Мемлекеттік тілде іс - қағаздар жүргізу ережелері
ХХІ ғасырға тәуелсіз ел ретінде енген республикамыздың әлеуметтік, экономикалық, мәдени өмірінде үлкен өзгерістер болып жатыр. Қазақстан Республикасының Конститутциясы (1995), «Тіл туралы» Заң (1997), «Тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» (1998) республикадағы тіл мәселелерін реформалауды жүзеге асыруға негіз болады әрі мүмкіндік береді. Сондықтан бұл реформаны жүзеге асыру үшін ір министрлік, әрбір мекеме, ұйымдар, жеке адамдар өздерінің нақты істерін көрететін шаралар белгілеп, соны жүзеге асыруы тиіс. Солардың шіндегі ең өзектісі, ең алдымен қолға алынатыны –қазақ тілінің конститутиялық мәртебесін мемлекеттің бүкіл аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық саласында жүзеге асыру.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген «Тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» тіл саясатын іске асырудың алғашқы кезеңінде негізгі төрт бағытта іс-шаралар жүргізеді. Соның бірі –ресми іс жүргізуді мемлекеттік тілге кезең-кезеңмен көшірудің нақты негізін жасау.
Іс қағаздарын қазақша жүргізу – мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты көрсеткіші.
1. ІС ҚАҒАЗДАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
өмірбаян Заң
түйіндеме үкім, өкім
жеке іс парағы Жарғы, жарлық
визит карточкасы Ереже
өтініш хабарлама
арыз бұйрық
мінездеме нұсқау
кепілдеме ресми хаттар
кеден мағлұмдамасы хаттама
жеделхат жарнама
хабарландыру
қолхат
сенімхат
кепілхат
өтінім
тапсырыс
келісімшарт
еңбек шарты
шарт
еңбек келісімі
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген «Тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» тіл саясатын іске асырудың алғашқы кезеңінде негізгі төрт бағытта іс-шаралар жүргізеді. Соның бірі –ресми іс жүргізуді мемлекеттік тілге кезең-кезеңмен көшірудің нақты негізін жасау.
Іс қағаздарын қазақша жүргізу – мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты көрсеткіші.
1. ІС ҚАҒАЗДАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
өмірбаян Заң
түйіндеме үкім, өкім
жеке іс парағы Жарғы, жарлық
визит карточкасы Ереже
өтініш хабарлама
арыз бұйрық
мінездеме нұсқау
кепілдеме ресми хаттар
кеден мағлұмдамасы хаттама
жеделхат жарнама
хабарландыру
қолхат
сенімхат
кепілхат
өтінім
тапсырыс
келісімшарт
еңбек шарты
шарт
еңбек келісімі
І.
1. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл.
ХХІ ғасырға тәуелсіз ел ретінде енген республикамыздың әлеуметтік,
экономикалық, мәдени өмірінде үлкен өзгерістер болып жатыр. Қазақстан
Республикасының Конститутциясы (1995), Тіл туралы Заң (1997), Тілдерді
қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы (1998) республикадағы тіл
мәселелерін реформалауды жүзеге асыруға негіз болады әрі мүмкіндік береді.
Сондықтан бұл реформаны жүзеге асыру үшін ір министрлік, әрбір мекеме,
ұйымдар, жеке адамдар өздерінің нақты істерін көрететін шаралар белгілеп,
соны жүзеге асыруы тиіс. Солардың шіндегі ең өзектісі, ең алдымен қолға
алынатыны –қазақ тілінің конститутиялық мәртебесін мемлекеттің бүкіл
аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық саласында жүзеге асыру.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген Тілдерді
қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы тіл саясатын іске асырудың
алғашқы кезеңінде негізгі төрт бағытта іс-шаралар жүргізеді. Соның бірі
–ресми іс жүргізуді мемлекеттік тілге кезең-кезеңмен көшірудің нақты
негізін жасау.
Іс қағаздарын қазақша жүргізу – мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты
көрсеткіші.
1. ІС ҚАҒАЗДАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
өмірбаян
Заң
түйіндеме
үкім, өкім
жеке іс парағы
Жарғы, жарлық
визит карточкасы
Ереже
өтініш
хабарлама
арыз
бұйрық
мінездеме
нұсқау
кепілдеме
ресми хаттар
кеден мағлұмдамасы
хаттама
жеделхат
жарнама
хабарландыру
қолхат
сенімхат
кепілхат
өтінім
тапсырыс
келісімшарт
еңбек
шарты
шарт
еңбек
келісімі
Іс-қағаздарының қызметтері:
- жеке тұлғалар арасындағы қатынасты реттеуші;
- жеке адам мен қоғам арасындағы қатынасты реттеуші;
- әр түрлі мекеме, ұйымдардың өзара байланысын реттеуші;
- мекеме, ұйым жұмысын ұйымдастыру тәртібін негіздеуші;
- жеке адам мен қоғам өміріне қатысты оқиғаларды айғақтаушы;
- мемлекеттік басқару ісін жүйелеуші;
- тарихи құбылыстарды зерттеудің қайнар көзі;
- мекеме мен ұйымның атқарған істерінің көрсеткіші;
- мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты көрсеткіші.
Іс қағаздарының сипаттары:
- саяси ( мемлекетішілік, мемлекетаралық, халықаралық қатынастарда);
- әлеуметтік ( қоғамдық-әлеуметтік қатынастарда);
- ұйымдастырушылық ( басқару қызметі жүйесінде);
- құқықтық ( заңдық және жеке тұлғалар арасындағы қатынастарда);
- тарихи ( әр дәуірдің, қоғамдық сатының өзіндік ерекшеліктеріне сай
қатынастарда).
- ресмилік ( міндетті түрде заңдық тұрғыда тіркелуінде).
Құжаттау үрдісі элементтері:
- құжаттарды дайындау;
- құжаттарды жолдау, тіркеу;
- сырттан келген құжаттарды қабылдау, тіркеу;
- құжаттарды қолдануға дайындау;
- құжаттардың жүзеге асырылуын бақылау;
- құжаттарды мұрағат қорына дайындау.
Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізуге қатысты ресми құжаттар мен арнайы
ұйымдар:
І кезеңде
- Қазақ АССР Халық комиссарлар комитетінің 1921 жылы 2 ақпанда жарық
көрген Республиканың мемлекеттік мекемелерінде қазақ және орыс
тілдерін қолдану туралы декреті;
- Қазақ АССР ОАК-нің 1923 жылғы қарашадағы Қазақ тілінде іс қағаздарын
жүргізуді ендіру туралы декреті
- Қазақ АССР ОАК Президиумының Қазақ тілінде іс қағаздарын енгізу
жөніндегі орталық комиссия туралы ережені бекіту туралы қаулысы.
- Қазақ АССР Еңбек Халық Комиссириатының 1924 жылғы 21 июльдегі Қазақ
тілінде іс жүргізуді енгізуге байланысты қызметкерлерді жұмыстан
босату және оларды қазақ тілінде сөйлеп, жаза алатын қызметкерлермен
алмастырудың тәртібі жөніндегі қаулысы.
ІІ кезеңде
- 1989 жылғы Қазақ ССР-інің Тіл туралы Заңы;
- 1990 жылғы Қазақ тілін және Қазақ ССР-індегі басқа да ұлт тілдерін
дамытудың
2000 жылға дейінгі кезеңдерге арналған мемлекеттік бағдарлама;
- 1993,1995 жылдардағы ҚР Конституциясы;
- 1989 жылы құрылған Халықаралық Қазақ тілі қоғамы;
- 1993 жылы Қазақстан Үкіметі жанынан құрылған Тіл комитеті
2. РЕСМИ ІС ҚАҒАЗДАР СТИЛІ
Стиль – латын сөзі, қазақ тіліне аударғанда жазу мәнері дегенді
білдіреді.
Стилистика – тілдің қолданылу заңдылықтарын зерттейтін ғылым, ол тілдік
белгілердің дұрыс қолданылу нормасын көздейді.
Қазақ әдеби тіл стильдері:
1. ауызекі сөйлеу стилі
2. көркем-әдебиет стилі
3. публицистикалық стиль
4. ресми іс қағаздар стилі
5. ғылыми стиль
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп,
бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
Қазақ тілінде қолданылып жүрген қалыптасқан сөз орамдарының көпшілігі
орыс тілінің ықпалымен жасалған : қызу мақұлдау, қызу қарқын, тұрмыстық
қызмет, қызмет көрсету, жүзеге асыру, қамтамасыз ету, өз күшінде қалдыру,
қол жеткен табыс, кең жол ашу, іске қосу, мәселе көтеру, алғыс жариялау,
сөгіс жариялау.
Көптеген сөздер белгілі стильге телулі болады, қолданылу жағынан шектеліп
отырады. Мысалы: тағайындалсын, міндеттелсін, осы анықтама берілді, қаулы
етеді, жарлық етеді т.б.
Ресми іс қағаздарында кейде бір заттың я ұғымның атауы қолданылу орнына
қарай әр түрлі аталады. Мысалы, адам деген сөз ресми құжаттарда – азамат,
жолдас, телефон станциясында – абонент, ательеде – заказ беруші, шаштаразда
– клиент, ауруханада – науқас, санаторииде – демалушы, тынығушы,
транспортта – жолаушы т.б. болып табылады.
Іс қағаздары стиліне әр түрлі мекемелерде жүргізілетін жазу үлгілері
болады.
Ресми құжат стильдеріне тән белгілер:
- мазмұнының қысқа әрі тұжырымды баяндалуы;
- тұжырымдардың дәл, нақты болуы;
- сөздер мен терминдердің нақты, тура мағынасында пайдаланылуы;
- терминдер мен тұрақты орамдардың бірегейлігі;
- терминнің ең қолданылу жиілігі жоғары, Мемлекеттік терминология
комиссиясы бекіткен нұсқасының пайдаланылуы;
- қалыптасқан мазмұндық-құрылымдық нормалардың қатаң сақталуы.
ІІ. Жеке адам өміріне қатысты құжаттар.
1. Өмірбаян.
Өмірбаян – жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша
жасалған ресми құжат. Әдетте оқуға түсу, жаңа қызметке орналасу кезінде
жазылады. Онда азаматтың аты-жөні, туған жылы, күні, айы және туған жері,
ұлты, отбасы жағдайы, білімі, бітірген оқу орындары, қызметі мен жұмыс
тәжірибесі туралы және т.б. қосымша мәліметтер көрсетіледі.
. Тәжірибеде өмірбаян үш түрлі болып жазылады. Бірі-адамның өз өмірі мен
қызметі туралы баяндауы. Бұл көбінесе қызметке орналасу кезіндегі жеке іс
қағазына қоса тігілу үшін жазылады. Онда адам өзінің аты-жөнін, туған
күнін, толық көрсетеді. Одан кейін жаңа жолдан нақты деректермен санамалап
жазады. Өмірбаянның бұл түрі көбінесе ресми түрде жазылады да, көлемі
жағынан шағын болады.
Өмірбаянның екінші түрі — мемуарлар, яғни акын, жазушылардың, өнер, қоғам
қайраткерлерінің өз өмірін қоғам өмірімен байланыстыра баяндауы. Мұндай
өмірбаяндар көркем шығармаға жақын, әдеби тілмен, шебер жазылғандығымен
оқырманды тартады және ол оқырманды жеке адам өмірімен ғана емес, қоғам
дамуымен таныстырады. Мұндай шығармалар кай тілде болмасын өте көп және
қара сөзбен де, өлең сөзбен де жазылған түрі кездеседі. Мысалы,
Қ.Байсейітовтың "Құштар көңіл"(1977) Ш. Жиенқүлованың Өмірім менің -
өнерім (1983) кітаптары өмірбаянның осы түріне жатады.
Өмірбаянның үшінші түрінде қоғамға белгілі қайраткерлердің өмірі мен
шығармашылық, саяси қызметтері өз тарапынан емес, басқа біреулер тарапынан
баяндалады. Мәселен, ұлы жазушылар мен ақындар-А.Құнанбаев, Ш.Уәлиханов,
А.С. Пушкин өмірлері туралы шығармалар осындай өмірбаян түріне жатады.
Мысалы, С.Мүқанов - Аққан жүлдыз,
М. Әуезов Абай жолы. Өмірбаянның мұндай түрі көркем шығарманың әр түрлі
жанрлары ыңғайында очерктен бастап роман-эпопеяға дейін жазыла береді.
Күнделікті өмірде ең жиі қолданылатын құжаттың біріншісі -
өмірбаян. Өмірбаян әркімнің өз қолымен, таза, жүйелі түрде, сиямен
жазылады. Арнайы қағазға жазылуы да мүмкін.
Өмірбаянның мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
1. Құжаттың аты (өмірбаян)
2. Аты-жөні (толық жазылады), туған жылы, айы, күні, туған жері
3. Ұлты
4. Білімі, оқыған оқу орындары
5. Қоғамдық-саяси қызметі
6. Ата-анасы, жұбайы, балалары туралы мәлімет
7. Қазіргі жұмысы, мекен-жайы
Өмірбаянның мазмұны автордың өмір жолын, іскерлік қасиеттерін жан-жақты
баяндап беруге тиіс.
Өмірбаян үлгілері.
Өмірбаян
Мен, Мақсат Ахметұлы Нүсіпбеков, 1983 жылы, 14 қаңтарда Алматы
обылысы, Панфилов ауданы, Үшарал ауылында тудым. Менің ұлтым - қазақ.
Алматы каласы, Бостандық ауданындағы №81 орта мектебін 2000 жылы бітірдім.
2004 жылы Қазақстан-Британ техникалық университетінің 1 курсына оқуға
түстім.
Ата-анам бар; әкем — Ахмет Абимолдаұлы Нүсіпбеков циркте жұмыс істейді.
Анам — Салтанат1 Әріпжанқызы Алпысбекова, ауруханада жұмыс істейді. Мен
үйленбегенмін.
Қазір осы жоғары оқу орнының 2-курсында оқып жүрмін. Мақсатым -
жоғары білім алып, маман болып шығу.
Мекен жайым: Алматы қаласы, "Орбита-3" ықшамауданы, 26-үй, 48-
пәтер, тел. 29-48-56.
Өмірбаян
Мен, Серік Жүмаділұлы Қалымбетов, 1984 жылы Оңтүстік Қазақстан
обылысы, Бәйдібек би ауданы, Боралдай ауылында қызметкерлер отбасында
тудым.
1990-2001 жылдар аралығында Шымкент қаласындағы 3. Шүкіров атындағы №20
орта мектепте оқыдым. Мектепте оқып жүргенде үздік окушы екенімді көрсете
білдім. Әр түрлі қоғамдық жүмыстарды атқардым, спортпен шұғылдандым.
Ата-анам бар: әкем - Ж. Қалымбетов Шымкент қаласында жекеменшік
кәсіпорнында жұмыс істейді. Шешем ~ 3. Қалымбетова Шымкент қаласындағы №20
орта мектепте орыс тілінен сабақ береді.
2001 жылы аталған мектепті бітірген соң, Қазақстан-Британ
техникалық университетіне мұнайшы-инженер мамандығын алу үшін окуға түстім.
Бүгінгі таңда осы оқу орнының 2-курс студентімін, мен үйленбегенмін.
Ағылшын тілімен шүғылданамын, компьютерлік курсқа барып жүрмін. Алдыма
қойған мақсатым: білімді маман болып шығу.
Мекен -жайым: Алматы қаласы, Тастақ-1 ықшамауданы, 9-үй, 53-пәтер,
тел.40-02-05.
Өмірбаян
Мен, Куаныш Өмірбекұлы Қасенов, 1963 жылы 1 мамырда Семей облысы,
Аягөз ауданы, Баршатас ауылында тудым. Ұлтым - қазақ. 1970-1980 жылдар
аралығында Баршатас орта мектебінде оқыдым.
