Қазақстанның ақша - несие саясаты

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАЛЫҚ КӘСІПОРЫНЫ

С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС - ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ФАКУЛЬТЕТІ

Экономикалық ілім кафедрасы

Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандығы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША - НЕСИЕ САЯСАТЫ: МАЗМҰНЫ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТӘРТІБІ

Ғылыми жетекші

э. ғ. д., профессор У. А. Текенов

«»2009 ж

Экономикалық ілім

кафедрасының меңгерушісі

э. ғ. д., профессор Ү. С. Әлімбетов

«»2009 ж

Орындаған

ГУ- 04 тобы студенті Ш. Қ. Қаирханова

Норма бақылаушы Т. А. Абылайханова

«»2009 ж

Өскемен, 2009

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ: 1

3: АҚША - НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

КІРІСПЕ: 1. 1

3: Мемлекеттің ақша - несие саясаты дамуының бағыттары

КІРІСПЕ: 1. 2

3: Валюталық саясат - экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы

КІРІСПЕ: 1. 3

3: Ақша-несие саясаты құрамындағы инфляциялық таргеттеудің маңызы

КІРІСПЕ: 2

3: «БАНКЦЕНТРКРЕДИТ» АҚ ҚАЗАҚСТАН БАНК ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ ЖӘНЕ РОЛІ

КІРІСПЕ: 2. 1

3: «Банк Центр Кредит» АҚ жалпы сипаттамасы

КІРІСПЕ: 2. 2

3: «Банк Центр Кредит» АҚ активтеріне, пассивтеріне, өтімділігіне талдау

КІРІСПЕ: 2. 3

3: «Банк Центр Кредит» АҚ қаржылық жағдайының тұрақтылығына, бухгалтерлік балансына және іскер белсенділігіне талдау, банк қызметінің тиімділігі

КІРІСПЕ: 3

3: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 71

КІРІСПЕ: ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3: 75

КІРІСПЕ: ҚОСЫМША А

3: 78

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстандағы нарықтық реформалардың ерекшелігі болып ақша-несие саясат мәселесі, негізінен валюталық қатынастарға тәуелділік, яғни ұлттық валюта бағамын қалыптастыру және оның әлемдік валюталық нарықта тұрақты қызмет атқаруы басты мәселе. Еліміздің валюталық саясатты жүзеге асыру механизмі жан-жақты және толық зерттелмегендіктен, сонымен қатар оның қазіргі негізгі талаптарға сай келмеуі, автормен таңдалған тақырыптың өзектілігін айқындайды.

Ақша-несие саясатының өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар арасында қызу пікірталастар ұдайы жалғасуда. Осы көзқарастан валюталық саясат және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандару мәселесін зерттеудің өте өзекті екені айқын. Бұл тұрғыдан осы мәселенің тиімділігін зерттеу және оның мүмкіндігінше тұрақты экономикалық өсуі стратегиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды. Осыған орай, елдегі қазіргі ақша-несие саясатын жетілдіру және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыру мәселелерін аталған ретте зерттеу мен оған ғылыми негізделген ұсыныстар жасау айырықша көкейтестілікке ие болып, осы диплом жұмысы тақырыбының өзектілігін толық растайды.

Зерттеудің мақсаты және міндеттері. Диплом жұмысының негізгі мақсаты: Қазақстанның ақша-несие саясатын және осы процеске пайдаланылатын қаржы құралдарының тиімділігін анықтау арқылы тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін жүргізілетін ақша-несие саясатын жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін, диплом жұмысының мазмұнын және қисынды дәйектілігін анықтаған келесі міндеттерді шешу қажет:

- ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына ықпал ететін факторлар әсерін анықтау;

- сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық салалармен тығыз байланыстылығына теориялық негізді сипаттама беру;

- ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін экономикалық шараларды айқындау;

- валюта бағамын реттеуде және тұрақтандыруда макроэкономикалық көрсеткіштерге ықпал ететін валюталық саясаттың басым бағыттарын бағалауға сараптама жасау;

- валюталық тәртіптемені ырықтандыруға Қазақстандағы қаржы нарығының ықпал ету мүмкіндіктерін айқындау;

- экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында валюталық саясат механизмін жетілдіруге қатысты нақты ұсыныстар жасау.

Зерттеу объектісі ұлттық валюта нарығы дамуының тереңдеуі жағдайында Қазақстанның ақша-несие саясаты.

Зерттеу пәні ұлттық экономиканы ақша-несиелік реттеу процесінде туындайтын қатынастардың жиынтығы.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізін ақша-несие нарығының жұмыс істеуі және даму заңдылығы, халықаралық капиталдың толық немесе жартылай жұмылдырылуы жағдайында ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыру бойынша мемлекеттің ақша-несие, валюта саясатының сыртқы және ішкі қалыптасу заңдылықтарын ашып көрсететін шетелдік және отандық экономист ғалымдардың ғылыми еңбектері, аталмыш мәселеге қатысты Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері мен қаулылары, нормативтік-құқықтық құжаттары қолданылды.

Диплом жұмысының ақпараттық негізі ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, ҚР Ұлттық Банкісінің, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің, Қаржы нарығын бақылау және реттеу бойынша Агенттігінің, Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі Агенттігінің нормативтік актілері мен статистикалық мәліметтері, ақша-несие саясаты бойынша министрліктер мен ведомостволардың статистикалық көрсеткіштері жұмыс барысында пайдаланылды.

Зерттелетін проблемалардың әдістемелік мәселелерін негіздеуде және шешуде қазіргі экономикалық теорияның іргелі қағидаларына сүйеніп, зерттеу жүйелі талдауға негізделінген және нақты проблемаларға саралау мен топтау әдістерін қолданып, салыстыру арқылы статистикалық, кестелік мәліметтерді талдаудың көмегімен шешімін тапқан.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы ретінде Қазақстанның ақша-несие саясатын қалыптастыру мен реттеу, жұмыс істеу заңдылығы және оны дамыту стратегиясын жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстар жасалған

Зерттеу жұмысы нәтижесінің практикалық маңыздылығы алынған теориялық, әдістемелік, практикалық қорытындылардың ақша-несие саясатын жүргізу мәселесі бойынша нақты ұсыныстардың нәтижелерін ақырына дейін жеткізуден көрінеді.

Диплом жұмысы құрылымы және көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1 АҚША - НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Мемлекеттің ақша - несие саясаты дамуының бағыттары

Нарықтық экономикалы көптеген елдерде орталық банктер атқарушы органдардан белгілі бір тәуелсіздікке ие, бұл олардың қызметінің тиімділігінің кепілдігі ретінде қарастырылады. Алайда орталық банктің тәуелсіздігі кез келген жағдайда салыстырмалы - бұл «үкіметтік құрылымдар шеңберіндегі» тәуелсіздік. Орталық банк мемлекеттік экономикалық саясаттың жасаушысы және өткізуші ретінде қарастырылады, ол мемлекеттік басқарудың жалпы механизміне енгізілген. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің қазіргі статусы «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен бекітілген, онда алған рет орталық банк тарихында оның тәуелсіздігі анықталды.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының орталық банкі болып табылады және Қазақстан Республикасының банк жүйесінің жоғарғы бірінші деңгейі болып табылады. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өз өкілеттілігі шеңберінде басқа елдердің орталық банктері және банктермен қатынастарда, халықаралық банктермен қаржылық - несиелік ұйымдарда Қазақстан Республикасының мүддесін қорғайды. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасындағы баға тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады. Негізгі мақсатты жүзеге асыруда Қазақстанның Ұлттық банкіне келесі міндеттер жүктеледі:

1) мемлекеттің ақша - несие саясатын жасау және жүргізу;

2) төлем жүйелерінің қызмет етуін қамтамасыз ету;

3) валюталық реттеу және валюталық бақылау жүргізу;

4) қаржылық жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз етуге әсер ету.

Ақша - несие саясаты экономиканы реттеудің мемлекеттік саясатының бағыттарының бірі болып табылады. Реттеу объектісі ретінде ақша нарығындағы ұсыныс және сұраныс есептеледі, ол жеке банктердің және банктік емес ұйымдардың билік органдарының әрекеттері нәтижесінде өзгеріп отырады. Мемлекеттің ақша - несие саясатын жүргізушісі орталық банк болып табылады. Ол ақша эмиссиясының монополиялық құқығына, ақша айналымын несие және валюталық курстарды реттеу құқығына ие. Сонымен бірге орталық банк мемлекеттік бюджетке қызмет етуде үкімет агенті және банк жүйесінің қадағалаушы органы болып есептеледі. Әр түрлі елдерде оны ұлттық, эмиссиялық немесе резервтік банк деп атайды.

Орталық банк ақша - несие егемендігінің белгісі болып табылады. Ақша - несие егемендігінің тұжырымдамасы бірнеше салаларды қамтиды:

- экономика, құқық және саясат. Ақша - несие егемендігіне алғаш анықтама берген авторлардың бірі американ экономисті К. Курихара. 1949 жылы ол былай деп жазды: «Ақша - несие егемендігі ішкі экономиканы депрессияның негативті салдарынан қоршауға тырысу болып табылады». Мұндай анықтама тым арнайы болып табылады, өйткені Курихара 1920-1940 жылдардағы экономикалық тарихты зерттеген. 1995 жылы югослав экономисті Д. Дукич мынандай анықтама берген: «Ақша - несие егемендігіндігі қазіргі мағынасында мемлекеттің орталық банкі арқылы барлық қатынастарда ақша эмиссиясын реттеу және экономикалық саясатпен жоспарланған міндеттерге жету мақсатында ақша - несие саясатын жүргізу бойынша егеменді құқығын білдіреді».

Осыған байланысты егемендіктің бірнеше құрамдас элементтерін бөліп көрсетуге болады:

- ақшаның монополиялық шығарылымындағы ұлттық үкіметтің артықшылығы;

- әртүрлі реттеушілік шараларды қолдану мүмкіндігі, соның ішінде валюталық бақылау және капитал қозғалысына бақылау;

- ақша - несие егемендігінің дискрециялық өкілеттіліктері бар белгісінің болуы (орталық банк институты) ;

- қалқымалы валюталық курс және сыртқы ақша міндеттемелері мен келісімдерінің болмауы.

Ел ақша - несие егемендігін сақтаған жағдайда қандай тиімділіктер алады?

Ең басты артықшылық экономикалық саясаттың тәуелсіздігі. Орталық банк ақша - несие саясатының стратегиясын таңдауда кең мүмкіндіктерге ие. Ресми долларизациядан өткен немесе валюталық басқармаға көшкен елдер мұндай таңдауға ие бола алмайды. Екінші артықшылық сеньораждан кіріс алу мүмкіндігі. Болжанбаған жағдайларды орталық банк ақша басып шығарып, бюджет тапшылығын жаба алады. Дж. Кейнстің айтуы бойынша: «Егер басқаша өмір сүре алмаса, үкімет осындай құрал арқылы өмір сүре алады». Керісінше ел меншік ақша қаражаттарынсыз ешқашан сеньораж алмайды. Ұлттық орталық банк соңғы инстациядағы несиелеуші ретінде банк және қаржы аясының тұрақтылығын қолдай алады. Басқа ақша жүйелерінде депозиттерді сақтандыру қорларын құруға болады, бірақ олар қажетті икемділікке ие емес.

Кез -келген ақша биліктері нақты міндет - ақша - несие саясатының нақты мақсатын жүзеге асыру үшін құрылады. Алтын стандарт кезеңінде соңғы мақсат ретінде алтынға тұрақты бағаны қолдау болды, басқаша айтсақ фиксациялы валюталық бағамды сақтау. Бреттон - Вудс жүйесі кезінде орталық банк туралы заңдарда соңғы мақсат ретінде келесі жазылған «ұлттық ақша бірлігінің ішкі және сыртқы тұрақтылығы»: төмен инфляция және тұрақты валюталық курс. Қалқымалы айырбастау курстарына өтумен фиксациялы паритетті қолдау бойынша міндеттеме автоматты түрде жоғалды және соңғы мақсат ретінде бағалық тұрақтылық анықталды. Ол ретінде экономикалық әдебиеттерде шешімдер қабылдауда агенттермен есепке алынбайтын бағалардың біраз өсімі түсініледі. Идеалды жағдайда баға тұрақтылығы нольдік инфляцияны білдіреді, алайда бірқатар техникалық себептерге байланысты (мысалы, статистика қателері, ақпарат жаңатудағы кешігу және т. б. ) орталық банк нольдік инфляцияға бағдар алмайды. Нәтижесінде тәжірибе жүзінде бағалар тұрақтылығы бағалар индексінің нольдік емес, ал үлкен емес оң мәнін білдіреді. Қойылған мақсатқа сәйкес орталық банк бірнеше қызметтер орындайды:

- экономикалық өсудің ұзақ мерзімді мақсаттарына және төмен тұрақты инфляцияға бағдарланған ақша - несие саясатын жүргізеді;

- бәсекеге қабілетті банк жүйесінің, қаржы нарықтарының дамуына көмектеседі;

- төлем жүйесінің тиімді қызмет етуіне көмектеседі;

- үкіметтің қаржылық агенті ретінде әрекет етеді.

Ақша - несие саясаты белгілі бір қағидаларға яғни, орталық банктің саясат жүргізу нормаларына негізделеді. Ақша - несие саясатын жүргізу қағидаларына мыналар жатады:

- ақша - несие саясатының нақты номиналдық зәкірін таңдау;

- орталық банктің экономикалық және саяси тәуелсіздігі;

- орталық банктің қоғамға есептілігі;

- ақша - несие саясатының жоғары транспоренттілігі және ашықтылығы.

Елдің бағалық тұрақтылығын сақтау үшін ақша - несие саясатының әртүрлі шектеулерімен эксперименттер жасалған, ол орталық банктің ақша - несие саясатының аралық мақсаты болып табылады. Ақша - несие саясатының номиналды шектеушісі ішкі ақшалар құнының өзіндік шектеу құралы болып табылады. Ол екі қызмет атқарады, біріншіден бағалық тұрақтылықты қолдауға көмектеседі, екіншіден номиналды шектеуші ақша - несие саясатының тәртібін қамтамасыз етеді, нәтижесінде солай деп аталатын уақытша келіспеушілік мәселесі жойылады. Бұл мәселе ақша биліктерінің экономикадағы қысқа мерзімді міндеттерге артықшылықты маңыз беріп, ұзақ мерзімді мақсаттарға көп көңіл бөлмеуіне байланысты пайда болады.

Орталық банк ақша - несие саясатын жүргізу барысында аралық мақсаттарға таргеттеу жүргізеді. «Таргеттеу» терминінің айналасында (кейде қазақ тіліндегі синонимі ретінде «мақсатты қарастыру») көптеген даулар туындаған, олар оның нақты анықтамасының жоқтығымен байланысты пайда болған. Таргеттеу тым арнайы термин болып табылады және көптеген экономикалық сөздіктер оның сипаттамасын бермейді. Таргеттеу дегеніміз реттеу органының жауапкершілік аясына енетін мақсатты айнымалының сандық бағдарларына жету үшін экономикалық саясат құралдарын қолдану. Осыған байланысты орталық банк соңғы мақсатқа тура жете алмағандықтан аралық мақсатты таргеттеу арқылы әрекет етеді. Халықаралық тәжірибеде таргеттеудің бірнеше нұсқалары кеңінен таралған:

инфляцияны таргеттеу: ақша - несие саясатының аралық мақсаты жоқ, соңғы мақсатпен бірдей немесе ол ретінде инфляция болжамы болады;
валюталық бағамның таргеттелуі: аралық мақсат ретінде ұлттық валютаның айырбас бағамы болады;
ақшалай таргеттеу аралық мақсат ретінде ақша - несие агрегаттары есептеледі;
номиналды кірісті таргеттеу: аралық мақсат номиналды ЖІӨ өсуі болып табылады.

Ақша - несие саясатының ең қарапайым номиналды шектеушісі тұрақты валюталық бағам болып табылады. Алайда, бірқатар жағдайларда айырбастық бағамға тұрақты бағдар алу мүмкін емес. Сондықтан көптеген елдерде ақша және инфляциялық таргеттеу сияқты ақша - несие саясатының басқа режимдерін қолдануға тура келеді.

Ақшалай таргеттеу немесе ақша массасы өсімінің мақсатты бағдарларын бекіту 1970 жылдардың екінші жартысында кең таралды. Сол кезеңде көптеген елдер пайыздық мөлшерлеме және валюталық бағам таргеттеуінен бас тартып, әртүрлі ақша агрегаттарының таргеттеуіне көшті: ішкі несие, ақша базасы және т. б. Ақша - несие саясатының режимінің ауысуы себебі экономикаға әсер ететін факторлар кезеңінің өзгеруі болды. Бреттон - Вудс жүйесі жойылды, валюталық бағамдар еркін қалқуға жіберілді, нәтижесінде таргеттеудің бұрынғы режимі пайдаланудан алынды.

1999 жылдың маусымында Англия Банкі орталық банктер басқарушыларының Симпозиумын өткізді, ол ғаламдық контексттегі ақша - несие саясатының модельдеріне арналды. Симпозиум барысында Англия Банкінің Зерттеу Орталығының мамандары әлемнің 91 еліндегі ақша - несие саясатының шолу нәтижелері туралы есеп берді. Олардың есебіне сәйкес соңғы 30 жылда ақша - несие саясатында келесі траснформациялар жүргізілген:

- алдыңғы екі 10 жылдықпен салыстырғанда 1990 жылдары солай деп аталатын ақша - несие саясатының анық аралық мақсаттары валюталық бағам, ақша агрегаттары, инфляция сияқты айнымалыларды пайдалана бастаған. Анық мақсат ретінде валюталық бағамы бар елдер саны 30 дан 47 - ге дейін, ақша агрегаттарымен 18 ден 39 - ға дейін, ал инфляциялық бағдармен 8 ден 54 - ке дейін өскен;

- көптеген елдер ақша - несие саясатының бірнеше анық мақсаттарын таргеттейді.

Орталық банктердің 55 % -на жуыға ақша - несие саясатының бір мақсаттан көбін анық таргеттейтінін хабарлаған. Инфляциялық бағдарға көшкен елдердің тек 14 % ғана ақша - несие саясатының бір мақсатын пайдаланады.

1990 жылдары ақша - несие саясатының жаңа нақты анық мақсаттары туралы хабарлаған жүздеген елдердің тек 22 ғана олардан бас тартты. 17 ел валюталық бағамды таргеттеуден алыстаған. Тұрақты валюталық бағамның түрлерінен бас тарту көбінесе валюталық дағдарыстар себебіне байланысты. Португалия, Түркия, Испания, Македония, Чехия, Польша, Оңтүстік Корея, Оңтүстік Африка Республикасы, Индонезия, Мексика, швейцария, Колумбия, Перу және Ұлы Британия ақша агрегаттарын таргеттеуді тоқтатты. Ақша - несие саясатының мақсаттарының ауысуының ресми түсіндірмесі келесідей: орталық банктердің индикаторларының иерархиясында ақша массасының агрегаттарының өсімі енді бірінші орын алмайды. Әзірге инфляциялық бағдардан бас тарту жағдайы тіркелген жоқ.

Ақша - несие саясатының құралдарында басты орын операциялық (тактикалық) мақсаттарға берілген. Оларды басқару орталық банктің экономикаға әсерін анықтайтын ұзын трансмиссиялық тізімдегі алғашқы кезең болып табылады. Ақша эмиссиясына монополиялық құқыққа ие бола отыра орталық банк не бағаны, не ақша санын реттей алады. Бірінші жағдайда ол қысқа мерзімді пайыздық мөлшерлемелерді басқарады, ал екінші жағдайда ақша базасын не оның компоненттері: банк резервтері таза шетелдік активтер, ішкі несиені басқарады. Бағаны және ақша санын таргеттеу шын мәнінде бір үрдістің екі жағы болып табылады. Егер орталық банк ақша - несие саясатының трансмиссиялық механизмі туралы жетілген ақпаратқа ие болса, оған қандай операциялық мақсаттарды қолданылуы бәрібір болар еді.

Операциялық мақсаттар ақша - несие саясатының айнымалылар иерархиясының екі жақын деңгейін байланыстырады: бір жағынан оларға индикативті айнымалылар немесе аралық мақсаттар (валюталық бағам немесе ақша агрегаттар) жақындаса, екінші жағынан орталық банк құралдары (резервтік талаптар қайта қаржыландыру ставкасы) байланысады.

Қазақстанның Ұлттық Банкі ақша - несие саясатын анықтайтын және жүргізетін жалғыз орган болып табылады. Ақша - несие саясаты келесі жолдармен жүргізіледі:

- ресми қайта қаржыландыру ставкасы,

- ақша - несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкалары деңгейлері;

- минималды резервтік талаптар нормативтері;

- ерекше жағдайларда жекелеген операциялар көлемі мен деңгейі түрлеріне тура сандық шектеулер.

Ақша - несие саясатын жүзеге асыру мақсатында Қазақстанның Ұлттық Банкі келесі операцияларды жүргізеді:

1) заимдар беру;

2) депозиттер қабылдау;

3) валюталық интервенциялар;

4) Қазақстан Ұлттық Банкінің қысқа мерзімді ноталарын шығару;

5) мемлекеттік және басқа да құнды қағаздарды сату және сатып алу;

6) коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу;

7) ҚР Ұлттық Банкінің басқармасы шешімімен басқа да операциялар.

1. 2 Валюталық саясат - экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы

Валюталық және өзге де экономикалық халықаралық қатынастар аясында жүзеге асырылатын валюталық саясат, шаралардың жиынтықтағы нарықтық экономиканы реттеу жүйесінде маңызды орын алады. Ел дамуының белгілі бір кезеңінде сыртқы экономикалық стратегияны жүзеге асыру және ұлттық экономиканың өсуі соның тиімділігіне байланысты болады. Сыртқы экономикалық саясат жүйесінде валюталық саясат аса маңызды орын алады. Сондықтан да, Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында сыртқы және ішкі саясаттың негізгі бағыттары анықталған, соның ішінде негізгі мақсат болып ақша-несие саясаты екендігі баса айтылған. Себебі, қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету және экономикалық өсу мен ынталандыруды қатамасыз ететін негізгі бағыт екені айқын көрсетілген.

Сондықтан да, валюталық саясаттың мақсаты негізінен орнықты экономиканың өсуін, жұмыстылықтың жоғары деңгейін, бағаның тұрақтылығын (құнсызданудың төменгі деңгейі), сыртқы экономикалық тепе-теңдікті (төлем балансы тепе-теңдігін) қолдауды қамтамасыз етеді. Валюталық саясаттың шеңберіне ішкі валюта нарығын бақылау да кіреді.

Валюталық саясаттың нақты міндеттеріне мыналар жатады: валюта жүйесі мен валюта нарығының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету; валюта дағдарысын жеңіп шығу, валютаның және ұлттық валютаның бағамының тұрақтылығын қамтамасыз ету; валюталардың айырбасталымдылығына көшу, валюта операцияларын ырықтандыру және тағы басқалары.

Мемлекет әзірлеген салық-бюджет, ақша-несие және сыртқы экономикалық саясаттардың негізінде валюталық саясат қалыптасады. Олардың барлығы өзара байланысты болып, экономикалық мақсаттардың жалпы жүйесінен туындайды. Әрбір мемлекеттік саясат үшін өзіндік жеке жүйе құрылып, оларды іске асырудың әдістері таңдалады.

Валюталық саясатты үкіметпен бірлесе отырып Орталық банк ойластырып, ол заң негізінде бекітіледі. Валюталық саясатты валюталық стратегияның, валюталық реттеуімен ұштастырылуы ретінде қарастыруға болады. Валюталық стратегия саласына валюта бағамы тұжырымдамасын, сол бағамға ықпал ету әдістерін таңдау жатады.

Валюталық саясаттың әдістері, нысандары мен бағыттары елдің валюталық-экономика жағдайына, әлемдік шаруашылықтың өрістеуіне, дүниежүзілік аренада күштерді орналастыруға байланысты. Әр алуан тарихи кезеңдерде валюталық саясаттың мынадай нақты міндеттері алғашқы жоспарға қойылады: валюта дағдарысынан шығу, валюта тұрақтылығын қамтамасыз ету, валюталық шектеу, валютаның айырбасталымдылығына көшу, валюта тәртіптемесін ырықтандыру және басқалары.

Абсолютті дербес ұлттық экономикалық саясат, соның ішінде валюталық, несиелік, қаржылық елдердің өзара тәуелділігінің дамуымен және әлемдік шаруашылықтағы бірігуімен сыйыспайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.