19 - 20 ғ. басындағы Қазақстан мәдениеті

Жоспар
Кіріспе

Жоспар:
1. Кіріспе бөлім:
2. Халық ағарту ісі;
3. Ғылым және Қазақстанды ғылыми зерттеу;
4. Көркемдік мәдениет. Баспасөз.
5. Қазақтардың материалдық мәдениеті;
6. Әдеп . ғұрыптары мен ырым . жоралары.

Бір жағынан қазақ қоғамының дәстүрлі негіздерінің талқандалуы және екінші жағынан–жаңа қоғамдық -экономикалық қатынастардың қабылдануы адамдар қызметінің бұрын белгісіз түрлерін өмірге алып келді. Еңбектің қоғамдық бөлінуінің тереңдей түсуі халықтың мәдениеті мен рухани өміріне шынайы әсер етті. Қазақстан Ресейдің, Англияның, Францияның, және басқа мемлекеттердің мүдделері түйіскен жерінде қалған, сөйтіп, өлкені өнеркәсіптік – көліктік, саудалық және басқа тұрғыдан игеру айтарлықтай тездетілген жағдйда ғылым, техника, мәдениет жетістіктерін кім ертерек менгерсе, сол халықтың тарихи болашағы жарқын болатындығын түсінушілік қоғамдық санада берік орнықты .
Халықтың неғұрлым оқымысты өкілдері мұғалімдердің ұлы мінде-тін өз еріктерімен мойындарына алды, өздерінің білімдерімен өлкенің мәдениетін даиытуға ат салыса бастады. Бұрыңғы салттар ды ,дәстүр-лерді, әдеп – ғұрыптарын сақтау және жаңадан жаңғырту үшін қажет-ті кеңістіктер едәуір шектелді , бірақ сонымен бірге жаңа әлуметтік –мәдиеттік бағалықтар мен нысаналар пайда болды.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан тарихы дисциплинасы бойынша
РЕФЕРАТ
19-20 ғғ. Бас кезіндегі Қазақстан мәдениеті.

Орындаған:

Жоспар:
1. Кіріспе бөлім:
2. Халық ағарту ісі;
3. Ғылым және Қазақстанды ғылыми зерттеу;
4. Көркемдік мәдениет. Баспасөз.
5. Қазақтардың материалдық мәдениеті;
6. Әдеп - ғұрыптары мен ырым - жоралары.

Кіріспе
Бір жағынан қазақ қоғамының дәстүрлі негіздерінің талқандалуы және екінші жағынан - жаңа қоғамдық -экономикалық қатынастардың қабылдануы адамдар қызметінің бұрын белгісіз түрлерін өмірге алып келді. Еңбектің қоғамдық бөлінуінің тереңдей түсуі халықтың мәдениеті мен рухани өміріне шынайы әсер етті. Қазақстан Ресейдің, Англияның, Францияның, және басқа мемлекеттердің мүдделері түйіскен жерінде қалған, сөйтіп, өлкені өнеркәсіптік - көліктік, саудалық және басқа тұрғыдан игеру айтарлықтай тездетілген жағдйда ғылым, техника, мәдениет жетістіктерін кім ертерек менгерсе, сол халықтың тарихи болашағы жарқын болатындығын түсінушілік қоғамдық санада берік орнықты .
Халықтың неғұрлым оқымысты өкілдері мұғалімдердің ұлы мінде-тін өз еріктерімен мойындарына алды, өздерінің білімдерімен өлкенің мәдениетін даиытуға ат салыса бастады. Бұрыңғы салттар ды ,дәстүр-лерді, әдеп - ғұрыптарын сақтау және жаңадан жаңғырту үшін қажет-ті кеңістіктер едәуір шектелді , бірақ сонымен бірге жаңа әлуметтік - мәдиеттік бағалықтар мен нысаналар пайда болды.

Халық ағарту ісі
Халықтың сауаттылығы.19ғ.ортасына дейін қазақ балаларын оқыту-құран сүрелерін ұғынбай жаттап алу басты жетістік саналатын мектептерде жүзеге асырылды. Оларда мұғалімнің міндетін көбіне оқыту жоспарлары мен методикасынан ешбір хабары жоқ молдалар атқарды. Мұсылман мектептерінде негізінен ұл балалар оқыды. Мұн-ың өзі әйелдер сауатсыздығының жоғары дәрежеде қалуы себептерін-ің бірі болды. Мысалы, 1884 ж. Верный, Қапал және Сергиополь уезде рінің мұсылман мектептерінде 47,5 мың ер бала және бар болғаны 17,3 мың қыз балалар оқыды. 1895 ж. Киргизская Степная газета мұсылман мектептеріндегі сабақтың өтуін суреттеп, былай деп жаз- ды: Балалар оқитын киіз үйден жан дәрменімен айқайлаған ащы дауыстар естілді. Әр оқушы өзінің сабағын айқайлап оқиды... Осылай- ша оқыту төрт жылдай уақытқа созылады. Осы мерзім біткеннен кейн оқушылар білім алудың толық курсынан өтіп, оны ешнәрсе білмеген, бұрынғы надандық қалпында қалған күйінде тамамдайды . Қазақстан халқының барып тұрған сауатсыздығы 1897 ж. халық санағын жүргізу барысында, ол ең алдымен сұралғандардың орысша оқи білетіндігін ғана жазып белгілегенімен, айқын аңғарылады. Ана тіліндегі сауаттылық сұраққа жауап қайтарушы орысша оқи білмейті- нін айтқан жағдайда ғана белгіленді. Алайда санақ материалдары же- келеген халықтардың сауаттылық дәрежесін қамтып көрсете алмады. 1897 ж. санақ материалдары бойынша өлке халқының 8,1 проценті ға- на сауаты барларға жатқызылды, еркектердің сауаттылары олардың12 процентін, әйелдердің сауаттылары - 3,6 процентін құрады. Әліппелік сауаттылықтың біршама жоғары дәрежесі қоныс аударушылардың не- гізгі бөлігі тұратын солтүстік - шығыс губернияларынан байқалды.
Мектептік және кәсіптік білім беру. Қазақстандағы халық ағарту ісі екі бағытта: діни және жай азаматтық бағытта дамыды. Діни бағыт- тағылары балалар ата - аналарының қаражатымен ұсталған мектептер мен медіреселер болды. Олардағы оқу араб алфавиті бойынша жүрді. 19 ғ. өзінде Ш. Уалиханов негізінен алғанда татар молдалары ұстазд- ық еткен ауыл мектептерінің ауыр жағдайы туралы ашына жазды; Таңқаларық бірбеткейлік, өлі схоластика және бірде - бір нақты ой- пікірге құрылмаған оқу , - деп бағалады ол мұны.
Азаматтық тұңғыш қазақ қазақ мектебі Бөкей Ордасында Жәңгір ханның инициативасымен 1841 жылдан жұмыс істей бастады. Бұл ме- ктептің оқушылары орыс тілін, математиканы, географияны, шығыс тілдерін, сондай - ақ ісләм дінін оқып үйренді. Қазақ балаларына ар- налған келесі оқу орны Орынбор қаласында Шекаралық камиссия жа- нынан ашылған жеті жылдық мектеп болды. 1850 ж. Осы Орынбор шекаралық камиссиясы жанынан тағы бір азаматтық мектеп ашылды. Жұмыс істеген 19 жыл ішінде ол 48 адамды оқытып шығарды. 1857 ж. бұл мектепті Ы. Алтынсарин табысты бітіріп шықты. Мектептік білім жүйесінің кеңейтілуі және қазақ қоғамының әлеуметтік - экономикал- ық бейнесіндегі ілгерілеушілік маман кадрлар дайындау мәселесін қай кездегіден болсын өткір қойды. Алғашқы кәсіптік оқу орындары 1879 ж. құрылған Түркістан мұғалімдер семинариясы мен Орынбор қазақ мұғалімдер мектебі болды.
Қазақ мұғалімдер туралы Мемлекеттік кеңес 1880 жылдың өзінде бекіткен Ереже осы мектепті күтіп ұстауға жыл сайын 17580 сом қар- жы босатып тұруды ескерді.
Әйтсе де революцияға дейнгі Қазақстанның кәсіптік оқу орындар уақыт қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады. 1914 - 1915 жж. Оқу жылында жеті орта арнаулы оқу орындарында 352 адам ғана оқыды.

Ғылым және Қазақстанды ғылыми зерттеу
Ресей 18 ғ. қолға алған Қазақстанды комплексті зерттеудің алғашқы талабы М. В. Ломоносовтың есімімен байланысты. Ол өлке территор-иясын экспедициялық зерттеуді және оның географиялық картасын жасауды ұйымдастырудың бастаушысы болды, қазақтардың тарихы, лингвистикасы, экономикасы, және этнографиясы бойынша ғылыми ізденістер жүргізілуіне мүмкіндік туғызады. 1769 ж. өлкеге жасалған алғашқы ғылыми экспедицияның бірін П. С. Паллас басқарды. Оның жол - сапары Симбирск, Орынбор, Илецк, Орск, Жайық қалашығы - Гурьев, Уфа арқылы өтті. Бұл экспедицияның нәтижесі П. С. Паллас- тың Ресей имеприясының әр түрлі шет аймақтары бойынша саяхат деген үш бөлімнен тұратын еңбегі болды.
Орыс ғалымдарының Қазақстанды зерттеуінің ірі қорытындысы А. И.Левшиннің Қырғыз - қазақтық немесе қырғыз - қайсақтық ор- далар мен далаларды суреттеу деген үш бөлімдік кітабінің жарыққа шығарылуы болды. 19 ғ. екінші жартсында Түркістан өлкесін зерттеу- мен Ауыл шаруашылық қоғамы, Шығыс археологиясы мен тарихын сүйетіндердің үйірмесі, сонда-ақ 1896 ж. ұйымдастырылған Ресей гео- графиялық қоғамының Түркістан бөлімшесі белсенді айналысты. 1877 ж. Ресейдің осы қоғамының Батыс-Сібір бөлімі, кейінірек оның Семей бөлімшесі құрылды. Осы бөлімшемен А. Құнанбаев байланыс жасап тұрды.
1856 ж. көктемінде Шығыстың болашақ зерттеушісі Ш. Уалиханов тың бұдан арғы тағдырын көп жағынан айқындаған айрықша мәнді оқиға болды. Ол мұның ғылыми талпыныстарын жоғары бағалап, шы- ғыстанудың маңызды проблемаларын зерттеуге бағыттаған аса көрне- кті ғалым, белгілі географ П. П. Семеновпен танысты. Сол жылы Ш. Уалиханов Алакөлден Орталық Тянь-Шаньға қрай Ыстықкөл көліне : дипломатиялық тавпсырмамен Құлжаға сапар шеккен екі экспедиция- ға қатысты.
19 ғ. екінші жартысы мен 20 ғ. басында қазақ қоғамының ғылыми өмірі С. Қ. Бабажановтың,Қ. Халидидің, М. Шормановтың, Ш. Құдай- бердиевтің, Ә. Бөкейхановтың, А. Байтұрсыновтың, және басқалард- ың шығармаларымен байыды. Қазан революциясына дейінгі Қазақст- анның ғылымы белгілі бір нәтижелерге жеткенімен, халықтың қалың бұқарасының өмірі мен тұрмысына ене алмады. Оның көптеген бағы- ттары жаңадан туу сатысында тұрды.

Көркемдік мәдениет. Баспасөз
Революцияға дейінгі Қазақстанның көркемдік мәдениеті өзінің бойына отаршылдық қанаудан туған жаңалықтармен бірге патриархалды-феодалдық құрылысқа тән дәстүрлі ерекшеліктерді де жиыстырды. Оның неғұрлым айшиқты кұрамдас бөліктері әдебиет пен музыка бол- ды.Діни догмалар мен тиы салушылық бейнелеу өнері мен театрлық мәдениетінің дамуын қатты шегеріп қалды.
Әдеби процестер екі бағытта: ауызекі шығармашылық пен жазба әдебиет бағытында жүріп жатты. Ауызекі шығармашылық ақындар айтысы, дастандар, ерлік және сыршылдық-эпикалық поэмалар, ертег- ілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар және басқалар түрінде дамыды. 19-20 ғғ. басқы кезінде өткен көптеген айтыстарда Жанақ, Шөже, Ақан сері, Сүйінбай, Жамбыл, Сара Тастамбекова,Біржан сал сияқты ақын- дар өткір сөзділігімен, тапқырлығымен, суырып салушылығымен, ха- лықтың әдеп-ғұрпын, дәстүрін, тілін терең білетіндігімен ерекшеленді Қазақтың жазба әдебиетінің негізін салушы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.