1980 жылы 1 қырқүйекте Қазақ политехника институтының металлургия
өнеркәсібі кафедрасына ауыстым. Қазір осы кафедраның аға оқытушысымын.
Ата-анам бар: Әкем - Өмірбек Қасенов -Ұлы Отан соғысының ардагері;
қүрметті зейнеткер, анам - Хадиша Қасымова - ұзақ жылдар бойы Баршатас орта
мектебінде мүғалім болып істеді, қазір зейнеткер. Отбасым бар: жұбайым -
Жазира Дүйсенқызы, жоғары білімді маман, дәрігер.
Үш балам бар, олар мектепте оқиды.
Әскери қызметке міндеттімін. Аға лейтенант атағым бар.
Қосымша мәліметтер: казақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік білемін, ЭЕМ
(ЭВМ) бағдарламаларын толық меңгергенмін. Интернетте жұмыс істеймін.
Мекен- жайым: Алматы қаласы, "Қазақфильм" ықшамауданы, 47-үй, 18-пәтер.
Негізгі сөздік
өмірбаян - автобиография
ұлт - национальность
білім - образование •' .
жоғары білім - высшее образование
орта білім - среднее образование
ата-ана - родители
мұғалім - учитель
үйленгенмін - женат
отбасы - семья
жұбай -супруг (супруга)
үйленбегенмін - не женат
ажырасқанмын - разведен
әскери қызметке
міндеттімін - обязан к воинской службе
әскери қызмет - воинская служба
қосымша мәліметтер - дополнительные сведения
мекен-жай - адрес
туу - родиться
оқу - учиться
қызмет - должностъ
қызметкер - служащий
маман - специалист
мамандық - специальность
бөлім - отдел
беттеу - верстка
бірлестік - объединение
әкімшілік - администрация
тіркелім - прописка
тұрғылықты жер - место жительства
оқу орны - учебное заведение
арнайы орта - средне-специальный
акционерлік - акционерный
коммерциялық - коммерческий
ұйымдастыру ісінің
техникасы - организационная техника
дүниеге келу, туу - родиться
түсу - поступать
бітіру - закончить
бару - лосещать, пойти, ходить
үйлену - жениться
тұрмысқа шығу - выходить замуж
жұмыс істеу - работать
ауысу - перейти
міндетті - обязан
Грамматикалық минимум
Жіктеу есімдігі мен
Жалқы есімдер Жер-су атаулары оқу орындарының, құрметті атақтар мен
наградалардың, ұйымдар мен мекемелердің атаулары
Сан есімдер (реттік сан есім) Етістіктің өткен шағы -ды, -ді
- ты, -ті
- қан, -кен
- ған, -ген
Үстеу (қазір)
Модуль сөздер (бар, жоқ)
2. Түйіндеме.(Резюме)
Резюме француз тілінен алынған термин. “Айтылған, я жазылған мәселенің
қысқаша түйіні” деген мағына береді.
Түйіндеме – белгілі бір тұлғаның өмірбаяны, білімі, мамандығы, кәсіптік
шеберлігі, біліктілігі, икемділігі жайлы нақты, қысқа мәлімет беретін іс
қағазының бір түрі.
Жазылған түйіндеме сіз туралы толық мәлімет беру үшін онда, сіздің
біліміңіз, біліктілігіңіз, жеткен жетістігіңіз, жұмыс тәжірибеңіз, не
нәрсеге икемділігіңіз бар екені айтылуы керек. Түйіндеме сіздің кең
көлемдегі визит карточкаңыз іспеттес. Түйіндеме жазуда сіздің мақсатыңыз -
өз өмірбаяныңыз бен жұмыс тәжірибеңізді, мамандығыңызды, икемділігіңізді
ұтымды көрсете білу. Осы арқылы ойлаған жұмыс орнына қол жеткізу. Сондай-
ақ түйіндеменің әдемі рәсімделуіне де көңіл бөлгеніңіз дұрыс. Яғни мекеме
басшысы сіздің кім болып істегіңіз келетінін түйіндемені оқу барысында
бірден ұғатындай болу керек Қалаған мамандығыңызға байланысты жеке
басыңыздың қасиеттері анық көрсетілуі тиіс. Мәселен, сіз жарнама агенті
болып орналасқалы келсеңіз түйіндемеге адамдармен жақсы қарым-қатынас жасай
алатындығыңыз, тапқырлығыңыз, интуицияңыз, адам психологиясын жақсы
білетіндігіңіз сияқты қасиеттеріңіз жазылуы керек. Түйіндемеде белгілі бір
адам туралы мәліметтер ықшам әрі нақты түрде беріледі.
Түйіндеменің ерекшелігі – үміткердің білімі және кәсіби шеберлігі туралы
мәліметтердің кері хронологиялық тәртіпте берілуі.
Түйіндеменің мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
- аты-жөні;
- туған жылы, күні, айы, туған жері;
- ұлты;
- жынысы;
- мекен-жайы, телефоны;
- отбасы жағдайы;
- азаматтығы;
- білімі;
- бітірген оқу орындары;
- кәсіби біліктілігі мен кәсіби тәжірибесі;
- тілдік дағдылары;
- компьютерлік сауаттылығы;
- жеке қасиеттері (жауапкершілігі, адамдармен қарым-қатынас орнатуға
бейімділік, ұстамдылық, мақсаттылық, ұйымдастырушылық, басқарушылық
қабілеттер, ұжыммен жұмыс істей білу, ұқыптылық, алға қойған
міндеттерге шығармашылық көзқарас т.б.)
- қызығушылығы (саяхатқа шығу, би, домбырада ойнау, кітап оқу т.б.)
туралы мәлімет, қосымша ақпараттар (мақтау грамоталары, сертификаттар,
наградалар, патенттер т.б.)
Түйіндеме жазғанда жадыңызда ұстаңыз !
1.Түйіндемеде Сіздің маман ретіндегі бейнеңізді толықтыратын, аша
түсетін өз мінезіңіздің кейбір жақсы қырларын да атап өтініз. Басшылық,
жетекшілік, ғылыми жұмыстарға икемділігіңіз болса, ол да назардан тыс
қалмасын.
Дайындаған құжаттар мен жазбаларды қайталап бір оқып шығып, керекті
мәліметтерді ойша реттеп алып резюменің колжазбасын дайындауға кірісіңіз.
Құжаттар мен мәліметтерді дайындап алғаннан кейін резюме жазып шығу қиын
болмайды. Ең бастысы ол мәліметтерді ретімен, қысқа, нақты бере білу.
Қашан, қайда оқыдыңыз, қайда, кім болып істедіңіз, қайда, қашан біліміңізді
көтердіңіз, тәжірибе жинақтадыңыз?
. Егер ғылыми дәрежеңіз болса оны қалыптасқан редакциямен көрсетесіз.
Мысалы, "техника ғылымының кандидаты", "биология магистрі", т.б.
Жазған еңбектеріңіз, шыққан кітаптарыңыз болса, маңыздыларын атап
көрсетіңіз.
Қызмет бабымен, турист ретінде жасаған шетелдік сапарларыңыз да
көрсетіледі. Шет тілін білу дәрежеңіз, компьютерді қаншалықты
игергендігіңіз де көрсетіледі.
Жеңіл машина немесе транспорттың басқа түрін жүргізе алатындығыңызды
көрсету де артық болмайды.
Айтылатын негізгі мәселелер осы. Қысқасы, "не, қайда, қашан" екендігі
жазылады.
2.Түйндемені оқыған қезде сіздің алға қойған мақсатыңыз айқын көрініп
түруы кереқ, яғни мекеме басшысы сіздің кім болып істегіңіз келетінін
түйіндемені оқығанда бірден үғатындай болғаны дүрыс.
Жеке басыңыздың қасиеттерін атап көрсеткен кезде, оның сіздің таңдап
отырған жұмысыңызға орналасуға септігі тиетіндігі басты назарда болуы
қерек. Мысалы, сіз жарнама агенті болып орналасқалы келсеңіз, резюмеге
адамдармен жақсы қарым-қатынас жасай алатындығыңыз, тапқырлығыңыз,
интуицияңыз, адам психологиясын жақсы білетіндігіңіз сияқты қасиеттер
жазылуы керек. Егер бастауыш сынып оқытушысы болғыңыз келсе, балаларды
жақсы көретіндігіңіз, мейірімділігіңіз, шыдамдылығыңыз т.б. жазылуы кереқ.
Жиналған мәліметтерді резюмеде берудің екі жолы бар: хронологиялық және
фунқционалдық..
Хронологиялық тәсіл. Алдымен қазір істеп жүрген жүмысыңыз көрсетіледі де,
ары қарай Хронологиялық ретпен жазылады. Яғни, соңғы орында сіздің бірінші
жүмыс орныңыз, я болмаса бірінші аяқталған оқу орны жазылады. Егер сіздің
жұмыс стажыңыз көп болса, алдымен косіптік жолыңьтзды көрсеткеніңіз дүрыс.
Ал оқу орньш жаңа аяқтаған, қызметті жаңа бастағалы түрган адам оқыған оқу
орны, алған мамандығы жайлы мәселені негізгі назарда үстайды.
Функционалдық тәсіл. Бүл тәсіл білімі мен біліктілігі, жүмыс тәжірибесі мол
адамға лайықты. Мүнда жүмыс стажы кері Хронологиялық ретпен беріледі де,
одан кейін білімі жайлы моліметтер көрсетіледі. Егер бір мекемеде бірнеше
жыл қатарынан істесеңіз, онда жүмысыңыздың жалпы сипаты өзгермегенде болса,
бәрін тізіп жатпай-ақ, қысқаша жазуға болады. Мысалы, "1991-1999 жылдар
аралығында Машина жасау заводында экономист, аға экономист, директордың
орынбасары қызметтерін атқарды".
Соңғы жүмыс орнынан немесе жеке адамның атынан алынган кепілдеме болса,
оның бар екендігі резюмеде бір сөзбен айтылу керек. Қажет деп тапқан
жағдайда ол резюмемен бірге тапсырылады.
Түйіндеме үлгілері
Т Ү Й І Н Д Е М Е
Сұлтанова Назира Айханқызы
1914 ж. 4-сәуірде Талдықорган қаласында тудым.
Мекен-жайым: Алматы қаласы, N. Тілендиев көшесі, 21, 3.
Үй телефоны: 41-00-43
Мамандығым; зақгер, тарихшы.
Бағыт: Жогары оқу орнының оқытушысы, мемлекеттік аппарат қызметкері.
Білімі мен қызметі туралы мәлімет:
Қазақ мемлекеттік зац университетініц аспиранты 1997-2000 жж.
Ілияс Жансугіров атындагы университеті тарих факулътетініц оқытушысы
995-1997 жж.
Ілияс Жансүгіров атындагы Талдықорган университеті тарих және қуқық
факулыпетініқ студенті — 1991-1995 жж.
Негізгі мәліметтер.
Казақстан тарихы, қуқықтану мәселелерімен айналысып, зерттеу жумыстарын
жургіздім. "Әлихан Бөкейхаповтың саяси, қуқықтық көзқарастары" тақырыбында
кандидаттық диссертация жаздым. Республика, қала, жоеары оқу орындары
колемінде өткен конференцияларды баяндама жасадым. Жогары оқу орнында жұмыс
істеген тәжірибем бар. Қогамдық жумыстарга белсене араласамын.
Қосымша мәліметтер: Ана тілім — қазақ тілі. Агылшын және орыс тілін жақсы
білемін. Компьютермен жұмыс істей аламын. Туристік сапармен туркия, қытай,
корея мемлекеттерінде болдым. Жеңіл машина жургізе аламын (1998 жылдан).
Көпшілікпен жумыс істегенді ұнатамын. Үйымдастырушылық қабілетім бар.
Тапрсыреан іске жауапкершілікпен. қараймын.
Театрга, спорт жарыстарына барганды ұнатамын.
Кепілдеме туралы мәлімет: Қазақ мемлекеттік заң университеті Мемлекеттік
құқық кафедрасының меңгерушісі берген кепілдеме қосымша беріліп отыр.
4 наурыз 2000 жыл ^_^^^_^^^^ Султанова Н.А.
(қолы)
Түйіндемеде жұмсалатын терминдер және термин клишелері:
үлт _________________ ұлтым — қазақ
азаматтық ---------------- Қазақстан Республикасының
азаматы білім _______________ жоғары білімді
орта білімді отбасы --------------отбасым бар
жұбай үйленгенмін
бала үйленбегенмін
үл ажырасқанмын
қыз түрмыска шақканмын
ата-ана түрмысқа шықпағанмын
Спортпен айналысамын: ат спортын, футболды үнатамын, I разрядты
волейболшымын.
Компьютерде, интернетте, ЭЕМ машиналарында жұмыс істей аламын
қазақ
ағылшын
орыс
тілдерін
орташа
түсінемін
оқи аламын
сөздікпен аудара аламын
3. ЖЕКЕ ІС ПАРАҒЫ
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы - жұмысқа қабылдану,
сайланбалы оргаңдарға сайлану кезінде, сондай-ақ ұйымдар, мекемелер мен
ведомстволар талап еткен басқа жағдайларда толтырылатын арнаулы бланк
түріндегі ресми құжат. Жеке іс парағында көрсетілетін мәліметтер еңбек
кітапшасында, өмірбаянда берілетін мәліметтермен дәлме-дәл сәйкес жазылады,
жеке адамның азаматтық хал-жағдайы, кәсібі мен мамандығы, қоғамдық қызметі
мен еңбек жолы толық көрсетіледі.
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
Жеке іс парақ ғы - личный листок
Кадрлар жөніндегі жеке
іс парағы - личный листок по
учету кадров
жүмысқа қабылдау - принять на работу
кадрлар жөніндегі жеке іс парағын толтыру - заполнить
личный
листок по учету кадров
тек тегі - фамилия
аты - имя
әкесінің аты - отчество
туған жылы, айы, күні - год, месяц,
число рождения
азаматтығы - гражданство
ұлты - национальность
әлеуметтік тегі - социальное
происхождение
жынысы - пол
білім - образование
мамандық - специальность
жоғары орта оқу орны - высшее (среднее) учебное заведение
дәреже - степень
атақ - звание
ғылыми еңбек - научный труд
өнертабыс - изобретение
лауазвім - должность
жұмыс істеген жылдары - трудовой стаж
шетел - иностранное
государство
сайланбалы органдар - выборные органы
оскери қызметке қатысы - отношение к воинской службе
әскери атагы - воинское звание
толтыру -заполнить
көрсету - указать
мәлімет - сведения
марапаттау - наградить
жариялау - объявить
міндетті міндетті емес - обязан - не обязан
Грамматикалыық минимум
жалқы есім
сан есім жыл, ай, күн аттары жер-су атаулары
жоғары оқу орнының, мекеменің, ұйымың, сайланбалы органдардың атаулары
Мемлекеттік наградалар мен құрметті атақтардың атаулары
ырықсыз етіс тұлғасы
тұйық рай
номенклатуралық атаулардың емлесі.
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы
1. Тегі Аты
Әкесінің аты
2. Жынысы
3. Туған жылы, айы, күні
4. Туған жері
5. Ұлты ______
6. Әлеуметтік тегі
7. Білімі
ауыл, аудан, қала, облыс
Азаматтығы
Диплом бойьшша мамандығы.
Жоғары оқу орнының аты, орналасқан жері.
8. Қандай тілдерді білесіз ,қандай дәрежеде
9. Ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы ______^______
10. Ғылыми еңбектері және өнертабыстары_________
11. Жүмыс істеген орны, лауазымы, жұмыс істеген жылдары
Жұмыс істеген орындарының мекен-жайы.
12. Шетелдерде болуы __^_____^__^_^___
13. Сайланбалы орындарға қатысуы
14. Мемлекеттік наградалары _^___
15. Әскери қызметке қатысы______әскери атағы
16. Отбасы жағдайы (отбасы мүшелерінің аты-жөні, туған жылы
көрсетіледі)_______^^___^__^__
17. Мекен-жайы
Толтырылған уақыты Қолы __^^___^^__
ІІІ.
1. Визит карточкасы
Визит карточкасы – жеке тұлғаның қызмет орны, аты-жөні, байланыс
мәліметтері қысқаша жазылған, ресми қатынас мәдениетіне лайықталған,
белгілі бір пішінмен рәсімделген құжат.
* Визит карточкасы іскерлік қатынас үшін өте керек іс қағазы, құжат.
* Визит карточкаларының мазмұны бірдей болғанмен, безендірілуі әр түрлі
болуы мүмкін.
* Визит карточкалары негізінде Тітез 14 -шрифтімен жазылады.
* Аты-жөнін жазғанда фамилиясы үлкен әріппен теріледі.
- Мысалы: БЕКБОЛАТОВ Асан Қайырбекүлы.
* Қызметі. Тек ресми атқаратын кызметі жазылады.
Міндетін атқарушы, уақытша орындаушы деген сөздер жазылмайды.
* Ғылыми дәреже, әскери т.б. атақтар кажеттілігіне карай көрсетіледі.
* Жүмыс телефоны. Алдымен хатшының телефонын көрсеткен дұрыс. Қажет деп
санаған жағдайда өзіңіздің жеке телефоныңызды көрсетуге болады. Егер
мобильді жүйедегі байланыс болса, жеке кодымен көрсетіледі.
* Визит карточкасы 50x90 миллиметрлік көлемдегі қатты қағазда
жасалады.
* Визит карточкаларының түр-түсі әр адамның қызмет бабына карай
жасалады.
2. Қазақстан Республикасы КЕДЕН МАҒЛҰМДАМАСЫ
Кеден мағлұмдамасы – мемлекеттің Әділет Министрлігімен тіркелген, оның
қойған талаптарына сай жасалған, кеден арқылы өтетін жүк туралы ақпаратты
(тауар туралы, жүк туралы, құндылықтар туралы, валюта т.б. туралы) мәлімет
беретін құжат. Кедендік мағлұмдама жүк беруші адаммен толтырылады да жүктің
мемлекеттің шекарасынан қабылданған ережеге сай өтуін бақылайтын құзіретті
кеден органдарына беріледі. Кеденге тапсырылатын жүк туралы берілген
мәліметтің толықтығына , дұрыстығына жауапты болып кеден мағлұмдамасын
толтырушы саналады. Мағлұмдамада көрсетілмеген және кеденнен рұқсатсыз
өткізілген жүк кәмпескеленеді.
Кеден мағлұмдамасының бірнеше түрлері болады. Олардың негізгілері:
Валюталық мағлұмдама, Кедендік баға мағлұмдамасы, Жүк мағлұмдамасы,
Кедендік транзит мағлұмдамасы, Халықаралық Кеден мағлұмдамасы т.б.
16 жаска толған әрбір түлғаға толтырылады. Қажетті жауап сай келетін
рамкада V таңбасымен белгіленеді. Уакытша кірушығудын, толық уақыты бойы
сақталады. Жоғалтылган жағдайда жаңартылмайды
2. Ө Т I Н I Ш
Өтініш – азаматтардың заңмен бекітілген жеке құқықтары мен мүдделерінің
жүзеге асырылуы мазмұндалатын, жазбаша түрде баяндалатын, өтіну, сұрау
туралы ресми құжат.
Өтініш жазылатын негізгі жағдайлар төмендегідей:
- жұмысқа қабылдау
- жұмыстан босату
- басқа жұмысқа ауыстыру
- кезекті демалыс сұрау
- кезектен тыс демалыс сұрау
- материалдық көмек (пәтер бөлу), балабақшадан орын бөлу және т.б.
туралы сұрау
- жалақыны көтеру туралы өтініш айту жоне т.б.
Грамматикалық минимум
Барыс септік: -ға-ге -қа-ке
Шығыс септік: -дан-ден -тан-тен
Есептік сан есім.
Жіктеу есімдіктері: мен, сіз.
Жіктік жалғау
Қысқарған создер (аббревиатуры)
Лексикалық минимум
Терминдер және терминдік сөз тіркестері Номенклатуралық атаулар Жалқы
есімдер Ай аттары
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
заявление -өтініш
прошу -сұраймын
проживающий -тұратын
прилағается -тіркелген
2. Арыз.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасының
азаматтары мемлекеттік ұйымдар мен лауазымды адамдардың аттарына
хабарламалар (обращение) жібереді. Хабарламалар ауызша және жазбаша болуы
мүмкін. Хабарламада аты-жөні көрсетілген лауазымды адам немесе мемлекеттік
өкімет пен басқару органының басшысы хабарламаны дер кезінде карауға, ол
жөнінде тиісті шешім қабылдауға және белгіленген мерзімде нақты жауабын
беруге міндетті.
Хабарламаның үш түрі бар: арыз, өтініш және ұсыныс. Олар мазмүны жағынан
әртүрлі болъш келеді: мысалы, өтініште азаматтардың заңмен бекітілген жеқе
қүқықтары мен мүдделерінің жүзеге асырылуы мазмұндалатын хабарлама
жасалады. Жеке адам өзіне берілген қүқықтарды пайдалану үшін өтініш жазады,
сонымен қатар өзі жүмыс істейтін үжымдарда, мекемелерде, өзі түратын түрғын
үйлерде, мемлекеттік органдар қызметінде байқалған кемшіліктерді атап
жазады.
Арызда - азаматтардың заң арқылы қорғалатын жеке қүқықтары мен
мүдделерінің бүзылу фактісі туралы хабарлама жасалып, оны қалпына келтіру
туралы талап-тілек айтылады, хабарламаижасаушының ойынша іс-қимылы дүрыс
жүргізілмейтіндіктен өзінің қүқықтары мен мүдделерін бүзып отырған
мемлекеттік органдардың, мекемелердің, үйымдардың, лауазымды адамдардың
атына сын айтылады.
Ұсыныс — белгілі бір мемлекеттік органның, үйымның, мекеменіц жүмысын
жақсартуға жетілдіруге назар аударатын, осыған байланысты қойылған
міндеттердің шешудің жолдары үсынылатын хабарлама түрі.
Хабарламаның барлық түрі мемлекеттік органдардың, үйымдардың кеңсесінде
тіркеуден өтеді. Арнайы тіркеу карточкасы, аннотациялык парақ толтырылады.
1.1. Арыз (өтініш, кейде шағым).
Арыз - ұйым басшысының, лауазымы жағынан жоғары тұрған адамның атына
белгілі бір ақпаратты, отінішті, мәліметті жеткізу мақсатында жазылатын іс
қағазының бір түрі. Арыз көлемі жағынан шағын болады 1-3 бет немесе 500-
5000 белгі аралығында.
Арыз көбінесе жеке адам атынан жазылады. Іс жүзінде қойылған мәселе бірден
бірнеше адамның немесе, үлкен үжымның мүддесш көздейтін үжымдық
(коллективтік) арыз түрлері де кездеседі. Арыз белгілі бір себеппен ғана
жазылады. Әдетте онда бір ғана моселе көтеріледі. Арыз онда айтылған
мәселені шешуғе қүқы бар адам атына жазылады.
Арыздың бірнеше түрі бар. Олар: өтініш түрінде жазылатын арыз, шағым
турінде жазылатын арыз, түсініктеме түрінде жазылатын арыз, констатация
түрінде жазылатын арыз. Бұлардың әрқайсысы ондаған мотивте жазылады. Арыз
жазу ережесі барынша қарапайым десе де болады. Арыздың алты реквизиті бар:
кімге жолданғаны, кім жазганы, қүжат аты, мазмүны, қолы, датасы.
Арыз сиялы я шарикті қаламмен, таза түзетулерсіз жазылуы керек. Жазу
машинкасын немесе оргтехниканы қолдануға болады. А4 форматты кейде А5
форматты қағазға жазылады.
Арыз қүрылымы:
1) құжат адресациясы (кімнің атына жазылғаны);
2) қүұат аты;
3) негізгі мәтін;
4) қосымша болса оған сілтеме;
5) жазылу мерзімі;
6) қолы;
7) арыз мазмүнымен келісушілер қолы,
Адресацияга лауазым иесінің, мекеме, ұйым басшысының ресми қызметінің толық
аты, қажет жағдайда фамилиясы, аты-жөні кіреді. Адресация парақтың оң жағын
ала жазылады. Егер арыз бірнеше лауазым иесіне бірден жазылып отырған болса
олардың барлығының ресми қызметі (қажет жағдайда фамилиясы, аты-жөні)
адресацияда қөрсетілуі қерек.
Мысалы,
Петропавл қаласы сут заводының директоры Т.С.Пірімбетовке Көшірмесі:
Петропавл қаласы СЭСмеңгерушісі Р.С.Садуовқа
Тақырыбы парақ ортасына адресациядан төмен жазылады. Мысалы, ШАҒЫМ АРЫЗ
ТҮСІНІКТЕМЕ
Негізгі мәтін кіріспе сөзден басталады. Мысалы, "Менін Сізге арыз беру
себебім,". Ары қарай қүжаттың мәнін ашатын, арыз жазуға себеп болып
отырған негізгі мәселе соз болады. Мәтін соңында қүнделіқті қызмет
этикасын сақтау сөздерін қолдана отырып адресаттан қандай шешім
күтетіндігі жазылады. Мысалы, "Айтылғандарды ескере отырып шара
қолдануыңызды сүраймын", "Нүсқау беруіңізді сүраймын" т.б. Мәтін парақтың
бар кеңдігіне, тақырыптан төмен жазылады.
Жазылу мерзімі. Арыздың жазылған күні, айы (жазбаша) және жылы
көрсетіледі. Жазылу мерзімі негізгі мәтіннен төмен, парактың сол жақ
бөлігінде орналасады. Мысалы,
24 наурыз 2000 жыл.
Қолы. Арыз жазушының атқаратын қызметінің толық ресми аты жазылады, кол
қойылады. Парақтың оң жағына фамилиясы, аты-жөні жазылады. Мысалы,
Қазақ-Британ техникалық университеті
қазақ тілі кафедрасының
оқытушысы ________Бекенова А.К.
(қолы)
Егер арызға кол қоюшылар бірнешеу болса онда олар иерархиялық тортіппен я
болмаса алфавит төртібімен жазылады. Қол қоюшылар өте көп болатын болса
онда арызға қол қою парағы тіркелді.
Арыз мазмүнымен келісуші қолы қойылғанда келісім туралы қысқаша ақпарат та
жазылады. Мысалы, "Келісемін", "Қарсы емеспін". Бұл жерде де датасы
жазылып, атқаратын қызметі көрсетіледі.
Ескерту: 1. Егер арыз бірнеше адамның атына қатар жазылса, олардың
барлығының ресми қызметі, аты-жөні адресацияда көрсетілуі керек.
2. Егер арыз бірнеше адамның атынан жазылса, олар иерархиялық тәртіппен я
болмаса алфавит ретімен жазылады.
3. Арыз қолмен де, компьютермен де қатесіз жазылуы тиіс.
IV. Мінездеме. Кепілдеме.
Мінездеме, оның түрлері.
Мінездеме - түрлі мекеме, үйым бірлестік, оқу орындарында белгілі бір
адамды өмірбаяндық, біліктілік, кәсіптік, адамшылық тұрғыда жазбаша
сипаттау мақсатында жиі жазылатын іс қағазының бір түрі.
Қызметтік мінездеме — мінездеменің айрықша кең тараған және әмбебап
формасы. Қызметкерді объективті өрі нақты мінездеу қажет болған жағдайда
жазылады. Қорытынды бөлімі еркін стилъде жазылады жоне құжат мазмұнын
түйіндейді.
Мінездеме қызметкерді басқа бір ваканцияға я болмаса оқу орнына үсыну
мақсатында да жазылады. Мүнда үсынылған адамның аталған ваканцияға қажет
деген мінез-қасиеттері, кәсіптік шеберлігі айтылады.
Аттестациялық мінездеме белгілі бір адамның атқарыл отырған қызмет
орнына лайық, лайьгқ еместігін тексеру мақсатында жүргізілетін аттестация
қорытындысына орай жазылады. Мүндай мінездеме корытындысында "атқарып
отырган қызметіне лайық", "қызмет бабында жогары қызметке усынуга лайық"
немесе "атқарып отырган қызмет орнына лайық емес" деген сияқты түйінді
сөздер жазылады.
Жеке (функциональды) мінездемелер адамның жеке басының мінезін,
білімін, шеберлігін, икемділіген т.б. сипаттай лтырып жазылады. Қорытындьт
бөлімінде мінездеме не мақсатпен жазылгандығы атап корсетіледі. Мысалы,
"Еңбек келісімін ұзату умш"т.б.
Мінездеме А4 форматты параққа жазылады. Көлемі 1 беттен аспауы керек.
Мінездеме мотіні жазу машинкасында басылады я компьютерде теріліп, кейін
принтерден шығарылады. Тақырыпты, омірбаяндык мәліметтерді, қортынды мен
негізгі түйінді үлкендеу шрифтімен беруге болады.
Кейде мінездеме жогары жагында мекеменің аты, логатипі, фирмалық белгісі
көрсетілген арнайы бланкілерде де жазылады. Әр данасы есепте түратын арнайы
бланкілерге жазылган мінездемелер мінездеме беруші адамның және үйым
жетекшісінің қолымен расталады.
Барлық мінездемелерге мекеме мөрі басылады.
Мінездеме ресми стильде, бейтарап тонмен жазылады. Мотін баяндауышы ашық
райлы етістіктен жасалады (беріледі, орындады, көріне білді, көрсетті).
Мінездеменің мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
1) тақырыбы;
2) мінездеме берілетін адам туралы қысқаша мәлімет;
3) негізгі мәтін;
4) қорытынды;
5) мінездемені талап етуші үйымның аты;
6) мінездеме берілген күн, ай, жыл;
7) мінездеме берушінің аты-жөні, фамилиясы, қолы;
8) қосымша (егер болса).
Мінездеменің тақырыбы парақтың жоғарғы жағын ала, орта тұсына қарай үлкен
әріптермен жазылады.
Аттестациялық мінездеме
Мінездеме берілетін адам туралы қысқаша мәліметке мыналар кіреді:
фамилия, аты-жөні, туған жылы, білімі, мекемедегі жұмыс стажы (-жылдан
бастап қызмет етеді), қазіргі атқаратын қызметі. Басқа да кейбір мәліметтер
қосымшы берілуі мүмкін (мысалы, диплом бойынша мамандығы немесе білім түрі
т.б.)-
Негізгі мәтінде атқарып жүрген қызметін, өз мамандығын қаншалықты
меңгеретіндігі, кәсіптік білім деңгейі, біліктілігі, қызмет бабында жеткен
жетістігі мен кемшілігі жазылады. Қысқаша әлеуметтік-психологиялық портреті
беріледі. Әріптестерімен карым-қатынас жағдайы, отбасы жағдайы, ұжымдағы
орны, абыройы, сын көтеру қабілеті жазылады. Кей жағдайда (оқуға немесе
іссапарға жіберу) денсаулық жағдайы да айтылады.
Қажет деп табылған жағдайда негізгі мәтінге шетел сапарлары, зерттеу
жұмыстары, өз бетімен жүргізген жұмыстары, жетекшілік, ұйымдастыру қабілеті
де кіргізіледі.
Мәтін көбіне жай сөйлемдермен, қалыптасқан сөз орамдары мен сөз
тіркестерін, стандарт терминдерді қолдана отырьгп, басы артық
қысқартуларсыз жазылады.
Қорытынды негізгі мәтіннің түйінделген, жиынтықталған бөлігі болып
табылады. Мүнда мінездеме беріліп отырған адамның перспективалық қызметіне
байланысты бір-екі накты ұсыныс енгізіледі. Негізгі мәтіннен кейін
(қорытынды) сөзін азат жолдан, бас әріптермен жазып, негізгі түйінді немесе
үсынысты атап көрсетуге болады. Мысалы,
ҚОРЫТЫНДЫ: . Атқарып журген қызметіне лайық. 2. Кәсіптік дайындық
децгейін, басшылық қызметтегі тәжірибесін. ескере отырып Н.С.Нуртазаевты
копкурстық Ііегізде статистика бөлімінің бастыгыны қызметіне ұусынуеа
болады.
Мінездемені талап етуші ұйымның аты толық, ресми түрде аталуына сәйкес
жазылады. Кейде мінездеме не мақсатпен берілгені атап айтылады. Бұл
қорытындыдан кейін 1 интервал жіберіліп барып жазылады. Мысалы, "Абай
атындагы Алматы мемлкеттік университетініқ қабылдау комиссиясына тапсыру
үшін берілді".
Мінездеме жазылған дата ұйым атынан кейін 1 интервал жіберіліп барып
парақтың сол жақ бөліміне жазылады. Ай аты жазбаша беріледі. Мысалы, 26
мамыр 1999 жыл.
Мінездеме беруші туралы мәліметке мінездеме берушінің ресми қызмет аты,
қолы, фамилиясы, аты-жөні кіреді.
Қосымша ретінде қажет деп табылған жағдайда
1) белгілі үлгідегі бірнеше фотосурет;
2) білімі туралы құжат көшірмесі;
3) бүрьшгы мінездемелер көшірмесі я одан алынған үзінді;
4) анықтамалар жіберіледі.
Егер мінездемеде қосымша болатын болса ол жайында парақтың соңында
жазылады. Ал қосымша бірнешеу болатын болса жолдама хат дайындалып, сонда
көрсетіледі.
Мінездеменің жалпы қүрылымы осындай. Кей жағдайда мінездеме алушы адам
парактың соңына "мінездемемен таныстым" деп жазып қол қояды. Фамилиясын,
танысыскан күнін де жазады.
Мінездеме 2 дана етіп дайындалады. Біреуі талап етуші мекемеге жіберіледі,
екіншісі мінездеме иесінің жеке ісіне я мінездемелер тіркелетін іске
тігіледі. Мінездеме де жалпы тәртіп бойынша жіберіледі.
# Үлгімен танысыңыз.
Мінездеме
Болат Сыздықов Бакытүлы, 1967 жылы туған, үлты - қазак, білімі -жоғары.
Қазақстан Республикасының азаматы. Болат Сыздықов Бақытұлы — 1967 жылғы
ақпан айының 15-інде Қазақстан Республикасы бұрынғы Шымкент облысы,
Түркістан қаласында туған. Орта мектепті бітіргеннен кейін 1984 жылы
казіргі Ұлттық техникалык университетінің компьютерлік техника факультетіне
оқуға түсіп, оны 1989 жылы үздік дипломмен бітірген. 1989-91 жылдар
аралығында Ғылыми-жобалау институтының аға ғылыми қызметкері. Қазір
Қазақ үлттык техникалык университеті металлургия өнеркәсібі факультетінін
аға мүғалімі. 1994-97 жылдар аралығында ҚазҰТУ-дін өндірістен қол үзбей
оқитын аспирантурасьгнда оқып, 1998 жылы кандидаттық диссертация қорғады.
Б.Б.Сыздықов - өз ісін жетік білетін, тәжірибелі маман.
Ол бірнеше ғылыми еңбектердің авторы. Б.Б.Сыздыковтың "Металлургия
өнеркәсібінің терминдері" деп аталатын еңбегі Шоқан
Уәлиханов атындағы сыйлыққа ие болды.
Б.Б.Сыздыков қазақ, орыс, ағылшын тілін жетік біледі, ЭЕМ ЭВМ
машиналарында жүмыс істей алады. Б.Б.Сыздыков -- студенттер мен
әріптестерінің арасында беделді, үлгілі отбасы иесі.
Мінездеме Ғылыми-техникалық орталықтың бас маманы қызметіне үсыну үшін
беріледі.
Мекеме басшысы Айы, күні, жылы
аты-жөні, қолы
Қазақ-Британ техникалық университетінің
ассистент-профессоры
Қуаныш Өмірбекүлы Әлихановқа
Мінездеме
Қ.Ө.Әлиханов 1963 жылы 5 қаңтарда Семей облысы, Аягөз ауданы, Баршатас
ауылында дүниеге келген. ¥лты - қазақ, білімі -жоғары, ҚР-ның азаматы. Орта
мектепті бітіргеннен кейін, 1980 жылы ҚазҰТУ компьютерлік техника
факультетІне түсіп, оны 1985 жылы үздік дипломмен бітірген. 1985-88 жылдар
аралығында - Ғылыми-жобалау институтының аға ғылыми қызметкері, ҚазҮТУ
металлургия факультетінің аға оқытушысы. 1988-91 жылдар арапығында ҚазҰТУ-
дың күндізгі бөлім аспирантурасында оқып, 1991 жылы кандидаттық диссертация
корғады.
Қ.Ө.Әлиханов - өз ісін жетік білетін, тэжірибелі маман. Ол - бірнеше
гылыми еңбектердің авторы. Қ.Ө.Әлихановтың "Металлургия өнеркэсібінің
терминдері" атты еңбегі Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлыққа ие болды.
Қ.Ө.Әлиханов қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік біледі, компьютермен
жұмыс істеуде тәжірибесі мол. Ол - студенттер мен эріптестерінің арасында
беделді, үлгілі отбасы иесі.
Мінездеме Ғылыми-техникалық орталықтың бас маманы қызметіне ұсыну үшін
беріледі.
Тау-кен металлургия
институтының директоры,
т.г.д., профессор
А.И.Магзонов қолы
Айы* күні, жылы
Қазақ спорт жэне туризм академиясыныц 2000-шы жылғы түлеғі,
еркін күрестен бапкер Мақсат Ахметүлы Нүсіпбековке
Мінездеме
Мақсат Ахметұлы Нүсіпбеков 1983 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен
қаласында дүниеге келген. 1990-2001 жылдар аралығында Өскемен қаласындагы №
37 орта мектепте оқыды. Мектепті бітіргеннсн кейін Алматы қаласындагы
ҚазҰТУ-га келіп оқуга түсті.
М.А.Нүсіпбеков-қабілетті, білімді, спортқа деген ынтасы зор.
Республиқалық жарыстарга қатысып, жүлделі орындарға ие болган.
Компьютермен жұмыс істей алады, ағылшын тілін жетік біледі.
Мінезі біртоға, сабырлы, жолдастарына адал. Ұйымдастырушылық қабілеті
бар, қиын жағдайда өз бетінше дұрыс шешім қабылдай алады.
Сынды дұрыс түсінеді, кемшіліктерін тезтүзетуге тырысады.
Базалық дайындық деңгейі мен қабілеттігін ескере отырып,
М.А,Нүсіпбековты халықаралық студенттік конференцияга жіберуге ұсынуға
болады.
Ө.А.Байқоңыров атындағы Тау-кен металлургия
институтының директоры, т.г.д., профессор
М.О.Жарасов қолы
Айы, күні жылы
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
мінездеме
ұлт
лауазым,қызмет
азамат
білім
жоғары білім
орта білім
жыл
қазір
тәжірибелі
білікті, өз ісін жетік
білетін
маман
жетік білу
аудармалары
авторитетный - беделді
коллега - әріптес
образцовый - үлгілі
среди - арасьшда
учереждение - мекеме
организация - ұйым
руководитель - басшы
туу
оқу
бітіру
жұмыс істеу
V. Азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін құжаттар.
ҚОЛХАТ, СЕНІМХАТ, КЕПІЛХАТ – белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік,
зат, ақша) алыс-берісін куәландыратын, азаматтық қарым-қатынастарды
реттейтін ресми құжат түрі. Құжаттың бұл түрлері міндетті түрде мөрмен
бекітіліп, құқықтық сипатқа ие болады.
ҚОЛХАТ - белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік, зат, ақша) алынғанын
куәландыратын және оны белгілі бір мерзімде қайтарып беретіндігін
міндеттеп, азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін ресми құжат түрі. Бұл
бағасы төмен құндылықтарды уақытша пайдалану жағдайында рәсімделеді.
Сондықтан қолхат негізінен мекемеішілік қатынастарда жиі қолданылады.
Қолхаттың мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
- құжаттың аты;
- қолхат беруші туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
- қолхат алушы туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
- алынғат заттың атауы (егер ақша болса, көлемі санмен де, жазбаша да
көрсетіледі);
- қайтарылатын нақты уақыты;
- қайтара алмаған жағдайдағы шарты;
- қолхат жазылған күн;
- тараптардың қолы;
- мекеме мөрі.
Сөздік:
қолхат- расписка
азамат- гражданин
мерзім-срок
кепілақы- задаток
қарыз- долг
ақша- деньги
уәде- обещание
қайтарып беру- вернуть, возвращать
алу-брать
кабылдап алу- принять
уақытында-вовремя
кепіл ақы- задаток
Үлгі:
Қолхат
Мен ИИТ-02-17 тобының студенті Мәлік Нұршаұлы, университеттің қазақ
тілінде оқу залынан уақытша пайдалану ушін Қазақстан энциклопедиясын
(бағасы 1000 теңге) алдым. Кітапты бір аптада қайтарып беремін деп
міндеттенемін. Жеке куәлік нөмірі ...
15 ақпан ,2003ж.
(қолы)
Расписка
Я, студент группы ИИТ-02-17 Малик Нуршаулы, взял в читальном зале
Қазак тілі для временного пользования энциклопедию Казахстан
(стоимостью 1000 теңге). Обязуюсь вернуть книгу в течении недели.
Номер удостоверения личности.
15 февраля, 2003 г. (подпись)
Қолхат
Мен, Әйгерім Асылбекқызы Қозыбаева Алматы қаласы Таугүл-1 шағын ауданы
84 үй, 31 пәтердің тұрғыны, жеке басымның куәлігі №123456789 ҚР ІІМ-гі
берген, Алматы қаласы Абай даңғылы, 25 үй, 64 пәтерде тұратын азамат Арман
Мұхитұлы Асқаровтан, жеке куәлігі №123456789 ҚР ІІМ-гі берген 3000(үш мың)
АҚШ долларын алдым.
2003 жылы 15 қыркүйекте жасалган келісім-шартқа сәйкес 2003 жылгы 10-шы
қыркүйектен 10 желтоқсанга дейін алынған ақшаның пайызын төлеп түруға
міндеттенемін. Пайыз көлемі келісім-шартта көрсетілген. Азамат Асқаров
Мұхитүлы Арманның міндетін орындауына басқа талабым жоқ.
10.12.2003жыл қолы
Қолхат
Мен, ФИТ-02-Іқ тобының студенті Ержан Бауыржанұлы Хайрош,
университеттің сызба-геометрия кафедрасынан штангенциркуль (500 теңге)
алдым. Штангенциркульді бір
жетіде қайтарып беремін деп міндеттенемін. Жеке куәлік №11655223.
24.03.03
колы
Х.Б.Ержанның қолын растаймын.
СЕНІМХАТ – сенім білдірілген тұлғаға сенім білдіруші атынан (кәсіпорын,
азамат) қандай да бір іс-әрекетті асыруға құқық беретін, олардың өзара
келісімін куәландыратын құжат. Сенімхат мекеме атынан да, жеке адам атынан
да беріледі. Ол мекеме атынан мәміле жасауға, материалдық құндылықтар мен
ақша алуға немесе басқа да түрлі әрекеттер жасауға сенім білдіріп, құқық
береді. Ресми сенімхаттар мекеме бланкіне рәсімделеді.
Сенімхат мекеме атынан берілсе, арнаулы бланкке жазылады да, мекеме
басшысының қолы мен мөрі басылады.
Егер сенімхат жеке адам тарапьшан берілсе, сенімхат иесінің аты-жөні,
құжатының аты мен нөмірі жазылып, колы қойылады. Төменгі жағына мекеме
басшысы не нотариус сенімхат иесінін қолын растап, мөр басады.
Сенімхаттың мазмұндық-құрылымдық жүйесі :
-құжат атауы;
- күні, айы, жылы, мекен-жайы ;
- сенімхат беруші туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
-сенім білдірілетін тұлға туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке
куәлік нөмірі);
- алынғат заттың атауы (егер ақша болса, көлемі санмен де, жазбаша да
көрсетіледі);
- қайтарылатын нақты уақыты;
- қайтара алмаған жағдайдағы шарты;
- нотариалдық мекеме мөрі.
Сөздік:
Сенімхат - доверенность
жеке куәлік - удостоверение личности
жалакы- зарплата
мөр - печатъ
Қол -подпись
Сену -верить
сеніп тапсыру- доверять
беру - давать , выдавать
куәландыру - удостоверять
алу - получать
қою, басу- поставить
Сенімхат берілетін жағдайлар:
Сенімхат кез-келген төлем түрлерін, атап айтқанда жалакы, жәрдемақы,
стипендия, зейнетақы алу үшін, сондай-ақ заттай корреспонденцияларды алу
үшін, мүлікті ортақ пайдалану, транспорт құралдарын иемдену, мүрагерлік
күкык туралы куәлік алу үшін т. б. толып жатқан жағдайларда беріледі.
Сенімхат 1 дана болып дайындалады
Төлемақы алу үшін берілген сенімхаттардың жарамдылығы - 3 ай. Мүлікті
пайдалану үшін берілетін сенімхаттардың жарамдылығы - 3 жыл.
Жарамдылық мерзімі жазбаша жазылуы керек.
Сенімхат
2003 жыл 1 желтоқсан, Алматы
қаласы
Мен, Серік Жәнібекұлы Мәметов куәлік: №80265498 ҚР ІІМ берген, мекен-
жайым: Алматы каласы, Сейфуллин көшесі, 456 үй, 3 пәтерде тұратын азамат
Есенгелдин Жомарттың, туған атам - Мейлібаев Маметтің қайтыс болғанан кейін
қалған мүлікке менің мұрагерлік қүқығымды рәсімдеуіне сенім білдіремін. Бұл
үшін мен азамат Есенгелдин Жомартты:
- менің атымнан өтініш жазуға;
- анықтамалар мен құжаттар алуға;
- менің орныма қол қоюға;
- мүрагерлікке құқық беру туралы куәлікті алуға өкілетті етуге сенім
білдіремін.
Сенімхат 2004 жылдың 1 желтоқсанына дейін берілген және 1 жыл күшінде.
01.12.2003
С.Маметовтың қолын растаймын
Кепілхат
Алматы қаласы, 25 қараша 2003 жыл.
Мен, азамат Ержан Бауыржанұлы Хайрош мекен-жайым Алматы қаласы, Абай
даңгылы, 10 үй, 5пәтер, жеке басымның куәлік №010777888 ҚР ІІМ берген
Алматы қаласы, Сәтбаев көшесі, 25 үй, 106 пәтерде тұратын жеке басының
куәлІк №10356706 ҚР ІІМ берген Әсел Тұрарбайқызы Жұмаділовадан 150 000
(жүз елу мың) теңге алдым.
Өз міндеттерімді орындауға:
— келісімшартқа сәйкес пайызын төлеп түруға;
— алынган ақшаны келісілген мерзімде қайтаруға;
— келісім-шарт талабы орындалмаған жағдайда айып төлеуге;
— мекен-жайым өзгерген жағдайда бүл туралы 3 күн ішінде хабарлауга кепілдік
беремін.
Осы кепілхат 3 дана етіп жасалған:
Бір данасы Алматы қаласы 47 нотариалдық кеңседе тіркелген, екінші данасы
- азамат Жұмаділова Әселге берілген, үшінші данасы - азамат Ержан Хайрошта
сақталған.
25.12.2003
Қолы_
Ержан Хайроштың қолын растаймын.
Кепілхат
Алматы қаласы
№ 1 нотариалдық кеңсе
Мен, азамат Әнел Болаткызы Абтиева, мекен-жайым : Алматы қаласы, Жамбыл
көшесі, 45 үй, 10 пәтер, жеке басымның куәлік № 0136197836 ҚР ІІМ берген.
Алматы қаласы,Достық даңғылы, 89 үй, 14 пәтерде тұратын азамат Бахтеева
Камилладан 100000(бір жүз мың) теңге алдым.
Өз міндеттерімді орындауға кепілдік беремін :
1. Келесімшартқа сэйкес пайыз төлеп түруға ;
2. Алынған ақшаны келісілген мерзімде қайтаруға ;
3. Келесімшарт талаптары орындалмаған жағдайда айып төлеуге ;
4. Мекен-жайы өзгерген жағдайда, үш күндік мерзім ішінде хабарлауға.
Осы кепілхат үш дана етіп жасалған, бірінші данасы Алматы қаласы № 1
кеңседе тіркелген, екінші данасы - Абтиева Анельде, үшінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл.
ХХІ ғасырға тәуелсіз ел ретінде енген республикамыздың әлеуметтік,
экономикалық, мәдени өмірінде үлкен өзгерістер болып жатыр. Қазақстан
Республикасының Конститутциясы (1995), Тіл туралы Заң (1997), Тілдерді
қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы (1998) республикадағы тіл
мәселелерін реформалауды жүзеге асыруға негіз болады әрі мүмкіндік береді.
Сондықтан бұл реформаны жүзеге асыру үшін ір министрлік, әрбір мекеме,
ұйымдар, жеке адамдар өздерінің нақты істерін көрететін шаралар белгілеп,
соны жүзеге асыруы тиіс. Солардың шіндегі ең өзектісі, ең алдымен қолға
алынатыны –қазақ тілінің конститутиялық мәртебесін мемлекеттің бүкіл
аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық саласында жүзеге асыру.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген Тілдерді
қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы тіл саясатын іске асырудың
алғашқы кезеңінде негізгі төрт бағытта іс-шаралар жүргізеді. Соның бірі
–ресми іс жүргізуді мемлекеттік тілге кезең-кезеңмен көшірудің нақты
негізін жасау.
Іс қағаздарын қазақша жүргізу – мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты
көрсеткіші.
1. ІС ҚАҒАЗДАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
өмірбаян
Заң
түйіндеме
үкім, өкім
жеке іс парағы
Жарғы, жарлық
визит карточкасы
Ереже
өтініш
хабарлама
арыз
бұйрық
мінездеме
нұсқау
кепілдеме
ресми хаттар
кеден мағлұмдамасы
хаттама
жеделхат
жарнама
хабарландыру
қолхат
сенімхат
кепілхат
өтінім
тапсырыс
келісімшарт
еңбек
шарты
шарт
еңбек
келісімі
Іс-қағаздарының қызметтері:
- жеке тұлғалар арасындағы қатынасты реттеуші;
- жеке адам мен қоғам арасындағы қатынасты реттеуші;
- әр түрлі мекеме, ұйымдардың өзара байланысын реттеуші;
- мекеме, ұйым жұмысын ұйымдастыру тәртібін негіздеуші;
- жеке адам мен қоғам өміріне қатысты оқиғаларды айғақтаушы;
- мемлекеттік басқару ісін жүйелеуші;
- тарихи құбылыстарды зерттеудің қайнар көзі;
- мекеме мен ұйымның атқарған істерінің көрсеткіші;
- мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты көрсеткіші.
Іс қағаздарының сипаттары:
- саяси ( мемлекетішілік, мемлекетаралық, халықаралық қатынастарда);
- әлеуметтік ( қоғамдық-әлеуметтік қатынастарда);
- ұйымдастырушылық ( басқару қызметі жүйесінде);
- құқықтық ( заңдық және жеке тұлғалар арасындағы қатынастарда);
- тарихи ( әр дәуірдің, қоғамдық сатының өзіндік ерекшеліктеріне сай
қатынастарда).
- ресмилік ( міндетті түрде заңдық тұрғыда тіркелуінде).
Құжаттау үрдісі элементтері:
- құжаттарды дайындау;
- құжаттарды жолдау, тіркеу;
- сырттан келген құжаттарды қабылдау, тіркеу;
- құжаттарды қолдануға дайындау;
- құжаттардың жүзеге асырылуын бақылау;
- құжаттарды мұрағат қорына дайындау.
Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізуге қатысты ресми құжаттар мен арнайы
ұйымдар:
І кезеңде
- Қазақ АССР Халық комиссарлар комитетінің 1921 жылы 2 ақпанда жарық
көрген Республиканың мемлекеттік мекемелерінде қазақ және орыс
тілдерін қолдану туралы декреті;
- Қазақ АССР ОАК-нің 1923 жылғы қарашадағы Қазақ тілінде іс қағаздарын
жүргізуді ендіру туралы декреті
- Қазақ АССР ОАК Президиумының Қазақ тілінде іс қағаздарын енгізу
жөніндегі орталық комиссия туралы ережені бекіту туралы қаулысы.
- Қазақ АССР Еңбек Халық Комиссириатының 1924 жылғы 21 июльдегі Қазақ
тілінде іс жүргізуді енгізуге байланысты қызметкерлерді жұмыстан
босату және оларды қазақ тілінде сөйлеп, жаза алатын қызметкерлермен
алмастырудың тәртібі жөніндегі қаулысы.
ІІ кезеңде
- 1989 жылғы Қазақ ССР-інің Тіл туралы Заңы;
- 1990 жылғы Қазақ тілін және Қазақ ССР-індегі басқа да ұлт тілдерін
дамытудың
2000 жылға дейінгі кезеңдерге арналған мемлекеттік бағдарлама;
- 1993,1995 жылдардағы ҚР Конституциясы;
- 1989 жылы құрылған Халықаралық Қазақ тілі қоғамы;
- 1993 жылы Қазақстан Үкіметі жанынан құрылған Тіл комитеті
2. РЕСМИ ІС ҚАҒАЗДАР СТИЛІ
Стиль – латын сөзі, қазақ тіліне аударғанда жазу мәнері дегенді
білдіреді.
Стилистика – тілдің қолданылу заңдылықтарын зерттейтін ғылым, ол тілдік
белгілердің дұрыс қолданылу нормасын көздейді.
Қазақ әдеби тіл стильдері:
1. ауызекі сөйлеу стилі
2. көркем-әдебиет стилі
3. публицистикалық стиль
4. ресми іс қағаздар стилі
5. ғылыми стиль
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп,
бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
Қазақ тілінде қолданылып жүрген қалыптасқан сөз орамдарының көпшілігі
орыс тілінің ықпалымен жасалған : қызу мақұлдау, қызу қарқын, тұрмыстық
қызмет, қызмет көрсету, жүзеге асыру, қамтамасыз ету, өз күшінде қалдыру,
қол жеткен табыс, кең жол ашу, іске қосу, мәселе көтеру, алғыс жариялау,
сөгіс жариялау.
Көптеген сөздер белгілі стильге телулі болады, қолданылу жағынан шектеліп
отырады. Мысалы: тағайындалсын, міндеттелсін, осы анықтама берілді, қаулы
етеді, жарлық етеді т.б.
Ресми іс қағаздарында кейде бір заттың я ұғымның атауы қолданылу орнына
қарай әр түрлі аталады. Мысалы, адам деген сөз ресми құжаттарда – азамат,
жолдас, телефон станциясында – абонент, ательеде – заказ беруші, шаштаразда
– клиент, ауруханада – науқас, санаторииде – демалушы, тынығушы,
транспортта – жолаушы т.б. болып табылады.
Іс қағаздары стиліне әр түрлі мекемелерде жүргізілетін жазу үлгілері
болады.
Ресми құжат стильдеріне тән белгілер:
- мазмұнының қысқа әрі тұжырымды баяндалуы;
- тұжырымдардың дәл, нақты болуы;
- сөздер мен терминдердің нақты, тура мағынасында пайдаланылуы;
- терминдер мен тұрақты орамдардың бірегейлігі;
- терминнің ең қолданылу жиілігі жоғары, Мемлекеттік терминология
комиссиясы бекіткен нұсқасының пайдаланылуы;
- қалыптасқан мазмұндық-құрылымдық нормалардың қатаң сақталуы.
ІІ. Жеке адам өміріне қатысты құжаттар.
1. Өмірбаян.
Өмірбаян – жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша
жасалған ресми құжат. Әдетте оқуға түсу, жаңа қызметке орналасу кезінде
жазылады. Онда азаматтың аты-жөні, туған жылы, күні, айы және туған жері,
ұлты, отбасы жағдайы, білімі, бітірген оқу орындары, қызметі мен жұмыс
тәжірибесі туралы және т.б. қосымша мәліметтер көрсетіледі.
. Тәжірибеде өмірбаян үш түрлі болып жазылады. Бірі-адамның өз өмірі мен
қызметі туралы баяндауы. Бұл көбінесе қызметке орналасу кезіндегі жеке іс
қағазына қоса тігілу үшін жазылады. Онда адам өзінің аты-жөнін, туған
күнін, толық көрсетеді. Одан кейін жаңа жолдан нақты деректермен санамалап
жазады. Өмірбаянның бұл түрі көбінесе ресми түрде жазылады да, көлемі
жағынан шағын болады.
Өмірбаянның екінші түрі — мемуарлар, яғни акын, жазушылардың, өнер, қоғам
қайраткерлерінің өз өмірін қоғам өмірімен байланыстыра баяндауы. Мұндай
өмірбаяндар көркем шығармаға жақын, әдеби тілмен, шебер жазылғандығымен
оқырманды тартады және ол оқырманды жеке адам өмірімен ғана емес, қоғам
дамуымен таныстырады. Мұндай шығармалар кай тілде болмасын өте көп және
қара сөзбен де, өлең сөзбен де жазылған түрі кездеседі. Мысалы,
Қ.Байсейітовтың "Құштар көңіл"(1977) Ш. Жиенқүлованың Өмірім менің -
өнерім (1983) кітаптары өмірбаянның осы түріне жатады.
Өмірбаянның үшінші түрінде қоғамға белгілі қайраткерлердің өмірі мен
шығармашылық, саяси қызметтері өз тарапынан емес, басқа біреулер тарапынан
баяндалады. Мәселен, ұлы жазушылар мен ақындар-А.Құнанбаев, Ш.Уәлиханов,
А.С. Пушкин өмірлері туралы шығармалар осындай өмірбаян түріне жатады.
Мысалы, С.Мүқанов - Аққан жүлдыз,
М. Әуезов Абай жолы. Өмірбаянның мұндай түрі көркем шығарманың әр түрлі
жанрлары ыңғайында очерктен бастап роман-эпопеяға дейін жазыла береді.
Күнделікті өмірде ең жиі қолданылатын құжаттың біріншісі -
өмірбаян. Өмірбаян әркімнің өз қолымен, таза, жүйелі түрде, сиямен
жазылады. Арнайы қағазға жазылуы да мүмкін.
Өмірбаянның мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
1. Құжаттың аты (өмірбаян)
2. Аты-жөні (толық жазылады), туған жылы, айы, күні, туған жері
3. Ұлты
4. Білімі, оқыған оқу орындары
5. Қоғамдық-саяси қызметі
6. Ата-анасы, жұбайы, балалары туралы мәлімет
7. Қазіргі жұмысы, мекен-жайы
Өмірбаянның мазмұны автордың өмір жолын, іскерлік қасиеттерін жан-жақты
баяндап беруге тиіс.
Өмірбаян үлгілері.
Өмірбаян
Мен, Мақсат Ахметұлы Нүсіпбеков, 1983 жылы, 14 қаңтарда Алматы
обылысы, Панфилов ауданы, Үшарал ауылында тудым. Менің ұлтым - қазақ.
Алматы каласы, Бостандық ауданындағы №81 орта мектебін 2000 жылы бітірдім.
2004 жылы Қазақстан-Британ техникалық университетінің 1 курсына оқуға
түстім.
Ата-анам бар; әкем — Ахмет Абимолдаұлы Нүсіпбеков циркте жұмыс істейді.
Анам — Салтанат1 Әріпжанқызы Алпысбекова, ауруханада жұмыс істейді. Мен
үйленбегенмін.
Қазір осы жоғары оқу орнының 2-курсында оқып жүрмін. Мақсатым -
жоғары білім алып, маман болып шығу.
Мекен жайым: Алматы қаласы, "Орбита-3" ықшамауданы, 26-үй, 48-
пәтер, тел. 29-48-56.
Өмірбаян
Мен, Серік Жүмаділұлы Қалымбетов, 1984 жылы Оңтүстік Қазақстан
обылысы, Бәйдібек би ауданы, Боралдай ауылында қызметкерлер отбасында
тудым.
1990-2001 жылдар аралығында Шымкент қаласындағы 3. Шүкіров атындағы №20
орта мектепте оқыдым. Мектепте оқып жүргенде үздік окушы екенімді көрсете
білдім. Әр түрлі қоғамдық жүмыстарды атқардым, спортпен шұғылдандым.
Ата-анам бар: әкем - Ж. Қалымбетов Шымкент қаласында жекеменшік
кәсіпорнында жұмыс істейді. Шешем ~ 3. Қалымбетова Шымкент қаласындағы №20
орта мектепте орыс тілінен сабақ береді.
2001 жылы аталған мектепті бітірген соң, Қазақстан-Британ
техникалық университетіне мұнайшы-инженер мамандығын алу үшін окуға түстім.
Бүгінгі таңда осы оқу орнының 2-курс студентімін, мен үйленбегенмін.
Ағылшын тілімен шүғылданамын, компьютерлік курсқа барып жүрмін. Алдыма
қойған мақсатым: білімді маман болып шығу.
Мекен -жайым: Алматы қаласы, Тастақ-1 ықшамауданы, 9-үй, 53-пәтер,
тел.40-02-05.
Өмірбаян
Мен, Куаныш Өмірбекұлы Қасенов, 1963 жылы 1 мамырда Семей облысы,
Аягөз ауданы, Баршатас ауылында тудым. Ұлтым - қазақ. 1970-1980 жылдар
аралығында Баршатас орта мектебінде оқыдым.
1980 жылы 1 қырқүйекте Қазақ политехника институтының металлургия
өнеркәсібі кафедрасына ауыстым. Қазір осы кафедраның аға оқытушысымын.
Ата-анам бар: Әкем - Өмірбек Қасенов -Ұлы Отан соғысының ардагері;
қүрметті зейнеткер, анам - Хадиша Қасымова - ұзақ жылдар бойы Баршатас орта
мектебінде мүғалім болып істеді, қазір зейнеткер. Отбасым бар: жұбайым -
Жазира Дүйсенқызы, жоғары білімді маман, дәрігер.
Үш балам бар, олар мектепте оқиды.
Әскери қызметке міндеттімін. Аға лейтенант атағым бар.
Қосымша мәліметтер: казақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік білемін, ЭЕМ
(ЭВМ) бағдарламаларын толық меңгергенмін. Интернетте жұмыс істеймін.
Мекен- жайым: Алматы қаласы, "Қазақфильм" ықшамауданы, 47-үй, 18-пәтер.
Негізгі сөздік
өмірбаян - автобиография
ұлт - национальность
білім - образование •' .
