Астанателеком ҚТО Бухгалтерлік есеп және есептілік

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 107 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ

ЕСЕП, АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ КАФЕДРАСЫ

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Негізгі құралдардың есебі мен аудиті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандық: 050508 – Есеп және аудит

АСТАНА – 2009 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ

ЕСЕП, АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ КАФЕДРАСЫ

Қорғауға жіберілді

Есеп, аудит және талдау кафедрасының меңгерушісі
Э.ғ.д., профессор
__________________ 200 г.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Негізгі құралдардың есебі мен аудиті

Мамандық: 050508 – Есеп және аудит

Орындаған

Ғылыми жетекшісі:

АСТАНА – 2009ж.
Мазмұны

Кіріспе
5

1 Негізгі құралдар есебі мен аудитінің теориялық - әдістемелік негіздері
8
1.1 Қазақтелеком АҚ-ң шаруашылық әрекетінің сипаттамасы және оны жалпы
бағалау
8
1.2 Қазақтелеком АҚ-ң есебін ұйымдастыру негіздері
27 1.3 Негізгі құралдардың
есебі мен аудитін ұйымдастырудың ғылыми – теориялық негіздері

37

2 Негізгі құралдар есебінің қазіргі жағдайы және оны жетілдіру жолдары 51

2.1 Негізгі құралдарды бастапқы тану және оның құжаттық рәсімделуі:
синтетикалық және аналитикалық есеп
51
2.2 Тозуды есептеу әдістері және олардың SAP Easy Access 6.0
бағдарламасының көмегімен есепте көрініс табуы
63
2.3 Негізгі құралдардың тануды тоқтату және мәліметтердің жиынтық есепте
көрініс табуы
70
2.4 Қазақтелеком АҚ-да ХҚЕС-на сәйкес негізгі құралдар есебін және
есептілікті жетілдіру
75

3 Негізгі құралдардың аудиторлық тексерісін ұйымдастырудың ерекшеліктері

81
3.1 Негізгі құралдардың ішкі және сыртқы аудитінің мақсаттары, міндеттері
және дерек көздері
81

3.2 Негізгі құралдар аудитінде аналитикалық процедураларды қолдану 95
3.3 Қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану арқылы негізгі құралдардың
аудитін жетілдіру жолдары
106

Қорытынды
112
Қолданылған әдебиеттер тізімі
119

Қосымшалар

Кіріспе
Кәсіпорынның өндірістік – шаруашылық әрекеті тек қана материалдық,
еңбек және қаржылық ресурстардың есебінен ғана қамтамасыз етілмейді,
маңызды роль негізгі құралдар үлесіне де тиеді. Олар – еңбек құралдары және
еңбек үрдісінің материалды шарттары, оларға байланысты өндіріс үрдісі
(кәсіпорын шаруашылығы) жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар кәсіпкерлік салаларындағы компаниялардың активтерінің
басты бөлігін құрайды. Компанияның қызметінің нәтижелері мен қаржылық
жағдайын сипаттау үшін негізгі құралдар туралы ақпараттың үлкен маңызы бар.

Негізгі құралдар үнемі жетілдірілуі және жаңаруы керек. Кәсіпорынның
шығындар құрылымында негізгі құралдардың амортизациясына кететін шығындар
едәуір орын алады, сондықтан шығындарды төмендетудің басты жолдары негізгі
құралдардың амортизациясын үнемдеумен, ғимаратты, жабдықтарды тұтыну мен
ағымдық жөндеу жұмыстарымен байланысты.
Бүгінгі күні бұл тақырып көкейкесті болып табылады. Ешбір кәсіпорын
өзінің шаруашылығын негізгі құралдарсыз дамыта алмайды. Олардың ролі
шығындар мен қаржыландыру көздері туралы ақпаратты қалыптастырғанда маңызды
болып келеді. Сондықтан, негізгі құралдардың есебі мен аудиті, олардың
тиімділігін арттыру сұрақтары бірінші орында болады. Осы тұрғыда
құралдардың есебі мен аудитінің әдістері, оның жағдайын бағалаудың
жетілдіру жолдарының сұрақтарының мәні де арта түспек, себебі олар
кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыруда басты орындардың бірін алады.
Негізгі құралдардың есебі мен аудиті тақырыбына В.К.Родостовец,
В.В.Родословец, О.Н.Шмит, И.Хегай, Е.В.Михалева, Л.И.Хорина, Г.К.Тулешова,
Л.А.Богдановская, А.А.Савин, Г.Г.Виноградов, Н.А.Русаков, Е.Е.Ермолович,
Г.В.Савицкая, К.Ф.Снитко, В.В.Сушкевич, Н.П.Маренков, Н.А.Оманов,
В.И.Подольский, О.В.Голосов және т.б. сияқты жетекші ғалым-экономистердің
еңбектері арналған.
Бұл ғалымдар негізгі құралдардың есебі мен аудиті тақырыбындағы
теориялық методологиялық мәселесіне үлкен үлесін қосты. Бірақ, арнайы
әдебиеттерді зерттеу мен кәсіпорындағы есеп пен аудитті ұйымдастырудың
тәжірибесі бұл саладағы барлық мәселелер толығымен шешілмегенін көрсетеді.
Оның ішінде негізгі құралдарды қайта бағалау, амортизация мен тозуды
есептеу, қорқайтарымдылығына әсер ететін факторларды іріктеуі, олардың
аудит әдістемесі, аудитті өткізу жүйелілігі және т.б. жөніндегі сұрақтар
толық ашылмаған.
Демек, жоғарыда аталған барлық факторлар дипломдық жұмыс тақырыбының
маңыздылығын және көкейкестілігін негіздейді.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып негізгі құралдардың есебі мен
аудитін ұйымдастырудың ерекшіліктерін зерттеу, ХҚЕС-на сәйкес есепті
жетілдіру бойынша шараларды ұсыну табылады. Алға қойылған мақсатқа сәйкес
келесі міндеттерді шешу көзделген:
- негізгі құралдардың экономикалық мәнін қарастыру;
- мүліктер құрылымындағы орны мен ролін анықтау;
- негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін жүргізудің ерекшеліктерін
зерттеу және оны бағалау;
- негізгі құралдардың ішкі және сыртқы аудитінің ұйымдастырылуын
зерттеу;
- аудиторлық процедураларды өткізу және негізгі құралдарды пайдалану
тиімділігін анықтау;
- негізгі құралдардың есебін жетілдірудің жолдарын айқындау.
Дипломдық жұмысты жазудың методологиялық негізі болып негізгі
құралдардың есебі мен аудиті саласындағы жетекші мамандардың ғылыми
еңбектері, сонымен қатар Қазақстан Республикасының 28.02.2007 жылғы №234-
ІІІ Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Заңы, Қаржылық
есептіліктің Ұлттық стандарттары (ҚЕҰС), Халықаралық Қаржылық есеп
стандарттары (ХҚЕС), Қазақстан Республикасының 20.02.2009 жылғы
Аудиторлық қызмет туралы заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
Заңы, Халықаралық аудит стандарттары (ХАС) табылады.
Зерттеу объектісі болып Қазақтелеком АҚ таңдалды, дипломдық жұмыста
оның 2007 – 2008 жж. қаржылық есептілігінің мәліметтері, негізгі
құралдардың алғашқы есебінің құжаттары, ішкі және сыртқы аудитінің
нәтижелері, тәуелсіз аудиторлардың қорытындысы және т.б. қолданылды.
Зерттеу пәні болып негізгі құралдардың есебі мен аудитін анықтайтын
факторлар, тенденциялар және заңдылықтар табылады.
Дипломдық жұмысты жазу барысында мынадай әдістер қолданылды:
статистикалық – экономикалық, монографиялық және есептік – конструктивтік.

1 Негізгі құралдар есебі мен аудитінің теориялық – әдістемелік негіздері

1.1 Қазақтелеком АҚ-ң шаруашылық әрекетінің сипаттамасы және оны жалпы
бағалау

Дипломдық жұмысымның тақырыбына сай зерттеу объектісі болып
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы (Астанателеком Қалалық
Телекоммуникациялар Орталығы, Астана қаласындағы филиалы) табылады, ол –
Қазақстанның ұлттық байланыс операторы және кеңес үкіметінен кейінгі ең
серпінді дамып келе жатқан телекоммуникация компанияларының бірі болып
саналатындықтан, бұл қоғамның қызмет ету саласы мен жалпы сипаттамасына
тоқталып өткім келеді.
Оның 51% акциясы Самұрық-Қазына ұлттық әл-ауқаттылық қоры атынан
мемлекетке жатады. Қазақтелеком АҚ компаниясы тобының құрылымына: Алтел
АҚ (100%), Мабайл-Телеком Сервис ЖШС (51%), GSM Казахстан ЖШС -
Қазақтелеком ААҚ (49%), Нұрсат АҚ (95,68%), Сигнум ЖШК (100%),
ШығысТелеком ЖШС (100%), Кептер телеком АҚ (100%), Radio Tell ЖШС
(100%) жатады.

Бүгінгі күні Қазақтелеком АҚ компаниясының тобы инфрокоммуникациялық
қызметті тұтынушыларының барлық негізгі мақсатты нарығын қамтиды.

Компанияда 30 мыңнан астам адам жұмыс істейді. Қазақтелеком АҚ
еліміздің әр облысында аймақтық бөлімшесі бар және еліміздің бүкіл аумағы
бойынша байланыс қызметінің көрсетілуін қамтамасыз етеді. Жедел деректер
бойынша 2009 жылдың 1 қаңтар күнгі жағдайына компания 3,333 млн. бекітілген
байланыс абонентіне қызмет көрсетеді. Қазақстан Республикасындағы телефон
тығыздығы орташа есеппен 100 адамға шаққанда 21,3 бекітілген желіні
құрайды. Қазақтелеком АҚ алыс және жақын шетелдердің 40 астам
операторларымен ынтымақтастықпен жұмыс істейді және өзара әрекет етеді.

Қазақтелеком АҚ ірі инфрақұрылым жобаларын жүзеге асырумен,
телекоммуникация желілерін жаңғырту және цифрландырумен, жаңа технологияны
енгізумен және ауылды телефондандырумен, сонымен қатар Интернетке кең
жолақты қосылу қызметін дамытумен айналысады.

Ол ақпараттандыру және байланыс жөніндегі Қазақстан Республикасы
Агенттігі тарапына 2004 жылдың 28 мамырында берілген АБА №000001 бас
лицензиясы негізінде жұмыс істейді, әрекет аумағы - Қазақстан Республикасы.

Лицензияға сәйкес, "Қазақтелеком" АҚ жергілікті, қалааралық және
халықаралық телефон байланысы қызметтерін, деректерді беру және телеграфтық
байланыс, жылжымалы радиотелефондық байланыс, теледидар мен дыбыстық
бағдарламаларды трансляциялау қызметтерін ұсыну бойынша кәсіпкерлік қызмет
атқарады.

Компанияның басты мақсаты - телекоммуникация секторының ырықсыздануы
және әлемдік экономиканың ғаламдануы жағдайында ішкі және сыртқы нарықтарда
бәсекелесе алатын, маркетингтік-бағдарланған, жаңартпалық, технологиялық,
ұйымдық және экономикалық тиімді компания құру.

Қазақтелеком АҚ заңды тұлға болып табылады, оның мәртебесі Қоғамның
2008 жылғы 15 тамыздағы № 37-хаттамамен бекітілген жарғымен анықталады. Бұл
жарғы "Қазақтелеком" акционерлік қоғамын ұйымдастыру мен іс-әрекеттерінің
құқықтық негіздерін белгілейді және 10 тарау, 51 баптан тұрады.

Қазақтелеком АҚ басқармасының төрағасы – Жұмағалиев Асқар
Қуанышұлы. Оның білімі: Свердловск суворовшылар әскери училищесі, Қ.Сәтбаев
атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Қазақ гуманитарлық заң
университеті, Лозаннедегі Швейцария Федеральды Технология Институтының
электронды басқару бойынша Шебер дәрежесі бар (Ecole Polytechnique Federale
de Lausanne - EPFL).

Жарық ЖШС директоры; Қазақстан Республикасының Көлік және
коммуникация министрлігінде Байланыс саласындағы мемлекеттік қадағалау
басқармасының бастығы, Байланыс және ақпараттандыру комитетінің төрағасы
болып жұмыс атқарды. ҚР ақпараттандыру және байланыс агенттігі құрылған
сәттен бастап Төраға орынбасарының, 2004 жылдың қыркүйегі мен 2005 жылдың
қаңтары аралығында Төраға міндеттерін атқарды. 2005 жылдың мамырынан
бастап, Қазақстан Республикасының ақпараттандыру және байланыс агенттігі
Төрағасының бірінші орынбасарының лауазымын атқарды, 2006 жылдың 27
қаңтарынан бастап, Қазақстан Республикасының ақпараттандыру және байланыс
агенттігінің Төрағасы лауазымына тағайындалды.

2006 жылдың 11 қазанынан бастап, Қазақтелеком АҚ Президенті болып
сайланды. "Қазақтелеком" АҚ-ның бекітілген жаңа Жарғысына (2007 жылдың 20
маусымы күнгі) сәйкес, акционерлік қоғам Президентінің лауазымы
Қазақтелеком АҚ Басқармасының Төрағасы лауазымы деп өзгертілді.

Қазақтелеком АҚ басқарма мүшелері:
1. Әбділдәбеков Марат Мұхтарұлы – ақпараттық технологиялар бойынша бас
директор.
2. Жаманбеков Алмаз Мэлсұлы – мемлекеттік органдармен жұмыс жөніндегі
бас директор.
3. Есіркегенов Асқар Әлібекұлы – коммерциялық бас директор.
4. Лезговко Александр Владимирович – бас техникалық директор.
5. Нұрқатов Арнұр Арыстанұлы – бас қаржы директоры.
6. Нұршабеков Ризат Рахатбекұлы – бизнесті дамыту жөніндегі бас директор
[1].
Кәсіпорынның Директорлар кеңесінің құрылымы 1.1 кестеде көрсетілген.
Ал Қазақтелеком АҚ-ң ұйымдық құрылымы 1.1 суретте берілген.

7.

Сурет 1.2 – Қазақтелеком АҚ-ң ұйымдық құрылымы

Компанияның орталық кеңсесі Қазақстанның астанасы – Астана қаласында
орналасқан. Астанателеком өз қызметін Қазақтелеком АҚ Директорлар
Кеңесі 17.07.2006 ж. №29 протоколмен бекіткен Астанателеком Қалалық
Телекоммуникациялар Орталығы жөніндегі Ереже негізінде жүзеге асырады [2],
(Қосымша 1).

Қаржылық және бухгалтерлік құжаттарда бірінші қаржылық қол қою құқығы
Қазақтелеком АҚ Атқарушы директорының – Бас директорының және Бас
директорының орынбасары – Қаржылық директордың құзырында.

Екінші қаржылық қол қою құқығы Бас бухгалтердің және Бас бухгалтердің
орынбасарының құзырында.

Астанателеком ҚТО-ң қаржылық жылы календарлық жылмен, яғни 1
қаңтардан 31 желтоқсанға дейін сәйкес келеді.

Астанателеком ҚТО-ң қызметіне бақылауды ҚТО-ң қызметкерлерінің жалпы
жиналысында тағайындалған ревизор – қаржылық инспектор жүргізеді.

Оның құзыретіне келесілер кіреді:

1) Астанателеком ҚТО бас директорының жылдық есептілігін тексеру;
2) жылдық балансты тексеру;
3) осылар бойынша жазбаша қорытынды беру, қажет жағдайларда – басқа
қызметкерлерге хабарлау, тәуелсіз мамандарды шақыру: аудиторларды,
заңгерлерді, бухгалтерлерді.
Астанателеком ҚТО-ң басқарушылық ұйымдастыруының құрылымы және
қызмет атқаратын бөлімдері Қазақтелеком АҚ-ң 31.03.2008 жылдың №59
Басқарма Шешімі бойынша бекітілген және дипломдық жұмыстың 1.2 суретінде
көрініс тапты [3]. Бұл суреттен басқару жүйесі функционалдық сипатта екенін
және жоғарыдан төмен қарай басқарылатынын көреміз. Бұндай ұйымдастырудың
артықшылығы – жұмысты мамандандырылған топтармен орындау және ресурстарды
тиімді басқару, сонымен қатар жұмысты орындау жауапкершілігін бір
мамандандырылған бөлім атқарады [4].

Бухгалтерлік есеп және есептілік Департаменті Бас директордың
орынбасары – Қаржылық директордың қол астында екеніне көз жеткізе аламыз.

Астанателеком ҚТО-ң қаржы – шаруашылық әрекетінің негізгі
экономикалық көрсеткіштерін және компанияның қаржылық жағдайын қаржылық
есептіліктің нысаны бухгалтерлік баланс мәліметтері мен негізгі
экономикалық көрсеткіштерден көре аламыз (Қосымша 2).
Кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалауда кіріс
маңызды көрсеткіш болып табылады. Ол іскерлік белсенділік пен қаржылық
тұрақтылықты сипаттайды.
Төмендегі 1.2 кестеде Астанателеком ҚТО-ң шаруашылық қызметінің
негізгі қорытындылары көрсетілген.
Кесте 1.2 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. қызметінің негізгі
көрсеткіштері

мың теңге
Келесі жылдарданКелесі
Көрсеткіштер2006 ж. 2007 ж. 2008 ж. 2008 жылдың жылдардан 2008
ауытқуы (+; -) жылдың %
түріндегі
ауытқуы
2006 ж. 2007 ж.2006 ж.2007 ж .
1 2 3 4 5 6 7 8
Кіріс, 4444717 4752614 4653216 208499 -99398 104,7 97,9
барлығы
Шығыс, 331445 544734 1118338 786893 573604 337,4 205,3
барлығы
Пайда 4113272 4207880 3534878 -578394 -67300285,9 84,0
(залал)
барлығы

Астанателеком ҚТО 2006 жылы 4444717 мың теңгеге қызмет көрсетті,
2007 жылы ол сан 4752614 мың теңгені құрады, бұл 2006 жылмен салыстырғанда
6,48%-ға, яғни 307897 мың теңгеге артық. 2008 жылы көрсетілген қызмет
4653216 мың теңгені құрады, бұл 2007 жылмен салыстырғанда 2,1%-ға, 99398
мың теңгеге төмен.
Астанателеком ҚТО 2006 жылы 4113272 мың теңге көлемінде пайда алды,
ол 2007 жылмен салыстырғанда 94608 мың теңгеге кем. Таза пайданың өсуі
шығындар көлемін азайтып, көрсетілетін қызмет көлемі өскеніне байланысты.
2008 жылы компания 3534878 мың теңге көлемінде пайда алды, бұл 2007 жылмен
салыстырғанда 19%-төмен. Бұл кәсіпорынның көрсетілген қызметінің өзіндік
құнының артқандығының және шығындардың көбеюінің салдары болып отыр.
Жалпы кірістер мен шығыстардың қатынасын былай көрсетуге болады:

График 1.1 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. кірістер мен
шығыстарының қозғалыс үрдісі

Кәсіпорынның таза пайдасының ауытқуы былайша көрініс табады:

График 1.2 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. таза пайдасының
қозғалыс үрдісі
Баланстың активі кәсіпорынның иелігіндегі мүлікке жалпы баға беруге,
сонымен қатар, мүлік құрамындағы айналым (мобильді) және айналымнан тыс
(иммобильденген) құралдарды бөліп алуға мүмкіндік береді. мүлік дегеніміз
баланста құны көрініс табатын негізгі құралдар, айналым қаражаты және т.б.
Ең алдымен, кәсіпорынның мүліктік жағдайының сипаттамасын кәсіпорын
мүлкінің құрамы мен құрылымын талдаудан бастау керек.
1.3 кестеге талдау жасай отырып, кәсіпорынның мүлкінің құрамы 2008
жылы құны 3123019 мың теңгеге өскен ұзақ мерзімді активтерден және 2008
жылы құны 170325 мың теңгеге өскен ағымдық активтерден тұратыны жөнінде
қорытынды жасауға болады. Осылайша, есептік кезеңде баланстың актив бөлігін
құнын ұлғайтуда ұзақ мерзімді активтердің үлесі үлкен. Бұл кәсіпорынның
қызметіндегі тенденцияның төмендегенін көрсетеді, себебі ұзақ мерзімді
активтердің ұлғаюы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы пен төлем
қабілеттілігін төмендетеді.
Кесте 1.3 – Астанателеком ҚТО-ң 2007-2008 жж. мүлкінің құрамы мен
құрылымын талдау

мың теңге
2007 жыл 2008 жыл Өзгерістер

Мүліктің орналасуы
мың теңге% мың теңге% мың теңге
1 2 3 4 5 6
Иммобильденген негізгі 9947278 92,0 13070297 92,7 3123019
құралдар (ұзақ мерзімді
активтер), барлығы
Негізгі құралдар 13135404 121,5 17039391 120,8 3903987
Жинақталған тозу 3208555 29,7 3988399 28,3 779844
Негізгі құралдардың қалдық9926849 91,8 13050992 92,6 3124143
құны
Материалдық емес 20429 0,2 19305 0,1 -1124
активтердің қалдық құны
Мобильді активтер 860799 8,0 1031124 7,3 170325
(ағымдағы активтер),
барлығы
Қорлар 186579 1,7 187179 1,3 600
Дебиторлық берешек 642630 6,0 778686 5,5 136056
Ағымдық салықтық активтер 1747 0,01 25 0,0 -1722
Ақша қаражаттары 3086 0,02 5720 0,04 2634
Басқа да ағымдағы активтер26757 0,24 59514 0,42 32757
Барлығы 10808077 100 14101421 100 3293344

Енді 1.4 кестеде Астанателеком ҚТО-дағы пассивтер құрылымына талдау
жасайық.
Меншікті капитал үлесі 2008 жылы 2007 жылға қарағанда 41,1 %-дан 34,7
%-ға төмендеді. Астанателеком ҚТО-ң ұзақ мерзімді несиелері мен
облигациялары жоқ. Қысқа мерзімді міндеттемелер 2008 жылы 15987 мың теңгеге
қысқарды және пассивтің балансындағы үлес салмағы 1,5%-н 1,03%-ға қысқарды.
Кесте 1.4 – Астанателеком ҚТО-ң 2007-2008 жж. пассив құрылымының
көрсеткіштері

мың теңге
2007 жыл 2008 жыл
Пассив құрамы
Жыл Баланстағы Жыл Баланстағы
аяғына үлесі аяғына үлесі
1 2 3 4 5
Жарғылық капитал 137646 1,27 137646 1,27
Есепті кезеңнің бөлінбеген 4309087 30,5 361448233,4
пайдасы
Барлығы меншікті капитал 4446733 41,1 375212834,7
Қысқа мерзімді міндеттемелер 162512 1,5 146525 1,03
Бюджетке төленетін міндетті 9446 0,08 13787 0,02
және ерікті төлемдер
Салық бойынша міндеттемелер 15796 0,14 23834 0,16
Басқа да кредиторлық берешек 101914 0,94 165933 1,17
Барлығы пассив 10808077100 1410142100
1

Бюджетке төленетін міндетті және ерікті төлемдер 4341 мың теңгеге
қысқарды. Кәсіпорынның қаражат көздерінің құрамында басқа да кредиторлық
берешектің үлесі аз емес. Талданып отырған кәсіпорын бойынша басқа да
кредиторлық берешек үлесі 2008 жылы 0,23%-ға өскен.
1.4 кестенің мәліметтері қаржыландыру көздерінің жалпы ұлғаюы 3293344
мың теңгені құрағандығын көрсетеді.
Экономиканың нарықтық жағдайында өндіріс үрдісін ұйымдастыру, оны
кеңейту, кәсіпорынның әлеуметтік және басқа да қажеттілігін қанағаттандыру
өзін өзі қаржыландыру есебінен жүзеге асатындықтан, яғни меншікті капитал
есебінен, ал олар жетіспеген жағдайда – заемды қаражаттармен, кәсіпорынның
сыртқы заемды көздерден қаржылық тәуелсіздігінің маңызы зор.
Кесте 1.5 - Астанателеком ҚТО-ң қалыпты қаржыландыру көздерімен
қамтамасыз етілу 2007-2008 жж. жағдайы бойынша
(артықтығы + немесе жетіспеушілігі -), мың тг
№ Көрсеткіштер Сим 2008 жыл 2007 жыл Ауытқуы
вол
1 2 3 4 5 6
1 Меншікті капитал Ма 3 752 128 4 446 733-694 605
2 Ұзақ мерзімді активтер Ұаз 13 070 2979 947 2783 123 019
3 Меншікті айналым капиталы- Ма.к. -9 318 169-5 500 -3 817 624
ның бар болуы (1-2) 545
4 Ұзақ мерзімді міндеттемелерҰмз - - -
5 Қорлардың меншікті және Макұз-9 318 169-5 500 -3 817 624
ұзақ мерзімді қалыптасу 545
көздерінің бар болуы (3+4)
6 Қысқа мерзімді несиелер менҚн - - -
қарыздар
7 Қорлардың қалыпты қалыптасуНК -9 318 169-5 500 -3 817 624
көздерінің жалпы мөлшері 545
(5+6)
8 Қорлар Қ 187 179 186 579 600
9 Өзіндік айналым капиталының+-Ма.
артықтығы (+) немесе к. -9 505 348-5 687 12-3 818 224
жетіспеушілігі (-) (3-8) 4
10 Қорлардың меншікті және +-Мак
ұзақ мерзімді қалыптасу ұз. -9 505 348-5 687 12-3 818 224
көздерінің артықтығы (+) 4
немесе жетіспеушілігі (-)
(5-8)
11 Қорлардың қалыпты негізгі +-НК
қалыптасу көздерінің жалпы -9 505 348-5 687 12-3 818 224
мөлшерінің артықтығы (+) 4
немесе жетіспеушілігі (-)
(7-8)

Астанателеком ҚТО-да қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін
көрсеткіштің бірі – меншікті айналым қаражаты 2008 жылы 694 605 мың теңгеге
азайып, соның салдарынан қорлардың қалыпты қалыптасу көздерінің жалпы
мөлшері 3 817 624 сомаға төмендеген. Демек, кәсіпорында өзіндік айналым
капиталы, қалыпты қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері 3 817 224 мың теңгеге
жетіспейді. Яғни Астанателеком ҚТО-ң қалыпты қаржыландыру көздерімен
қамтамасыз етілуі жеткіліксіз болып табылады.
Кесте 1.6 - Астанателеком ҚТО-ң негізгі экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштердің атауы Жол Есепті АлдыңғыАуытқуы Өсу
коды кезеңге кезеңге(-;+) қарқыны,
(2008 ж.(2007 %
желтоқ- ж.
сан) желтоқ-
сан)
1 2 3 4 5 6
Өнімдерді сату мен қызметтерді
көрсетуден түскен кіріс 010 639 763 529 409110 354 120,8
Сатылған өнімдер мен көрсетілген
қызметтердің өзіндік құны 020 309 472 204 019105 453 151,7
Есептік кезеңнің жалпы пайдасы
(жол 010 – жол 020) 030 330 291 325 3904 901 101,5
Басқа да кірістер 050 18 664 10 594 8 070 176,2
Өнімдерді сату мен қызметтерді
көрсетуге арналған шығыстар 060 43 551 12 885 30 666 337,9
Әкімшілік шығыстар 070 74 617 41 507 33 110 179,8
Қаржыландыруға кеткен шығындар 080 43 788 1 521 42 267 2 878,9
Басқа да шығындар 090 11 891 103 11 788 11 544,7
Жалғаспалы қызмет кезеңіндегі
пайда (зиян)(жол 110 175 108 279 968-104 86062,6
030+050+060-070-090+-100)
Есепті кезеңдегі жиынтық пайда 170 175 108 279 968-104 86062,6

Астанателеком ҚТО-ң қаржылық нәтижелері 1.12.08 жылғы кірістер мен
шығыстар есебінің негізінде жасалған. Оған сүйене отырып, мынадай қорытынды
жасауға болады:
Кестеден көрініп отырғандай, кәсіпорын 2008 жылы 2007 жылмен
салыстырғанда сату көлемін 1,2 еседен артық ұлғайтты, бұл кәсіпорынның
телекоммуникация нарығында өз үлесін ұлғайтуға тырысатындығын көрсетеді.
Бірақ, осыған сәйкес тауарларды өндірудің және қызмет көрсетудің өзіндік
құны да жоғарылады. Жалпы пайда алдынғы жылмен салыстырғанда 1,5 есеге
өсті. Кәсіпорындағы өнімді өндіру мен қызмет көрсетуге кеткен шығындар,
әкімшілік, қаржыландыруға кеткен және басқа да шығындардың үлкен көлемде
өсуі таза табысты едәуір азайтты. Сондықтан, Астанателеком ҚТО-ң таза
табысы 175 108 мың теңгені құрап, 2007 жылға қарағанда 14 860 мың теңгеге
кеміді, осылайша 2007 жыл көрсеткішінің 62 %-ын құрады.
Енді Астанателеком ҚТО-ң қаржылық жағдайын анықтаймыз. Қаржылық
жағдай қаржылық тұрақтылықтың 3 абсолютті көрсеткіштерімен анықталады:
1. Меншікті айналым капиталының бар болуы:
Ма.к = Мк – Ұа = 3 752 128 – 13 070 297 = -9 318 169
(1)
Меншікті айналым капиталының алдыңғы кезеңмен салыстырғанда азаюы
кәсіпорын қызметінің болашақтағы даму ықтималдылығының төмен екендігін
көрсетеді.
2. Қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың қалыптасу көздерінің
бар болуы: Макұз= Мак + Ұмз = -9 318 169 + 0 = -9 318 169 (2)
3. Қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері:
НК = Макұз + Қнқ= -9 318 169 + 1 031 124 = -8 287 045
(3)
Қорлардың бар болуының 3 көрсеткішіне қорлар мен шығындардың олардың
қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің 3 көрсеткіштері сәйкес
келеді:
1. Меншікті айналым капиталының артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-):
+- Мак = Мак – ҚШ = -9 318 169 – 187 179 = -9 505 348
(4)
2. Қорлар қалыптасуының меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің
артықшылығы (+) немесе жетіспеушілігі (-):
+- Макұз = Макұз –ҚШ = -9 318 169 – 187 179 = -9 505 348
(5)
3. Қорлар қалыптасуының көздерінің жалпы мөлшерінің артықшылығы (+)
немесе жетіспеушілігі (-):
+-НК = НК –ҚШ = -8 287 045 – 187 179 = -9 434 224
(6)
Осы көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде кәсіпорын бойынша НК ҚШ (яғни
-8 287 045 187 179) теңсіздігі орнағанына көз жеткіземіз, бұл қатынас
Астанателеком ҚТО өзінің қорларының бір бөлігін жабу үшін қалыпты емес
болып, яғни негізделмеген болып саналатын қосымша жабу көздерін тартуға
баруына тура келетін жағдайды көрсетеді. Сонымен, кәсіпорынның қаржылық
жағдайы тұрақсыз болып саналады.
Ресей Федерациясының экономикалық ғылымдар докторы, профессор
О.В.Ефимов өзінің Қаржылық есептілікті талдау кітабында кәсіпорынның
қаржылық тұрақтылығын анықтау үшін келесі формуланы ұсынады:
Кқаржылық тұрақтылық=Меншікті капитал + Ұзақ мерзімді пассивтер * 100
(7)
Баланс валютасы
Осы формулаға сәйкес Астанателеком ҚТО-ң қаржылық тұрақтылық
коэффициентін анықтаймыз: Кқаржылық тұрақтылық2008=3 752 128 + 0 * 100
=91%

4 102 207
Кқаржылық тұрақтылық2007=4 446 733+ 0 * 100 =94%
4 736 401
2008 жылы қаржылық тұрақтылық коэффициенті 2007 жылға қарағанда 3%-ға
төмендеді.
Капитал құрылымын сипаттайтын көрсеткіштермен қатар, меншікті
капиталдың жылдамдығы, тозуды жинақтау, негізгі құралдардың, материалды
айналымдық және жалпы құралдар сомасының нақты құндарының қатынасы,
кәсіпорынның несие бойынша пайыздарды өтеу қабілеттілігі, қаржылық
тұрақтылықтың қоры сияқты көрсеткіштерді талдаған абзал.
Тозуды жинақтау коэффициенті негізгі құралдар мен материалдық емес
активтердің тозу сомасының олардың бастапқы құнына қатынасы ретінде
анықталады.
2007 жыл =320855513135404 = 24 %
2008 жыл = 398839917039391= 23 %
Амортизацияны жинақтау коэффициенті негізгі құралдардың бастапқы құны
2007 жылы 24%, ал 2008 жылы 23% тозумен жабылғанын көрсетеді. Негізгі
құралдар 1% жаңарған.
Енді негізгі құралдардың нақты құнының және активтің жалпы сомасының
қатынасының коэффициентін анықтайық.
2007 жыл = 9926849108080770 = 0,91
2008 жыл = 1305099214101421 = 0,92
Жалпы қаражаттар сомасында негізгі құралдардың нақты құны 2007 жылы
0,91 құрады, және ол 2008 жылы 0,92 құрап, 0,01 пунктке ұлғайды.
Кесте 1.7 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. меншікті капиталының
құрылымы мен қарқыны

мың теңге
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Сомасы, Үлес Сомасы, Үлес Сомасы, Үлес
мың тг салм.,% мың тг салм.,%мың тг салм.,
%
1 2 3 4 5 6 7
Жарғылық капитал 137646 3,14 137646 3,09 137646 3,66
Есепті жылдың
бөлінбеген пайдасы 4236386 96,86 4309087 96,90 3614482 96,33
Резервтік капитал - - - - - -
Барлығы 4374032 100 4446733 100 3752128 100

1.7 кестеде берілген мәліметтер меншікті капитал құрылымындағы
өзгерістерді көрсетеді: жарғылық капитал үлесі үш жыл бойы тұрақты
өзгеріссіз қалып тұр және 137646 мың теңгені құрайды. Есепті кезеңнің
бөлінбеген пайдасы 2007 жылы ең үлкен мәнге ие болып отыр, яғни ол 2006
жылдан 72701 мың теңгеге, ал 2008 жылдан 694605 мың теңгеге артық болып
шықты.
Кесте 1.8 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. берешектің құрылымы
мен қарқыны

мың теңге
Берешектің түрі 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Сомасы, Үлес Сомасы, Үлес Сомасы, Үлес
мың тг салм.,мың тг салм.,%мың тг салм.,
% %
Салықтар бойынша 12593 4,51 15796 5,45 23834 6,80
берешек
Бюджет бойынша берешек 7942 2,84 9446 3,26 13787 3,93
Кредиторлық берешек 177322 63,52 162512 56,10 146525 41,85
Басқа да кредиторлық 81266 29,11 101512 35,04 165933 47,39
берешек
Барлығы 279123 100 289668 100 350079 100

Меншікті капитал үлесінде кредиторлық берешектің жыл айын өсуі
байқалады. Бұл – кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын төмендететін
факторлардың бірі. Оны график түрінде былай көрсетуге болады:

График 1.3 - Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. берешектің құрылымы
мен қарқыны

Кесте 1.9 – Астанателеком ҚТО-ң 2007-2008 жж. капиталды пайдалану
тиімділігінің көрсеткіштері

мың теңге
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл Ауытқуы
Кәсіпорынның табысы 4207880 3534878 -673002
Өнім өткізуден түскен табыс 6261932 6805386 543454
Капиталдың орташа жылдық 10808077 14101421 3293344
сомасы
Капиталдың рентабельділігі, 0,38 0,25 -0,13
%
Өткізу (сату) 0,67 0,51 -0,16
рентабельділігі, %
Капиталдың айналымдылық 0,57 0,48 -0,09
коэффициенті, %
Капитал рентабельділігінің
келесілердің есебінен
өзгерісі: (0,51-0,67)*0,57 = -0,09
Сату рентабельділігі (0,48-0,57)*0,51 = -0,04
Айналымдықы коэффициенті
Барлығы -0,13

Капитал қайтарымдылығы олардың айналымдылығының 0,04 пунктке, ал
өткізу рентабельділігінің 0,09 пунктке төмендеуі нәтижесінде 0,13 пункте
кеміген.
Астанателеком ҚТО-ң есеп саясаты ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық
есептілігі туралы Заңының талаптарына, Халыөаралық қаржылық есеп
стандарттарының талаптарына сәйкес және ҚР Қаржы Министрлігінің нормативті-
құқықтық актілер мен ұсыныстары бойынша кәсіпорынның қызметінің нақты
экономикалық шарттарымен жүзеге асырылады.
Қаржылық тұрақтылықты талдаудың міндетіне актив және пассив бөлімінің
құрылымы мен көлемін бағалау жатады. Астанателеком ҚТО-ң актив және
пассив бөлімдерін бағалай отырып, келесі сұрақтарға жауап алдық:
1) кәсіпорын қаржылық тұрғыдан қарағанда, жеткілікті түрде тәуелсіз
болып табылмайды, оның тәуелсіздік деңгейі соңғы үш жылдың
мәліметтеріне қарағанда төмендеп келеді. Оның алдын алу үшін
кәсіпорынның қалыпты өндірістік – шаруашылық және ұдайы өндіру
қызметін қамтамасыз ету керек;
2) меншікті айналым капиталының аз болуы мен ұзақ мерзімді активтер
үлесінің көп болуы, ағымдық активтердің аз мөлшері кәсіпорынның
қызметінің осы кезең ішіндегі тиімсіздігін айқындайды.
Соңғы үш жылғы мәліметтерге сүйенсек, Астанателеком ҚТО-ң
өтімділігін артуы, инвестициялардың ұлғаюы мен дивиденттік төлемдердің
жоғары деңгейі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен иілгіштігінің өсуіне
тежеу жасайды, бұл кәсіпорынның рейтингіне де жағымсыз әсерін тигізеді. Бұл
жағымсыз факторларға қарама қарсы тойтарыс беруші ретінде компанияның
телекоммуникация жүйесіндегі бизнес-қолайлығының нығаюын, желілердің
сапасын жоғарылату мен Қазақстан экономикасының жағымды қарқынын атап өтуге
болады.
Жалпы алғанда, компания өзіне қажетті нарық секторларында өте күшті
позицияны иемденіп отыр. Атап айтқанда, жергілікті және алыстағы
телефондардыру, Интернетке кіру мүмкіндігі, мәліметтерді жеткізу құралдары
және т.б.
Компанияның қаржылық көрсеткіштері төмендеген, 2008 жылы EBITDA
көрсеткіші жалпы капитализацияның 31%-ын құрайды. Операциялық табыс
көрсеткіштеріне келсек, табысқа EBITDA көрсеткіштері 39%-ға асып тұр.
Кәсіпорынның өтімділігі қарыз үлесінде ұлғайған қысқа мерзімді
міндеттемелерді қайта қаржыландыру қажеттілігіне байланысты шектеліп отыр.
Қаржылық иілгіштік көрсеткішінің төмендеуі капитал шығындарының және
инвестициялық белсенділіктің артуымен байланысты болып отыр.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын тұрақтандыру үшін капитал
салымын реттеп, несиетөлемділік көрсеткіштерінің нашарлауын болдырмауы
тиіс. Ол үшін салмақталған дивиденттік саясат жүргізіп, қаржылық
иілгіштікті тиімді басқара отырып, өтімділіктің жеткілікті дәрежесін
ұстап қалуы тиіс деген ұсыныстар береміз.
Бұл бөлімді қорытындылай отырып, Астанателеком ҚТО-ң кейбір техникалық
– экономикалық көрсеткіштері графиг түрінде ұсынылады.

График 1.4 - Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. капитал салымдарының
меңгерілуі

График 1.5 – Астанателеком ҚТО-ң 2006-2008 жж. телекоммуникация қызметін
өткізуден түскен табысы

График 1.6 – Астанателеком ҚТО-ң 2006 -2008 жж. операциялық табысы

1.2 Қазақтелеком АҚ-ң ебебін ұйымдастыру негіздері

Астанателеком ҚТО-дағы ең маңызды және негізгі бөлімдерінің бірі -
арнайы ұйымдастырылған Бухгалтерлік есеп және есептілік Департаменті. Ол
келесілерді қамтамасыз етуге міндетті:
1) есептік кезең ішінде қолданыстағы есеп саясатын ұстануға;
2) есептік кезеңде болған барлық шаруашылық операциялардың көрініс
табуының толықтығын және мүлік пен қаржылық міндеттемелердің түгендеу
нәтижесін толық көрсетуге;
3) кірістер мен шығыстарды есептік кезеңге дұрыс бөлуге;
4) аналитикалық есептің мәліметтері статистикалық есептің шоттар
айналымына сәйкестігін.
Астанателеком ҚТО филиалы өзінің қаржылық әрекетін бекітілген
бюджет негізінде (операциялық, капитал салымы, сатып алулар, кассалық)
жүзеге асырады. Филиалдың қаржылық әрекетінің нәтижелері табыс етілген
айлық, кварталдық және жылдық қаржылық есептіліктер негізінде анықталады.

2007 – 2008 жылы бухгалтерлік есеп пен есептілік саласында елеулі
өзгерістер болғандықтан 2008 жылы Қазақтелеком АҚ көптеген басқа да ірі
компаниялармен ХҚЕС-на көшті.

Бухгалтерия бөлімі Астанателеком ҚТО-ң бас ғимаратында орналасқан,
оның мекен жайы – Кенесары көшесі, 55.

Бухгалтерияның жұмыс аптасы – 5 күндік.

Жұмыс уақыты 900 -1800 дейін, түскі тамақтану 1300 – 1400 аралығында.

Астанателеком ҚТО бухгалтерлік, салықтық және статистикалық есеп
жүргізеді. Бухгалтерлік есеп Қазақтелеком АҚ Есеп саясаты, ХҚЕС және
оларға әдістемелік ұсыныстар негізінде жүргізеді.
Қоғамның қаржылық есептілігі ҚР Ұлттық валютасында, яғни теңгеде
жасалады. Қоғамның кварталдық және жылдық есептілігі (аудиторлық ұйыммен
расталған) Бұқаралық ақпарат құралдарында уақытылы басылып шығады, шығарылу
данасы 30000-нан асады.
Астанателеком ҚТО-ң Бас бухгалтері Абдышева Сауле Абдышевна
Қазақтелеком АҚ 28.05.2005ж. №305 бұйрығымен бекітілген Бас
директорларды тағайындау Ережелерімен және Қазақтелеком АҚ филиалының
Бас бухгалтерлері және Бас директорлардың орынбасарларын бекіту
Ережесіне сәйкес тағайындалды [5].

Астанателеком ҚТО-ң Бас бухгалтері өз қызметі барысында басшылыққа
алатын құжаттарға келсек, оларға:
1) Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп
туралы, ХҚЕС, Байланыс туралы Заңдарын, ҚР Еңбек Кодексін, ҚР
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Кодексін, Қазақтелеком АҚ-ң Есеп саясатын;
2) еңбек тәртібі ережелерін;
3) бөлімше басшысының (оны ауыстыратын басқа лауазымдық тұлғаның)
өкімдерін;
4) Қазақтелеком АҚ-ң нормативті-реттеуші құжаттарын;
5) Астанателеком ҚТО бөлімшесі туралы ережені және осы лауазымдық
нұсқауды басшылыққа алады.
Әрбір бухгалтердің қызмет ету кезінде өзінің анықталған міндеттері мен
құқықтары бар. Соларға тоқталып кетейік.
Бас бухгалтердің лауазымдық міндеттері:
1) жұмыс берушінің актілерімен шарттасқан еңбек міндеттерін адал
орындауға және еңбек тәртібін сақтауға;
2) ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңына сәйкес,
бухгалтерлік есеп стандарттарымен, Қазақтелеком АҚ есептік
саясатымен ұжым келісімшартымен және есептердің бас жоспарымен
қорлардың барлық түрлерін орынды, үнемді қолданылуын, бухгалтерлік
есептің дұрыс ұйымдастырылуын және кәсіпорынның жеке меншігі сақталуын
жүзеге асыруға;
3) шұғыл басшылық ету және басқару үшін бухгалтерлік есеп және есеп
беруді жүргізу принциптері мен тәртібін белгілейтін халықаралық
қаржылық есеп стандартына сәйкес шаруашылық процестері және филиал
қызметінің қаражат нәтижелері туралы толық әрі дәлелді ақпараттың
қалыптастырылуын қамтамасыз етуге;
4) есеп беру кезеңінде жасалынған барлық шаруашылық операциялардың толық
есеп берілуін және мүлікті түгендеу нәтижесі мен қаржылық міндеттерін
қамсыздандыруға;
5) мүліктің және міндеттердің бар болу есебі мен қозғалысын, бекітілген
нормаларға, нормативтер мен сметаларға сәйкес материалдық, еңбек және
қаржы ресурстарын, сондай-ақ салық және басқа міндетті төлемдер
бюджетімен уақытында есеп айырысуды қамтамасыз етуге;
6) берілген өкілеттікке сәйкес филиалдың қаражат және басқа да
бухгалтерлік құжаттарына жеке қол қоюға;
7) Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларына, сонымен қатар
Қоғамның құпия қызметтік, коммерциялық және басқа қорғау заңына
жататын мәліметтердің сақталуын қамсыздандыруға; Қазақстан
Республикасының бухгалтерлік және салық заңнамасын сақталуын бақылау
үшін мемлекеттік органдарға қажетті ақпаратпен қамсыздандыруға;
8) қоғамда әдептілікті, қызмет басшылығымен және бағыныштылармен
әдептілік ережелерін сақтауға, коммерциялық құпияларды жарияламауға,
еңбек тәртібін сақтауға, кәсіпорынның мүлігіне ұқыпты ұстауға, заңды
және жеке тұлғаларға Қоғамның мүддесін лайықты ұсынуға міндетті.
Бас бухгалтердің лауазымдық құқықтары:
1) Филиалдың құрылымдық бөлімшелерінен есеп және аналитикалық
мәліметтерді және басқа да ақпаратты сұратуға және алуға, филиалдың
бухгалтерия құзырына қатысты және өзінің міндеттерін орындау үшін
қажетті сұрақтар бойынша мәліметтерді дерекқордан алуға;
2) анықталған жетіспеушіліктер мен бұзушылықтарды жою бойынша шұғыл
шаралар қабылдауға, Филиалға бекітілген мүлікті түгендеуге,
кассаларға, қоймаларға және ақшалай қаражаттар мен материалдық
құндылықтарды сақтайтын басқа орындарға белгі соғуға, Филиалдық
құрылымдық бөлімше басшыларынан шаруашылық операциялар есебінде пайда
болған сұрақтар бойынша жазбаша түсініктемені талап етуге және алуға;
3) Филиал бухгалтериясымен әрекеттесудегі филиал бөлімшелеріне өз өкілдік
аясында ауызша және жазбаша нұсқаулар беруге және олардың орындалуын
талап етуге;
4) Филиал бухгалтериясы құзырындағы сұрақтар бойынша филиалдың құрылымдық
бөлімшелер қызметкерлерінен қажетті мәліметтерді сұрауға; Филиалдың
Бас директорының қарауына бухгалтерия қызметкерлерін көтермелеу немесе
жазалау туралы ұсыныстар беруге;
5) Белгіленген тәртіп бойынша өз құзырына қатысты сұрақтар бойынша
мемлекеттік және бөгде ұйымдармен қызметтік хат жазысуды жүргізуге
құқылы [6], (Қосымша 3).
Бухгалтерия штабының құрылымына келсек, ол 13 қызметкерлерден тұрады.
Әрбір бухгалтердің өзінің мамандану саласы бар.

Бухгалтерлік есеп және есептілік Департаментін бас бухгалтерінің 2
орынбасары бар.

Сонымен қатар 3 жетекші маман (бухгалтер) және санаттар бойынша
бухгалтерлер қызмет атқарады: 1 – І санатты бухгалтер, 3 – ІІ санатты
бухгалтер және 3 жай бухгалтер қызмет атқарады. Бухгалтерлерге лауазымдық
қызметін атқару мақсатында арнайы 4 кабинет бөлінген.

Департаментінің құрылымы

№ Аты – жөні Санаты Білімі Жұмыс өтілі Мамандануы
1 2 3 4 5 6
1 Арыстанова І санат жоғары, 22 жыл, оның еңбекақы
Гүлжан Ауылшаруашылық – ішінде 8 жыл есебіне
Сайлаубековна техникалық Универ- - жауапты
ситет, Астана қ. Қазақтелеком бухгалтер
АҚ –да
2 Сабанбаева ІІ санаторташа мамандан- 34 жыл, оның банктік
РысалдыАубакиро дырылған, Қозшы ішінде 26 жыл -қызметтер
вна ауылшаруашылық Қазақтелеком есебіне
техникумы АҚ –да жауапты
бухгалтер
3 Воронцова ІІ санаторташа мамандан 17 жыл, оның кассалық
Валентина дырылған, Көлік барлығы да операция-
Геннадьевна және коммуникация Қазақтелеком лар
колледжі, Астана қ.АҚ-да есебіне
жауапты
бухгалтер
4 Байсагатова ІІ санатжоғары, Экономика 26 жыл, оның шығындар
Мергуль және Статистика барлығы да есебіне
Тлеубердиевна Академиясы, Алматы Қазақтелеком жауапты
қ. АҚ-да бухгалтер
5 Дусказиева санаты жоғары, Экономика 29 жыл, оның қорларды
Алтын жоқ және Статистика ішінде 8 жыл - есептен
Бисекеновна Академиясы, Алматы Қазақтелеком шығаруға
қ. АҚ –да жауапты
бухгалтер
6 Крыкпаева санаты Жоғары, М.Дулатов 6 жыл, барлығы материал-
Рашида жоқ атындағы да дық үстел
Кабдрашитовна Инженерлік –Эконо- Қазақтелеком бухгалтері
микалық Универси- АҚ –да
тет, Қостанай қ.
1 2 3 4 5 6
7 Абсалам санаты Жоғары, Экономика 2 жыл, барлығы қорлар мен
Айсауле жоқ және статистика да еңбекақы
Академиясы, Алматы Қазақтелеком есебіне
қ. АҚ-да жауапты
бухгалтер

Сурет 1.3 - Астанателеком ҚТО Бухгалтерлік есеп және есептілік
Департаментінің құрылымы
1.3 суреттен Астанателеком ҚТО-ң бухгалтерия аппаратының құрылымы 2
сатылы нысанда екеніне көз жеткізе аламыз. Есептік аппарат секторлар мен
бөлімдерге ғана емес, сонымен қатар мүліктің немесе міндеттеменің белгілі
шаруашылық операцияларының түрлері жеке атқарушыларға (бухгалтерге)
тапсырылады. Сызба түрінде оны э,ғ.к., доцент И.В.Барсукова былай көрсетуді
ұсынады [7]:

Сурет 1.4 - Бухгалтерлік аппараттың екі сатылы құрылымының моделі
Есептің тиімді ұйымдастырылуының негізгі шарттарына бухгалтерлік
аппараттың анық құрылымымен қатар бухгалтерия қызметкерлерінің арасында
міндеттерін бөлу де жатады. Ол өз кезегінде бас бухгалтердің тұрғысынан
атқарушылардың жеке ерекшеліктері мен білімін есепке алудың мұқияттылығын
талап етеді.
Астанателеком ҚТО-да бөлімдер қызметкерлерінің арасында еңбекті
бөлудің операциялық қағидасы қолданылады. Мысалы, Крыкпаева Р.К. қорларды
кірістейді, Абсалам А. оларды материалдық жауапты тұлғаларға шығысқа
жазады, ал Дузказиева А.Б. оларды есептен шығарады. Бұл қағиданың негізінде
жұмысты техникалық әдістердің біртектілігі бойынша бөлу жатыр. Бұл жүйе
жұмыс орнын мамандандыруға, толассыз әдістерді қолдануға және есептік
жұмыстарды орындауға кететін уақыт шығынын азайтуға мүмкіндік береді.
Астанателеком филиалында бухгалтерлік есеп толық
автоматтандырылған. 2004 жылдан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.