Негізгі құралдар объектілері шаруашылық

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 96 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ … . . . 3

1 ТАРАУ. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Негізгі құралдар түсінігі және жіктелуі . . . 5

1. 2 Негізгі құралдарды бағалау және қайта бағалау . . . 11

ТАРАУ. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

Негізгі құралдар қозғалысын құжаттармен рәсімдеу . . . 20
Негізгі құралдар түсуі мен шығуының синтетикалық және талдау есебі . . . 24
Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу әдістері мен есебі . . . 34
Негізгі құралдар есебін жетілдіру жолдары . . . 47.

ТАРАУ. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ АУДИТІН ЖҮРГІЗУ ЕРЕКШЕЛІГІ

Ұзақ мерзімді активтер аудитінің мақсаты және аудит бағдарламасын құру . . . 64
Негізгі құралдар қозғалысының есебінің аудиттік бақылауы . . . 69
Негізгі құралдар сапалы қолдану көрсеткіштерін талдау . . . 75

ҚОРЫТЫНДЫ … . . . 88

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 93

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

«Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру - мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» Жолдауында былай делінген: «Жоспарлау жүйесін жаңарту және жетілдіру, бюджет қаражатын пайдалану мен мемлекеттік активтерді басқарудың тиімділігін арттыру жөнінде жұмысты шұғыл түрде жеделдету керек». [1. ]

Осы міндетті ойдағыдай шешу үшін еңбек өнімділігін арттыру және ғылыми - техникалық прогресті жеделдету, қолданылып жүрген негізгі құралдарды тиімдірек пайдалану және олардың қуаттарын арттыру, шаруашылыққа салынған әрбір теңгенің қайтарымын өсіру жолымен ел экономикасының барлық салаларының тиімділігін жақсарту қажет.

Экономиканың тиімділігін арттыру мемлекеттің осы заманғы экономикалық стратегиясының басты міндеті болып табылады.

Мұнда ерекше рөлді кәсіпорындардың кәсіпкерлік қызметін басқарудың маңызды құралы ретінде және барлық шаруашылық құралдарының оның ішінде негізгі құралдардың болуы, жағдайы, қозғалысы мен тиімді пайдалануына қатаң бақылау жасауды жүзеге асыратын бухгалтерлік есеп атқарады.

Нарықтық экономикаға көшу жағдайында көптеген кәсіпорындардың қаржы жағдайы оларды жаңа күрделі қаржыдан шектеп, қаржыны тек негізгі құралдардың ең қажетті объектілеріне бағыттауды мезгейді. Осыдан қолда бар негізгі құралдардың сақталуы мен тиімді пайдаланылуына, қатаң есеп пен бақылаудың объективті қажеттілігі туындайды.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың экономика дамуының барлық кезеңдерінде негізгі буын болып саналады. Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастарға көшу кезеңі шаруашылық субьектілері ретіндегі кәсіпорындардың мәртебесін маңызды түрде нығайта түсуде, олардың алдынан көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді дербес шешудің кең мүмкіндіктерін ашып берді. Кәсіпкерлік қызметтерінің табысы басшылық деңгейіне, ақыр соңында оңтайлы болуы тиіс, қабылданатын шешімдердің обьективтілігіне, нақтылығына, жеделдігіне және ғылыми негізділігіне тікелей қатысты болады. Осындай шешімдер қабылдау белгілі материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын неғұрлым рационалды, тиімді пайдалануға, елдің ұзақ мерзімдік басымдылықтарын-экономикалық өркендеуіне жүзеге асыруға бағытталған.

Өндіріс үрдісінің негізгі элементтеріне жұмыс күшімен қоса материалдық факторлар немесе өндіріс құралдары - еңбек заттары мен құралдары. Негізгі құралдардың құрамында ең маңызды рольді еңбек құралдары атқарды. Еңбек үрдісінің олар белсенді элементі болып табылады.

Қазіргі кезде негізгі құралдар орасан зор мөлшерге жетті, ал олардың тиімді пайдалануы ең маңызды мәселеге айналды.

Кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалауда негізгі құралдар аса маңызды көрсеткішке айналды.

Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру, есептің халықаралық стандарттары мен нарықтық жағдайлар талаптарымен байланысты өзгерістерді талап етті. Бухгалтерлік есептің қолданылатын стандарттарына сәйкес кәсіпорындармен ұйымдардағы негізгі құралдар есебінің ерекшеліктері осы жұмыс тақырыбының өзектілігі болып саналады.

Кәсіпорын және оның негізгі құралдар есебінің қолданатын тәртібін зерттеу осы жұмыстың мақсаты.

Алға қойған мақсаттарға сәйкес келесідей міндеттер айқындалды:

бухгалтерлік есептегі негізгі құралдардың маңызын ашу;
негізгі құралдардың жіктелуін сипаттау;
кәсіпорын мен ұйымдардағы негізгі құралдар бойынша қолданылатын есеп тәртібін зерттеу және оны дамыту жолдарын қарастыру;
негізгі құралдардың аудитін бақылау және сапалы қолдану көрсеткіштерін талдау.

Алға қойған міндеттер АҚ «Қарағанды электротехникалық жабдықтар зауыты» негізінде шешіледі. Оның қызметінің негізгі түрі - электрожабдықтарға сервистік қызмет көрсету, ремонт және басқа да құрылыс жұмыстарды жүзеге асыру; конструкторлық жұмыстар мен басқа да құрлыс обьектілерін проектілеу; өндірістік өнімдерді өндіру және өткізу; тұрмысқа қажетті тауарларды өндіру және өткізу; сауда - делдалдық қызмет және өнімді өзіндік жолмен сату; шикізаттарды дайындау, қайта өңдеу және өткізу.

Негізгі құралдар есебінің жүйесі қазақстандық бухгалтерлік стандарттары мен кәсіпорынның қабылданған есеп саясатына сәйкес келеді.

Жұмыстың жазылуының әдістемелік негізі болып оқу құралдары, аналитикалық экономикалық мақалалар, статистикалық мәліметтер, нормативтік құжаттар мен заңды актілер, сонымен қосатәжірибелік материал (АҚ «Қарағанды электротехникалық жабдықтар зауыты» «ҚЭЖЗ») және басқа да ақпарат көздері табылады.

1 ТАРАУ. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ТҮСІНІГІ, ЖІКТЕЛУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ

Негізгі құралдардың түсінігі және жіктелуі

Негізгі құралдар әртүрлі кәсіпкерлік қызметтегі компаниялардың активінің зор үлесін құрайды. Олар туралы ақпараттан кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы шаруашылық қызметі туралы көрініс алуға болады. Бұл жұмыста халықаралық және қазақстандық негізгі құралдар бойынша тәжірибелер қарастырылған.

Негізгі құралдар есебі бухгалтерлік есептің маңызды бөлімдерінің бірі болып табылады. Қазіргі таңда ол Қазақстан Республикасы Қаржы министірінің бекітілген 6 «Негізгі құралдар есебі» бухгалтерлік стандартымен және 16 «Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және құрылғылар» халықаралық стандартымен реттеледі.

Халықаралық тәжірибеде негізгі құралдар түсінігі: fixed assests (тұрақты активтер) рrорrtу, рlаnt аnd еquiрmеnt (мүліктер, ғимараттар және құрылғылар), tangible assets (материалды активтер) . [2, б. 58]

Қазақстандық тәжірибеде бухгалтерлік есепте негізгі құралдар деп өндіріс үрдісінде ұзақ уақыт бойы, яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын, өзінің бастапқы түрін, көлемін сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке есептелген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп ауыстырып отыратын еңбек құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады.

Негізгі құралдарға - қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетіктер, машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш аспаптары мен құралдары, есептеуіш машиналар мен техникалары және олардың бағдарламалық құралдары, көлік тасымалдау құралдары, аспаптар, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандары, өнім және жұмыс малдары, көп жылдық көшеттер, шаруашылықтың ішкі жолы, тағы да басқалар жатады.

16 ХҚЕС-та орманды жайларға және басқада табиғатты пайдалану обьектілеріне, минералды қорлар құқығына және қайтарылмайтын табиғи ресурстарға, оларды іздеу мен өңдеуге таралмайды, бірақ 16 ХҚЕС бойынша осы активтер көмегімен іске асырылатын өндірістік қызметін қолдануға болады. [2, б. 58]

Бірнеше жыл бойы қызмет көрсететін ұйымның қаржы - шаруашылық қызмет көрсететін еңбек құралдары мен басқада дүниесінің құны негізгі құралдардың экономикалық түсінігі болып табылады.

Көлеміне немесе бағасына (арзанды - қымбаттылығына) қарамастан пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын өндіріс құралдары негізгі құралдардың қатарына жатпайды. Сонымен қатар негізгі құралдардың құрамына кәсіпорынның қоймаларындағы дайын бұйымдары (тауарлар) болып саналатын жабдықтар мен машиналар, күрделі құрылыс құрамында есептелетін монтаждауды (құрастыруды, орнатуды) қажет ететін жабдықтар, жасалып (салынып) біткен, бірақ әлі пайдалануға берілмей тұрған машиналар мен жабдықтар, сондай-ақ құрылыс-монтаж жұмысының өзіндік құнының құрамында қаралған үстеме шығындардың есебінен салынған титулдық тізімге кірмеген ғимараттар мен тетіктер, сонымен бірге жас малдар, яғни мал төлдері де жатпайды.

Негізгі құралдар дегеніміз - ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) материалды өндіріс саласында да, өндірістік емес саласында да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық активтер.

Барлық негізгі құралдар өздерінің өндіріске қатынасуына қарай өндірістік және өндірістік емес болып екі топқа бөлінеді. Өндірістік негізгі құралдар деп өндірісте қызмет ететін, яғни өнім өндіру орындарында пайдаланатын негізгі құралдарды айтады. Оларға: өндіріске арналған үйлер, ғимараттар, өткізгіш тетіктер, құрылыс машиналары, көлік тасымалдау құралдары, әр түрлі станоктар, двигательдер, құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар және тағы басқалар жатады. Өндірістік емес негізгі құралдардың қатарына шаруашылықтың өндірістен басқа салаларында пайдаланатын негізгі құралдар жатады. Оларға тұрмыстық үй-жай (коммуналдық) шаруашылығында, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, білім беру және мәдениет салаларында пайдаланатын негізгі құралдар және тағы басқа негізгі құралдар жатады.

Халық шаруашылық салаларына және істейтін қызметтерінің түрлеріне қарай барлық негізгі құралдар: өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, орман (тоғай) шаруашылығы, тасымалдау, байланыс, құрылыс, материалдық-техникалық жабдықтау және сату-өткізу ұйымдары, қоғамдық тамақтандыру, басқару органдары, әлеуметтік сақтандыру, ғылым және білім беру, ғылыми көмек көрсету және тағы басқа салалар бойынша топталады.

Негізгі құралдарды халық шаруашылығының салаларына қарай топтастырған кезде олардың қатысуымен шығарылған өнімдердің, болмаса орындалған жұмыстар мен қызметтердің шаруашылықтың қай түріне жататындығы негізге алынады.

Егер кәсіпорындар мен ұйымдардағы негізгі құралдардың бәрі тек қана ұйымның негізгі шаруашылығының түріне ғана қызмет істейтін (жасайтын) болса, онда бұл ұйымдағы негізгі құралдардың барлығы түгелімен сол кәсіпорынның атқаратын қызметі саласындағы топқа жатады.

Егер кәсіпорын балансында осы ұйымның негізгі қызметінен басқа салаларында қызмет атқаратын өндірістері мен бөлімшелері болса, онда осы бөлімшелер мен өндірістің атқаратын қызметтерінің сипатына сәйкес келетін халық шаруашылық саласы қызметі түріндегі топқа жатады.

Негізгі құралдар материалдық активтер олар:

а) компания немесе тауарлық-материалдық қорларды жабдықтау және қызмет атқару үшін, басқа компанияларға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсаттар үшін қолданылатын;

ә) әрбір кезеңнен астам уақыт ішінде қолдануды болжайды.

Кәсіпорынның балансындағы тұрғын үй шаруашылығының негізгі құралдары халық шаруашылығының тұрғын үй шаруашылығы және халыққа тұрмыстық қызмет көрсету саласына жатады.

Мақсаттық белгілеуіне және орындалатын іс-қызмет аясына байланысты, сонымен қатар Қазақстан Республикасы Ұлттық бухгалтерлік есеп бойынша 2002 ж. 18 қарашадағы №6 қаулысымен бекітілген қаржы-шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі үлгі шоттар жоспарына сәйкес негізгі құралдар мынандай топтар бойынша мақсатты белгілеу мен орындалатын іс-қызмет аясына байланысты жіктелді. [3, б. 113]

Негізгі құралдар ХҚЕС бойынша шоттар жоспарының «Ұзақ мерзімді активтер» 2-бөлімінің 2410 «Негізгі құралдар» шотында еспке алынады. Ал, негізгі құралдар амортизациясы 2420 «Негізгі құралдар амортизациясы және құнсыздануы» шотында есепке алынады. Бұлар активті шот болғандықтан дебеттінде негізгі құралдарының кірісі, ал кредитінде негізгі құралдардың азаюы, яғни есептен шығарылуы көрсетіледі.

Біздің ойымызша бұл жіктеу негізгі құралдар есебіне өте қолайлы жағдай тудырды. Неге десек, онда бұрын және жаңа ХҚЕС-қа есеп шоттар жоспарында негізгі құралдар жалпы түрде бір шотта есепке алынады, мысалы 2410 «Негізгі құралдар». Сондықтан кәсіпорын осы шотқа негізгі құралдар топтарын айқын жеке есепке алу үшін шоттар ашуы керек. Негізгі құралдарды бірнеше түрлерге бөлуге байланысты синтетикалық шоттар ашылады. Мысалы:

2410 Негізгі құралдар; 2411 Жер; 2412 Ғимараттар; 2413 Машиналық құралдар; 2414 Автокөліктік құралдар; 2415 Жиһаз; 2416 Кеңсе жабдығы; 2420 Негізгі құралдардың амортизациясы және құнсыздануы; 2421 Негізгі құралдардың құнсыздануы. [4, б. 113]

Актив ретінде бастапқы танылғаннан кейін жылжымайтын мүлік барлық жинақталған амортизацияны және құнсызданудан пайда болған барлық жинақталған шығындарды қоспай оның өзіндік құны бойынша немесе барлық жинақталған амортизацияны және құнсызданудан болған кейінгі жинақталған шығындарды қоспай қайта бағалау күніне дұрыс құны болып табылатын қайта бағаланған құны бойынша есепке алынады.

Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын қызметтеріне қарай мынаңдай түрлерге (топтарға) бөлінеді: жер; үйлер; ғимараттар; өткізгіш тетіктер; машиналар және құрал - жабдықтар (соның ішінде автоматты машиналар және құрал - жабдық) ; күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен лабораториялық жабдықтар; есептеу техникасы; басқа машиналар мен кұрал - жабдық; келік құралдары, құрал -сайман; өндірістік мүлік және жабдықтар; шаруашылық мүлкі; жұмысшы және өнім беретін мал; көп жылдық екпе ағаштар; жерді жақсартуға (ғимараттарсыз) шыққан күрделі шығын; басқа да негізгі құралдар.

Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының кұрамына енетіндер:

1. Жер - субьектінің меншік құқығымен алынған жерінің саны мен бағасы.

2. Үйлер - еңбек етуге, тұруға, халыққа әлеуметтік-мәдени қызмет көрсету және материалдық қорларды сақтауға жағдай жасау үшін белгіленген архитиктуралық-құрылыс обьектілері. Әрбір жеке тұрған үй түгендеу обьектісі болып саналады.

3. Ғимараттар - еңбекке керек жарақтардың емес (зат скважиналары, көпірлер және т. б) өзгеруіне байланысты емес міндетті іс-қызмет аясына атқару жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған инженерлік-құрылыстық обьектілер.

4. Машиналар мен жабдықтар - әрбір машина егер ол басқа мүліктік обьектінің бөлігі болмаса, құрамындағы тетік, құрал-аспаптармен, қоршаулармен, тірек-тұғырмен мүліктік обьект болып табылады. Негізгі құралдардың бұл тобы 5 топшадан тұрады:

күш-қуатты машиналар мен жабдықтар - жылу және электр қуатын өндіретін машина генераторлар; әр түрлі энергияны механикалық, яғни қозғалыс энергиясына айналдыратын машина-двигательдер (тракторлар және жеке өзі жүретін шассилер, бу двигательдері, трубиналар, электр двигательдері және т. б)
жұмыс машиналары мен жабдықтары - еңбек өнімін жасау процесінен керек-жараққа механикалық, термиялық және химиялық әсер ету үшін арналған машиналар, аппараттар мен жабдықтар (токарлық-винт, бұранда жасайтын станоктар, ағаш тілетін рамалар, насостар, электрмоторлар, экскаваторлар, грейдерлер (жол құрылысына пайдаланатын машиналар және т. б) ;
өлшеуіш және реттегіш құрал-аспаптар (приборлар, құрылғылар мен керек-жарақтар, лабороториялық жабдықтар) - өндірістік процестерді өлшеу, реттеу үшін құрал-аспаптар, құрылғылар мен керек-жарақтар (дозотарлар, амперметрлар, микроскоптар, су өлшеуіштер және басқалары) ;
есептегіш техника - процестерді түзету мен автоматтандыруға арналған машиналар, құрылғы, керек-жарақтар, құрал-аспаптар (компьютерлер мен басқа есептегіш техника) ;
басқа да машиналар мен жабдықтар - машиналар, аппараттар және басқа да (телефон станциялары, радио тораптарының жабдықтары, өрт сөндіру машиналары, ) ;

5. Табыстау қондырғылары - электр, механикалық және жылу энергиясы (электр беру желесі, труба құбыры) қондырғылары;

6. Көлік құралдары - адамдарды, жүктерді тасуға арналған (теміржол, су, әуе, автомобиль көлігі) тасымал құралдары;

7. Басқа да негізгі құралдар:

аспап-қол еңбегінің механикаландырылған және механикаланды-рылмаған немесе металл, ағаш және тағы басқа өңдеуге арналған машинаға бекітілген керек жарақтар (кескіш, соққыгер, езуші, тығыздап нығайтылған-электр қол бұрғышлар, бояу сыр пульттары, вибраторлар, қысқыштар) ;
өндіріс мүлік пен олардың керек-жарақтары - өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдету үшін қызмет етуге арналған заттар-жұмыс үстелдері, шкафтар, верстактар (ағаш ұсталарының ағаш шабатын, кесетін ұзынша үстелі) ;
шаруашылық мүлікі - кеңселік және шаруашылық мүлік (үстелдер, шкафтар, кілемдер және т. б) ;
жұмыс малы және өсімтал мал. Жұмыс малы-аттар, өгіз, түйе және тағы басқа да жұмыс малы. Өсімтал мал - ірі қара мал, тұқымдық айғырлар және тұқымдық бие; тұқымдық нар мен аруана, бұғы, марал, ұрғашылыры мен еркектері, қабан шошқа, ешкі, саулық және қошқар. Мүліктік обьект-әрбір үлкен мал.
көпжылдық көшет егістері - қолдан егілген, жасына қарамайтын көпжылдық егістері (жеміс-жидек беретін, жүзімдік, көпжылдық егістері, роза плантациялары, бұтадан (өсімдіктер) жасалған қоршау, қаша, танапты қорғайтын егістер) . Жас қасиеттер әбден толысқан (жеміс беру басы, ағаштың ұшар басының түйісіуі) ;
жерді (ғимаратсыз) жақсарту жөніндегі күрделі шығындар - ауыл шаруашылығына пайдаланатын жердің бетін көркейту жөніндегі мүліктік сипаттағы шығындар (жер учаскесін жоспарлап, жүйелеу, алаңды егіндікке арнап тамырмен жұлу, жерді тастан тазарту) ;
басқа да негізгі құралдар - кітапхана қорлары, спорттық мүлік, мұражай құндылықтары.

8. Бітпеген құрылыс. Қолда бар негізгі құралдар алынған сәтінен бастап үнемі қолданылмайды, өйткені олар:

тоқтатылып қойылады (жұмыс жасамайды) - уақытша қолданылмайды;
қоймада тұрады (қорда) - жөнделген, тоқтатылған, апат жағдайында қолданыстағы негізгі құралдарды ауыстыру үшін қор құрайды; [5, б. 38-42]

Жалға берілген немесе алынған - басқа ұйым тапсырған немесе басқа ұйымнан алынған жал мерзімі шартпен белгіленген негізгі құралдар.

Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік, яғни кәсіпорынның өзіне тиісті және уақытша жалға алынған болып екіге бөлінеді. Кәсіпорын уақытша жалға алған негізгі құралдарды баланс сыртындағы «Жалға алынған негізгі құралдар» деп аталатын шотта есептейді.

Сонымен қатар пайдалану барысына қарай негізгі құралдар:

а) жұмыс істейтін; ә) жұмыс істемейтін; б) сақтауда тұрған деп үш топқа бөлінеді.

Жұмыс істейтіндерге өндіріс үдірісіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар жатады.

Жұмыс істемейтін негізгі құралдардың қатарына тоқтатылып қойылған, белгілі себептермен басқа да жаққа әзірге берілмеген басы артық жабдықтар жатады.

Сақтауда тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, ягни алдыңғы уақытта тозып немесе басқа да жағдайларға байланысты істен шығатын негізгі құралдардың орнына пайдалануға арналған құрал-жабдықтар жатады.

Материалдық активтер сатып алыну мақсатына қарай былай бөлініп есептеледі:

а) негізгі құралдар; ә) тауарлық-материалдық құралдар; б) қаржылық инвестициялар;

Негізгі қаражаттың обьектілері үшін пайдалы қолдану мерзімі белгіленеді, бұл:

а) компания активтік пайдалану болжанып, күтілетін (есептік) кезең;

ә) компания активті пайдаланып, жасауды көздейтін бұйымның саны. Басқаша айтсақ, негізгі құралдарды пайдаланудың экономикалық пайдасын алу болжанатын кезең.

Негізгі құралдардың жіктелуін мына кесте бойынша көрсетуге де болады [6, б. 107] :

1 сызба.

Негізгі құралдар жіктеуі.

Негізгі құралдардың обьектісі актив ретінде мынадай жағдайларда танылуы тиіс:

а) компания активке байланысты болашақ экономикалық пайда алатынына сенімі болатын болса; ә) активтің өзіндік құны сенімді бағаланса. [3, б. 113-115]

Сонымен, негізгі құралдар есебі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп №6 «Негізгі құралдар есебі» немесе №16 «Жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен құрылғылар» стандарттарына сәйкес іске асырылады.

Негізгі құралдарды бағалау және қайта бағалау

Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танитын тұста бағалау бірыңғай қажетті шарт болып табылады. Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор болып табылады.

Халықаралық стандартқа сәйкес есеп беруді дайындаған кезде негізгі құралдарды бағалау мен есеп мәселесі Қазақстан ұйымдарына маңызды болып табылады. Актив құрамында негізгі құралдар үлесі көп болғандықтан, олардың дұрыс бағалануынан баланстық есеп беру тәуелді.

16 ХҚЕС-қа сәйкес негізгі құралдар төмендегідей бағаланады:

тарихи құн: негізгі құрал обьектісі, алғашқы актив ретінде қабылданғаннан кейін, құнсыздауынан жиналған шығындар және жиналған амортизацияны шегергеннен кейінгі оның алғашқы құны бойынша есептеледі;
қайта бағаланған құн (альтернативтік тәсіл) . Егер компания альтернативті тәсілді ұстанса, онда ол жыл сайын өткізілетін негізгі құралдарды қайта бағалау үшін қосымша шығындалады және кез-келген жағдайда осы тәсіл бойынша негізгі құралдар құнын есептеу керек. Сондықтан бұл тәсіл көптеген қазақ компанияларына қызықты емес.

Және де 1 «Қаржы есептілігін ұсыну» ХҚЕС-қа сәйкес ХҚЕС-ті алғашқы қолданған ұйым алты міндетті емес ерекшеліктерді қолдану мүмкіндігі бар. Бұл ерекшелікке сәйкес негізгі құралдардың әділ құны және «тарихи» тәсілі бойынша баланстық құнына жақын баланстық құнын беретін шынайы қайта бағалауы бар кезінде, мұндай бағалау қайта бағалау мерзімінде қабылдануы мүмкін, әрі қарай, мүмкін құнды бастапқы құн ретінде қабылдап, негізгі құралдарды тарихи құн бойынша есепке алуға болады. Компания мұндай қайта бағалауды ХҚЕС-қа ауысқан мерзіміне қоюы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.