне тән,- дейді.
Р.Г.Лемберг пікірінше, оқыту білім берушілік қызметі (функциясын)
ғана емес, сонымен қатар тәрбиеленушілік қызметін де жүзеге асырады.
Мұғалім оқушыларға оқу құралдарының мүмкіншілігін орынды пайдалануға дем
беріп, оқу дербестігіне мүмкіндік туғызып, жұмысқа ынталығын арттырады,
көпшілік жұмысқа ебедейлігін, тәртіптілігін, жауапкершілілігін,
қайраттылығын, байсалдылығын, т.б. мінез- құлық салаларын қалыптастырады.
Р.Г.Лемберг: Оқушының да, мұғалімнің де мақсатты, жоспарлы, жүйелі
әрекеттері- оқыту әдістерінің сипаттамалы белгілері,- деген.
Оқу әдісі оқушының тек интеллектуалдық қабілеттілігіне ғана емес,
сонымен қатар сезім әсерленушілігіне (эмоциональные переживание), ерікті
ұмтылуына (волевые устремление), көркем қызығушылығына сүйенеді, оқушының
моторлы физикалық қайраттылығын (энергиясын) пайдаланады.
Сондықтан оқыту әдістерін орынды қолдану оқушының жан- жақты
дамуының жоғары әсерлі құралы болып табылады.
Педагогикалық ғылым мен практика оқушылардың көркем мәдениетін
қалыптастырудың неғұрлым тиімді әдістерін анықтап отыр.
Оларға: - оқушылардың көркем қабылдауы мен көркем мәдениетінің
бастапқы көріністерін дамытуға бағытталған сендіру әдістері;
- қоршаған ортаны жасампаздандыруға және мінез-құлық мәдениеті
дағдыларын қалыптастыруға арналған парктикалық іс-әркетттерге үйрету,
жаттықтыру әдістері;
- шығармашылық және практикалық іс-әрекеттерге итермелейтін пробле-
малық жағдайлар сияқты әдістер жатады.
Көркем мәдениетті қалыптастыруда қолданылатын сендіру әдісінің
ерекшелігі оны қабылдайтын құбылыс әсем болған жағдайда ғана пайдалану
керек екендігі. Оқушыда эмоциялық үн қосу өнер шығармаларымен тікелей
ұшырасқанда пайда болады.
Бұл әдісті көрнекілік, сондай-ақ ауызша әдіс деп те санауға болады,
өйткені, балалардың бақылауларының кез-келгені баланың сезімі мен ойын
оятарлық мұғалімнің түсініктемелерімен қосарланып отырады. Үйрету,
жаттықтыру әдісінің мәні- оқушының таңдай, көре және бағалай білуге және
көп қайталауды талап етеді және түрлі жағдайларда қолданылады.
Аталған әдістерді кешенді пайдалана отырып, оқушылардың көркем
белсенділігін тәрбиелеу керек. Оқушылар әдебиетті оқуға, кинофильмді,
теледидарды көруге, музыканы тыңдауға өте ынталы келеді. Әртүрлі әдеби,
музыкалық шығармалардағы іс-әрекеттің оқиға желісін дұрыс түсіну үшін
оқушыларды көп ізденуге үйрету, бағыт беру ұстаздардың міндеті.
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
Техникалық және кәсіби білім берудің базалық деңгейі - техникалық
және қызмет көрсету саласы бойынша білікті жұмысшылар мен мамандар
әзірлеуге бағыт алуы тиіс. Орта кәсіптік білім берудің кейбір жекелеген
бағдарламалары бойынша орта кәсіптік білімді игеруді жаңа деңгейге
көтереді. Бұл сатыдағы жалпы білім беретін бағдарламалар мазмұны кәсіптік
біліммен қатар, жоғарғы оқу орнының 1-2 курстағы бакалавр деңгейін қамти
алады. [2]
Оқыту бағдарламаларында технология пәнін оқыту мәселелері мен сабақ
түрлеріне қарай оқыту талаптары мен міндеттеріде өзіндік принциптерге
негізделіп қарастырылады. Бағдарлама мазмұны мен өнерді оқыту талаптары да,
міндеттері де сабақ барысында игерілуі тиіс.