жоғары білім - высшее образование
орта білім - среднее образование
ата-ана - родители
мұғалім - учитель
үйленгенмін - женат
отбасы - семья
жұбай -супруг (супруга)
үйленбегенмін - не женат
ажырасқанмын - разведен
әскери қызметке
міндеттімін - обязан к воинской службе
әскери қызмет - воинская служба
қосымша мәліметтер - дополнительные сведения
мекен-жай - адрес
туу - родиться
оқу - учиться
қызмет - должностъ
қызметкер - служащий
маман - специалист
мамандық - специальность
бөлім - отдел
беттеу - верстка
бірлестік - объединение
әкімшілік - администрация
тіркелім - прописка
тұрғылықты жер - место жительства
оқу орны - учебное заведение
арнайы орта - средне-специальный
акционерлік - акционерный
коммерциялық - коммерческий
ұйымдастыру ісінің
техникасы - организационная техника
дүниеге келу, туу - родиться
түсу - поступать
бітіру - закончить
бару - лосещать, пойти, ходить
үйлену - жениться
тұрмысқа шығу - выходить замуж
жұмыс істеу - работать
ауысу - перейти
міндетті - обязан
Грамматикалық минимум
Жіктеу есімдігі мен
Жалқы есімдер Жер-су атаулары оқу орындарының, құрметті атақтар мен
наградалардың, ұйымдар мен мекемелердің атаулары
Сан есімдер (реттік сан есім) Етістіктің өткен шағы -ды, -ді
- ты, -ті
- қан, -кен
- ған, -ген
Үстеу (қазір)
Модуль сөздер (бар, жоқ)
2. Түйіндеме.(Резюме)
Резюме француз тілінен алынған термин. “Айтылған, я жазылған мәселенің
қысқаша түйіні” деген мағына береді.
Түйіндеме – белгілі бір тұлғаның өмірбаяны, білімі, мамандығы, кәсіптік
шеберлігі, біліктілігі, икемділігі жайлы нақты, қысқа мәлімет беретін іс
қағазының бір түрі.
Жазылған түйіндеме сіз туралы толық мәлімет беру үшін онда, сіздің
біліміңіз, біліктілігіңіз, жеткен жетістігіңіз, жұмыс тәжірибеңіз, не
нәрсеге икемділігіңіз бар екені айтылуы керек. Түйіндеме сіздің кең
көлемдегі визит карточкаңыз іспеттес. Түйіндеме жазуда сіздің мақсатыңыз -
өз өмірбаяныңыз бен жұмыс тәжірибеңізді, мамандығыңызды, икемділігіңізді
ұтымды көрсете білу. Осы арқылы ойлаған жұмыс орнына қол жеткізу. Сондай-
ақ түйіндеменің әдемі рәсімделуіне де көңіл бөлгеніңіз дұрыс. Яғни мекеме
басшысы сіздің кім болып істегіңіз келетінін түйіндемені оқу барысында
бірден ұғатындай болу керек Қалаған мамандығыңызға байланысты жеке
басыңыздың қасиеттері анық көрсетілуі тиіс. Мәселен, сіз жарнама агенті
болып орналасқалы келсеңіз түйіндемеге адамдармен жақсы қарым-қатынас жасай
алатындығыңыз, тапқырлығыңыз, интуицияңыз, адам психологиясын жақсы
білетіндігіңіз сияқты қасиеттеріңіз жазылуы керек. Түйіндемеде белгілі бір
адам туралы мәліметтер ықшам әрі нақты түрде беріледі.
Түйіндеменің ерекшелігі – үміткердің білімі және кәсіби шеберлігі туралы
мәліметтердің кері хронологиялық тәртіпте берілуі.
Түйіндеменің мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
- аты-жөні;
- туған жылы, күні, айы, туған жері;
- ұлты;
- жынысы;
- мекен-жайы, телефоны;
- отбасы жағдайы;
- азаматтығы;
- білімі;
- бітірген оқу орындары;
- кәсіби біліктілігі мен кәсіби тәжірибесі;
- тілдік дағдылары;
- компьютерлік сауаттылығы;
- жеке қасиеттері (жауапкершілігі, адамдармен қарым-қатынас орнатуға
бейімділік, ұстамдылық, мақсаттылық, ұйымдастырушылық, басқарушылық
қабілеттер, ұжыммен жұмыс істей білу, ұқыптылық, алға қойған
міндеттерге шығармашылық көзқарас т.б.)
- қызығушылығы (саяхатқа шығу, би, домбырада ойнау, кітап оқу т.б.)
туралы мәлімет, қосымша ақпараттар (мақтау грамоталары, сертификаттар,
наградалар, патенттер т.б.)
Түйіндеме жазғанда жадыңызда ұстаңыз !
1.Түйіндемеде Сіздің маман ретіндегі бейнеңізді толықтыратын, аша
түсетін өз мінезіңіздің кейбір жақсы қырларын да атап өтініз. Басшылық,
жетекшілік, ғылыми жұмыстарға икемділігіңіз болса, ол да назардан тыс
қалмасын.
Дайындаған құжаттар мен жазбаларды қайталап бір оқып шығып, керекті
мәліметтерді ойша реттеп алып резюменің колжазбасын дайындауға кірісіңіз.
Құжаттар мен мәліметтерді дайындап алғаннан кейін резюме жазып шығу қиын
болмайды. Ең бастысы ол мәліметтерді ретімен, қысқа, нақты бере білу.
Қашан, қайда оқыдыңыз, қайда, кім болып істедіңіз, қайда, қашан біліміңізді
көтердіңіз, тәжірибе жинақтадыңыз?
. Егер ғылыми дәрежеңіз болса оны қалыптасқан редакциямен көрсетесіз.
Мысалы, "техника ғылымының кандидаты", "биология магистрі", т.б.
Жазған еңбектеріңіз, шыққан кітаптарыңыз болса, маңыздыларын атап
көрсетіңіз.
Қызмет бабымен, турист ретінде жасаған шетелдік сапарларыңыз да
көрсетіледі. Шет тілін білу дәрежеңіз, компьютерді қаншалықты
игергендігіңіз де көрсетіледі.
Жеңіл машина немесе транспорттың басқа түрін жүргізе алатындығыңызды
көрсету де артық болмайды.
Айтылатын негізгі мәселелер осы. Қысқасы, "не, қайда, қашан" екендігі
жазылады.
2.Түйндемені оқыған қезде сіздің алға қойған мақсатыңыз айқын көрініп
түруы кереқ, яғни мекеме басшысы сіздің кім болып істегіңіз келетінін
түйіндемені оқығанда бірден үғатындай болғаны дүрыс.
Жеке басыңыздың қасиеттерін атап көрсеткен кезде, оның сіздің таңдап
отырған жұмысыңызға орналасуға септігі тиетіндігі басты назарда болуы
қерек. Мысалы, сіз жарнама агенті болып орналасқалы келсеңіз, резюмеге
адамдармен жақсы қарым-қатынас жасай алатындығыңыз, тапқырлығыңыз,
интуицияңыз, адам психологиясын жақсы білетіндігіңіз сияқты қасиеттер
жазылуы керек. Егер бастауыш сынып оқытушысы болғыңыз келсе, балаларды
жақсы көретіндігіңіз, мейірімділігіңіз, шыдамдылығыңыз т.б. жазылуы кереқ.
Жиналған мәліметтерді резюмеде берудің екі жолы бар: хронологиялық және
фунқционалдық..
Хронологиялық тәсіл. Алдымен қазір істеп жүрген жүмысыңыз көрсетіледі де,
ары қарай Хронологиялық ретпен жазылады. Яғни, соңғы орында сіздің бірінші
жүмыс орныңыз, я болмаса бірінші аяқталған оқу орны жазылады. Егер сіздің
жұмыс стажыңыз көп болса, алдымен косіптік жолыңьтзды көрсеткеніңіз дүрыс.
Ал оқу орньш жаңа аяқтаған, қызметті жаңа бастағалы түрган адам оқыған оқу
орны, алған мамандығы жайлы мәселені негізгі назарда үстайды.
Функционалдық тәсіл. Бүл тәсіл білімі мен біліктілігі, жүмыс тәжірибесі мол
адамға лайықты. Мүнда жүмыс стажы кері Хронологиялық ретпен беріледі де,
одан кейін білімі жайлы моліметтер көрсетіледі. Егер бір мекемеде бірнеше
жыл қатарынан істесеңіз, онда жүмысыңыздың жалпы сипаты өзгермегенде болса,
бәрін тізіп жатпай-ақ, қысқаша жазуға болады. Мысалы, "1991-1999 жылдар
аралығында Машина жасау заводында экономист, аға экономист, директордың
орынбасары қызметтерін атқарды".
Соңғы жүмыс орнынан немесе жеке адамның атынан алынган кепілдеме болса,
оның бар екендігі резюмеде бір сөзбен айтылу керек. Қажет деп тапқан
жағдайда ол резюмемен бірге тапсырылады.
Түйіндеме үлгілері
Т Ү Й І Н Д Е М Е
Сұлтанова Назира Айханқызы
1914 ж. 4-сәуірде Талдықорган қаласында тудым.
Мекен-жайым: Алматы қаласы, N. Тілендиев көшесі, 21, 3.
Үй телефоны: 41-00-43
Мамандығым; зақгер, тарихшы.
Бағыт: Жогары оқу орнының оқытушысы, мемлекеттік аппарат қызметкері.
Білімі мен қызметі туралы мәлімет:
Қазақ мемлекеттік зац университетініц аспиранты 1997-2000 жж.
Ілияс Жансугіров атындагы университеті тарих факулътетініц оқытушысы
995-1997 жж.
Ілияс Жансүгіров атындагы Талдықорган университеті тарих және қуқық
факулыпетініқ студенті — 1991-1995 жж.
Негізгі мәліметтер.
Казақстан тарихы, қуқықтану мәселелерімен айналысып, зерттеу жумыстарын
жургіздім. "Әлихан Бөкейхаповтың саяси, қуқықтық көзқарастары" тақырыбында
кандидаттық диссертация жаздым. Республика, қала, жоеары оқу орындары
колемінде өткен конференцияларды баяндама жасадым. Жогары оқу орнында жұмыс
істеген тәжірибем бар. Қогамдық жумыстарга белсене араласамын.
Қосымша мәліметтер: Ана тілім — қазақ тілі. Агылшын және орыс тілін жақсы
білемін. Компьютермен жұмыс істей аламын. Туристік сапармен туркия, қытай,
корея мемлекеттерінде болдым. Жеңіл машина жургізе аламын (1998 жылдан).
Көпшілікпен жумыс істегенді ұнатамын. Үйымдастырушылық қабілетім бар.
Тапрсыреан іске жауапкершілікпен. қараймын.
Театрга, спорт жарыстарына барганды ұнатамын.
Кепілдеме туралы мәлімет: Қазақ мемлекеттік заң университеті Мемлекеттік
құқық кафедрасының меңгерушісі берген кепілдеме қосымша беріліп отыр.
4 наурыз 2000 жыл ^_^^^_^^^^ Султанова Н.А.
(қолы)
Түйіндемеде жұмсалатын терминдер және термин клишелері:
үлт _________________ ұлтым — қазақ
азаматтық ---------------- Қазақстан Республикасының
азаматы білім _______________ жоғары білімді
орта білімді отбасы --------------отбасым бар
жұбай үйленгенмін
бала үйленбегенмін
үл ажырасқанмын
қыз түрмыска шақканмын
ата-ана түрмысқа шықпағанмын
Спортпен айналысамын: ат спортын, футболды үнатамын, I разрядты
волейболшымын.
Компьютерде, интернетте, ЭЕМ машиналарында жұмыс істей аламын
қазақ
ағылшын
орыс
тілдерін
орташа
түсінемін
оқи аламын
сөздікпен аудара аламын
3. ЖЕКЕ ІС ПАРАҒЫ
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы - жұмысқа қабылдану,
сайланбалы оргаңдарға сайлану кезінде, сондай-ақ ұйымдар, мекемелер мен
ведомстволар талап еткен басқа жағдайларда толтырылатын арнаулы бланк
түріндегі ресми құжат. Жеке іс парағында көрсетілетін мәліметтер еңбек
кітапшасында, өмірбаянда берілетін мәліметтермен дәлме-дәл сәйкес жазылады,
жеке адамның азаматтық хал-жағдайы, кәсібі мен мамандығы, қоғамдық қызметі
мен еңбек жолы толық көрсетіледі.
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
Жеке іс парақ ғы - личный листок
Кадрлар жөніндегі жеке
іс парағы - личный листок по
учету кадров
жүмысқа қабылдау - принять на работу
кадрлар жөніндегі жеке іс парағын толтыру - заполнить
личный
листок по учету кадров
тек тегі - фамилия
аты - имя
әкесінің аты - отчество
туған жылы, айы, күні - год, месяц,
число рождения
азаматтығы - гражданство
ұлты - национальность
әлеуметтік тегі - социальное
происхождение
жынысы - пол
білім - образование
мамандық - специальность
жоғары орта оқу орны - высшее (среднее) учебное заведение
дәреже - степень
атақ - звание
ғылыми еңбек - научный труд
өнертабыс - изобретение
лауазвім - должность
жұмыс істеген жылдары - трудовой стаж
шетел - иностранное
государство
сайланбалы органдар - выборные органы
оскери қызметке қатысы - отношение к воинской службе
әскери атагы - воинское звание
толтыру -заполнить
көрсету - указать
мәлімет - сведения
марапаттау - наградить
жариялау - объявить
міндетті міндетті емес - обязан - не обязан
Грамматикалыық минимум
жалқы есім
сан есім жыл, ай, күн аттары жер-су атаулары
жоғары оқу орнының, мекеменің, ұйымың, сайланбалы органдардың атаулары
Мемлекеттік наградалар мен құрметті атақтардың атаулары
ырықсыз етіс тұлғасы
тұйық рай
номенклатуралық атаулардың емлесі.
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы
1. Тегі Аты
Әкесінің аты
2. Жынысы
3. Туған жылы, айы, күні
4. Туған жері
5. Ұлты ______
6. Әлеуметтік тегі
7. Білімі
ауыл, аудан, қала, облыс
Азаматтығы
Диплом бойьшша мамандығы.
Жоғары оқу орнының аты, орналасқан жері.
8. Қандай тілдерді білесіз ,қандай дәрежеде
9. Ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы ______^______
10. Ғылыми еңбектері және өнертабыстары_________
11. Жүмыс істеген орны, лауазымы, жұмыс істеген жылдары
Жұмыс істеген орындарының мекен-жайы.
12. Шетелдерде болуы __^_____^__^_^___
13. Сайланбалы орындарға қатысуы
14. Мемлекеттік наградалары _^___
15. Әскери қызметке қатысы______әскери атағы
16. Отбасы жағдайы (отбасы мүшелерінің аты-жөні, туған жылы
көрсетіледі)_______^^___^__^__
17. Мекен-жайы
Толтырылған уақыты Қолы __^^___^^__
ІІІ.
1. Визит карточкасы
Визит карточкасы – жеке тұлғаның қызмет орны, аты-жөні, байланыс
мәліметтері қысқаша жазылған, ресми қатынас мәдениетіне лайықталған,
белгілі бір пішінмен рәсімделген құжат.
* Визит карточкасы іскерлік қатынас үшін өте керек іс қағазы, құжат.
* Визит карточкаларының мазмұны бірдей болғанмен, безендірілуі әр түрлі
болуы мүмкін.
* Визит карточкалары негізінде Тітез 14 -шрифтімен жазылады.
* Аты-жөнін жазғанда фамилиясы үлкен әріппен теріледі.
- Мысалы: БЕКБОЛАТОВ Асан Қайырбекүлы.
* Қызметі. Тек ресми атқаратын кызметі жазылады.
Міндетін атқарушы, уақытша орындаушы деген сөздер жазылмайды.
* Ғылыми дәреже, әскери т.б. атақтар кажеттілігіне карай көрсетіледі.
