КСРО сыртқы экономикалық банкісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ОРТАЛЫҚ АЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика факультеті

«Қаржы және банк ісі» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Банктік қызметтер және олардың Қазақстанда дамуы»

Орындаған:

_{Жетекшісі:}

_{Алматы 2008 ж.}

Банктік қызметтер және олардың Қазақстанда дамуы

_{МАЗМҰНЫ}

_{КІРІСПЕ} . . . 3

1 ТАРАУ. БАНКТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ- ЭКОНОМИКА ПРОГЕСІНІҢ БІР ШАРТЫ РЕТІНДЕ

1. 1 Қазақстандағы банк ісінің даму тарихы . . . 5

1. 2 ҚР-да коммерциялық банктер жүйесін құрудың экономикалық негіздері және олардың қызметтерін ұйымдастыру . . . 12

2 ТАРАУ. Коммерциялық банктердің атқаратын қызметтерін талдау

2. 1 Коммерциялық банктердің пассивті операцияларын талдау . . . 18

2. 2 Коммерциялық банктердің активті операцияларын талдау . . . 29

2. 3 Коммерциялық банктердің қызметтерін реттеу әдістерін талдау . . . 37

3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН БОЛАШАҒЫ

3. 1 ҚР-ң банктік нарығындағы бәсекенің ерекшеліктері . . . 48

3. 2. Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметтерін басқаруды жетілдіру жолдары . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 57

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 59

ҚОСЫМШАЛАР . . . 61

Кіріспе

Бүгінгі күні Қазақстанның нарықтық қатынастарға негізделген банктік жүйесі республикамыздың экономикалық даму қарқынына, бағыттарына және тиімділігіне әсер етуде. Қазақстанның банктік жүйесі, бәрімізге белгілі, жылдам қарқынмен қалыптасты және тез дамыды.

1988 жылы елімізде 2 коммерциялық банк тіркелген, ал содан кейінгі жылдары олардың саны көбейе бастады. Банктік мекемелердің саны жағынан өсуінің ең жоғарғы шегі 1992-1993 жылдары болды. Бұл жылдары банктердің саны 211 дейін жетті.

Содан кейін 1994 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін олардың саны жағынан азайту тенденциясы жалғасуда. КСРО тарағаннан кейін, өте қысқа мерзім аралығында екі деңгейлі банктік жүйе құрылды. Оның қызмет ету негізін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісі анықтайды. Қазіргі кезде Ұлттық банк еліміздегі мемлекеттік басқару жүйесінің Негізгі экономикалық органдары қатарына кірді.

Республикамыздың банктік жүйесінде соңғы 15 жылда маңызды өзгерістер болды және белгілі бір нәтижелерге қол жеткізді.

Еліміздің коммерциялық банктерінің құрылуын объективті түрде бағалай отырып оларға өндірісі дамыған алдыңғы қатардағы елдердің банк жүйесіне қойылатын талаптарды қою өте қиын. Себебі, басқа елдердің банк жүйесі де көптеген ондаған жылдар ішінде қалыптасқан.

Бүгінгі күні, республикамызда банк жүйесінің экстенсивтендіру кезеңі басталуда. Оны біз тиімсіз банктерді тарату қарқынының жоғарылауынан көре аламыз. Сөйтіп, Қазақстанның банк жүйесінің экстенсивті даму кезеңінен интенсивті даму кезеңіне өту өмір сүруге қабілетсіз банктердің банкротқа ұшырауымен және банктердің бірігуімен сипатталады.

1 қаңтар 2006 жылғы мәліметтер бойынша елімізде 34 коммерциялық банк жұмыс істеуде. Бірақ, әлі де болса экономиканың банктік секторындағы қиыншылықтар аз емес. Мысалы, Қазақстанның қазіргі кездегі экономикалық шындығы- бұл экономиканың нақты және қаржылық секторларының дамуы арасындағы бұрын пайда болған диспропорцияның тереңдеуі. Осы диспропорцияларды жою белгілі бір деңгейде Қазақстан экономикасының даму перспективаларына байланысты. Осы мәселелерді шешуде еліміздегі коммерциялық банктер жүйесінің алатын орны ерекше. Міне, осы тұрғыдан алып қарағанда дипломдық жұмыс ретінде таңдаған тақырыбымның өзектілік мәні ерекше.

Сонымен бірге, бүгінгі таңдағы нарықтық қатынастардың құрылуы және дамуы жағдайында банк ісін жүргізуге жаңа көзқарас өте қажет. Себебі, банктерсіз Қазақстандағы экономикалық реформаның нәтижелі жүргізілуі мүмкін емес.

Бүгінгі таңда Қазақстандық банктік жүйесіне Республикамыздың экономикасындағы құрылымдық қайта құрулар әсер етуде. Ол өзгерістердің бірі-жаңа типтегі несиелік мекемелердің пайда болуына негізделген банк жүйесінің жаңа институтционалдық жүйесін қалыптастыру болып табылады. Осы жағдай, өз кезегінде нарықтық қағидаларға негізделген банк жүйесіндегі күрделі мәселелерді шешуге, бәсекелестік ортаны құруға мүмкіндіктер береді.

Сонымен, барлық дамыған елдердегі сияқты алдыңғы қатардағы орын алу үшін банктік сектордың тиімділік жоғарылату мәселелерін шешу үшін теориялық және тәжірибелік нұсқаулар қажет. Міне, осындай жағдайлар диплом жұмысы ретінде «Нарықтық қатынастар жағдайындағы Қазақстанның коммерциялық банктері» деген тақырыпты таңдауыма себеп болды.

Диплом жұмысының мақсаты- еліміздегі банктік жүйенің экономикадағы орны мен рөлін анықтау.

Осы мақсатқа жету үшін, мен жұмысты барысында алдыма мынандай міндеттер қойдым:

Республикамыздағы банк ісінің даму тарихын зерттеу;
Елімізде екі деңгейлі банктік жүйені құрудың экономикалық негіздерін анықтау;
ҚР -ң коммерциялық банктерін- нарықтың экономикалық субъектісі ретінде қарастыру және оларды ұйымдастыру құрылымына тоқталу;
Банктердің жүргізетін пассивті және активті операцияларына талдау жасау;
Бүгінгі таңдағы еліміздегі банктік жүйенің даму мәселелерін зерттеу.

Диплом жұмысын жазу барысында Саниев М. С, Айманова Л. Б,

Қалиева Г. Т. Сейткасимов Г. С, Мақыш С. Б. сияқты отандық экономистердің және Лаврушин О. И., Ачкасов А. И., Жуков Е. Ф. сияқты шетелдік экономистердің еңбектерін және Қазақстан Республикасының заңды актілерін, сонымен бірге баспасөз материалдары мен Ұлттық Банктің статистикалық мәліметтерін пайдаландым.

1 ТАРАУ. БАНКТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ - ЭКОНОМИКА ПРОГРЕСІНІҢ БІР ШАРТЫ РЕТІНДЕ

Қазақстандағы банк ісінің даму тарихы

Банк ісінің тарихи дамуы өсімақы капиталымен тығыз байланысты. Өз кезегінде оған ростовшиналық капитал әсер етті.

Жеке меншік қатынастары пайда болғаннан кейін тауарлы-несиелік қатынастар дами бастады. Тауар-ақша айналымының пайда болуы ақша- сауда капиталының дамуына әсер етті. Осы жағдай өсімақы (%) әкелетін капиталды дүниеге келтірді. Сөйтіп, пайда алуға бағытталған қызмет коммерция өз дамуына алды. Коммерцияның негізгі түрлерінің бірі банк ісі болып табылады.

Банктердің алғашқы қызметтерінің бірі- төлемдерге делдалдық жасау. Осы қызметтің нәтижесінде банктер уақытша бос ақша капиталдарын өсімақы әкелетін капиталдың негізгі формасы- қарыздық капитал болып табылады.

Алғашқы коммерциялық бір өнеркәсібі және тауар-ақша қатынастары жақсы дамыған Батыс елдерінде пайда болып, кең түрде тарала бастады. Ең алғашқы банк 1407 жылы Италияда пайда болған. Қазақстанның экономикасы Ресей экономикасының бір бөлігі ретінде әр деңгейде дамып келгені белгілі. Қазақстанның шаруашылығы бір жағынан, ресейдің және әлем нарығының тауар айналысына, екінші жағына, темір жолдарын салу жұмыстарын жедел қолға алу тиімділігін қатар қарастыра отырып, темір жолдарды жүргізу арқылы Қазақстанның ауыл шаруашылық өнімдері мен шикізаттары (ет, тері, жүн т. б. ) сыртқа шығарылып отырған. Қазақстанның Ресей нарығына интенсивті түрде енуі, нәтижесінде Ресейлік орталық-өнеркәсіптік аудандарымен өзара экономикалық байланысы одан әрі кеңейді.

Банк капиталының Қазақстанға енгізілуі мерзімі ХІХ ғасырдың аяқ кезін қамтиды. Революцияға дейінгі Қазақстанның көп укладты экономикасында несиенің әр түрлі формалары дамыған. Қазақстанның несиелік жүйесі негізінен Ресей империясының несиелік жүйесінің бір бөлігі ретінде: Мемлекеттік банк бөлімшелерінен, акционерлік, коммерциялық банктер филиалдарынан, өзара несие беру қоғамдарынан, қалалы қоғамдық банктерінен, ипотеклық несие банктері немесе ұсақ несие мекемелеріне және жинақ кассаларынан тұрады.

Ресейдің мемлекеттік банкі 1860 жылы өз қызметін бастап, барлық несие жүйесіндегі -Орталық банк болып саналады және оның айналысқа қағаз ақшаларды шығаруда монополиялық құқығы болды. Ресейдің мемлекеттік банкі барлық акционерлік, коммерциялық банктердің есеп-саудалық операцияларының үштен бір бөлігіне жуығын, салымдар мен ағымдық шоттардың жартысынан көбін тартып отырған. Басқа мемлекеттердің Орталық эмиссиялық банктерінен ресей мемлекеттік банкінің айырмашылығы, ол тек банктерді несиелеп қана қоймай, сол сияқты өнеркәсіп, сауда және дайындау ұйымдарын да қатар несиелеумен айналысқан.

Мемлекеттік банктік бөлімшелері Қазақстан территориясында ірі сауда-өнеркәсіп қызметтерінің орталығы болып саналатын Орал қаласында 1876 жылы, Қызылжарда 1881 жылы, Семей қаласында 1887 жылы, Омбыда 1895 жылы және бұрынғы Верный қаласында 1912 жылы ашылып жұмыс жасады.

Ірі коммерциялық банктер қатарында саналатын 1872 жылы құрылған Сібір сауда банкінің 57 филиалының жетеуі Қазақстанның бірқатар аудандарында, яғни Омбыда (1894ж. ), Семейде (1898ж. ), Қызылжарда (1905ж. ), верныйда (1908ж. ), Ақмолада (1909ж. ), Қостанайда (1911ж. ) және Керекуде (1916ж. ) орналасты.

Филиалдары жағынан екінші орынға ие болатын Орыстың сауда -өнеркәсіп банкісінің бөлімшелері де Қызылжарда (1904ж. ), Қостанайда (1908ж. ), Оралда (1909) және Омскіде (1916ж. ) ашылды.

Сонымен қатар, Ресей империясында ең ірі банктерге енетін Орыс-Азия банкісінің (1910ж. ) филиалдары Омбыда (1989ж. ) Верныйда (1903ж. ) және 1907 жылы Семейде құрылды.

Жалпы бірінші дүниежүзілік соғыстың бастапқы кезінде Қазақстанның әр аудандарында Мемлекеттік банктің - 6 бөлімшесі акционерлік - коммерциялық банктердің - 18 филиалдары, 12-өзара несие беру қоғамдары, 8- қалалық қоғамдық банктер, сол сияқты 345- несиелік және ссудалық серіктестіктері жұмыс істеді. Несиелік мекемелердің санының көбі жағынан Ақмола бірінші орынға ие болды.

Мемлекеттік банк бөлімшелері болмаған аудандарда қарапайым операцияларды жүргізу міндеті қазына иелеріне жүктеледі. Қазына иелері тікелей қазыналық палаталарға, солар арқылы мемлекеттік қазына иелеріне бағынышты болды. Біртіндеп қазына иелерінің жүргізетін операциялары жылдам өсе түсті. Мысалға: жіберілген вексельдер бойынша комиссиялық және есептік төлемдерді алу; жәй және шартты ағымдық шоттарды ашу, мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алу және оларды сақтау өмірлік салымдар бойынша пайыз төлеу және т. б. қазына иелері Қазақстан аумағында үш қазыналық палаталарға: Омбы, Орынбор және Түркістан палаталарына бағынды.

ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында ең басты Қазақстандағы банктер- бұл мемлекеттік банктер болды және олар мынандай операцияларды жүзеге асырды: вексельдерді есепке алу; тауарларды кепілге ала отырып, ссуда беру; тауар құжаттарын кепілге ала отырып, ссуда беру; ауыл шаруашылыққа ссуда беру; бағалы қағаздарды кепілдікке ала отырып, ссуда беру; қайта есеп жүргізу; вексельдер үшін арнайы шоттар ашу; бағалы қағаздарға арнайы шоттар ашу; ұсақ несие мекемелеріне ссуда беру; барлық есеп-ссудалық операциялармен айналысу; өзіндік бағалы қағаздар шығару; салымдық және ағымдағы шоттар ашу.

Қазақстандағы коммерциялық банктердің филиалдарының қызметі активтік операциялары бойынша: вексельдерді есепке алу; тауарларға және тауарлық құжаттарды есепке ала отырып, ссуда беру; бағалы қағаздармен жасалатын операциялар қамтылды.

Тауарларды есепке алу арқылы ссуда беру формада жүзеге асты:

Заттай, яғни кепілдікке берілген тауарлар банк мөрімен басыла отырып сақталынды немесе оларды жауапты адамдардың сақтауында қалдырды.
Жеке-заттай, яғни бұл жағдайда тауарлар кепіл берушінің жауапты сақтауында болды. Қаншалықты Мемлекеттік банктің өзіндік сақтау қоймалары болмағандықтан да, тауарларды ескере отырып, ссуда беру көбіне осы екінші формасында жүзеге асырылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.