Технология пәнін оқыту әдістемесі ғылыми түрде практикалық жұмыс
тәжірибесін теориялық негізде қорытындылап, көркем еңбекке үйрету
әдістемелерін ұсынады. Оқыту әдістемесі педагогикалық және
психологиялық, эстетикалық, кәсіптік еңбек деректерімен негізделген. Ол
көркем еңбек заңдылықтарын қалыптастырып жас түлектерді оқытып
тәрбиелеудің жаңа қазіргі кезеңдегі әдістемесін көрсетеді.
Технология, еңбек сабағындағы практикалық тәжірибелік әдістеме оқыту
мен тәрбиелеу процесін зерттейді.
Жас жеткіншектерді оқыту мен жеке тұлға қалыптастырып дамыту
мәселелерінің технология, еңбекке баулу сабақтарында оқыту және тәрбиелеу
көкейкестілігі ең алдымен ғылымның деңгейімен көркем еңбек және білім
проблемаларымен анықталады.
Қазіргі кезеңде қоғамдық кәсіптік қызметтің барлық саласында
шығармашылық қабілет қоғамның әлеуметтік-экономикалық процесінің негізі
болып табылады.
Қоғамдық прогрестің өте қасиетті саласының бірі бұл – еңбекке оқыту
мазмұны мен процесін жаңғыртып жандандыру және оның негізінде оқушылар
шығармашылығын дамыту.
Технология, еңбек сабағы оқушылардың эмоциялық сезімдерін қозғап,
қызығушылығын оятып, белсенділіктерін арттырьш, оқуға ынталандырып, жаңа
білім бере отырып олардың шығармашылық қабілеттерін дамытатындай етіп
құрылуы тиіс.
Мұғалім алдында технология, еңбекке оқыту әдістемесін жандандырудың
күрделі мақсаттары тұр.
Алға қойылған мақсаттарға жету үшін, оқыту және тәрбиелеу
әдістемелерін, білім мазмұны мен өмір талаптарына сай қолдану қажет.
Бұл ретте жаңа оқу материалын түсіндірудің дәстүрлі ауызша түрінен
басқа да түрлерін пайдалану қажет. Мұндай оқыту әдістемелері:
- мұғалім жетекшілігімен оқушылардың өз бетінше шығармашылық ізденістері; -
өз бетінше шығармашылық жұмыс орындау; бағдарламалық және
проблемалық оқыту;
- бейнелік тұжырымдау.
Мұндай оқыту әдістемелері және басты шығармашылық қызмет оқушылардың
белсенділігін дамытып, көркемдік дағдыларын шынықтырып, рухани эстетикалық
қасиеттерін қалыптастырады.
Біз келешекте қуатты мемлекет, зиялы қауым құрамыз десек, жастарды
инабаттылыққа, мәдениеттілікке тәрбиелеуді қазірден бастап дұрыс қолға
алуымыз керек. Ал, ол тәрбиенің негізі – ұлттық салт-дәстүрлер мен ұлттық
қасиеттері болуға тиіс. Осы талап, тілектерді орындаудың ең бір пәрменді
құралы ретінде- оқу-тәрбие жұмыстарында халықтық қымбат рухани- мәдени
қазынасын пайдалану, қаншама уақыт өтсе де тот баспайтын бабалар өсиетіне
үйрену. Өйткені, өткеннен нәр алмай, рухани азық алмай болашаққа қадам басу
мүмкін емес.
Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының әсемдікті көре, түсіне, жасай
білуі мен рухани өмірін байыту, туған еліне, жеріне, табиғатына деген
сүйіспеншілігін және халқымыздың бай қазынасы халық музыкасына
қызығушылығын арттыра отырып, олардың бойында көркем мәдениетті
қалыптастыру қажет.