* Жүмыс телефоны. Алдымен хатшының телефонын көрсеткен дұрыс. Қажет деп
санаған жағдайда өзіңіздің жеке телефоныңызды көрсетуге болады. Егер
мобильді жүйедегі байланыс болса, жеке кодымен көрсетіледі.
* Визит карточкасы 50x90 миллиметрлік көлемдегі қатты қағазда
жасалады.
* Визит карточкаларының түр-түсі әр адамның қызмет бабына карай
жасалады.
2. Қазақстан Республикасы КЕДЕН МАҒЛҰМДАМАСЫ
Кеден мағлұмдамасы – мемлекеттің Әділет Министрлігімен тіркелген, оның
қойған талаптарына сай жасалған, кеден арқылы өтетін жүк туралы ақпаратты
(тауар туралы, жүк туралы, құндылықтар туралы, валюта т.б. туралы) мәлімет
беретін құжат. Кедендік мағлұмдама жүк беруші адаммен толтырылады да жүктің
мемлекеттің шекарасынан қабылданған ережеге сай өтуін бақылайтын құзіретті
кеден органдарына беріледі. Кеденге тапсырылатын жүк туралы берілген
мәліметтің толықтығына , дұрыстығына жауапты болып кеден мағлұмдамасын
толтырушы саналады. Мағлұмдамада көрсетілмеген және кеденнен рұқсатсыз
өткізілген жүк кәмпескеленеді.
Кеден мағлұмдамасының бірнеше түрлері болады. Олардың негізгілері:
Валюталық мағлұмдама, Кедендік баға мағлұмдамасы, Жүк мағлұмдамасы,
Кедендік транзит мағлұмдамасы, Халықаралық Кеден мағлұмдамасы т.б.
16 жаска толған әрбір түлғаға толтырылады. Қажетті жауап сай келетін
рамкада V таңбасымен белгіленеді. Уакытша кірушығудын, толық уақыты бойы
сақталады. Жоғалтылган жағдайда жаңартылмайды
2. Ө Т I Н I Ш
Өтініш – азаматтардың заңмен бекітілген жеке құқықтары мен мүдделерінің
жүзеге асырылуы мазмұндалатын, жазбаша түрде баяндалатын, өтіну, сұрау
туралы ресми құжат.
Өтініш жазылатын негізгі жағдайлар төмендегідей:
- жұмысқа қабылдау
- жұмыстан босату
- басқа жұмысқа ауыстыру
- кезекті демалыс сұрау
- кезектен тыс демалыс сұрау
- материалдық көмек (пәтер бөлу), балабақшадан орын бөлу және т.б.
туралы сұрау
- жалақыны көтеру туралы өтініш айту жоне т.б.
Грамматикалық минимум
Барыс септік: -ға-ге -қа-ке
Шығыс септік: -дан-ден -тан-тен
Есептік сан есім.
Жіктеу есімдіктері: мен, сіз.
Жіктік жалғау
Қысқарған создер (аббревиатуры)
Лексикалық минимум
Терминдер және терминдік сөз тіркестері Номенклатуралық атаулар Жалқы
есімдер Ай аттары
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
заявление -өтініш
прошу -сұраймын
проживающий -тұратын
прилағается -тіркелген
2. Арыз.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасының
азаматтары мемлекеттік ұйымдар мен лауазымды адамдардың аттарына
хабарламалар (обращение) жібереді. Хабарламалар ауызша және жазбаша болуы
мүмкін. Хабарламада аты-жөні көрсетілген лауазымды адам немесе мемлекеттік
өкімет пен басқару органының басшысы хабарламаны дер кезінде карауға, ол
жөнінде тиісті шешім қабылдауға және белгіленген мерзімде нақты жауабын
беруге міндетті.
Хабарламаның үш түрі бар: арыз, өтініш және ұсыныс. Олар мазмүны жағынан
әртүрлі болъш келеді: мысалы, өтініште азаматтардың заңмен бекітілген жеқе
қүқықтары мен мүдделерінің жүзеге асырылуы мазмұндалатын хабарлама
жасалады. Жеке адам өзіне берілген қүқықтарды пайдалану үшін өтініш жазады,
сонымен қатар өзі жүмыс істейтін үжымдарда, мекемелерде, өзі түратын түрғын
үйлерде, мемлекеттік органдар қызметінде байқалған кемшіліктерді атап
жазады.
Арызда - азаматтардың заң арқылы қорғалатын жеке қүқықтары мен
мүдделерінің бүзылу фактісі туралы хабарлама жасалып, оны қалпына келтіру
туралы талап-тілек айтылады, хабарламаижасаушының ойынша іс-қимылы дүрыс
жүргізілмейтіндіктен өзінің қүқықтары мен мүдделерін бүзып отырған
мемлекеттік органдардың, мекемелердің, үйымдардың, лауазымды адамдардың
атына сын айтылады.
Ұсыныс — белгілі бір мемлекеттік органның, үйымның, мекеменіц жүмысын
жақсартуға жетілдіруге назар аударатын, осыған байланысты қойылған
міндеттердің шешудің жолдары үсынылатын хабарлама түрі.
Хабарламаның барлық түрі мемлекеттік органдардың, үйымдардың кеңсесінде
тіркеуден өтеді. Арнайы тіркеу карточкасы, аннотациялык парақ толтырылады.
1.1. Арыз (өтініш, кейде шағым).
Арыз - ұйым басшысының, лауазымы жағынан жоғары тұрған адамның атына
белгілі бір ақпаратты, отінішті, мәліметті жеткізу мақсатында жазылатын іс
қағазының бір түрі. Арыз көлемі жағынан шағын болады 1-3 бет немесе 500-
5000 белгі аралығында.
Арыз көбінесе жеке адам атынан жазылады. Іс жүзінде қойылған мәселе бірден
бірнеше адамның немесе, үлкен үжымның мүддесш көздейтін үжымдық
(коллективтік) арыз түрлері де кездеседі. Арыз белгілі бір себеппен ғана
жазылады. Әдетте онда бір ғана моселе көтеріледі. Арыз онда айтылған
мәселені шешуғе қүқы бар адам атына жазылады.
Арыздың бірнеше түрі бар. Олар: өтініш түрінде жазылатын арыз, шағым
турінде жазылатын арыз, түсініктеме түрінде жазылатын арыз, констатация
түрінде жазылатын арыз. Бұлардың әрқайсысы ондаған мотивте жазылады. Арыз
жазу ережесі барынша қарапайым десе де болады. Арыздың алты реквизиті бар:
кімге жолданғаны, кім жазганы, қүжат аты, мазмүны, қолы, датасы.
Арыз сиялы я шарикті қаламмен, таза түзетулерсіз жазылуы керек. Жазу
машинкасын немесе оргтехниканы қолдануға болады. А4 форматты кейде А5
форматты қағазға жазылады.
Арыз қүрылымы:
1) құжат адресациясы (кімнің атына жазылғаны);
2) қүұат аты;
3) негізгі мәтін;
4) қосымша болса оған сілтеме;
5) жазылу мерзімі;
6) қолы;
7) арыз мазмүнымен келісушілер қолы,
Адресацияга лауазым иесінің, мекеме, ұйым басшысының ресми қызметінің толық
аты, қажет жағдайда фамилиясы, аты-жөні кіреді. Адресация парақтың оң жағын
ала жазылады. Егер арыз бірнеше лауазым иесіне бірден жазылып отырған болса
олардың барлығының ресми қызметі (қажет жағдайда фамилиясы, аты-жөні)
адресацияда қөрсетілуі қерек.
Мысалы,
Петропавл қаласы сут заводының директоры Т.С.Пірімбетовке Көшірмесі:
Петропавл қаласы СЭСмеңгерушісі Р.С.Садуовқа
Тақырыбы парақ ортасына адресациядан төмен жазылады. Мысалы, ШАҒЫМ АРЫЗ
ТҮСІНІКТЕМЕ
Негізгі мәтін кіріспе сөзден басталады. Мысалы, "Менін Сізге арыз беру
себебім,". Ары қарай қүжаттың мәнін ашатын, арыз жазуға себеп болып
отырған негізгі мәселе соз болады. Мәтін соңында қүнделіқті қызмет
этикасын сақтау сөздерін қолдана отырып адресаттан қандай шешім
күтетіндігі жазылады. Мысалы, "Айтылғандарды ескере отырып шара
қолдануыңызды сүраймын", "Нүсқау беруіңізді сүраймын" т.б. Мәтін парақтың
бар кеңдігіне, тақырыптан төмен жазылады.
Жазылу мерзімі. Арыздың жазылған күні, айы (жазбаша) және жылы
көрсетіледі. Жазылу мерзімі негізгі мәтіннен төмен, парактың сол жақ
бөлігінде орналасады. Мысалы,
24 наурыз 2000 жыл.
Қолы. Арыз жазушының атқаратын қызметінің толық ресми аты жазылады, кол
қойылады. Парақтың оң жағына фамилиясы, аты-жөні жазылады. Мысалы,
Қазақ-Британ техникалық университеті
қазақ тілі кафедрасының
оқытушысы ________Бекенова А.К.
(қолы)
Егер арызға кол қоюшылар бірнешеу болса онда олар иерархиялық тортіппен я
болмаса алфавит төртібімен жазылады. Қол қоюшылар өте көп болатын болса
онда арызға қол қою парағы тіркелді.
Арыз мазмүнымен келісуші қолы қойылғанда келісім туралы қысқаша ақпарат та
жазылады. Мысалы, "Келісемін", "Қарсы емеспін". Бұл жерде де датасы
жазылып, атқаратын қызметі көрсетіледі.
Ескерту: 1. Егер арыз бірнеше адамның атына қатар жазылса, олардың
барлығының ресми қызметі, аты-жөні адресацияда көрсетілуі керек.
2. Егер арыз бірнеше адамның атынан жазылса, олар иерархиялық тәртіппен я
болмаса алфавит ретімен жазылады.
3. Арыз қолмен де, компьютермен де қатесіз жазылуы тиіс.
IV. Мінездеме. Кепілдеме.
Мінездеме, оның түрлері.
Мінездеме - түрлі мекеме, үйым бірлестік, оқу орындарында белгілі бір
адамды өмірбаяндық, біліктілік, кәсіптік, адамшылық тұрғыда жазбаша
сипаттау мақсатында жиі жазылатын іс қағазының бір түрі.
Қызметтік мінездеме — мінездеменің айрықша кең тараған және әмбебап
формасы. Қызметкерді объективті өрі нақты мінездеу қажет болған жағдайда
жазылады. Қорытынды бөлімі еркін стилъде жазылады жоне құжат мазмұнын
түйіндейді.
Мінездеме қызметкерді басқа бір ваканцияға я болмаса оқу орнына үсыну
мақсатында да жазылады. Мүнда үсынылған адамның аталған ваканцияға қажет
деген мінез-қасиеттері, кәсіптік шеберлігі айтылады.
Аттестациялық мінездеме белгілі бір адамның атқарыл отырған қызмет
орнына лайық, лайьгқ еместігін тексеру мақсатында жүргізілетін аттестация
қорытындысына орай жазылады. Мүндай мінездеме корытындысында "атқарып
отырган қызметіне лайық", "қызмет бабында жогары қызметке усынуга лайық"
немесе "атқарып отырган қызмет орнына лайық емес" деген сияқты түйінді
сөздер жазылады.
Жеке (функциональды) мінездемелер адамның жеке басының мінезін,
білімін, шеберлігін, икемділіген т.б. сипаттай лтырып жазылады. Қорытындьт
бөлімінде мінездеме не мақсатпен жазылгандығы атап корсетіледі. Мысалы,
"Еңбек келісімін ұзату умш"т.б.
Мінездеме А4 форматты параққа жазылады. Көлемі 1 беттен аспауы керек.
Мінездеме мотіні жазу машинкасында басылады я компьютерде теріліп, кейін
принтерден шығарылады. Тақырыпты, омірбаяндык мәліметтерді, қортынды мен
негізгі түйінді үлкендеу шрифтімен беруге болады.
Кейде мінездеме жогары жагында мекеменің аты, логатипі, фирмалық белгісі
көрсетілген арнайы бланкілерде де жазылады. Әр данасы есепте түратын арнайы
бланкілерге жазылган мінездемелер мінездеме беруші адамның және үйым
жетекшісінің қолымен расталады.
Барлық мінездемелерге мекеме мөрі басылады.
Мінездеме ресми стильде, бейтарап тонмен жазылады. Мотін баяндауышы ашық
райлы етістіктен жасалады (беріледі, орындады, көріне білді, көрсетті).
Мінездеменің мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
1) тақырыбы;
2) мінездеме берілетін адам туралы қысқаша мәлімет;
3) негізгі мәтін;
4) қорытынды;
5) мінездемені талап етуші үйымның аты;
6) мінездеме берілген күн, ай, жыл;
7) мінездеме берушінің аты-жөні, фамилиясы, қолы;
8) қосымша (егер болса).
Мінездеменің тақырыбы парақтың жоғарғы жағын ала, орта тұсына қарай үлкен
әріптермен жазылады.
Аттестациялық мінездеме
Мінездеме берілетін адам туралы қысқаша мәліметке мыналар кіреді:
фамилия, аты-жөні, туған жылы, білімі, мекемедегі жұмыс стажы (-жылдан
бастап қызмет етеді), қазіргі атқаратын қызметі. Басқа да кейбір мәліметтер
қосымшы берілуі мүмкін (мысалы, диплом бойынша мамандығы немесе білім түрі
т.б.)-
Негізгі мәтінде атқарып жүрген қызметін, өз мамандығын қаншалықты
меңгеретіндігі, кәсіптік білім деңгейі, біліктілігі, қызмет бабында жеткен
жетістігі мен кемшілігі жазылады. Қысқаша әлеуметтік-психологиялық портреті
беріледі. Әріптестерімен карым-қатынас жағдайы, отбасы жағдайы, ұжымдағы
орны, абыройы, сын көтеру қабілеті жазылады. Кей жағдайда (оқуға немесе
іссапарға жіберу) денсаулық жағдайы да айтылады.
Қажет деп табылған жағдайда негізгі мәтінге шетел сапарлары, зерттеу
жұмыстары, өз бетімен жүргізген жұмыстары, жетекшілік, ұйымдастыру қабілеті
де кіргізіледі.
Мәтін көбіне жай сөйлемдермен, қалыптасқан сөз орамдары мен сөз
тіркестерін, стандарт терминдерді қолдана отырьгп, басы артық
қысқартуларсыз жазылады.
Қорытынды негізгі мәтіннің түйінделген, жиынтықталған бөлігі болып
табылады. Мүнда мінездеме беріліп отырған адамның перспективалық қызметіне
байланысты бір-екі накты ұсыныс енгізіледі. Негізгі мәтіннен кейін
(қорытынды) сөзін азат жолдан, бас әріптермен жазып, негізгі түйінді немесе
үсынысты атап көрсетуге болады. Мысалы,
ҚОРЫТЫНДЫ: . Атқарып журген қызметіне лайық. 2. Кәсіптік дайындық
децгейін, басшылық қызметтегі тәжірибесін. ескере отырып Н.С.Нуртазаевты
копкурстық Ііегізде статистика бөлімінің бастыгыны қызметіне ұусынуеа
болады.
Мінездемені талап етуші ұйымның аты толық, ресми түрде аталуына сәйкес
жазылады. Кейде мінездеме не мақсатпен берілгені атап айтылады. Бұл
қорытындыдан кейін 1 интервал жіберіліп барып жазылады. Мысалы, "Абай
атындагы Алматы мемлкеттік университетініқ қабылдау комиссиясына тапсыру
үшін берілді".
Мінездеме жазылған дата ұйым атынан кейін 1 интервал жіберіліп барып
парақтың сол жақ бөліміне жазылады. Ай аты жазбаша беріледі. Мысалы, 26
мамыр 1999 жыл.
Мінездеме беруші туралы мәліметке мінездеме берушінің ресми қызмет аты,
қолы, фамилиясы, аты-жөні кіреді.
