Дайын өнім қозғалысының есебі


КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы нарықтық экономика жүйесінде он бес жылдай әрекет етіп келеді. Осы жылдар ішінде әкімшіл-әміршіл жүйеден нарықтық экономикаға өту жолы оңай болған жоқ. Біз басқа Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдеріне қарағанда нарықтық жүйеге көшу мақсатында, түбегейлі экономикалық реформаларды белсенді жүргіздік және бұл өзгерістерге барынша бейімді болдық. Бұл экономикалық реформалар қатарына жекеменшік, макроэкономикалық тұрақтандыру, экономиканы құрылымдық қайта құру жатады.
Қазақстанда 1990 жылдардың басынан түбегейлі экономикалық реформаларды жүргізу бағыты алынды. Экономиканың Қазақстандық моделі нарықтық қатынастарға кең түрде өтумен, бұрынғы экономикалық құрылымдарды демонополизациялаумен, мемлекетсіздендірумен және мемлекеттік меншікті жаппай жекешелендірумен сипатталады. Жалпы жиында нарықтық экономика негіздерін қалауды білдіреді.
2000 жылдың соңына қарай еліміздің экономикасы тұрақты даму траекториясына шықты, экономикалық өсу қарқын ала түсті. Алайда, біржақты шикізаттық бағдар ұстанудың әсерінен жұмыспен қамту саласында өңдеуші салалар мен ауыл шаруашылығында бәсекелестік қабілетінің төмендігіне байланысты проблемалар сақталып отыр. Бұрынғы жүйеден мұраға қалған бастапқы технологиялық бөліністер Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің технологиялық мамандануы кешендерінен ажырап қалған күйінде, ал оларды өзімізде құруға қыруар қаражат қажет. Өндіруші салаларда еңбек ресурстарын қажет етудің шектеулігіне және өңдеуші сектордың нашар дамуы себепті еңбек ресурстарының едәуір бөлігі жұмыспен қамтамасыз етілмеген.
Өтпелі кезеңнен кейінгі жинақталған проблемаларды экономиканы құрылымдық жағынан жаңғырту мен әртараптандыруды жүзеге асыру арқылы шешкен қисынды көрінеді. Бұл үшін экономиканың өңдеуші салаларының қуаттарын кеңейтіп, ұлғайту, шағын бизнестің үлесін арттыру қажет.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер, шағын бизнес өкілдері - экономиканың тұтқасы және нарықтық экономиканың өзегі болып табылады. Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі шағын кәсіпкерліктің ұлттық экономикада аса маңызды функциялар орындайтынын: сұраныс пен ұсынысты теңдестіру арқылы нарықтық қатынастарды үдетудің ерекше мехинизмін қамтамасыз ететінін, жалпы ұлттық өнімнің тең жартысынан астамын өндіретінін, жаңа жұмыс орындарының 70 пайызға жуығын ашатынын, адам ресурстарының жандандырылуына және инновациялық потенциалға елеулі ықпал жасайтынын дәлелдейді.
Бұл мәселелерді шешуде мемлекет негізгі рөл атқарады. Өйткені кез келген экономика жұмыс істеуі үшін заңдық негіз керек. Осы заңдарды мемлекет, өзінің органдары арқылы шығарады, жүзеге асырады. Тәуелсіздік алғалы бері көптеген заңдар, нормативтік актілер, жарлықтар шығарылды. “Азаматтық туралы”, “Салық кодексі”, “Серіктестіктер туралы” заңдар, “Акционерлік қоғамдар” туралы және “Бухгалтерлік есеп туралы” заңдар шықты.
Қазақстан Республикасы өзін егеменді, тәуелсіз мемлекет деп жариялағаннан кейін, бухгалтерлік есептің бұрынғы жүйесін және қаржылық есеп беруді құруды реформалауға ерекше көңіл бөлді. Ұлттық валютаны енгізуге байланысты, бағалы қағаздар нарығының пайда болуына байланысты, меншікті мемлекетсіздендірумен байланысты процестер бухгалтерлік есеп жүйесін қайта қарастыру қажеттілігін тудырды.