Оқушының әсемдік пен әрсіздікті, жақсы мен жаманды, мейірімділік пен
зұлымдықты, қуаныш пен қайғыны т. б. түсініп ажырата білуіне байланысты
оның көркем мәдениеті мен мінез құлық дағдылары айқындалады. Көркем
мәдениет оқушылардың шындыққа қатынасын анықтаумен қатар, олардың өмірінде
қуатты рухани күш ретінде көрінеді. Қазіргі таңда оқушылар бойында көркем
мәдениетті тәрбиелеу, халық музыкасы өнері туралы білімдерін жетілдіру
олардың психологиялық және физиологиялық ерекшеліктеріне, әр түрлі іс-
әрекеттегі көрсеткен білім сапасына қарай жүргізілуі керек.
Осыған байланысты оқушылардың жас ерекшеліктеріне қатысты
өзгерістерге тоқтала кетейік.
Бастауыш сынып шағында баланың физиологиялық және психологиялық дамуында
кейбір ерекшеліктер байқалады. Баланың бойы 115 сантиметрден 134
сантиметрге дейін өседі, салмағы 30-35 килограмм шамасында болады.
Олардың бұлшық еттерінің күші артады, сүйек жүйесі жетілу
сатысында болады, мидың үлкен жарты шарының қызметі дамып, көрнекі ойлау
сияқты психикалық процестері қалыптасады, айналадағы болмыс пен табиғат
құбылыстары, адамдардың әлеуметтік тіршілгі жайында мағлұмат беретін
сөздерді тез меңгереді, сыртқы ортадағы әсерлерге байланысты эмоциялары
реттеледі. Оқушылардың ертегі, мақал-мәтел, санамақ, жұмбақ жаңылтпаштардың
астарлы мазмұнын түсініп, оларды шынайы өмірмен байланыстырумен қатар, жеке
тәжірибесінде пайдалану дағдысы артады.
Бастауыш сынып оқушыларының көркем мәдениетін дамытуда үлкендер,
ата-аналар мен мектеп мұғалімдері басты орын алады. Жаратылыстың, һәм
искусствоның сұлу заттары адам жанында сұлулық сезімдерін оятады.
Сондықтан, баланың сұлулық сезімдері әртүрлі нәрседен оянымпаз болады.
Біреудің музыкадан, біреудің сұлу суреттен, біреудің поэзиядан.
Тәрбиешінің міндеті балада искусствоның қандай түріне ынта бар
екенін тауып, сол ынтасын, сол түр туғызатын сұлулық сезімдерін өркендету,-
деп М.Жұмабаев айтқандай, бастауыш сынып оқушыларының көркем мәдениетінің
дамуы сынып жетекшілерінің, әсіресе пән мұғалімдерінің шеберлігі мен тәрбие
құралдары қазақ халық музыкалық жанрларын тиімді қолдана алуына, әдіс-
тәсілдеріне байланысты [49].
Оқушылардың көркем мәдениеті және белсенділігі тұтас педагогикалық
үрдісте дамиды. Сондықтан оның барлық еңбегі, демалысы көркем бағытта
тиімді ұйымдастырылса, ол өз өміріне әдемілік элементтерін енгізе алады.
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
Қазіргі кезде қазақ мектептерінде технология пәнін оқыту
міндеттері жаңа бағытта қарастырылуда.
Қазақстан Республикасы қазақ мектептерінде технологияны оқыту
қазіргі кезеңде жан жақты қарастырылып, жаңа оқыту тұжырымдамаларына
сәйкес жүргізуге бағытталған.
Республика мектептерінде технология пәні бойынша оқу –тәрбие
жұмыстарына қойылатын талаптар мен міндеттер біршама жаңартылып ұлттық
мәдениет негіздері, халықтың педагогика үлгілері енгізілген. Сондықтан
қазіргі кезең жағдайына сай оқыту жүйесінде өзгеше әдістемелерді талап
етеді. Негізгі міндет ұлтымыздың, халқымыздың мәдениетін жаңартып дамыту,
жаңа өмірге сай бейімдеу.
Ал бұның барлығы технологияны оқытуда жаңа оқыту әдістемелерін қажет
етеді.
Оқыту бағдарламаларында технология пәнін оқыту мәселелері мен сабақ
түрлеріне қарай оқыту талаптары мен міндеттеріде өзіндік принциптерге
негізделіп қарастырылады. Бағдарлама мазмұны мен өнерді оқыту талаптары да,
міндеттері де сабақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz