Табыс салығы бойынша салық әсері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

БАНКТЕП САЛЫҚ ЕСЕБІ КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ

1. Салық есебінің принциптері ... ... ... ... ... ... ..
2. Корпорациялық табыссалығы ... ... ... ... ... ..
3. Табыс салығы бойынша салық әсері ... ... ...
4. Қосылған құн салығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
5. Жеке табыс салығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
6. Басқа да салықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Банктер 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазакстан Респуб-ликасының
2001 жылғы 12 маусымдағы №210-11 Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы Кодексіне сәйкес салық саясатын жүргізеді.
Осы Кодексті іске қосумен байланысты Қазақстанда бухгалтерлік есептің
салық салу жүйесінен заң негізінде бөлінуі жүзеге асты, осыған байланысты,
бір уақытта екі есеп түрін бірге жүргізу қажеттілігі туындады: бухгалтерлік
және салықтық. Салық есебі салык міндеттемелерінің пайда болуын және
шамасын дұрыс анықтау, табыстар мен шегерімдерді есепті кезендерге жатқызу
және ақырында заңмен бекітілген мерзімде бюджетке төленуі тиіс салық
сомасын алу мақсатында туындайды.

1 САЛЫҚ ЕСЕБІНІҢ ПРИНЦИПТЕРІ

Қазақстан Республикасының салық заңы салық салу принциптеріне
негізделеді:
міндеттілік (салық төлеуші салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында
туындайтын салық міндеттемелерін толық көлемде және белгіленген мерзімде
орындауға міндетті);
- анықтаушылық (салық заңдылықтарына салық төлеушінің салық
міндеттемелерінің барлық негіздері мен туындау тәртіптерін, орындалу мен
тоқтатылуын белгілеу мүмкіндігі);
- әділдік (жеке сипаттағы жеңілдіктер беруге тыйым салынады,
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей болып табылады);
- біртұтастық (Қазақстан Республикасының салық жүйесі республиканың
бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртүтас болып табылады);
- жариялылық (салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік күқықтық
актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануы тиіс).
Банк салық салу мақсатында табыстар мен шығыстарды Қазақстан
Республикасының салық заңымен белгіленген төртіпте және жағдайларда
есептеме әдісі бойынша анықтайды. Салық салу базасын анықтау бойынша салық
есебі мемлекеттің қазыналық саясатына негізделіп жүргізіледі және салық
әкімшілігінің құралы болып табылады. Бухгалтерлік есептің басты
максаттарының бірі өнімнің (жұмыс және қызмет) өзіндік құнын және банктің
нақты қаржылық нәтижесін (табысын немесе шығынын) аныктау болып табылады,
ал салық есебі салық салынатын базаны есептеуге арналған. Соңғысы
бухгалтерлік есеп мәліметтерінен алынған банктің қаржылық нәтижесіне
байланыссыз анықталады.
Осы айырмашылықтарға қарамастан, есептің бұл екі түрі өзара тығыз
байланысты, себебі, салық есебінде қолданылатын ақпараттар бухгалтерлік
есеп мәліметтерінен алынып, содан кейін салық заңының талаптарына сәйкес
түзетулер жүргізіледі.
Салық есебі және есептілік ережелері салық салу мақсатында шетел
валютасында операцияны жүргізген күнгі валютаны айырбастаудың нарықтық
бағамын қолдана отырып ұлттық валюта теңгеде есептелуін қадағалап отырады.
Валютаны айырбастаудың нарықтық бағамы: Қазақстанның қор биржасының негізгі
сессиясында қарастырылған және ҚР Ұлттық банкпен бірге Қазақстан
Республикасының Қаржы министрлігімен бекітілетін тәртіппен анықталған шетел
валютасының теңгедегі өлшенген орташа биржалық бағамы. Қазакстанның қор
биржасында сауда-саттық жасалмайтын шетел валютасына шаққандағы теңге
бағамы кросс-бағамын колдану аркылы есептелінеді.
Жаңа кодекспен салық салудың ерекше жағдайлары қарастырылған:
қаржы лизингі лизинг алушының негізгі құралдарды сатып алуы ретінде
қарастырылады. Бұл жерде лизинг алушы негізгі құралдардың иесі, ал
лизингтік төлемдер лизинг алушыға берілген несие бойынша төлемдер ретінде
қарастырылады;
- кәсіпкерлік қызметті бірлесіп жүргізу уағдаластық не заңды тұлға
қүрмай, екі және одан да көп иеленуші болуын көздейтін өзге
уағдаластық болған жағдайда, әрқайсысына салық салынады;
- есеп жүргізу тәртібі бүзылған жағдайда, есеп құжаттамалары жоғалған
немесе жойылған кезде салық қызметі органдары салық салу объектілері
мен салық салуға байланысты объектілерді жанама әдістер (активтер,
міндеттемелер, айналымдар, шығындар, шығыстар) негізінде анықтайды.
Салық есептілігі дегеніміз салық төлеуші салық органдарына табыс
ететін, салық міндеттемелерін есептеу туралы ақпараты бар құжаттама:
салықтың әрбір түрі және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
бойынша, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорына төленетін міндетті
төлемдер бойынша салык төлеуші жасайтын салық декларациясы, есеп айырысу;
арнаулы салық режимін қолдануға патент алуға өтініштер; сальщ салу
объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке алуды тіркеу
карточкаларын алуға өтінішер;
- қосылған құн салығын бюджеттен қайтарып алуға өтініштер;
- қосарланған салық салуды болғызбау туралы келісімдер нормаларын
қолдануға берілген өтініштер;
- осы кодекске сәйкес электрондық мониторингке жататын, салық
төлеушілер табыс ететін құжаттама.
Қазақстан Республикасында қолданылып жүрген салықтар, жиындар және
міндетті төлемдер Қазақстан Республикасының Бюджеттік жүйе туралы Заңымен
анықталған тәртіпке сәйкес тиісті бюджеттерге түсіп отырады.
Салықтар тура және жанама салықтарға бөлінеді. Жанама салықтарға ҚҚС
және акциздер жатады. Басқалары тура салықтарға жатады.
Банктер резидент ретінде келесі салық түрлерін төлейді:
1. корпорациялық табыс салығы;
2. жеке табыс салығы;
3. қосылған құн салығы;
4. акциздер;
5. кен орындарын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы
төлемдері;
6. әлеуметтік;
7. жер;
8. көлік кұралдарына салынатын салық;
9. мүлік салығы;
10. заңмен қарастырылған арнайы алымдар мен баждар.

2. КОРПОРАЦИЯЛЫҚ ТАБЫС САЛЫҒЫ
Корпорациялық табыс салығының объектісі жылдық жиынтық табыс пен
белгіленген шегерімдер арасындағы айырма ретінде есептелінген сальщ
салынатын табыс болып табылады.
Корпорациялық табыс салығын төлеушілер Қазақстан Рес-публикасының
Үлттық банкі мен мемлекеттік мекемелерден басқа Қазақстан Республикасының
резидент заңды тұлғалары, сондай-ак Қазақстан Республикасында қызметін
тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы
көздерден табыс алатын бейрезидент заңды түлғалар.
Банктің жылдық жиынтық табысы (ЖЖТ) Кодекстің 122-бабы-на сәйкес
жүргізілетін түзетулер есебімен Қазақстан Республикасында
және одан тыс жерлерден алынуға тиіс табыстардан түрады.
ЖЖТ-қа келесі табыс түрлері кіреді:
• банк қызметінен:
- пайыздық;
- дилингтік операциялар бойынша;
- комиссиялық;
- басқа да операциялық;
- төтенше;
айыппүл, өсімпұл, тұрақсыздық шығындары түрінде;
• үйлерді, ғимараттарды, қүрылыстарды, сондай-ақ амортиза-
циялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түскен табыс;
• жалпы үлестік меншіктен табысты бөлу кезінде алынатын
табыс;
• өтеусіз алынған мүліктер;
• мүлікті жалға беруден түскен табыс;
• банктер жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түскен табыс;
• күмәнді міндеттемелер бойынша;
• міндеттемелер мен талаптарды есептен шығарудан түсетін
табыстар;
• айыппұлдар, өсімпүлдар және санкциялардың басқа да
түрлері;
• дивидендтер;
• сыйақылар;
• бағамдық оң айырма;
• үтыстар;
• әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған
табыстардың шығыстардан артылуы;
• шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн
балансынан асып түсуінен алынған табыстар.
Жылдық жиынтық табыс Салық кодексінің 91-бабына сәйкес түзетілуі тиіс.
Осы жерде жылдық жиынтық табыстан мыналар шегерілуі тиіс:
Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бүрын сальщ салынған,
Қазакстан Республикасының резидент заңды түлғаларынан алынған дивидендтер;
эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олардың құнының атаулы
кұнынан асып кетуі және акцияларын өткізу кезіндегі күн өсімі;
- кор биржасының А және В ресми тізімдерінде тұрған
акциялар мен облигацияларды өткізу кезінде кұн өсімінен алынған
табыс;
- мемлекеттік кәсіпорынның Қазақстан Республикасы Үкіме-
тінің шешімі негізінде мемлекеттік органнан немесе мемле-кеттік
кәсіпорын өтеусіз негізде алынған негізгі құрал-жабдықтардың
құны;
- Қазақстан Респуликасының зейнетақымен қамсыздандыру
туралы заңдарына сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына
жіберілген инвестициялық табыстар.
Бухгалтерлік есепте есептелген және алынған табыстар 4000-4999
баланстык шоттарда көрініс табады және банктің ағымдағы жылдағы жалпы
жылдық табысын кұрайды. Бұның құрамына енгізілмеген табыстар арнайы дербес
шоттарда көрсетіледі және салық салу мақсатында ЖЖТ-қа түзетулер
жүргізіледі.
Салық кодексінің 92-бабына сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды
қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық табысты алумен байланысты
шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуі тиіс.
Шегерімдер жылдық жиынтық табысты алуға байланысты шығыстарды
растайтын құжаттары болған кезде салық төлеуші жүргізеді. Бұл шығыстар
болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген салық
кезеңінде шегерілуге жатады. Болашақтағы кезеңдердің шығыстары қай салық
кезеңінде болса, сол кезеңде шегерілуі тиіс.
Егер шығыстардың бірнеше баптарында белгілі бір шығындар көзделсе,
салық салынатын кірісті есептеу кезінде көрсетілген шығындар тек бір рет
шегеріледі.
Жылдық жиынтық табыс табуға байланысты салынған немесе танылған
айыппүлдар, өсімпүлдар, түрақсыздық айыбы мемлекеттік бюджетке енгізілуіне
тиістілерінен басқасы шегеріліп тасталуға тиіс.
Шегерімге жатпайтын шығыстар:
жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар; құрылысқа және
тіркелген активтерді иемденіп алуға жұмсалған шығыстар
мен күрделі сипаттағы басқа да шығыстар;
- мемлекеттік бюджетке енгізуге жататын (енгізілген) айып-
пүлдар мен өсімпүлдар;
шегерімге жатқызудың салык кодексімен белгіленген норма-сынан асып
түсетін жылдык жиынтық табыс алуға байла-нысты шығыстар;
- Қазақстан Республчкасының нормативтік қүқықтьщ актіле-
рінде белгіленген нормадан артық төленуге тиіс (төленген) бюджетке
төленетін баска да міндетті төлемдер сомасы;
- кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын объектілердің салу,
пайдалану мен күтіп үстау жөнідегі шығындар;
- салык төлеушінің өтеусіз негізде берген мүлкінің, орындал-ған
жұмыстарының, көрсеткен қызметтерінің күны шегерімге жатпайды.
Шегерілуі тиіс шығындар:
- қызмет бабындағы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шығыс-тар
бойынша өтемдер сомалары;
- сыйақы бойынша шегерімдер;
- төленген күмәнді міндеттемелер бойынша шегерімдер;
- күмәнді талаптар бойынша шегерімдер;
резервтік қорларға аударымдар бойынша шегерімдер;
- ғылыми зерттеу, жобалау, іздену және тэжірибе-конструк-
торлық жұмыстарға жүмсалатын шығыстар бойынша шеге-рімдер;
- сақтандыру сыйақылары бойынша шығыстарды шегеру;
- әлеуметтік төлемдерге жүмсалған шығыстарды шегеру;
- табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды
өндіруге әзірлік жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша шегерімдер және
жер қойнауын пайдаланушылардың басқа да шегерімдері;
- теріс бағамдық айырма бойынша шегерімдер;
- салықтық шегерімі;
- түрақты активтері бойынша;
- жөндеу шығындары.
Қызмет бабы бойынша іссапар кезіндегі өтемақы сомасын шегеріп тастауга
келесілер жатады:
- іссапар орнына жету үшін жол және сактап
калу шыгындарымен бірге тұрғын жайды жалдау бойынша нақты жасалған
шыгындар;
Қазақстан шегінде тәулігіне екі айлык есеп көрсеткіштерінен кем
болмайтын көлемде іссапар кезінде төленетін тәуліктік;
- ҚР Үкіметі бекіткен норма шегінде Қазакстан Республика-
сынан тыс іссапарға шыққан уақытында төленетін тәуліктік.
Өкілдік шыгыстарга салық телеушінің өзара ынтымақтастык орнату немесе
оны қолдау мақсатында адамдарды, акционерлер жиналысын өткізуге, сондай-ак
директорлар кеңесінің, тексеру комиссиясының отырысына келген
қатысушыларды қабылдауға және оларға қызмет көрсетуге жұмсаған
шығыстарға жатады. Аталған адамдарды ресми қабылдауды өткізу, оларды
көлікпен қамтамасыз ету, келіссөз кезінде дәмхана (фуршет) қызметін
көрсету, ұйым штатында тұрмайтын аудармашылардың қызметіне ақы төлеу
жөніндегі шығыстар, банкеттер, бос уақытта ойын-сауық немесе демалыстар
ұйымдастыруға жұмсалған шығыстар жатады. Өкілдік шығыстар Қазақстан
Республикасының Үкіметімен белгілеген нормалар шегінде шегерімге
жатқызылады.
Сыйақы бойынша шегерімдерге мына сыйақылар жатқызылады:
- құрылысқа алынған және құрылыс кезінде несиелер (қарыз-дар)
бойынша сыйақыдан басқа, алынған несиелер (қарыз-дар) бойынша, оның
ішінде қаржы лизингі түріндегі сыйақы;
- сенімгерлік басқаруға алынған мүлік үшін сыйақы;
- депозиттер бойынша сыйақы;
- борыштық бағалы қағаздар иесіне оларды шығару және
орналастыру шарттарына сәйкес эмитент төлейтін дисконт немесе
купон (дисконтты немесе сыйақыларды есепке ала отырып).
Кодекспен белгіленген көлемде сыйақы бойынша шегерімдер жасалады:
- теңгемен алынған және (немесе) орналастырылған кредиттер
(қарыздар), оның ішінде қаржы лизингі бойынша, депозит-тер, борыштық
бағалы қағаздар бойынша, сондай-ақ сенім-герлік басқаруға алынған
мүлік үшін - Қазақстан Респуб-ликасының Ұлттық банкі белгілеген қайта
қаржыландырудың ресми мөлшерлемесін екі еселеп қолданып есептелген сома
шегінде;
шетелдік валютамен алынған және орналастырылған кре-диттер, оның
ішінде қаржы лизингі бойынша, депозиттер, борыштық бағалы қағаздар бойынша
- Лондон банкаралық нарығының мөлшерін екі еселеп қолданып есептелген сома
шегінде жүргізіледі.
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Үлттық банкі белгілеген кайта
қаржыландырудың мөлшері және Лондондық банкаралық нарығының мөлшері
депозиттерді, борыштық бағалы қағаздарды, мүлікті, сондай-ак несиені беруді
рәсімдеу кезінде қолданылады. Шартқа сәйкес несие үшін сыйақыны есептеу
үшін қүбылмалы мөлшері белгіленген жағдайда, Қазақстан Республикасы Үлттық
банкінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі және Лондон банкаралық нарығының
мөлшері шартқа сәйкес күбылмалы мөлшері өзгерген күні қолданылады.
Кумәнді талвптар - Қазақстан Республикасының заңды түлға-лары
(резидент және бейрезидент) мен жеке кәсіпкерлеріне тауарлар өткізу,
жүмысты орындау, қызмет көрсету нәтижесінде туындаган және туындаған кезден
бастап үш жыл ішінде қанагаттандырылмаган талаптар. Күмәнді болып сонымен
қатар өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер
бойынша туындаған және салық төлеуші-дебиторды Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған
талаптар да танылады.
Күмәнді талаптар келесі шарттарды сақтағанда жылдық жиынтык табыстан
шегеріледі:
шегерімге жатқызған кезде олар бухгалтерлік есепте көрсетілген
жағдайда;
белгіленген тәртіппен рәсімделген мына құжаттар: фактура-шоттар салық
төлеушінің тіркелген жері бойынша салық органының осы шығыстарды шегерімге
жатқызу туралы жазбаша хабарламасы болған жағдайда.
Дебитор банкрот деп танылған жағдайда, дебиторды банкрот деп тану
туралы сот шешімі мен оны мемлекеттік тіркелімнен шығару туралы әділет
органдарының шешімін қосымша тапсыру кажет. Салық төлеушімен жоғарыда
аталған жағдайлар сақталған кезде дебитор банкрот деп танылған салық
кезеңінің қорытын-дылары бойынша күмәнді талаптың сомасын шегерімге
жатқызуға қүқылы.
Банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
үйымдар төмендегі күмәнді және үмітсіз активтерге шартты міндеттемелерге:
басқа банктерге орналастырылған корреспонденттік шоттарды қалдықтарды қоса
депозиттерге; басқа банктер мен клиенттерге берген несиелерге (қаржы
лизингін қоспағанда); қүжаттамалық есептермен кепілдіктер бойынша
дебиторлық берешекке; шығарылған немесе кепілдіктермен растал-ған өтелмеген
аккредитивтер бойынша шартты міндеттемелерге қарсы мәжбүрлі шыгындар
(резервтер) жасау жөніндегі шығыстар сомасын шегеруге құқығы бар. Активтер
мен шартты міндеттеме-лерді күмәнді және үмітсіз санатқа жатқызу тәртібін
уәкілетті мемлекеттік органмен келісе отырып Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкі анықтайды.
Ғылыми зерттеу, жобалау іздену және тәжірибе-конструкторлық жүмыстарға
жүмсалатын шығыстар - негізгі қүралдарды, оларды орнатуға жұмсалатын
шығыстарды және күрделі сипаттағы басқа да нышандарды қоспағанда, табыс
алуға байланысты шығыстар шегерімге жатады. Жобалау-сметалық құжаттама,
орындалатын жұмыстар актісі және тиісті ғылыми-зерттеу, жобалау, іздену
және тәжірибе-конструкторлық жұмыстары жүргізілгенін растайтын басқа да
кұжаттар осындай шығыстарды шегерімге жатқызу үшін негіз болып табылады.
Сақтандыру сыйақылары бойынша шыгыстарды шегеру. Жинақ-таушы
сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйақыларын қоспағанда, сақтанушының
сактандыру шарттары бойынша төленуге тиісті (төленген) сақтандыру
сыйақылары сақтандыру қызметін реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті
орган Қазақстан Респу-бликасының Қаржы министрлігімен келісе отырып,
белгіленген шектерде сақтандьіру сыныптары бойынша шегерілуі тиіс.
Жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) ұжымдық кепіл-дендіру
(сақтандыру) жүйесіне қатысушы банктер жеке тұлғалар-дың салымдарын
(депозиттерін) кепілдендіруге (сақтандыруға) байланысты аударылған міндетті
күнтізбелік, қосымша және төтенше жарналардың сомаларын шегерімге жатқызуға
құқылы.
Әлеуметтік төлемдерге жумсалган, яғни салық төлеуші қызметкерлердің
уақытша еңбекке қабілетсіздігіне, жүктілігіне және босануына байланысты
демалысына ақы төлеу бойынша есептелген шығыстары шегерімге жатады.
Шегерімге сондай-ақ өзінің еңбек (қызмет) міндеттерін орындау кезінде
мертігуіне не денсаулығының өзге де зақымдануына байланысты қызметкерге
келтірілген зиянның өтемін төлеуге жүмсалған шығыстар да Қазақстан Респу-
бликасының заңдарында белгілеген мөлшерде шегерімге жатады.
Теріс багамдъщ айырма, яғни салық төлеушінің жылдық жиынтык табысты
алуына байланысты теріс бағамдык айырма келесі тәртіппен шегерімге
жатқызылады. Қүрылысқа алынған кредиттер (қарыздар) бойынша және қүрылыс
кезеңіндегі туындаған теріс бағамдық айырма объект қүнына енгізіледі.
Шегерімге жатқызылуы тиіс теріс бағамдық айырманың ең жоғары сомасы салық
салынатын табыс салық төлеушінің бағамдық айырма бойынша табыстары мен
шығыстары есепке алынбай, оның жылдық жиынтық табысы мен шегерімдері
арасындағы айырма ретінде анықталған салық төлеушінің салық салынатын
табысынын 50 пайызы мөлшеріндегі сома қосылған оң бағамдық айырма түрінде
алған табыс сомасымен шектеледі. Теріс бағамдық айырма орын алған салық
кезеңінде шегеруге жатқызуга болмайтын теріс бағамдық айырманың қалған
сомасы талап қою мерзімі ішінде осы тармақтың ережелеріне сәйкес келесі
салық кезендерінде өтеледі.
Есептелген шектерде мемлекеттік бюджетке төленген салықтар шегерімге
жатпайды, оларға: жылдық жиынтық табыс анықталғанға дейін есептен
шығарылған салықтар, Қазақстан Республикасының аумағы мен баска
мемлекеттерде төленген корпорациялық табыс салығы мен табыс салығы, үстеме
пайдаға салынатын салық.
Салықтар төлем жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады.
Тіркелген активтер бойынша шегерімдсрге ішкі топтың барлық активтері
шығып калғаннан кейін осы ішкі топтың салық кезеңінің соңындагы қүн
балансы, ішкі топтың күн балансының сомасы салық кезеңінің соңында 100
айлык есептік көрсеткіштен кем болмаған жағдайдағы ішкі топтың қүн
балансының көлемі. Салық төлеуші тіркелген активтер бойынша қосымша
шегерімдер жасауға
күкылы.
Тіркелген активтер бойынша амортизациялық аударымдар есептеу
амортизациялық ішкі топтар бойынша жүргізіледі. Аморти-зациялауға жатпайтын
тіркелген активтерге мыналар жатады:
• жер;
• өнім беретін мал;
• мұражай құндылықтары;
• сәулет және өнер ескерткіштері;
• жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары, жаға-жолдар,
бульварлар, саябақтар;
• аяқталмаған күрделі қүрылыс;
• фильм қорына жататын объектілер;
• Қазақстан Республикасының 2000 жылғы I қаңтарға дейін
салық заңдарына сәйкес бүрын күны толығымен шегеруге жатқызылған
негізгі күралдар;
• инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға берілген негізгі
құралдар.
Әрбір ішкі топ бойынша амортизациялық аударымдар салық кезеңінің
соңында ішкі топтың қүн балансына амортизация норма-ларын, бірақ осы
Кодекстің ІЮ-бабында белгіленген шектен асырмай, қолдану жолымен
есептеледі.
Салық төлеуші тартылған немесе қайта үйымдастырылған жағдайда
амортизациялык аударымдар салық кезеңіндегі кызмет кезеңіне сәйкес
түзетіледі. Үйлер, кұрылыстар мен ғимараттар бойынша амортизациялық
аударымдар әрбір объект бойынша жеке-жеке белгіленеді.
Амортизацияға жатпайтын тіркелген активтер амортизациянын шекті
нормаларымен мынадай топтарға және ішкі топтарға бөлінеді (16-кесте).иапм
еі і иулі ш і герлік есеп
Салық төлеуші пайдалануға алғаш берілген активтер бойынша осы
тіркелген активтерді жылдық жиынтық табыс алу мақсатында кемінде үш жыл
пайдаланған жағдайда, пайдаланудың алғашқы салык кез.нде амортизациялық
аударымдарды, екі есе нормасы ооиынша есептеуге құқылы.
Ішкі топтың барлық тіркелген активтері шығып қалғаннан кейін осы ішкі
топтың кұн балансы салық кезеңінің соңында шегерімге жатады. Сонымен қатар,
ішкі топтың құн балансының сомасы салык кезеңінің соңында 100 айлық есептік
көрсеткіштен кем болса, салық төлеуші ішкі топтың кұн балансының көлемін
шегерімге жатқызуға болады.
Қаржы лизингіне берілген немесе алынған активтердің құны лизинг
алушының ішкі тобының кұн балансында ескеріледі, ал егер активтер оларды
каржы лизингіне бергенге дейін ішкі топтың құн балансына енгізілген болса,
лизинг берушідегі тиісті ішкі топтың құн балансы қаржы лизингіне берген
тіркелген активтердің қүнына азайтылуға тиіс.
Әрбір топ бойынша негізгі құралдарды жөндеуге жұмсалган нақты шыгыстар
сомасы топтың салық кезеңінің соңындағы құн балансының 15 пайыз шегінде
шегеріледі. Көрсетілген шектен асып кеткен сома топтың кұн балансын
ұлғайтады.
Егер, салық төлеуші жаңа өндіріс кұруга, кеңейтуге жаңа істеп тұрған
өндірісті жаңарту максатында негізгі қорларға инвестиция жасайтын болса,
онда оған заңға сәйкес корпорациялық табыс бойынша, мүлік салығы бойынша
салық жеңілдіктері, яғни ЖЖТ-тан қосымша шегерімдер жасауға құқық беріледі.
Корпорациялык табыс салығы бойынша жеңілдіктер салық төлеушіге ЖЖТ-тан
жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар құнын инвестицияның көлеміне
және мерзіміне байланысты (бірақ, ол бес жылдан аспауы қажет) аныкталатын
жеңілдіктерінің жүзеге асуы мерзіміне байланысты бірдей бөліктермен
шегерімге жатқызуға кұкьтқ береді.

3.ТАБЫС САЛЫҒЫ БОЙЫНША САЛЫҚ ӘСЕРІ
Банктің жылдық жиынтық табысы, жүргізілген шегерімдер және қаржылық
есептілігінің құрылуы жайында Декларацияны толтыру кезінде бухгалтерлік
және салық есебінде бірдей табыстың (шы-ғынның) болуы ете сирек болады. Бұл
салық заңының бухгалтерлік есеп талаптарынан ерекшелінуімен байланысты.
Осының нәти-жесінде банктің бухгалтерлік табысы мен салық салынатын табысы
арасында айырма пайда болады, ол сяльщ эсері деп аталады.Салық әсері,
мемлекеттің фискалдық функциясын атқара отырып, бухгалтерлік есеп
мәліметтері бойынша алынған қаржылық нәтижеге байланыссыз салық салу
базасын анықтайды. Нәтиже-сінде, табыстар мен шығыстарды бағалау (олар өз
кезегінде тұрақты және уакытша болып бөлінеді) кезінде айырмалар пайда
болады.
Тұрақты айырмалар бухгалтерлік табысты анықтау кезінде
есепке алынатын қаражаттардың бір бөлігі салық салынатын
табысты анықтау кезінде есепке алынбайды. Тұрақты айырмаларға мыналар
жатады:
мемлекеттік облигациялар бойынша пайыз (есептелінетін
табыстың бір бөлігі ретіндегі);
- гудвил амортизациясы (есептілікте негізгі кызметтен түскен табыс
болып табылатын, бірақ салық салынатын кезде табыстан шегерілмейтін);
бухгалтерлік есептегі несиелер (қарыздар) бойынша пайыз-дарды
төлеу бойынша шығыстар толық көлемде шығыстарға жатады, ал салық
заңдылықтарына сәйкес ҚР ¥Б белгілеген қайта қаржыландырудың екі еселенген
ресми мөлшерлемесін пайдаланумен есептелген сома шегінде және т.б. Олардың
мәні банктің жылдық қаржылық есебінің түсініктеме хаттамасында ашылады.
Уақытша айырмалардың пайда болу себебі - табыстар мен шығыстар
баптарының бөлігін салық салу табысына енгізу кезеңі олардың бухгалтерияға
енгізілген кезеңімен сәйкес келмейді. Тұрақты шығындарға карағанда, олар
бір есепті кезеңде пайда болып келесі кезеңдерде жойылып отырады. Уақытша
айырмаларға мыналар жатады:
амортизациялық аударымдарды есептеудің әр түрлі әдістерін қолдану
(бухгалтерлік есепте біркелкі әдіс, салықта -кему қалдығы әдісі);
техника құрал-жабдықты бухгалтерлік есепте есептен шығару және оны
салықты есепте құн балансы тобынан есептен шығаруы арасындағы сәйкес
келмеушілік;
— банктің кредиттік қызметін жүзеге асыру барысында пайда
болған шығындарды жабуға арналған резервтердің (прови-зиялардың)
қалыптасуы нәтижесінде туындайтын айырмалар; Бухгалтерлік есептің
Халықаралық стандарттарына сәйкес есепті кезеңдегі салықты төлеумен
байланысты шығындар қаржылық нәтижелер туралы есеп бойынша
міндеттемелер әдісін немесе баланс бойынша міндеттемелер әдісін
колдануы арқылы уақыт айыр-маларының салык әсерін есепке алу
негізіне анықталынуы тиіс.
Демек, салықтар табыс табу барысындағы кәсіпорынның шы-ғыстары ретінде
қарастырылады. Пайда болатын уақыт айырма-сының салық әсері қаржылық
шаруашыльщ нәтижелері жайындағы есептегі салық төлеумен байланысты
шығыстарға енгізіледі.
Міндеттемелер әдісінв сәйкес ағымдағы уақыт айырмаларының салық әсері
баланста Мерзімі үзартылған салықтар бабы бойынша міндеттеме ретінде
немесе өз алдына болашақтағы салықтарды мерзімінен бүрын төлеу болып
табылады Мерзімі үзартылған шығыстар-салықтар бабы бойынша активтер
ретінде анықталынып көрініс табады. Сальдо табыс салығы мөлшерінің
өзгеруіне сәйкес түзетіліп отырады.
Осы әдіске сәйкес есепті кезеңдегі салық төлеумен байланысты шыгыстар
мыналардан:
- төленуге тиіс есептелінген салықтар;
ағымдағы кезеңде туындайтын немесе жойылатын уақыт айырмаларына сәйкес
төленетін немесе төленген аванс болып есептелінетін салықтар сомасы;
табыс салығы мөлшерінің өзгерістерін бейнелеу үшін қажет-ті баланстағы
Мерзімі ұзартылған салықтар бабы бойынша түзетулер.
Табыс салығын қаржылық есептерде келесі жолмен көрсету қажет:
- осы сәтте төленуге салықтарды мівдеттеме ретінде сыныптау;
- болашақта төленуі тиіс немесе олар бойынша салық жеңіл-діктері
қолданылуы мүмкін мерзімі үзартылған салықтар акционерлік
капиталға кірмейді және активтер немесе міндеттемелер баптары
бойынша баланста активтер немесе міндеттемелер баптары бойынша
көрініс табатын мерзімі ұзартылған салықтар .
1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап міндеттемелер әдісінің тағы бір түрі
енгізілді, оны кейде баланс бойынша міндеттемелер деп атайды. Бұл жерде
барлық назар уақыт айырмаларына активтің немесе міндеттеменің салық базасы
мен оның баланстық қүн арасындағы айырмаға аударылады.
Активтің салык бязясы - осы активке немесе міндеттемеге салық салу
мақсатында берілетін шама.
Уақыт айырмалары салық салынатын, яғни болашақ кезеңдердің салық
сальшатын табысын (салықтық шығынын) анықтау кезінде салық салынатын
туындауына алып келетін болса есептелінеді. Немесе, егер болашақ кезеңдерде
осы активтің немесе міндетте-менің өтеліп немесе орны жабылған кезінде
салық салынатын табысты (салықтык шығын) есептеу кезінде шегерілетін сома
туындаса, онда бүл шегерілетін айырма болып табылады.Салық салу мақсатында
активтің салық базасы компаниямен активтің баланстық кұнының орнын
жапқаннан кейін алынатын кез келген экономикалық табыстан шегеріледі.
Егер экономикальщ табыстарға салық салынбайтын болса, активтің салық
базасы оның баланстық құнына тең болады.
Міндеттеменің салық базасы оның баланстық құнынан болашақ кезеңдердегі
осы міндеттемелерге қатысты салық салуға арналған кез келген соманы
шегергендегі сомаға тең.
Табыс, алынған авансқа қатысты туындайтын міндеттеменің салық базасы
оның баланстық құнынан болашақ кезеңдерде салық салынбайтын табыстың кез
келген сомасын шегергендегі баланстық құнына тең.
Кейінге калдырылған сальщ міндеттемесі - болашақ кезең-дерде
төмендегілерге катысты төленуі тиіс табысқа салынатын салық сомасы.
болашақ кезеңдерге аударылған шегерілетін уақыт айырма-
лары;
- болашак кезендерге аударылған қабылданбаған салық
шығындары;
- салық несиелерін қолданбау.
Берілген міндеттеме барлық айырмалар үшін белгілі шекте мойындалуы
тиіс. Яғни ол салынатын табысты алу ықтималдығы, оған қарсы уақыт айырмасы
қолдануы мүмкін, егер әрине ол амортизациясы кейінге қалдырылған болып
есептелінетін немесе компаниялардың бірігуі болып табылмайтын және орындалу
сәтінде есепті және салық салынатын табыстарға ықпал етпейтін, активті
немесе міндеттемені мәмілеге байланысты алғаш мойындау теріс гудвилден
туындамаса.
Жиынтық қаржы есептілігінде уақыт айырмалары бос салык
декларацияларының юрисдикцияларында анықталатын салық база-сына сәйкес
активтердің және міндеттемелердің баланстық құнын салыстыру жолымен
анықталады.
Шегерілген уақыт айырмасын қалпына келтіру болашак кезендерде салық
салынатын табыстың азаюында көрініс табады. Алайда компания салықтық
төлемдерді азайту түріндегі экономи-калық пайданы тек оған қарсы шегерімдер
жүргізілуі мүмкін болатын жеткілікті көлемде салық салынатын табыс тапқан
кезде гана ала алады.
Салық шығындары талаптарын мойындау үшін шегерілетін уақыт айырмалары
нәтижелерінде туындайтын кейінге қалдырылған салык талаптарын мойындау үшін
қолданылатын критерийлер пайдаланылады. Алайда қабылданбаған салық
шығындарының болуы болашақ кезеңде салық салынатын табыс болуына күмән
туғызады. Осылайша, егер компания алдындағы кезеңдерге есепте-лінген
шығындары болса, ол кабылданбаған салық шығындарын немесе пайдаланылмаған
салық несиелерін тек өзінде бар жеткілікті салық салынатын уакыт
айырмаларымен немесе басқа да жеткілікті салық салынатын табысты
алатындығына кез жеткізулері болган жағдайда (оган қарсы алдында
қабылданбаған салық шығынын немесе қолданылмаған салық несиелерін жүзеге
асыра алады) кейі-иге қалдырылған салық талабын мойындайды.
Салық төлемі бойынша үнемдеу
Салық заңы кәсіпкерлік қызметтен түсетіи шегетін залалдарды келешекте
салық кезеңдерінің салық салынатын табысы есебінен өтеу үшін белгілі
мерзімге есептелініп ауыстырылады. Жіберілген шығын салықты есепке алу
нәтижесінде салық төлемін азайту есебінен әлуетті (потенциалды) үнемділігін
камтамасыз етеді. Мүндай үнемділікті таза (залалды) есеп айырысуға қосқанда
есепті кезең өзгеруі мүмкін. Салық кодексінде кәсіпкерлік қызметтен
шегетін залалдар, сондай-ақ салык төлеушінің кәсіпкерлік қызме-тінде
пайдаланылған үйлерді, құрылыстарды, ғимараттарды өткізуден шеккен залалдар
үш жылға дейінгі мерзімге ауыстырылады... - деп белгіленген. Қор биржасының
А және В ресми тізімдегі акциялар мен облигацияларды өткізуден шегетін
залалдарды қоспағанда, бағалы қағаздарды өткізу кезінде туындай-тын
залалдар қор биржасының А және В ресми тізіміндегі акциялар мен
облигацияларды өткізуден түскен табысты қос-пағанда, басқа бағалы
қағаздарды өткізу кезінде алынған құн есімінен түскен табыстар есебінен
өтеледі. Егер осы залалдар орын алған кезеңінде алмайтын болса, олар алдағы
уақытқа үш жылға дейінгі мерзімге ауыстырылып, қор биржасының А және В
ресми тізіміндегі акциялар мен облигацияларды еткізуден түскен табысты
қоспағанда, басқа бағалы кдғаздарды сату кезінде алынған қүн өсімінен
түскен табыстар есебінен өтелуге тиіс.
Шыгынға байланысты, есептелінген салық сомасының әлуетті азаюы
болашактағы салық салынатын табыс осы шығынды жабу үшін жеткілікті
болатынына күмән болмаған жагдайда шығын шеккен есепті кезенде табыс
есебіне енгізіледі.
Бағалау
Салық міндеттемелері (талаптар) есепті күнгі салық мөлшер-лемесін
қолдану арқылы салық органдарына төленетін сомада бағалануы қажет.
Кейінге қалдырылған салық талаптары (міндеттемелер) талап-тарды
өткізетін, ал міндеттемелерді өтейтін кезеңцерде қолданы-латын салық
мөлшерлемесін пайдаланумен бағалануы қажет.
Талаптар да, міндеттемелер дс дисконтталмауы қажет.
Кейінге қалдырылған салық талаптары мсн міндеттемелерінің баланстық
құны уақыт айырмасына сәйкес өлшеммсн жүргізілмесе де озгеруі мүмкін. Бұл
ксйінгс калдырылган салық активтерін қалпына келгіру кайта бағалау
салығының мөлшерлемесінің өзге-руімен нсмесе оның орнын толтыру үшін
болжанатын әдісінің өзгсруінің нәтижесінде болуы мүмкін.
Төлеуге тиісті салық әдісінен міндеттеме әдісіне ауысу ксзінде қызмет
басынан бастап барлық уақыт айырмаларын қайта есептеу және мсрзімі откси
салықтарды көрсету қажет.
Табыс салығы бойынша салық тиімділігін анықтау үпііи жыл соңында салық
және бухгалтерлік есеп бойынша есегтті кезең бойынша дербес шот негізінде
табыстар мен шығыстар туралы тізімдеме жасалады.
Табыс салыгының корпорацияльщ мөлшерлемесі Банктің түзетулері
ескеріліп, піеккен залалдары сомасына азай-тылган салык салынатын
табысы 30 пайыздык молшерлеме бойынша салық салуға жатады.
Құрылтайшы-мемлекеттердің аймағында орналасқан банктер және оның
филиалдарының табыстарына (пайдаларына) сол елдің заңына сәйкес
мөлшерлемемен салык төлейді. Салық ретінде төленуге тиіс сомалар арнайы
шотта жинакталып, жыл қоры-тындылары бойынша банк кеңесінің шешімімен
бөлінеді:
- банк капиталын ұлғайтуга;
- қатысушы-мемлексттер бюджетіне.
Жыл бойы бюджетке төленуі тиіс корпорациялық табыс салығы 2851 Салык
және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу арнайы шотында
жинақталады және жыл соңында банк кеңесінің шешімімен кұрылтайшы-
мемлекеттердің бюджетіне төлеу кезінде осы шоттан жинақталатын қаражат
сомасы шығарылып тасталады. Банк салық қызметі органдарына жылдык жиынтык
табыс туралы және агымдағы жылдағы жүргізілген шегерістер жайында
Декларацияны белгіленген тәртіппен банк кеңесінің банк капигалыіі ұлғайту
туралы шёшім қабылдағап кезінде үсынады.
Қызметін жүзеге асыру нәтижелері бойынша жылдық жиынтык табыс туралы
және ағымдағы жылдағы жүргізілген шегерістер жайында Декларацияны кейінгі
жылдыц 31 наурызынан кешік-тірмей табыс етеді.
Салық есебі негізіндс бухгалтерлік есепте келесі откізбелер
жүргізілсді:
- ағымдағы жылдың бір ай нәтижелері бойынша корпорация-лық
табыс сомасына (пайда):
Дт 5999 Табыс салығы
Кт 2851 Салык және баска да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу;
- егер банк кызметінің нәтижелері бойынша ұлғаймалы қо-
рытындылар бойынша шығын немесе пайда өткен айга
карағанда аз болған жағдайда, есептелінген корпорациялық табыс
салыгы сомасы түзетіледі:
Дт 2851 Салык және баска да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу;
Кт 5999 Табыс салығы.
Жылдык жиынтык табыс туралы және ағымдағы жылдағы жүргізілген
шегерістер жайында Декларацияға сәйкес жыл соңында бухгалтерлік есепте
соңгы өткізбе жүргізіледі. Егер кеңес шешімі бойынша есептелінген
корпорациялық табыс салыгы сомасы бюд-жетке аударылатын болса:
- Дт 2851 Салык және баска да міндетті төлемдер бойынша есеп
айырысу;
- Кт 1051 Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіндегі
корреспонденттік есепшоты.
Бухгалтерлік есепте салық әсері бойынша өткізбе тек
уақыт айырмасы сомасына жылына бір per жүргізіледі. Уақыт айырмалары
сомаларын анықтау кезінде:
- Егер бухгалтерлік есепте сома салық ссебіне қарағанда аз болса:
Дт 5999 Табыс салығы
Кт 2857 Кейінге қалдырылған табыс салығы
- Егер есептелінген уақыт айырмалары сомасы бухгалтерлік
есепте сома салық есебіне қарағанда көп болса:
Дт 1857 Мерзімінен бүрын салынған табыс салығы Кт 5999 Табыс
салығы.
Салык кезеңі және салық декларациясы
110.00 нысандағы корпорациялық табыс салыгы бойынша Дек-ларация заңды
тұлғаның кәсіпкерлік кызметін жүзеге aqbipy нәтижесінде алған табыстары
жайында акпараттарды үсынуы үшін арналған. Декларацияда алынған табыстар,
жүргізілген шегерімдер, шсккен шыгындар және салык салу максатында берілген
жеңіл-діктер бойынша есепке алулар көрсетіледі.
Қазақстан Республикасының салык заңына сэйкес корпорация-лық табыс
салығы бойынша декларацияны ссепті салык кезеңшен кейінгі жылдың 31
наурызынан кешіктірмей табыс етеді. Заңды түлғаның басқарушысы және Бас
бухгалтсрінің қолы қойылады. 110.00 нысандағы аудиторды күрастыру бойылша
жұмыска шакыру кезінде оның колы койылып, салык төлеуші ретінде тіркеу
нөмірі, аудитор куәлігінің нөмірі көрсетіліп, мөр койылады.
Декларация салық органына салық төлеуші заңды тұлғаның салықтык тіркеу
орны бойынша келу тәртібімен немесе хабар-ламасы бар, сонымен катар
электронды түрде ұсынылады.
Декларацияда көрініс тапкандар есепке алу кұжаттамасында куәләндірілуі
қажет.
Салык төлеуші мемлекеттік бюджетпен салық кезеңінің қоры-тындысы
бойынша түпкілікті есеп айырысуды белгіленген мерзім-нен кейін он жұмыс
күнінен кешіктірмей жүзеге асырады. Корпорациялық табыс салығын төлеудің
соңғы күні болып Декларацияны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.