Қазақстанның қазіргі даму кезеңі экономиканың біртіндеп сыртқы әлемге қарай бұрылуын сипаттайды.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру жүйесінде осындай бағыттардың бірі болып, тәуелсіз комитеттің 1973 жылдан бері шығатын қаржылық есеп берудің халықаралық стандартына бухгалтерлік есепті сәйкестендіру болып табылады. Халықаралық бухгалтерлік тәжірибені пайдаланудағы қажеттілік-халықаралық капитал нарығына өту мүмкіндігімен, ақпарат алумен және пайдаланушылар үшін қаржылық есеп берудің пайдалығымен сипатталады. Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі реформа - зайырлы мемлекет болып қалыптасудың, экономикалық тұрғыдан тұрақты болудың құрамдас бөлігі болып табылады. Дәл осы көзқарастан бухгалтерлік есеп жүйесін реформалау Қазақстан үшін үлкен позитивті мән алады.
Бухгалтерлік есеп жүйесін реформалаудың бастапқы қадамы ретінде Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылы желтоқсан айында «Бухгалтерлік есеп туралы заң күші бар жарлыққа қол қоюын айтамыз». Одан кейінгі бухгалтерлік есептегі күрделі өзгерістердің бірі, ол халықаралық қаржылық қорытынды есепке өтуге байланысты, Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігінің 21. 06. 2007 жылғы №217 бұйрығымен, №1 және №2 ҰҚЕС-ның шығуы. Бұл бұйрықтың пайда болуы, бухгалтерлік есептің халықаралық стандартының принциптеріне негізделген, бухгалтерлік есеп жүйесін құрудың басы болып табылады.
Бухгалтерлік есеп туралы заңнан кейін құқықтық жағынан, екінші орынды Бухгалтерлік есеп стандарттары алады. 1996 жылы Бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссия 20 бухгалтерлік есеп стандартын, субъектілердің бухгалтерлік есебі мен қаржы шаруашылық қызметі есептерінің бас жоспарын жасап, бекітті және олар заңгерлік сараптаудан өткізілді.
1997 жылы тағы 4 бухгалтерлік стандарт пен стандарттарға арналған әдістемелік нұсқаулар бекітілді. Қазіргі кезде №2 ҰҚЕС-ның шығуына байланысты 3-тарауында қаржылық есепті ашып көрсету белгіленген.
Қазіргі таңда экономиканың шикізаттық бағытынан өңдеуші бағытқа ауысу қажеттілігі анықталып отыр. Сондықтан, өзімізді шикізат пен материалдарды өңдеп, өндіріс процесі нәтижесінде дайын өнім алу өте маңызды болып отыр. Бұл халықтың отандық өндірушілердің шығарған өнімін тұтынуды арттырады және сырттан келетін импортты азайтады.
Бүгінгі таңда таңдап алынған тақырып актуалды деп есептеймін. Өйткені дайын өнімнің есебі мен аудитін дұрыс жүргізу, ол табыстылыққа әсерін тигізеді. Ал табыс кез-келген кәсіпорынның ең негізгі мақсаты болып табылады.
Дипломдық жұмыс «Джунисбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігінің мәліметтері негізінде орындалған.
Жұмыстың бірінші тарауында кәсіпкерліктің негізгі экономикалық көрсеткіштері талданған. Бірнеше жылдың есеп мәліметтері негізінде.
Жұмыстың екінші тарапында дайын өнімнің есебі қарастырылған. Мұнда есеп қандай бастапқы құжаттар мен және қалай кәсіпкерлікке кіріске алынатын жөніндегі мәліметтер келтірілген.
Үшінші тарауында дайын өнімнің аудитіне тоқталған. Мұнда аудиттің жүргізу жолдары мен оны жүргізудегі тиімділіктер жөніндегі мәселелер қарастырылған.
Бұдан кейін жұмысқа қорытынды пікірлер мен ұсыныстар жасалған.
1- ТАРАУ. «ДЖУНУСБАЕВА А. О. » ЖЕКЕ КӘСІПКЕРЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1. 1. Кәсіпкерліктің негізгі экономикалық көрсеркіштерін талдау
«Джунусбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігі Алматы олысы, еңбекші қазақ ауданы Шелек ауылында орналасқан. Жеке кәсіпкерлік мемлекеттік жеке кәсіпкерлікті тіркеу куәлігі негізінде қызмет көрсетеді. Кәсіпкерлік өзінің бизнестік қызметін 2004 жылдан бастаған. Бүгінгі таңда, бұл дүкен халыққа қажетті тұрмыстық азық-түліктер мен қоса түс қағаз бояуларын сату мен айналысады.
Қазақстан экономикасы әрқайсысы шаруашылық жүргізуші субъект мәртебесіне ие бола алатын яғни, корпорациялар, компаниялар, холдингтер, бірлестіктер сияқты әр түрлі қызмет түрлерін қамтиды.
Субъект қызметінің міндеттері оның меншік иесі белгілейді және ол міндеттер сатқан кезде кәсіпорынға табыс алуға мүмкіндік беретін жоғары рентабельді, қоғамға қажетті сапалы өнім шығаруды қамтамасыз ету, жабдықтау шартын орындау, өндірісті ұйымдастыруды жетілдіру және осы негізде өндірістік - шаруашылық қызметтің барлық экономикалық көрсеткіштерін жақсарту болып табылады.
Төменде кәсіпкерліктің негізгі экономикалық көрсеткіштеріне талдау жасалынған.
кесте-1. 1
«Джунусбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігінің 2006-2007 ж. ж., негізгі экономикалық көрсеткіштері
(мың тенге)
Есеп мәліметтері көрсеткендей 2007 жылы жеке кәсіпкерліктің өнімді өткізуден түскен табысы 29764 мың теңгені құраған, яғни 2006 жылмен салыстырғанда өзгеріссіз қалған. Басқа көрсеткіштер де өзгермеген.
Қаржылық жағдай деп шаруашылық жүргізуші субъектіге қатысты активтердің нақты бары мен олардың құралу көздері болып табылады.
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымына талдау жасау кәсіпорынның мүліктерінің өсуінің немесе кемуінің анықтауға мүмкіндік береді. Активтердің өсуі кәсіпорын қызметінің ұлғаюын, ал кемуі керісінше төмендеуін білдіреді.
Активтер үш сатыдан: анықтау, тану және бағалаудан тұрады. Анықтау сатысында шаруашылық фактілерінің негізіне қарай алынған және есеп бақылауына түскен ұйымдар қызметінің қалыпты жағдайында қызмет атқаруына және алдағы кезеңде экономикалық табыс келтіретін активтер жатады. Активтер ұзақ мерзімді және ағымдағы болып екіге бөлінеді. Балансқа түскен активтердің барлық сомасының көлемін - жинақталған активтер деп атайды. Егер барлық жинақталған активтер сомасынан басқадай тұлғалардың алашағын шегерген жағдайда, қалған соманы нетто-активтер немесе ұйымдардың меншікті капиталы деп атайды.
Активтерді тану - активтерді бірегейлі өлшемге келтіріп, қаржылық қорытынды есеп мәліметтерін пайдаланушыларды талабына қарай қанағаттандыруды айтады.
Активтерді бағалау - активтер дәстүрлі әдістермен: бастапқы құнымен (тарихи), сатып алу бағасымен, нақтылы өзіндік құнымен бағаланады.
Қаржылық қорытынды есептің маңызды элементі болып табылатын кәсіпорын активтеріне талдау жүргізгенде оның құрамы, құрылымы және ондағы өзгерістер зеріттеледі.
Активтердің және оның жекелеген топтарының құрылымын талдау олардың тиімді орналасуына баға беруге мүмкіндік береді. Активтердің ұлғаюы кәсіпорын қызметін онда сипаттайды және оның даму бағытында екендігін білдіреді. Бірақ кәсіпорын мүмкіндіктерінің құнының өсу себептерінің талдаған кезде инфляциясының әсерін ескерген жөн.
Активтер құрамы - активтер төмендегі түрлерден: материалды құндылықтардан (ғимараттар, құрылғылар, жабдықтар, тауарлар, босалқылар, дайын өнімдер) ; материалды емес активтерден (авторлық құқық - «гудвилл», патенттер, тауар белгілері, жер пайдалану құқығы, ақпараттармен қамту т. б. ) ; ақша қаражаттарынан (кассадағы және банктердегі ақшалар, құнды қағаздар, берешектердің қарыздары) құрылады.
Активтер есебі - активтердің құрамының барлығы ақшалай өлшеммен өлшеніп, тиісті счеттар мен балансқа жазылады.
Активтерге тән базарлы саудадағы баға бухгалтерлік есепке алынбайды, яғни бастапқыдағы нақтылы өзіндік құнымен алынған баға, бұлардың тарихи құны болып табылады. Тарихи құнды өзгерте беруге болмайды.
Активтердің құрамы мен құрылымына талдау жүргізу үшін келесі аналитикалық кесте құрылады. (кесте 1. 2) .
кесте-1. 2
«Джунусбаева А. О. » 2006-2007ж. ж., активтердің құрамы мен құрылымына талдау
(мың тенге)
Кестеден көріп отырғандай активтердің нақты құны 2007 жылы 2006 жылға қарағанда 3055 мың теңгеге төмендеген немесе 11, 5 пайызды құраған. Бірақта активтерді талдау кезінде мыналарды анықтап алу қажет: олардың қалай орналасқаны және есепті жылы оларға қанша көңіл бөлінгендігі, кәсіпорынның өндірістік потенциялының жағдайы, негізгі құралдары және де мүліктерінің мобилділігі қандай?
Берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай өндірістік потенциялының көлемі жыл ішінде 1433 мың теңгеге төмендеген. Ағымдағы активтердің құны 2006 жылға қарағанда 2007 жылы 3055 мың теңгеге теріс көрсеткішке ие болған, бұл жағдай активтердің құнының төмендеуіне әсерін тигізеді. Ұзақ мерзімді активтердің үлес салмағы 2006 жылмен 2007 жылдар аралығында өзгеріссіз қалған.
кесте-1. 3
«Джунусбаева А. О. » 2006-2007ж. ж., таза айналым капиталының өсу көрсеткіштері
(мың тенге)
Таза айналым капиталын талдау (кесте-1. 3) көрсеткендей, кәсіпорынның қызметі барысында өзінің ағымдағы міндеттемелер көлемі 150 мың теңгеге төмендеген. Сонымен қатар айналым капиталының да көлемі 3055 мың теңгеге төмендеген. Осыдан кәсіпорынның өзіне көп міндеттемелер жүктемеуге тырысатындығын айта кету керек. Осындай саясаттың қортындысы таза айналым капитал сомасының 2905 мың теңгеге көбейіп, оң сипатқа ие болуы.
Меншік экономикалық қатынас болып адамзат қоғамының жаратыла бастаған заманында қалыптаса бастаған. Еңбек етуге экономикалық және экономикалық емес күштеудің барша маңызды формалары меншіктің әр алуан объектінің монополиялануына сүйенеді. Демек, экономикалық емес күштеу антикалық өндіріс тәсілінде құлға - тікелей өндірушіге - меншіктің бар болуына негізделген болатын; азияттық өндіріс тәсілінде айтылған жағдай жерге меншіктің болуына негізделеді; феодализмде - жеке өндірушіге және жерге меншіктің болуына негізделеді. Еңбек етуге экономикалық күштеу өндіріс шарттарына меншіктің болуынан, яғни капиталға меншіктің болуынан туады.
Экономикалық қатынастардың кемелденген жүйесінде, меншік ең өзекті өзара байланыстарды, олардың бір-бірімен тәуелділігін және экономикалық болмыстың мәнін көрсетеді. Танып-білу экономикалық құбылыстарды ашумен, олардың бар екенін білумен бітпейді. Меншік қатынастарын зерттеу процесінде құбылыстарыдың мәнін айқындап, солармен айналысу қажет.
кесте-1. 4
«Джунусбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігінің 2006-2007ж. ж., меншікті қорлардың қозғалысын талдау
(мың теңге )
«Джунусбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігінің 2006-2007ж. ж., меншікті қорлардың қозғалысын талдау барысында кесте мәліметтеріне сүйенетін болсақ, өткен жыл мен есептегі жылдың мәліметтері өзгеріссіз.
Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылардың құжаттарында белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек. Оның мөлшері құрылтайшылық құжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.
Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері, сол ұйымның шығарған акцияларының түрлері, акциялардың сандары, сондай-ақ бір акциялардың атаулы құнына сәйкес акционерлік қоғамның, серіктестіктің өндірістік, кооперативтердің жалпы жиналымында бекітіледі. Жалпы кез-келген ұйымның жарғысы тиісті мемлекеттік органдарда тіркеуден өткізілуі тиіс. Қандай болмасын қоғамның акциясын сатып алатын мүшесі ол акцияларды қоғамға немесе үшінші тұлғаға сатуға ұсыныс жасауына құқы бар.
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін талдау болады. Бұл кезде кәсіпорын мүлкінің келіп түсуі, оны сатып алу және оның құрылуы да, кәсіпорын өзінің де, қарызға алынған капиталдың да есебінен жүргізілуі мүмкін екендігін есте сақтау керек.
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне өзін - өзі қаржыландырумен, яғни меншікті капиталдың көмегімен жүзеге асырылады. Тек ол капитал жетпегенде ғана шеттен капитал тартылады.
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және қарастырылған капиталдың көрсетілген көлемі белгіленіп, есеп беру кезеңіндегі олардың өзгеру себептері анықталып, оларға баға беріледі. Бұл кезде өз меншігендегі капиталға басты назар аударылады, себебі өз қаражаттарының қоры болуы оның қаржылық тұрақтылығының барлығын көрсетеді.
Төмендегі кесте-1. 5-те кәсіпкерліктің капиталының құрамы мен құрылымы талданған.
кесте-1. 5
«Джунусбаева А. О. » жеке кәсіпкерлігінің 2006-2007ж. ж., капиталының құрылымы
(мың тенге)
Кесте мәліметтерінен 2006 жылы 2005жылға қарағанда өсу байқалғандығын көріп отырмыз. Қаржыландыру коэффициентінің азаюы 5, 44-тен 0, 82 дейін, кәсіпорынның меншікті қаражатымен қаржыланатын активтер бөлімінің азайғандығын көрсетеді.
Тәуелсіздік коэффициентінің 0, 6 өсуі кәсіпорынның қарыз қаражатынан тәуелсіз екендігін көрсетеді және де меншікті қаражаттарын еркін жұмсай алу қабілетіне ие болады.
Халықаралық стандарттарға сәйкес меншікті капитал мен қарыздық капитал арасындағы қатынас мынандай болу керек : 60% меншікті капитал, 40% қарыздық капитал .
1. 2. Жеке кәсіпкерліктегі есеп саясатының негізгі бағыттары
Барлық уақытта азық-түлік өнімдеріне сұраныс жоғары. Клиенттердің келуін жоғары дәрежеде қамтамасыз ету үшін, дүкендерде көңілге қонымды баға бойынша кең ассортименті тауарларды өткізуді ұйымдастыру және қосымша кеңейтулер жасау қажет. Қазіргі таңда азық-түлік өнімдері, шаруашылық заттары, жемістер мен көкөністер бір ғимаратта (бөлмеде) сатылып жатыр. Кәсіпкер ғимаратты жеке бөліктерге (бөлмелерге) бөлу үшін, қолайлы жағдай жасау үшін, тұтынушы және өзі үшін де сауда алаңын кеңейтуді жоспарлайды. Баға саясаты тұтынушылардың орташа табыс деңгейіне сәйкестірілген. Сұраныстың елеулі мерзімдік қозғалыстары өнімдерге әсер етпейді. Дүкен қажетті мөлшерде тоңазытқыштармен, кассалық апараттармен, зат қоятын сөрелермен жабдықталған және онда теледидар да бар. Жеке кәсіпкерліктің стратегиясы клиенттердің арасында сапалы және арзан тауарларды жеткізу, сонымен бірге жылдам қызмет көрсету жолымен беделін сақтау.
Есеп саясатының мәселесі бойынша қандай да
бір қабылданатын шешім, кәсіпорын өз қызметін болашақ
кезіңде тоқтатпайтындығы немесе қызмет масштабын
қысқартпайтындығы басшылыққа алынуы керек;
Есеп саясатын пайдаланудың жүйелілігі (шаруашылық
операциясын көрсету әдісінің тұрақтылығы, есеп беру жылының
барысында міндеттеме мен мүлікті бағалау, сондай-ақ бір есептік
жылдан басқасына өткен кезде де) ;
Шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы
(әр фактілердің түскен немесе төленген кезіне қарамастан, олар
өзінің орындалған немесе орын алған кезеңіне жатқызылуы
керек) .
Есеп процесінің барлық тараптарын қамтуы керек: әдістемелік, техникалық, ұйымдық жақтарын.
Әдістемелік аспектісі деп кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу, амортизацияны шығару, міндеттеме мен мүлікті бағалау үшін пайдаланылатын әдістерін айтады;
Техникалык, деп осы әдістердің синтетикалық шоттарында көрсету сызбасы, есеп регистрлерінде осы әдістің қалай жүзеге асқандығын айтады; Ұйымдық деп осы әдістердің бухгалтерлік қызмет тұрғысынан жүзеге асқандығын, оның кәсіпорынды басқару құрылымындағы алатын орнын айтады.
кесте-1. 6
Дүкендегі азық-түлік өнімдерін талдау
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz