Банк балансын ашып көрсету

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУДІ АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШОҒЫРЛАНУЫ КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ

1. Қаржылық есеп беруді дайындауды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... .
2. Банк балансын ашып көрсету ... ... ... ... ... ...
3. Кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беруді ашып көрсету ...
4. Ақша қозғалысы туралы есөпті және капиталдағы өзгерістер туралы
есепті ашып көрсету.
5. Есеп берудің басқа да түрлерін ашып
көрсету ... ... ... ... ... ... ... .
6. Түсіндірме жазбаларды және есеп саясатын ашып көрсету ... ...
7. Шоғырландырылған қаржылық өсеп беру және оны құрастырудың
әдістемесі ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

1.ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУДІ ДАЙЫНДАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Қаржылық есеп беруді ұсыну пайдаланушыларды бапктің қар-жылық жағдайы,
кызмет нәтижесі және есепті кезеңдегі оның жағдайының өзгеруі туралы
маңызды, қажетті және анық ақпа-ратпен қамтамасыз етеді.
Екінші деңгейлі банктер үшін жылдык каржылық есеп берудің келесі
нысандары белгіленген:
- бухгалтерлік баланс (№1 нысанда);
- табыс және шығыс туралы есегі (№2 нысанда);
- ақша қозғалысы туралы ссеп (№3 нысанда); капиталдағы өзгеріс
туралы есеп (4 нысанда);
- түсіндірме жазбалар.
Сонымен бірге бұлардың құрамына тоқсан сайынгы каржылық есептің
қолданыстағы нысаны кіргізілген. Банктер сонымен катар, ай сайынғы және әр
күндік балансты да ұсынады. Банктер балан-старды, оған қосымшаларды және
косымша мәліметтерді екінші деңгейлі банктердің есептік-статистикалық
ақпараттарьгн жинақ-тайтын және өңдейтін Статистика жүйесі арқылы ¥лттық
банктің есептеу жүмыстары Департаментіне ақпараттарды өздерінің қоЛдарында
бар электрондық байланыс құралдары бойынша жіберу жолымен, сол сияқты
банкілік кадағалау Департаментіне қағаз жүзінде үсынады.
Банктер, есептеу жұмыстары Департаментіне әр күндік баланс-ты 2 жүмыс
күні ішінде, ай сайынғы балансты есепті кезеңнен кейінгі айдын ішінде
ұсынады. Оннан асатын филиалдары бар банктер әр күндік балансты 3 жүмыс
күні ішінде, ай сайынғыны есепті кезеңнен кейінгі айдың 5 жұмыс күні ішінде
ұсынады.
Қорытынды айналымдарды ескере отырып, жылдық есеп беруді үсыыу
мерзімін Үлттық бамк белгілейді.
Екінші деңгейлі банктердің бухгалтерлік есептілігі, жылдык
бухгалтерлік баланс, табыстар мен шығыстар туралы есеп түрінде қажетті
аудиторлық бекітуден өткеннен кейін міндетті түрде, есепті жылдан кейінгі
жылдың 1 мамырыиа дейін жариялануы керек.
Жарияланғаны жөніндегі мэліметтер банктік қадағалау Департа-ментіне
есепті жылдан кейінгі 15 мамырынан кешіктірілмей үсыны-лады. Қаржылык
есептілікті дайындамас бұрын, банктер жылдык
есеп беруді дайындау кезеңінде қорытынды операциялар жүргізілуі кажет:
- жіктелген активтер және шартты міндеттемелер бойынша
толық көлемде провизия құру;
- шетел валютасына, тазартылган қымбат металдарға және
бағалы қагаздар кұнына, оның ішінде баланстан тыс
шоттарға қайта бағалау жүргізу;
- филиалдармен аралық корреспонденттік шоттарды, Қазакстан ішіндегі
банктерде, сол сияқты одан тысқары жерлерде ашылған
корреспонденттік Ностро шоттарын салыстырып тексеру, ал
қорытынды айналымдар жүргізілген жағдайда тиісті бухгалтерлік
жазуларды құрастыру.
негізгі күралдарды және материалдарды түгендеу ыәтижесіне сәйкес
баланстық шоттар бойынша бухгалтерлік жазуларды бейнелеу;
- банк ережесіне сәйкес сыйакы, демалыс еңбекақысы және
т.б.жалақы бойынша есептеулер жүргізу және сәйкес бухгал-терлік жазулар
жасау;
- жасалған барлық келісімшарттарға (депозиттер,
несиелер, банкішілік есеп-айырысулар бойынша) бухгалтерлік есеп
принциптеріне сәйкес талдау жасау және сәйкес шоттарда көрсету;
- мерзімі өткен активтерді және 180 күннен асатын шектелген
несиелерді және 60 күннен асатын мерзімі еткен сыйақыны күрылған провизия
есебінен баланстан шығарып, баланстан тыс шоттар қатарына қосу;
- сыйақыларды төлемеу 30 күннен асқан кезде
несиелер бойынша сыйакы есептеуді тоқтату;
- болашақ кезең шыгындары шоттарында есепте тұрған сома-ларды
салыстыру және бухгалтерлік есеп принципіне сәйкес банк шығындарының тиісті
шоттарына жатқызу;
- болашақ кезең табыстары шоттарындағы қалдықтарга талдау жасап,
бухгалтерлік есеп принципі бойынша тиісті табыстар шотына апару;
жиналған барлық дербес шоттар бойынша тексеріс тізімде-мелерін
дайындау және де бұл дербес шоттарда түрған әрбір соманы есепке алынған
күнім керсете отырып жазу.
- банктің негізгі қызметі және күрделі салымдар бойынша
орындалган жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін тапсырыс
берушілер сатып алушы бойынша дебиторларды салыстырып тексеру.
Осындай салыстырып тексеруді тиісті дербес шоттарда есепте
тұрғагі кредиторлык карыздар бойынша да жүргізу;- транзиттік
шотгардағы дебиторлық және кредиторлық шот-тардағы барлык сомаларға
(теңге және шетел валютасындағы) талдау жасап, оларды занды және
жеке тұлғалардың тиісті дербес шоттарына есепке алу бойынша шаралар
колдану;
- аяқталмаған кұрылыс бойынша орындалған жұмыс көлемін
салыстырып тексеру және құрылыстың басынан бері кеткен шығындар сомасын
дәлелдеу;
- дебиторлардың шоттарында есепте тұрған сомалар бойынша есеп
беруге тиісті тұлғалардан аванстық есептерді қабылдап, оларды банк
шығындарының тиісті дербес шоттарында бейнелеу.
Табыс және шыгыс шоттары бойынша барлық жазбаларды жургізгеннен кейін,
қалдықтар өз араларында жабылады және 4999 Салыкка дейінгі кіріс
баланстык шотына апарылады.
Осы бір мезгілде 4999 баланстық шоттан 5999 Табыс салығы баланстық
шотында есепке алынатын есептелінген табыс салығы-ның төленуге тиісті
сомасы есептен шығарылады. Табыстың қалған бөлігі ағымдағы жылдың
бөлінбеген пайдасы бойынша жеке дербес шот аша отырып 3599 Бөлінбеген таза
табыс (жабылмаган зиян) шотына жіберіледі. Шығындардың табыстан көп
болуының нәти-жесінде 4999 баланстық шотта пайда болатын дебеттік қалдықтың
толық сомасы 3599 баланстық шотқа жеке дербес шот ашу арқылы аударылады.
3581 Шетел валютасын өткен жылдардағы кайта бағалаудың резервтері
3599 баланстық шотта есептелінетін бөлінбеген таза табыс көлемі
анықталғаннан кейін, есептік каржылық жылдағы өз активтерін қайта
бағалаудан жиналған оң курстық айырма сома-сына қайта бағалау резервтері,
3582 Тазартылған кымбат металдарды қайта бағалаудың өткен жылдардағы
резервтері, 3585 Несиелердің валюталық баламасын теңге түрінде белгілей
отырып, несиелерді қайта бағалау бойынша өткен жылдардағы резервтері және
3586 Салымдардың валюталық баламасын теңге турінде белгілей отырып,
салымдарды кайта бағалаудың өткен жылдардағы резервтері құрылады.
Акционерлер жиналысының шешіміне дейін 3599 баланстық шотында есепте
тұрған белінбеген таза табыс сомасы келесі қаржылық жылдың басында 3580
Өткен жылдардың бөлінбеген таза табысы (жабылмаған зиян) баланстық шотына
аударылады. Банктің жалпы акционерлері жиналысының шешімі бойынша есептік
жылдың бөлінбеген таза табысы келесідей мақсаттарға бөлінеді:
- жіктелмеген активтер сомасын 5% кем емес
көлемде резервтік капиталға;
- дивидендтер төлеуге;
- төленген жарғылық капитал көлемін ұлғайтуға;
- баска да мақсаттарға.
Дивидендтерді есептеу кезінде теленуге тиісті ақшалар 3580 шотынан
есептен шығарылып, 2853 Акционерлермен есеп айы-рысу шотына жіберіледі.
Оның қалдығы шегінде 1853 Акционер-лермен есеп айырысу шотында есепте
тұрған, бұрын есептелген және алдыңғы тоқсан үшін төленген дивидендтер
жабылады. Қалған сома акционерлердің есеп айырысу шотына аударылады. Егер
қаржылық жылдың соңында банктің шығысы табысынан асып кетсе, 3599 баланстық
шотында көрсетілген шығын сомасы 3580 шотында есептелінетін өткен
жылдардағы бөлінбеген таза табыс және 3510 Банктің резервтік капиталы
баланстық шотындағы ақша есебінен жабылуы мүмкін.

2. БАНК БАЛАНСЫН АШЫП КӨРСЕТУ
Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің басты нысаны болып табылады: ол
есепті күндегі банктің қаржылық жағдайы туралы ақпаратты ұсынады.
Банктің жылдык бухгалтерлік балансына қойылатын талаптар (2-тарауды
қараңыз) Қазакстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінде қаржылық
есептілікті қүрастыру жөніндегі ұсыныстарда көрсетілген.
Баланс қорытынды айналымдарды және қаржылық есептіліктің жиынтық
балансын ескере отырып қүрылады. Банк мұндай жіктеу-лерді өзінің активтер
мен пассивтері үшін таңдап алуына болады. Алынуға тиісті және төленуге
тиісті сомалар 12 ай ішіндегі және 12 айдан кейінгі болып бөлінеді. 12
ай ішінде алынбайтын активтер үзақ мерзімді, ал алынатындары ағымдағы деп
аталады. Банк өзінің активтері мен міндеттемелер үзақ мерзімді және қысқа
мерзімді деп бөлуіне болады. Егер ол жасалынбаса активтер мен міндеттемелер
олардың өтімділік тәртібі бойынша үсынылады. Сол сияқты 12 ай ішінде және
одан да көп мерзімде реттелінетін немесе өтелетін сомаларды бөлу кажет.
Баланста көрсетілетін кысқа мерзімді активтерге мыналар кіреді:
- жай операциялық цикл ішінде өткізуге, сатуға
немесе тұтынуға үсынылатын активтер;
- 12 ай ішінде өткізуге ұсынылатын және негізінен
сатуға арналған активтер;
- оларды пайдалану бойынша шектеу болмайтын ақша кара-
жаттары және олардың баламалары.
Баланста көрсетілген кысқа мерзімді міндеттемелер кұрамына кіретіндер:
- калыпты операциялык цикл ішінде төлеуге тиістілер;
- 12 ай ішінде орындалатын.
Төлемі 12 ай ішімде жүргізілетін ұзак мерзімді пайыздық міндеттемелер.
келссідей жагдайларда баланстар ұзак мерзімді ретінде жіктелуі мүмкін:
- бастапқы мерзімі 12 айдан көп;
- міндеттемелерді қайта каржыландыру емеуріндері бар;
- емеуріндер шартпен бекітілген.
Таза активтердегі еншілес компаниялардың аздық үлесі жылдық
бухгалтерлік баланста міндеттемелер мен меншікті капиталдан бөлек Аздық
үлес бабында көрсетіледі және еншілес компания-ның бас банкке жатпайтын
таза активтерінің көлемін бейнелейді. Жылдық бухгалтерлік балансты кұру
және тиісті аздық үлестің есептемесі халықаралық бухгалтерлік есеп
стандарттарының талабына сәйкес жүргізіледі.

3.K1PICTEP МЕН ШЫҒЫСТАР ЖӨНІНДЕГІ ЕСЕП БЕРУДІ АШЫП КӨРСЕТУ
№2-нысаны кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беру қоры-тынды
айналымдарды және каржылык есеп кестесін ескере отырып жасалган баланстың
негізінде құрастырылады.
Банктің табыстары мен шығыстары жөніндегі есепті ашып көр-сету немесе
оның қаржылық есептілігіне ескертулер бухгалтерлік есептің басқа да
стандарттардың талабына сәйкес үсынылатын ақпаратқа қосымша оны келесідей
шығыс және табыс бабтарын өздеріне қосуы тиіс, бірақ мүнымен шектелмеуі
керек:
- сыйақы түріндегі және үқсас (аналогты) табыс;
- сыйакы түріндегі шығыс және ұксас (аналогты) шығыс;
- дивидент түріндегі табыс;
- комиссиондық және алым түріндегі табыс;
- комиссиондық жэне алым сомасын төлеу шығындары; шығындарды
шегергендегі бағалы кағаздарды сату нәти-жесінде алынған табыс;
- шығындарды шегергендегі баска да бағалы қагаз бойынша
табыс;
- баска да операциялык табыс;
- карыз алумен байланысты шығындар;
- жа.пііы әкімшілік шығындар;
- басқа да операциялық шығындар.
Банктік операцияларды жүргізу нәтижесінде банктің алатыи негізгі
табыстарының түрлеріне сыйақы, қызмет көрсстксні үшін алым, комиссиоидық
және багалы кагаздар операцияларының нәти-жесі жатады. Табыстың әрбір түрі
банк қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік алатындай бөлек ашып
көрсетіледі.
Банктің банктік операцияларды жүргізу нәтижесінде пайда бо-латын
шығындарыпың негізгі түрлерінде сыйақы, комиссиондық карыздар бойынша
шығындар инвестициянын, баланстык қүнының төмендеуімен байланысты шыгындар,
сонымен бірге жалпы әкім-шілік шығындар жатады. Шығындардың да әрбір түрі
банк қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік алатындай бөлек
карастырылады.
Сыйақы түріндегі табыс мынадай жағдайларда танылады:
- мәміле жасаумен байланысты банкке экономикалық табыс-тың
түсу ықтималдығы бар болса;
- табыс сомасы жогары деңгейлі сенімділікпен бағаланған болса.
Мәмілеге сәйкес, банктерде контрагенттің ақшасын пайдалан-
ғаны үшін кезінде шығындар пайда болатын жағдайларда ғана сыйақы
түріндегі шығын танылады.
Активтерден (міндеттемелерден) алынған накты табысты (шы-гысты) есепке
алатын уақыт арақатынасы негізінде сыйакы түріндегі табыс (шығыс) танылады.
Банктің табыстары мен шығыстары Қазақстан Республикасы Бухгалтсрлік
есеп және қаржылык есептілігі Заңыныц 5-бабына сәйкес бухгалтерлік есептің
негізін қалайтын барлық принциптерін ескереді. Төлемі келесі жылдары
жүргізілетін жыл үшін банктің табысы мен шығыстары жылдың аяғында
ссептелінеді. Төменде көрсетілетін операциялардан туындайтын табыстар мсн
шығыстар таза негізде анықталады:
- сатып алуга арналған бағалы қағаздардың шығуы және
олардың баланстык қүнындағы өзгерістер;
- шетел валютасымен және қымбат металдармен жүргізілетін
дилингтік операциялар;
- сатуға жарамды, сол сиякты және өтеуге дейін ұсталатын
күнды қагаздардың шығуы және капиталға инвестиция салу.
Қазіргі сәтте табыстардың құрамына косылып қойылған сомаларды алу
мүмкіндігіне қатысты күмәнділік пайда болса, олартабыстың бастапқы
танылган сомасына түзету жүргізу арқылы танылады.
Банк өзінің активтеріне және баланстан тыс міндеттемелеріне сыныптама
жүргізіп, оларға қарсы Қазақстан Республикасы ¥лттық банк белгілеген
шарттар бойынша провизияға және резервтерге қажетті соманы анықтайды.
Провизиялар толық сомада қалыптас-тырылуы керек және табыстың бар жоқтыгына
тәуелсіз байланыс-сыз банк шығынына жатқызылуы керек. Қазіргі сәтте
шығындар-дың құрамында тұрган сомаларды банктің төлемеуі немесе қол-данбауы
жөнінде сенімділік бар болатын болса, олар шығындардың бастапқы танылған
сомасына түзету ретінде танылады.
Бұрын есептен шығарылып тасталған дебиторлық борыштар кайтарылған
жағдайда, келіп түскен сомалар ағымдағы жылы олар қай шоттардың есебінен
шығарылса, сол баптардың орнын толты-рады. Табыстар мен шығыстар жөніндегі
есепте аздық үлесі 1001 символьг бойынша таза табысты азайтатын керсеткіш
ретінде бөлек бапта көрсетіледі. Бас банк пен еншілес компания арасында
кредиторлык және дебиторлык қарыздар болатын болса, бас банктің немесе
еншілес компанияньщ борыштарын сол сияқты табыстар, шығыстар және
дивидендтер бойьтнша топішілік операцияларды алып тастаған дүрыс.

4. АҚША ҚОЗҒАЛЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕПТІ ЖӘНЕ КАПИТАЛДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР ТУРАЛЫ
ЕСЕПТІ АШЫП КӨРСЕТУ
Ақша қозғалысының ееебінде есептік кезеңдегі банктің қолма-қол ақша
санының өзгеруі туралы ақпараттарды және ақша сомасының көбею көзі, сол
сияқты оларды пайдалану бағыты жөнінде көрсетілуі керек.
Ақша қозғалысы жөніндегі есепті дайындау кезінде пайданың кебею
көздерін және олардың пайдалану әдістерін бөліп көрсету қажет. Сондықтан
банктің таза табысы - тапқан табысы - егер есепті кезеңде ақша нысанында
алығтса ақша көзі болып табылады, ал иіығындар, егерде олар есепті кезеңде
акша нысанында жүргізіл-се онда ақшаның азаюымен байланысты болады.
№3 нысанның Таза табыспен байланысты ақшалардың қозға-лысы
қосымшасында (1-қосымша) таза табыстың сомасын түзету-лерді ескере отырып
бейнелеу керек.
Ақша қозғалысымен байланыссыз, алынған таза табыстар меь шығыстардың
көлеміне келесі баптар бойынша түзету қажет:
- амортизациялық аударымдар;
- провизияны кұруға кеткен нақты шығындар сомасы;
- есептелген, бірақ алынбаған табыс сомасы және сыйақь
түріндегі жүмсалмаған шығындар;
сыйақы төлеумен және алумен байланысты емес, алынбаған
табыс немесе кетпеген шығындар сомасы.
Сонымен қатар, таза табыс банктің және оның еншілес ұйы-мының қаржылық
жылды аяқтау пәтижесіне байланысты аздық үле-сінің сомасына да түзетілуі
қажет. Ақша қаражаттары қозғалысы-ның есебі, оларды операциялык,
инвестициялық және қаржылык қызметтері бойынша жіктей отырып,(тікелей және
жанама әдістерді пайдаланып) кезеңдегі ағымын көрсетуі керек.
Банктің операцияльщ қызметі
Операциялық қызмет нәтижесінде пайда болатын ақша ағы-мыньщ келемі,
банктер өз қарыздарын өтеу үшін, дивидендтерді төлеу үшін, операциялық
мүмкіндіктерді сақтау және каржыланды-рудың ішкі кездерін қолданбай-ак жаңа
инвестицияларды жүзеге асыру үшін жеткілікті ақша ағымын өндіретін
операциялардың деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Ақшаның алғашқы
операция-лық ағымының нақты баптары туралы ақпараттар басқа ақпарат-тармен
қосылғанда операциялық қызметтен түсетін болашақтағы ақша ағымын болжау
үшін өте тиімді.
Бұл ағымдар таза табысты және шығынды анықтау кезінде есепке алынатын
операциялар мен басқа да оқиғалардың нәтижесі болып табылады. Операциялық
қызметтен түскен ақша ағымына келесілер мысал болады:
- банктік қызметпен байланысты ақша түсімдері және төлемдер;
- лицензиясы бар банктердің ҚР заңдарымен рұқсат
етілген операцияларды жүргізумен байланысты ақша түсімдері және төлемдері;
- тауар және қызметтер үшін жабдыктаушыға телемдер;
- қызметкерлерге олардың атынан төлемдер;
- ақшалай төлемдер немесе табыс салығын кайтару, егер олар қаржылык
немесе инвестициялық қызметпен үйлеспейтін болса.
Қарыздарды үсыну және салымдарды тарту банктің табыс әке-летін негізгі
қызметіне жататындықтан операциялык қызмет ретінде жіктеледі.
Операциялык қызметтен түскен акша ағымын банк, есепті кезеңнің
табыстары мен залалдарына ақша ағымын болдырмайтын операциялардың, өткен
немесе болашак кезеңдердің операциялык ақшалай түсімдері мен
төлемдерін есептеу немесе кейінгс калдыру және инвестициялық немесе
қаржылық акша ағымдарымен байла-нысгы табыстар немесе аіығыстар
баптарының нәтижелерін ескере отырып, түзетулер енгізілетін әдісті қолдану
аркылы ұсыну кажет. - есепті кезеңде болған кордағы және
операциялык дебитор-лық және кредиторлык қарыздағы өзгерістер; тозу,
резерв құруға аударымдар, кейінге қалдырылған салықтар,
өткізілмеген табыстар және шетел валютасындағы операциялар бойынша
залалдар, тәуелді ұйымдардың бөлін-беген пайдасы аздык үлесі сияқты
ақшалай емес баптар; инвестициялық немесе каржылық ақша ағымының
пайда болуына алып келетін басқа баптар.
Жанама әдісті колдану кезіндегі операциялык қызметтен түскен таза ақша
ағымы табыстар мен шыгыстар жөніндегі есепте ашып көрсетілген табыстар мен
шығыстарды және есепті кезеңдегі қорлардағы операциялық қызметтен пайда
болатын алынуға және төленуге тиісті сомалардағы өзгерістерді бейнелеу
жолымен үсы-нылуы мүмкін.
№3 нысанның 2-Операциялык қызмет қосымшасында несие алумен және
депозит тартумен байланысты түскен накты ақша сомасы, айналымға шығарылған
құнды қағаздар, басқа да міндет-темелер және оларды орналастырудың акшалай
нәтижссі көрсетілуі керек.
Банктің инвестициялық қызметі
Инвестициялық қызметтен гүсетін акша қозғалысын бөлек көрсетудің
қажеттілігі мүндай ағымдар жөніндегі ақпараттардың болашақтағы табыс псн
акша ағымын қамтамасыз ету үшін жұмсалатып шығындардың бағытын
көрсететіндігімен байланысты. Жалпы түсімдердің және банктің инвестициялық
қызметінен шы-ғуынан ақшалардың негізгі түрлері болып табылатындар:
негізгі қүралдарды, материалдык емсс активтерді жомс басқа да ұзақ
мерзімді активтерді сатып алу үпііи төлемдср; негізгі қүралдар, материалдык
смсс активтерді және басқа да ұзақ мерзімді активтерді сатудап түскен
акшалай түсімдср; басқа да заңды тұлғалардың үлестік және борыштық кұрал-
дарын және біріккен кәсіпорындарга қатысу үлссін сатып алуға
арналған төлемдер;
басқа да заңды тұлғалардың үлестік жоне борыштық кұрал-дарын және
біріккен кәсіпорындарга қатысу үлесін сатудан түсксн акшалай түсімдер (ақша
баламаларына жатпайтын және сатуға арналмаған).
Белгілі бір баптарды хеджерлеумен (сактандырумен) байланыс-ты акша
ағымын сыныптау, хеджерленетін баптармеи байланысты ағымдарды сыныптауға
ұксас.
Инвестициялық қызметпен байланысты акша ағымы жоғарыда аталған
активтерді сату кезінде ғана болуы мүмкін. Еншілес және кауымдаскан
үйымдардыц капиталына банктің салған инвестицияға байланысты ақша
қайтымының нақты сомасы, бағынышты борыіи, негізғі кұралдар және
материалдык емес активтср №3 нысанныц 3-қосымшасында Инвестициялык қызмет
апіып көрсетіледі.
Қаржылық кызмст
Қаржылық қызмет нәтижесінде пайда болатын ақша ағымын жеке ашып
көрсету, банк үіпін акшаныц болашақтағы агымына капиталын ұсынған заңды
және жеке түлғалардың қарсылықтарын болжауға мүмкіндік береді. Қаржылық
кызметтен түскеи жалпы түсімдер мен шыққан акшалардың негізғі түрлері бөлек
көрсетілуі керек. Қаржылық қызмет нәтижесінде пайда болатын ақша ағымдарына
келесілер жатады:
- акция эмиссиясынан түскен ақшалай түсімдер;
- банк акцияларын сатып алу немесс өтеу үпіін иемденушілер-ге
ақшалай төлемдср;
- карыздық міндеттемелерді шығарудан түскен ақілалай түсімдер.
Банктің жарияланған капиталындағы баптардағы өзгерістер со-
масы, оның төленбеген бөлігі, банктің сатып алынған меншікті
акцияларының косымша капиталы және айналымға шығарылған бағалы қағаздары №3
нысанныц 4-қосымшасында Қаржылык қызмет көрсетіледі.
Ақша қозғалысымен байланыссыз операциялар - банк резерв-терінің
қозғалысындағы кұрылған провизиялар айналымындағы, есептелінген
амортизациядағы сыйакы алумен жәые төлеумен бай-ланысты және байланысты
емсс есептелген табыс және шығыстар-дағы, банктің бөлінбеген таза
табысындагы өзгерістер. Бүл мәліметтер №3 нысанның 5-қосымшасында Ақша
қозғалысымен байланыссыз операциялар көрсетілғен.
Келесілердің қүрамындағы өзгерістер ашылу қажет:
- бапк резервтеріндегі;
- колда бар қалдықтарды ескере отырып күрылған резервтер
және провизияларды күрауга кеткен нақты шығындар;
- есептелінген амортизациялардың;
- сыйақы алумен байланысты есептелген табыстар мен шығыс-тардағы;
- сыйақы алумен байланыссыз есептелген табыс
және шығыстар;
сыйақы алумен байланысты емес, есептелген табыстар мен
шығыстардағы;
- банктің белінбеген таза табысындағы;
- басқа да есептелген табыстар мен шығыстардағы.
Банктің қолма-қол және қолма-кол емес ақшаларының және тазартылған
кымбат металдардың қозғалысы жөніндегі №3 нысанның 6-косымшасында Ақша
көрсетілген.
Негізгі құралдарды шетел валютасын қайта бағалау, бөлек жолмен
көрсетілетін, алтынның фиксингі өзгерген кезде пайда болатын курстық
айырмашылықтар секілді ақша қозғалысымен байланысты емес операциялардың
нәтижелері ақша қозғалысы жөніндегі есепте көрсетілмейді.
Ақша қозғалысы есебінің (№3 нысан) барльгқ баптары толы-ғырақ
ақпараттар алу мақсатында ашып көрсетіледі.
Есепте келесідей операциялар бөлек ашып көрсетілуі қажет:
- өтеу мерзімі белгіленген салымдарды алумен және қайтару-мен
байланысты ақшалай түсімдер және төлемдер;
- басқа банктердегі салымдарға ақшаларды орналастыру және сол
салымдарды өтеу;
- клиенттерге қарыз ретінде ақшаларды ұсыну және
осы карыздарды өтеу;
- ҚР-ның резиденті болып табылмайтын еншілес ұйымдардың ақшалай
есептегендегі шетел валютасында жүргізілген операциялардың
нәтижесінде пайда болатын акша ағымдары ақша қозғалысы болып табылмайтын,
валюталар багамының өзгерісінен алынған өткізілмеген табыстар мен шығындар;
төтенше жағдайлардың нәтижесінде пайда болатын ақша ағымдары;
банктерде жеке ашып көрсетіліп, операциялық қызмет ретін-де
жіктелінетін, алынған және төленген сыйақылардан алынатын ақша ағымдары;
инвестициялық және қаржылық қызметке тікелей жатқызы-латын жағдайларды
санамағандағы, операциялық қызметтен алынатын ақшалай агымдар санатына
жататын және бөлек корсетілетін, табыс салығына байланысты пайда болатын
ақша ағымдары.
Еншілес немесе тәуелді ұйымдарға салған, кұн әдісімен немесе үлестік
қатысу әдісімен есептелетін инвестициясы бар банктер, олар жөніндегі
ақпараттарды акша қозғалысы жөніндегі есепте ұсынған кезде, банктер мен
ентілес немесе тәуелді ұйымдар арасындағы акшалай ағымдар жөніндегі мысалы,
дивидендтер мен карыздар бойынша ақшалай ағымдар жөніндегі ақпараттармен
шектеледі.
Біріккен қызметтегі қатысу үлесі болатын есептілікті үйлесімді
шоғырландыру әдісін пайдаланып ұсынатын банктер, ақша қозғалы-сы жөніндегі
шоғырландырылған есепке, бірігіп бақылау жасалатын завды түлғаның ақшалай
ағымдарының үйлесімді үлесін қосады. Біріккен қызметтегі катысу үлесін
есептілікте үсыну үшін қолданған кезде, акша қозғалысы жөніндегі есепке,
бірігіп басқарылатын занды ұйымдарға инвестиция салумен бөліп таратулармен
және банкпен бірігіп басқаратын завды үйымдар арасындағы басқа да
телемдермен немесе түсімдермен байланысты ақша ағымдары қосылады.
Еншілес ұйымдарды сатып алумен және сату нәтижесінде пайда болатын
ақша ағымының жалпы сомасы белек көрсетіліп, инвести-циялық қызмет ретінде
жіктеледі.
Банк есепті кезеңде еншілес ұйымдарды сатып алу бойынша да, өткізу
бойынша да келесілерді ашып көрсетуі керек: сатып алудың немесе өткізудің
жалпы кұны;
- иемденудің немесе өткізудің жалпы қүнының ақшамен
немесе олардың баламаларымен төленген бөлігі; иемденген немесе сатып
өткізілген еншілес ұйымдарға тие-сілі ақшаның және олардың баламаларының
сомасы;
- әрбір негізгі санат бойынша ақшадан немесе оның балама-
сынан ерекшеленетін еншілес ұйымдардың сатып алған және өткізген активтері
мен міндеттемелерінің сомасы.
Еншілес кәсіпорындарды сатып-алудан немесе сатудан алынған ақша
қозғалыстарының нәтижесін сатып алынған немесе сатылған активтер мен
міндеттемелердің сомаларын жеке көрсете отырып белек ұсыну, бүларды
операциондық, инвестициялық, каржылық қызметтер бойынша басқа ақша
ағымдарынан бөліп көрсетуге мүмкіндік береді.
Еншілес ұйымдардың сатып алу және өткізу кезінде төленген немесе
алынған ақшаларының жалпы сомасы ақша қозғалысының есебінде еншілес
ұйымдардың бірге алынған немесе төленген ақшалар мен олардың баламаларын
шегере отырып көрсетіледі.
Банктің қаржылық есебінде бөлек ыысан ретінде көрсетілетін, меншікті
капитал қозғалысының есебінде келесідей ақпараттар болуы және ашылуы керек:
- есепті кезеңдегі таза табыс және шығын;
- басқа да стандарттардың талаптары бойынша тікелей капи-талға
қосылатын табыстар мен шығындардың әрбір бабы және осындай
баптардың жалпы сомасы;
- есеп саясатындағы өзгерістер мен түбегейлі
қателердің түзетулерінің жиынтык әсері;
кұрылтайшылармен капитал бойынша операциялар және оларды
орналастыру;- кезең бойынша әрбір өзгерісті жеке аша отырып,
есепті кезеңнің басында жинақталған таза табыстың
немесе шыгынның сомасы;
- есепті қезеңнің басындағы және аяғындағы бабының баланс-тық
құнын капиталдың әрбір акция эмиссиясынан түскен табысты және
әрбір резервті өзгерісті жеке аша отырып салыстырып тексеру.
Есепті кезең ішіндегі банк капиталындағы өзгерістер таза ак-тивтердің
көбеюін немесе азаюын және қабылданған және қаржы-лық есептілікте ашып
көрсетілген бағалаудың нақты принципіне тәуелді болатын есепті кезен
ішіндегі қаржылық жагдайды көрсетеді. Акционерлермен жүргізілетін капиталға
инвестиция салу, дивидендтер сияқты операцияларды коспағанда, капиталдағы
жалпы өзгерістер, есепті кезең ішіндегі банк қызметінің нәтижесінде пайда
болатын сомалық табыстар мен зияндарды білдіреді.
Банктер, меншікті капиталдыц қозғалысы туралы есептегі (4-нысан)
капиталдың әрбір бабы бойынша, алынған табыстарды алу мен қайта бөлу,
банктің акцияларын шыгару мен қайта сатып алу, қайта бағалау иәтижесінде
болатын езгерістердің және капиталдағы басқа да өзгерістердің мәні мен
сомасын ашып көрсетулері керек (7-қосымша).
есеп берудщ басқа да түрлерш ашып көрсету
Банктің шартты және мүмкін міндеттемелері жөніндегі есеп
Шартты жэне мүмкін міндеттемелер - бұл болашақ кезеңде пайда болуы
мүмкін және олар бойынша банк белгілі бір тәуекел-ділік шегетін банктің
міндеттемелері және талаптары.
Банктер, едәуір көлемдегі айыппұлдар немесе шығындар төлеу қаупі пайда
болмаса оз калауы бойынша кері қайтара алмайтын кері шақырылмайтын карыздар
бойынша шартты міндеттемелердің сипаты мен сомасын, сол сиякты баланстан
тыс баптардан пайда болатын, келесілерге жататындарды қоса алғандағы шартты
міндеттемелер мен талаптардың сомасын ашып көрсетуі керек:
- кепілдік алушылар алған, бірак кандай да бір себептерден өтелмеген
қарыздар сомасын өтеуге банк кепілдеме беретін, тікелей несиелендірудің
ауыстырғыштарына, оның ішінде
борыштар бойынша кәдімгі кепілдіктер, кепілдіктерді қабыл-дауға
(акцепт) басқа банктер берген кепілдіктер, қарыздар мен багалы қағаздар
бойынша қаржылык кепілдік ретінде қолданылатын резервтік аккредитивтер;
- тауарлардың немесе сатушының корсететін қызметінің бекі-
тілген стандарттарға сәйкестігі жөніндегі сатып алушылар бойынша
кепілдіктерді, тендер өткізіліп отырылған келісім-шарт бойынша
өзінің міндсі гемелерін орындау жөніндегі сатушының тендер өткізген
сатып алушыға кепілдігін егерде сатушы тендерді ұтып алса; сатып
алынган кұрал-жабдық-тарға бслгілі бір уақыт ішінде сатушының
қызмет көрсстуі жөніндегі сатып алушыга берілетін
кепілдіктерді коса алғандағы банктің операцияларымен байланысты
белгілі бір шартты міндеттемелер мсн талаптарға және
банктің жекелеген операцияларына қатысты резервтік аккредитивтер;
- қысқа мерзімді өз-өзінен жойылатын міндеттемелер және
осындай қарыздардың негізінде алынган тауарлар қамтама-сыз ету
ретінде пайдаланылатын құжаттамалық карыздар сияқты, тауарлардын
қозғалысынан пайда болатын саудалық операциялар бойынша талаптар;
- банктің бухгалтерлік балансында танылмаған сату
және қайта сатып алу келісімдері;
- туынды құралдарды (своптар, опциондар, фьючерстер) қоса
алғандағы сыйақы мөлшерлемелеріне және валюталық бағам-ға қатысы бар
баптарға;
- басқа да шартты міндеттемелерге, борыштык міндеттемелерді
шығару багдарламаларына және борыштық міндеттемелерді кспілді
түрдс орналастырудыц автоматты түрде жаңарып отыратын
бағдарламаларына.
Коптеген банктер казіргі кездс балаистық есепте актив иемесе
міндеттеме болып табылмайтын мәмілелер жасайды, нәтижесінде күтпеген
жағдайлар мсп міидеттемелер пайда болады. Бұндай баланстан тыс баптар
көбінесе банк қызметінің маңызды бөлігін кұрайды және біршама тәуекел
деңгейін алып жүрсді. Бұл баптар басқа да тәуекелдерді көбейтеді немесе
азайтады, мысалы баланс-тық есепте активтер мен міндеттемелерді хеджерлеу.
Баланстан тыс баптар, сатып алушының атынан жүргізілетін операциялардан
пайда болуы мүмкіи.
Қаржылык есептіліктің пайдаланушылары күтпеген жағдайлар және зор
шығындар шегу мүмкіндіктері тән болатын олардың өтімділігі мен
төлемкабілеттілігіне ұсымылатын талаптардан туын-дайтын банктің
шақырылмайтын міндеттемелері жөнінде білулері керек.Сонымен қатар,
пайдаланушылар банк жүргізген баланстық есеп беру құрамына кірмейтін
операциялардың сомасы және мәні туралы баламалы ақпараттарды талап етеді.
Әрбір бап бойынша банк шартты міндеттеменің сипаттамасын қысқа түрде ашьщ
көрсетуі керек.
Өтелуге жұмсалатын ресурстардың кез келген есептен шығу мүмкіндігі
алыстау болса, сол сияқты ол максатты болса:
- шартты міндеттемелерді қаржылык әсерінің бағалаушылық
маңызы;
- сомаға немесе істен шыгу уақытына қатысты белгісіздік;
- орнын толтырудың кез келген мүмкіндіі і. Экономикалық пайданың
түсу ықтималдығы бар болатын болса
банк, есептік күндегі шартты талаптардың қысқаша сипаттамасын және
қажет болған жағдайда, олардың қаржылық әсер етуінің багалаушылык көлемін
ашып көрсету керек.
Шартты талаптарға қатысты мүндай ашып көрсетулерде табыс-тың пайда
болу мүмкіндігі жөнінде шатастыратын ақпараттар болмауы керек. Шартты
талаптар мен шартты міндеттемелерді ашып көрсету іс жүзінде пайдасыздық
себебіне байланысты жүргі-зілсе, онда олар көрсетілуі керек. Егерде кейбір
немесе барлық ақпаратты ашьш көрсету банктердің басқа жақпен шартты міндет-
темелер немесе шартты активтер бойынша дауласуы кезінде жағдайына біршама
кері әсер тигізуі мүмкін болса, банк мүндай ақпаратты ашып көрсетпеуі
керек, бірақ фактімен және ақпараттың ашылмау себебімен бірге, даудың жалпы
сипатын көрсетуі керек.
Қаржылық активтер мен міндеттемелердің мерзімін
өтеу жөніндегі есеп
Банк баланстың есепті кұрастырған күні келісімшартта қарас-тырылған
өтеу мерзіміне дейін қалған кезеңге негізделген өтелу мерзімі бойынша
топтастырылған активтер мен міндеттемелердің талдауын ашып көрсетуі керек.
Өтелу мерзімі бойынша жекелеген активтер мен міндеттемелер келесідей
топтарға бөлінеді:
- 1 айға дейін;
- 1 айдан 3 айға дейін;
- 3 айдан 1 жылға дейін;
- 1 жылдан 5 жылға дейін;
- 5 жылдан жоғары.
Өтелу мерзімі созылып кеткен, әрбір аралық төлем шартта айтылған және
төлемге немесе алынуға ұсынылған кезең ішіне бөліп таратылады. Активтер мен
міндеттемелерді етеу мерзімдер және міндеттемелерді олардың өтелу шамасына
қарай пайыз өкелетін ыңғайлы құндар бойынша ауыстыру
қабілеттілігі банк
өтімділігін бағалауда және оның пайыздык мөлшерлеме және айырбас
валютасы бағамының өзгерісіне бейімделгіштігін бағалау-дағы негізгі фактор
болып табылады.
Оның өтімділігін бағалауға келетін ақпараттарды камтамасыз ету үшін,
банк түсіндірмелерде ең аз дегенде, активтер мен міндеттемелердің жіктелуін
тиісті топтар мен өтелу мерзімдері бойынша ашып корсетеді. Бүл жағдайда
банктер қабылдаған өтеу мерзімдерінің активтер мен міндеттемелер үшін
бірдей болуы маңызды. Бұл өтелу мерзімдерінің сәйкестігі жеткізілген дәреже
женінде және өтімділіктің баска да көздеріне банктің бүдан кейінгі
тәуелділігі жөнінде анық түсініктер береді.
Активтер мен міндеттемелерді өтеу күніне дейін қалған кезең бойынша
талдау банк өтімділігін бағалау үшін қолайлы базаны қамтамасыз етеді.
Түсіндірмелерде банк келесілерді ашуы керек:
оның қаржылык және іскерлік стратегиясы жөніндегі ақпа-раттарын
қамтамасыз ету мақсатында кайтару күнінің алғашқы бекітілген мерзіміне
негізделген; оның пайыздық мөлшерлемелермен байланысты тәуекелділік-терге
бейімділігін көрсету мақсатында пайыздық мөлшерле-мелердің езгеруі мүмкін
болатын келесі күнге дейінгі одан кейін қалған кезеңге негізделген өтеу
мерзімі;
- осындай тәуекелділіктерді баскару және бакылау әдістері.
Банкте орналастырылған талап етілгенге дейінгі депозиттер талаптар
бойынша айналымнан шығарылуы мүмкін және банк берген аванстар талап бойынша
алынуы мүмкін. Бірақ та, тәжірибе-де бүл депозиттер мен аванстар көбінесе
өтеусіз ұзақ уақыт айналымынан шығарылмай сақталынады, сондықтан өтелу күні
өз күшіне келісілген күннен кеш енеді.
Соған қарамастан келісімшартта бекітілген күндер банктің активтері мен
міндеттемелеріне қатысты өтімділікпен байланысты тәуекелділіктерді
бейнелейтіндіктен, егерде тіпті қайтару күндерінің келісілген мерзімдері
көбінесе күшіне ену мерзімі болып табылмаса да, банк өтелудің келісілген
мерзімі нысанында бейнеленген талдауды ашып көрсетеді.
Банктің кейбір активтерінде келісілген етелу мерзімдері болмайды.
Осы активтер бойынша өтелу мерзімі келеді деп күтілетін кезең ретінде
күтіліп отырған әдетте, активтерді еткізу мерзімі саналады. Қолданушылар
өтелу мерзімінің топтары туралы толық түсінік алу үшін қаржылық
есептіліктегі ашып көрсетуді қалған кезең ішіндегі қайтару ықтималдығы
туралы ақпараттармен толык-тыруға болады. Осыдан келіп, басшылар, қаржылық
есептілікке берілген өздерінің түсіндірмелерінде тиімді қызмет ету
кезеңдері жөніндегі пайыздық мөлшерлемелердің өзгеру динамикасы мен әр
түрлі өтелу мерзімдеріне байланысты тәуекелдіктерді және осы
тәуекелділіктерге бейімділікті басқарып, бақылап отырған әдіс туралы
ақпараттарды ұсынуына болады.
Қарыздар мен аванстардан пайда болатын шығындар Мерзімі өткен,
шектемелі және есептен шығарылған қарыздар туралы есеп өз кезегінде бірнеше
кестеден тұратын, мерзімі өткен, шектемелі және есептен шығарылған
қарыздардың санын және жағдайын көрсететін қаржылық құжатты білдіреді.
Мерзімі өткен қарыздың кестесі шартта көрсетілген мерзімдер бойынша пайызды
есептеу жүргізіліп отырылған баланстык баптардың жағдайын келесі топтарға
бөле отырып көрсетеді:
- 1 айға дейін;
- 1 айдан 2 айға дейін;
- 2 айдан 3 айға дейін;
- 3 айдан 6 айға дейін;
- 6 айдан 9 айға дейін;
- 9 айдан 1 жылға дейін;
- 1 жылдан 2 жылға дейін;
- 2 жылдан жоғары.
Шектемелі қарыздар кестесі шартта көрсетілген мерзімі бойын-ша өтелу
күнінің жеткендігіне байланысты пайызбен есептеу тоқтатылған, баланстық
баптардың жағдайын келесі топтарға бөле отырып көрсетеді:
- мерзімі өтпеген қарыздар;
- 2 айға дейін;
- 2 айдан 3 айға дейін;
- 3 айдан 6 айға дейін;
- 6 айдан 9 айға дейін;
- 9 айдан 1 жылға дейін;
- 1 жылдан 2 жылға дейін;
- 2 жылдан жоғары.
Есептен шығарылған карыздардың кестесі төмендегідей:
- кезең басындағы резервтерден;
- қайтадан құрылған резервтерден;
- есептен шығарылған қарыздардан;
- есептен шығарылған қарыздарды резервтің көбеюі ретінде
кайтарудан;
- кезең аяғындағы резервтерден. Банк келесілерді ашып көрсетуі
керек:
- ендіріліп алынуы үмітсіз қарыздар шығын ретінде танылып есептен
шығарылуына негіз болатын есеп саясатын;
- кезең ішінде банк қызметінің нәтижесінде болатын зияндар-ды
жабу үшін құрылған резервтегі өзгеріс туралы нақты
мәліметтерді;
- күдікті қарыздың есебінен орны толтырылған есептен шыға-рылған
қарыздардан болған шығындарды есепті кезеңде шығындар деп
танылатын сомаларын;
- баланстық есеп күніндегі шығындарды жабуға кеткен резерв-тік
жиынтық сомасын;
- олар бойынша пайызбен есептелінбейтін, баланстық есепке
қосылған қарыздардың жиынтық сомасын.
Көлемі белгіленген қарыздар бойынша зияндардың орнын жабу үшін,
сонымен қатар пайда болуын алдыңғы тәжірибелердің негі-зінде білуге болатын
несиелік қоржын бойынша әлуетті шығын-дарды жабу үшін қүрылатын резервтің
қосымша сомасы бөлінбеген таза табыс есебінен қүрылады. Бүрын қүрылған
қосымша резервтің сомасының азаюы осы қосымша резервтер құрылған бөлінбеген
табыс сомасын көбейтеді, осылайша есепті кезең үшін таза табысты немесе
зиянды анықтаған кезде есепке алынбайды.
Банктер өз қызметі барысында берілген қарыздармен басқа да талаптар
бойынша ішінара немесе толық көлемде қарыздарды қайтармаумен жиі
соқтығысады. Көлемі белгіленген шығындар зияндар қатарына жатқызылады да,
оның шегінде несиелік қызмет-тен алынатын шығындардың орнын жабу үшін
күрылған резервтер сомасына талаптардың тиісті санатының көлемі шегеріледі.
Банктің несиелік қоржынында оның бар екендігін алдыңғы тәжірибеге
қарап білуге болатын расталмаған, бірақ әлуетті залал-дардың сомасы да
шығын ретінде танылады және оның шегінде несиелік қызметтен болатын
шығындардың орнын жабу үшін құрылған резервтер сомасына банктің балансында
есепте тұрған қарыздардың жалпы сомасы азайтылады. Бүндай шығындар көлемін
анықтау басшылық шешіміне байланысты.
Қосымша резерв сомасын құру өз кезегінде есепті кезеңдегі таза табысты
немесе зиянды аньщтау кезіндегі шығынды емес, бөлінбеген таза табысты
орналастыруды білдіреді. Бұл сомалардың азаюы бөлінбеген таза пайданың
көбеюіне алып келеді және таза табыс есебіне немесе есепті кезевдегі шығын
қатарына косылмайды.
Қаржылық есеп беру қолданушыларға несиелік кызметтен бола-тын
шығындардың банк кызметінің нәтижесіне және кдржылық жағдайына әсер ету
деңгейін түсінуге банктер өз ресурстарын қаншалықты тиімді пайдаланып
отырғандығын талқылау үшш ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.