Қосымша ретінде қажет деп табылған жағдайда
1) белгілі үлгідегі бірнеше фотосурет;
2) білімі туралы құжат көшірмесі;
3) бүрьшгы мінездемелер көшірмесі я одан алынған үзінді;
4) анықтамалар жіберіледі.
Егер мінездемеде қосымша болатын болса ол жайында парақтың соңында
жазылады. Ал қосымша бірнешеу болатын болса жолдама хат дайындалып, сонда
көрсетіледі.
Мінездеменің жалпы қүрылымы осындай. Кей жағдайда мінездеме алушы адам
парактың соңына "мінездемемен таныстым" деп жазып қол қояды. Фамилиясын,
танысыскан күнін де жазады.
Мінездеме 2 дана етіп дайындалады. Біреуі талап етуші мекемеге жіберіледі,
екіншісі мінездеме иесінің жеке ісіне я мінездемелер тіркелетін іске
тігіледі. Мінездеме де жалпы тәртіп бойынша жіберіледі.
# Үлгімен танысыңыз.
Мінездеме
Болат Сыздықов Бакытүлы, 1967 жылы туған, үлты - қазак, білімі -жоғары.
Қазақстан Республикасының азаматы. Болат Сыздықов Бақытұлы — 1967 жылғы
ақпан айының 15-інде Қазақстан Республикасы бұрынғы Шымкент облысы,
Түркістан қаласында туған. Орта мектепті бітіргеннен кейін 1984 жылы
казіргі Ұлттық техникалык университетінің компьютерлік техника факультетіне
оқуға түсіп, оны 1989 жылы үздік дипломмен бітірген. 1989-91 жылдар
аралығында Ғылыми-жобалау институтының аға ғылыми қызметкері. Қазір
Қазақ үлттык техникалык университеті металлургия өнеркәсібі факультетінін
аға мүғалімі. 1994-97 жылдар аралығында ҚазҰТУ-дін өндірістен қол үзбей
оқитын аспирантурасьгнда оқып, 1998 жылы кандидаттық диссертация қорғады.
Б.Б.Сыздықов - өз ісін жетік білетін, тәжірибелі маман.
Ол бірнеше ғылыми еңбектердің авторы. Б.Б.Сыздыковтың "Металлургия
өнеркәсібінің терминдері" деп аталатын еңбегі Шоқан
Уәлиханов атындағы сыйлыққа ие болды.
Б.Б.Сыздыков қазақ, орыс, ағылшын тілін жетік біледі, ЭЕМ ЭВМ
машиналарында жүмыс істей алады. Б.Б.Сыздыков -- студенттер мен
әріптестерінің арасында беделді, үлгілі отбасы иесі.
Мінездеме Ғылыми-техникалық орталықтың бас маманы қызметіне үсыну үшін
беріледі.
Мекеме басшысы Айы, күні, жылы
аты-жөні, қолы
Қазақ-Британ техникалық университетінің
ассистент-профессоры
Қуаныш Өмірбекүлы Әлихановқа
Мінездеме
Қ.Ө.Әлиханов 1963 жылы 5 қаңтарда Семей облысы, Аягөз ауданы, Баршатас
ауылында дүниеге келген. ¥лты - қазақ, білімі -жоғары, ҚР-ның азаматы. Орта
мектепті бітіргеннен кейін, 1980 жылы ҚазҰТУ компьютерлік техника
факультетІне түсіп, оны 1985 жылы үздік дипломмен бітірген. 1985-88 жылдар
аралығында - Ғылыми-жобалау институтының аға ғылыми қызметкері, ҚазҮТУ
металлургия факультетінің аға оқытушысы. 1988-91 жылдар арапығында ҚазҰТУ-
дың күндізгі бөлім аспирантурасында оқып, 1991 жылы кандидаттық диссертация
корғады.
Қ.Ө.Әлиханов - өз ісін жетік білетін, тэжірибелі маман. Ол - бірнеше
гылыми еңбектердің авторы. Қ.Ө.Әлихановтың "Металлургия өнеркэсібінің
терминдері" атты еңбегі Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлыққа ие болды.
Қ.Ө.Әлиханов қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік біледі, компьютермен
жұмыс істеуде тәжірибесі мол. Ол - студенттер мен эріптестерінің арасында
беделді, үлгілі отбасы иесі.
Мінездеме Ғылыми-техникалық орталықтың бас маманы қызметіне ұсыну үшін
беріледі.
Тау-кен металлургия
институтының директоры,
т.г.д., профессор
А.И.Магзонов қолы
Айы* күні, жылы
Қазақ спорт жэне туризм академиясыныц 2000-шы жылғы түлеғі,
еркін күрестен бапкер Мақсат Ахметүлы Нүсіпбековке
Мінездеме
Мақсат Ахметұлы Нүсіпбеков 1983 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен
қаласында дүниеге келген. 1990-2001 жылдар аралығында Өскемен қаласындагы №
37 орта мектепте оқыды. Мектепті бітіргеннсн кейін Алматы қаласындагы
ҚазҰТУ-га келіп оқуга түсті.
М.А.Нүсіпбеков-қабілетті, білімді, спортқа деген ынтасы зор.
Республиқалық жарыстарга қатысып, жүлделі орындарға ие болган.
Компьютермен жұмыс істей алады, ағылшын тілін жетік біледі.
Мінезі біртоға, сабырлы, жолдастарына адал. Ұйымдастырушылық қабілеті
бар, қиын жағдайда өз бетінше дұрыс шешім қабылдай алады.
Сынды дұрыс түсінеді, кемшіліктерін тезтүзетуге тырысады.
Базалық дайындық деңгейі мен қабілеттігін ескере отырып,
М.А,Нүсіпбековты халықаралық студенттік конференцияга жіберуге ұсынуға
болады.
Ө.А.Байқоңыров атындағы Тау-кен металлургия
институтының директоры, т.г.д., профессор
М.О.Жарасов қолы
Айы, күні жылы
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
мінездеме
ұлт
лауазым,қызмет
азамат
білім
жоғары білім
орта білім
жыл
қазір
тәжірибелі
білікті, өз ісін жетік
білетін
маман
жетік білу
аудармалары
авторитетный - беделді
коллега - әріптес
образцовый - үлгілі
среди - арасьшда
учереждение - мекеме
организация - ұйым
руководитель - басшы
туу
оқу
бітіру
жұмыс істеу
V. Азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін құжаттар.
ҚОЛХАТ, СЕНІМХАТ, КЕПІЛХАТ – белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік,
зат, ақша) алыс-берісін куәландыратын, азаматтық қарым-қатынастарды
реттейтін ресми құжат түрі. Құжаттың бұл түрлері міндетті түрде мөрмен
бекітіліп, құқықтық сипатқа ие болады.
ҚОЛХАТ - белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік, зат, ақша) алынғанын
куәландыратын және оны белгілі бір мерзімде қайтарып беретіндігін
міндеттеп, азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін ресми құжат түрі. Бұл
бағасы төмен құндылықтарды уақытша пайдалану жағдайында рәсімделеді.
Сондықтан қолхат негізінен мекемеішілік қатынастарда жиі қолданылады.
Қолхаттың мазмұндық-құрылымдық жүйесі:
- құжаттың аты;
- қолхат беруші туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
- қолхат алушы туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
- алынғат заттың атауы (егер ақша болса, көлемі санмен де, жазбаша да
көрсетіледі);
- қайтарылатын нақты уақыты;
- қайтара алмаған жағдайдағы шарты;
- қолхат жазылған күн;
- тараптардың қолы;
- мекеме мөрі.
Сөздік:
қолхат- расписка
азамат- гражданин
мерзім-срок
кепілақы- задаток
қарыз- долг
ақша- деньги
уәде- обещание
қайтарып беру- вернуть, возвращать
алу-брать
кабылдап алу- принять
уақытында-вовремя
кепіл ақы- задаток
Үлгі:
Қолхат
Мен ИИТ-02-17 тобының студенті Мәлік Нұршаұлы, университеттің қазақ
тілінде оқу залынан уақытша пайдалану ушін Қазақстан энциклопедиясын
(бағасы 1000 теңге) алдым. Кітапты бір аптада қайтарып беремін деп
міндеттенемін. Жеке куәлік нөмірі ...
15 ақпан ,2003ж.
(қолы)
Расписка
Я, студент группы ИИТ-02-17 Малик Нуршаулы, взял в читальном зале
Қазак тілі для временного пользования энциклопедию Казахстан
(стоимостью 1000 теңге). Обязуюсь вернуть книгу в течении недели.
Номер удостоверения личности.
15 февраля, 2003 г. (подпись)
Қолхат
Мен, Әйгерім Асылбекқызы Қозыбаева Алматы қаласы Таугүл-1 шағын ауданы
84 үй, 31 пәтердің тұрғыны, жеке басымның куәлігі №123456789 ҚР ІІМ-гі
берген, Алматы қаласы Абай даңғылы, 25 үй, 64 пәтерде тұратын азамат Арман
Мұхитұлы Асқаровтан, жеке куәлігі №123456789 ҚР ІІМ-гі берген 3000(үш мың)
АҚШ долларын алдым.
2003 жылы 15 қыркүйекте жасалган келісім-шартқа сәйкес 2003 жылгы 10-шы
қыркүйектен 10 желтоқсанга дейін алынған ақшаның пайызын төлеп түруға
міндеттенемін. Пайыз көлемі келісім-шартта көрсетілген. Азамат Асқаров
Мұхитүлы Арманның міндетін орындауына басқа талабым жоқ.
10.12.2003жыл қолы
Қолхат
Мен, ФИТ-02-Іқ тобының студенті Ержан Бауыржанұлы Хайрош,
университеттің сызба-геометрия кафедрасынан штангенциркуль (500 теңге)
алдым. Штангенциркульді бір
жетіде қайтарып беремін деп міндеттенемін. Жеке куәлік №11655223.
24.03.03
колы
Х.Б.Ержанның қолын растаймын.
СЕНІМХАТ – сенім білдірілген тұлғаға сенім білдіруші атынан (кәсіпорын,
азамат) қандай да бір іс-әрекетті асыруға құқық беретін, олардың өзара
келісімін куәландыратын құжат. Сенімхат мекеме атынан да, жеке адам атынан
да беріледі. Ол мекеме атынан мәміле жасауға, материалдық құндылықтар мен
ақша алуға немесе басқа да түрлі әрекеттер жасауға сенім білдіріп, құқық
береді. Ресми сенімхаттар мекеме бланкіне рәсімделеді.
Сенімхат мекеме атынан берілсе, арнаулы бланкке жазылады да, мекеме
басшысының қолы мен мөрі басылады.
Егер сенімхат жеке адам тарапьшан берілсе, сенімхат иесінің аты-жөні,
құжатының аты мен нөмірі жазылып, колы қойылады. Төменгі жағына мекеме
басшысы не нотариус сенімхат иесінін қолын растап, мөр басады.
Сенімхаттың мазмұндық-құрылымдық жүйесі :
-құжат атауы;
- күні, айы, жылы, мекен-жайы ;
- сенімхат беруші туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке куәлік
нөмірі);
-сенім білдірілетін тұлға туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен-жайы, жеке
куәлік нөмірі);
- алынғат заттың атауы (егер ақша болса, көлемі санмен де, жазбаша да
көрсетіледі);
- қайтарылатын нақты уақыты;
- қайтара алмаған жағдайдағы шарты;
- нотариалдық мекеме мөрі.
Сөздік:
Сенімхат - доверенность
жеке куәлік - удостоверение личности
жалакы- зарплата
мөр - печатъ
Қол -подпись
Сену -верить
сеніп тапсыру- доверять
беру - давать , выдавать
куәландыру - удостоверять
алу - получать
қою, басу- поставить
Сенімхат берілетін жағдайлар:
Сенімхат кез-келген төлем түрлерін, атап айтқанда жалакы, жәрдемақы,
стипендия, зейнетақы алу үшін, сондай-ақ заттай корреспонденцияларды алу
үшін, мүлікті ортақ пайдалану, транспорт құралдарын иемдену, мүрагерлік
күкык туралы куәлік алу үшін т. б. толып жатқан жағдайларда беріледі.
Сенімхат 1 дана болып дайындалады
Төлемақы алу үшін берілген сенімхаттардың жарамдылығы - 3 ай. Мүлікті
пайдалану үшін берілетін сенімхаттардың жарамдылығы - 3 жыл.
Жарамдылық мерзімі жазбаша жазылуы керек.
Сенімхат
2003 жыл 1 желтоқсан, Алматы
қаласы
Мен, Серік Жәнібекұлы Мәметов куәлік: №80265498 ҚР ІІМ берген, мекен-
жайым: Алматы каласы, Сейфуллин көшесі, 456 үй, 3 пәтерде тұратын азамат
Есенгелдин Жомарттың, туған атам - Мейлібаев Маметтің қайтыс болғанан кейін
қалған мүлікке менің мұрагерлік қүқығымды рәсімдеуіне сенім білдіремін. Бұл
үшін мен азамат Есенгелдин Жомартты:
- менің атымнан өтініш жазуға;
- анықтамалар мен құжаттар алуға;
- менің орныма қол қоюға;
- мүрагерлікке құқық беру туралы куәлікті алуға өкілетті етуге сенім
білдіремін.
Сенімхат 2004 жылдың 1 желтоқсанына дейін берілген және 1 жыл күшінде.
01.12.2003
С.Маметовтың қолын растаймын
Кепілхат
Алматы қаласы, 25 қараша 2003 жыл.
Мен, азамат Ержан Бауыржанұлы Хайрош мекен-жайым Алматы қаласы, Абай
даңгылы, 10 үй, 5пәтер, жеке басымның куәлік №010777888 ҚР ІІМ берген
Алматы қаласы, Сәтбаев көшесі, 25 үй, 106 пәтерде тұратын жеке басының
куәлІк №10356706 ҚР ІІМ берген Әсел Тұрарбайқызы Жұмаділовадан 150 000
(жүз елу мың) теңге алдым.
Өз міндеттерімді орындауға:
— келісімшартқа сәйкес пайызын төлеп түруға;
— алынган ақшаны келісілген мерзімде қайтаруға;
— келісім-шарт талабы орындалмаған жағдайда айып төлеуге;
— мекен-жайым өзгерген жағдайда бүл туралы 3 күн ішінде хабарлауга кепілдік
беремін.
Осы кепілхат 3 дана етіп жасалған:
Бір данасы Алматы қаласы 47 нотариалдық кеңседе тіркелген, екінші данасы
- азамат Жұмаділова Әселге берілген, үшінші данасы - азамат Ержан Хайрошта
сақталған.
25.12.2003
Қолы_
Ержан Хайроштың қолын растаймын.
Кепілхат
Алматы қаласы
№ 1 нотариалдық кеңсе
Мен, азамат Әнел Болаткызы Абтиева, мекен-жайым : Алматы қаласы, Жамбыл
көшесі, 45 үй, 10 пәтер, жеке басымның куәлік № 0136197836 ҚР ІІМ берген.
Алматы қаласы,Достық даңғылы, 89 үй, 14 пәтерде тұратын азамат Бахтеева
Камилладан 100000(бір жүз мың) теңге алдым.
Өз міндеттерімді орындауға кепілдік беремін :
1. Келесімшартқа сэйкес пайыз төлеп түруға ;
2. Алынған ақшаны келісілген мерзімде қайтаруға ;
3. Келесімшарт талаптары орындалмаған жағдайда айып төлеуге ;
4. Мекен-жайы өзгерген жағдайда, үш күндік мерзім ішінде хабарлауға.
Осы кепілхат үш дана етіп жасалған, бірінші данасы Алматы қаласы № 1
кеңседе тіркелген, екінші данасы - Абтиева Анельде, үшінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz