Негізгі құралдардың бастапқы бағасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 тарау. Негізгі құралдардың мәні мен мазмұны

Негізгі құралдардың ұғымы мен

бағалануы . . . 5

1. 2 Салықтық және бухгалтерлік есептегі негізгі құралдардың

жіктелуі . . . 11

2 тарау. «Ақ бидай» ЖШС-де негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру

2. 1 ЖШС қызметінің негізгі көрсеткіштері және оның есептік

саясаты . . . …. 21

2. 2 Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша құжаттарды

рәсімдеу . . . 36

2. 3 Негізгі құралдардың синтетикалық және аналитикалық

есебі . . . 41

2. 4 Негізгі құралдардың амортизациясының есебі . . . ………. 50

3 тарау. Негізгі құралдардың аудиті

3. 1. Негізгі құралдардың аудитінің бағдарламасы …… ……. 59

3. 2 Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін

талдау . . . . . 83

3. 3 Негізгі құралдың есебі мен аудитін жетілдіру бойынша

ұсыныстар . . . ……86

Қорытынды . . . 92

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . …. 96

Кіріспе

Негізгі құралдар субъектінің материалды-техникалық жарақтану базасын құраудың негізін қалыптастырып, қызметіндегі жетекші бағыттарды іске асыруда маңызды рөл атқарады. Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық-заттық құндылықтар. Негізгі құралдарға жылжымайтын мүліктер(жер участкелері, ғимараттар, үйлер, көп жылдық өсімдіктер және жермен байланысты барлық объектілер), көлік құралдары, құрал-жабдықтар, өндірістік және шаруашылық мүлік, жұмысқа жарамды ірі өнімді мал, арнайы құралдар және т. б. жатады.

Негізгі құралдарды есепке алу шаруашылық өмірдің фактілерін ашу емес, ол ұйымдарың шаруашылық субъектілерімен, жұмысшылар, акционерлермен, бюджет қызметкерлерімен қарым - қатынастарының факторы деп қарастырылады.

Дипломдық жұмыстың 1 - тарауында негізгі құралдардың бастапқы бағасын анықтау; негізгі құралдарды қайта бағалау, амортизациясын есептеу, негізгі құралдардың қозғалысын бақылау; негізгі құралдарды шығысқа алу сұрақтары қарастырылады.

Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте кіріске бастапқы бағасымен алынады, оның құрамына қабылдап алуға және оны шығаруға кеткен барлық шығындар кіреді.

Негізгі құралдардың бастапқы бағасын анықтау мақсатында негізгі құралдар қайта бағаланады, нәтижесінде негізгі құралдар есепке алынып, олардың ағымдық құны есептелінеді.

Амортизация ( латынның “ өтеу” деген сөзінен шыққан ) - активтің жұмыс атқару мерзімі бойынша оның тозуының құнын амортизацияның көмегімен өндірілетін өнімге аударылатын объективті процесс.

Екінші тарауда негізгі құралдарға салынған қаржылық салымдар, олардың кәсіпорындағы бухгалтерлік есебі туралы айтылады. Негізгі құралдардың объектісіне пайдалану уақытына орай қаржылық салым және ағымдық шығындар туралы баяндалады.

“ Негізгі құралдарды есепке алу” № 6 бухгалтерлік есептің стандартына сәйкес және әдістемелік нұсқауларға сәйкес қаржылық салым нәтижесінде негізгі құралдардың бастапқы бағасы көбейеді. Үшінші тарауда - “Негізгі құралдардың аудиті”. “ Негізгі құралдарды есепке алу” және “ Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру” - дың № 6 бухгалтерлік стандарты мен әдістемелік нұсқауларына сәйкес негізгі құралдардың қолда барын тексеру және оларды сақтау мақсаты жарияланған.

Дипломдық жұмыстың объектісі - «Ақ маржан» жауапкершілігі шектелген серіктестігі. Бұл кәсіпорын 1997 жылы жабық акционерлік қоғам блып қалыптасқан да, 2003 жылы акционерлік қоғамдар жайлы заң қабылдануына сәйкес, жауапкершілігі шектелген серіктестік болып қайта тіркелген.

Кәсіпорынның жалпы қызметі:

- редакциялы-баспа іс-әрекеті;

- жарнамалы-баспа іс-әрекеті;

- сауда-сатып алу іс-әрекеті. Кәсіпорынның негізгі емес іс-әрекет түрлері:

- коммерция-делдалдық іс-әрекет;

- аудармашылық іс-әрекет;

- акпаратгы-делдалдық немесе басқада Қазақстан республикасыньщ заңымен тыйым салынбайтын тіршіліктер жасайды.

Жұмыс жазу барысында кәсіпорынның 2000-2004 жылдар аралығындағы есептік көрсеткіштері қолданылды.

1 тарау. Негізгі құралдардың мәні мен мазмұны

1. 1. Негізгі құралдардың ұғымы мен бағалануы

Негізгі құралдар дегеніміз - материалдық және материалдық емес өндірістік салаларда еңбек күралы ретінде ұзақ мерзімге (бір жылдан жоғары) қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланылатын материалдық активтер. Негізгі құралдар субъектінің материалды-техникалық жарақтану базасын құраудың негізін қалыптастырып, қызметіндегі жетекші бағыттарды іске асыруда маңызды рөл атқарады. Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық-заттық құндылықтар. Негізгі құралдарға жылжымайтын мүліктер (жер участкелері, ғимараттар, үйлер, көп жылдық өсімдіктер және жермен байланысты барлық объектілер), көлік құралдары, құрал-жабдықтар, өндірістік және шаруашылық мүлік, жұмысқа жарамды ірі өнімді мал, арнайы құралдар және т. б. жатады. Негізгі құралдарды есепке алудағы ең маңызды сұрақтар: бастапқы бағасын анықтау, қолдану уақыты, амортизациясын есептеу, негізгі құралдардың шығысының нәтижесі болып табылады.

Негізгі құралдарды есепке алудың міндеті:

қолдану орнына байланысты негізгі құралдарды есепке алуды дұрыс жолға қою және олардың сақталуын қадағалау;
құжаттарды дұрыс толтырып, негізгі құралдардың келіп түскенін, кеткенін, ішкі қозғалысын, шығысын және жойылуын есепте бейнелеу;
негізгі құралдардың амортизациясын уақытында есептеу және оны тіркеп, өндіріс айналымы мен шығысына енгізу;

Негізгі құралдарды есепке алу ХҚЕС-ның 16 ”Негізгі құралдар“ және №6 бухгалтерлік есеп стандартының “Негізгі құралдарды есепке алу” Ұлттық Комиссия бекіткен Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп туралы 1996 жылғы 13-қарашасындағы (2003 жылдың 28-қаңтарынан №27 өзгерістерімен бірге) заңына сәйкес іске асырылады.

Негізгі құралдардың келуі негізгі құралдардың келіп түскендігі жайлы Актіге тіркеледі, оны мүлік иесі растайды.

Негізгі құралдар - бұл ұзақ уақыт (1 жыл ішінде) жұмыс істейтін материалдық-заттақ құндылықтар.

Бастапқы баға- сатып алуға, салуға және жасап шығаруға кеткен нақты шығындардан және сатып алу барысында төленген олардың жұмыс істеу жағдайына жеткізуге қатысты шығындардан тұрады.

Ағымдағы құн - ол активтердің белгілі бір мерзімдегі нарықтық бағасы бойынша бағаланған құны.

Баланстық құн - бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп беруде көрсетілген жинақталған тозу сомасын алып тастағандағы бастапқы немесе ағымды құн.

Сатылу (өткізілу) құны - бірін-бірі жақсы білетін, мәмілеге келуге дайын тәуелсіз жақтардың активтерді өзара айырбастауларына мүмкіндік беретін өткізу /сату/ құны болып табылады.

Жойылу құны - тиімді қызмет ету мерзімі біткен активтерді жою кезінде пайда болатын материалдардың болжамды құны.

Амортизациялық құн - бастапқы немесе ағымдық құннан жою бағасын шегергенге тең.

Тозу - негізгі құралдардың физикалық және моральдық сипаттарын жоғалту процесі.

Амортизация - активтердің жұмыс атқару мерзімі бойынша оның тозуының құнын амортизацияның көмегімен өндірілетін өнімге аударылатын объективті процесс.

Амортизациялық норма - амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың орташа жылдық құнына қатынасы.

Негізгі құралдардың бастапқы бағасы

Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танығанда оларды бірыңғай бағалау керек.

Негізгі құралдарды бухгалтерлік есепте есепке бастапқы бағасы бойынша кіріске алады. Оның құрамына барлық шығындар : негізгі құралдарды сатып алуға, салуға, салықтар ( қосылған құн салығы, акциз және т. б. ), тасымалдауға, жөндеуге кеткен шығындар, несие пайызы және т. б шығындар. Өте қажет деген шығындар (мысалы жойылуға, тасымалдауға кеткен шығындар), бастапқы бағаға қосылмайтын, бірақ ағымдағы шығын боп есептелетін шығындар. *

Негізгі құралдардың бастапқы бағасына қосылатын шығындардың мысалын талдасақ:

жер участкесінің бастапқы бағасына шотта көрсетілген сатып алу бағасы, жылжымайтын мүлікті сату агенттерінің сыйақысы, сатып алу - сату келісімі, келісімді толтырған заңгер ақысы, салықтар, жерді егін егуге даярлау, тастан тазарту, тыңайтқыштар себу секілді шығындар;

Бастапқы бағаға сонымен қатар алынған құрал - жабдықтардың алу бағасы, тасымалдауға кеткен шығын, тасымал кезіндегі сақтандыру, құрастыру, пайдалану үшін шыдамдылығын тексеруге кеткен шығындар және т. б. шығындар ; Бірақ, құрастыру кезіндегі шығындар ағымдық шығындарға қосылады; Егер негізгі құралдар несиеге алынса, оның пайызы ағымдық шығындардарға қосылып, объектінің бастапқы бағасына қосылмайды ( егер объектіні салу үшін алынған несие болса онда ерекше жағдай) ;

Ал алынған жылдық ғимараттар мен құрылыстың сатып алу құны, заңгерлермен есеп айырысу( мүлік сатып алу барысындағы келісім шарт үшін), сатып алушыға төленген сома;

құрылыс пен ғимараттарды өз күшімен салу кезінде бастапқы бағасына құрылысқа байланысты барлық шығындар, материалдар, жұмысшылар жалақысы, материалдарды тасымалдағандағы берілетін құжаттар шығыны, архитектормен есеп айырысу, құрылыс мерзіміндегі сақтандырулар, несие пайыздары, құрылыс жүргізу үшін рұқсат алуға кеткен шығындары кіреді.

Жер, ғимарат алған кезде олардың бастапқы бағасын кіріске шектеп алу керек, өйткені олар қолдану мерзімі бар және олар тозады. Жерді пайдалану шектелмейді, сондықтан жер амортизацияланбайтын материалдық актив. Егер пайдалануға тек жер участкесі беріліп, ондағы ғимарат немесе үй бұзылуға белгіленген болса, онда құны шектелмей, алынған объект ретінде жерді есептейді. Бұзуға кеткен шығын, объектінің сату құнына енгізілген жеке - жеке немесе толық негізгі құралдардың бастапқы бағасының құнына қосылады

Негіз гі құралдар объектілерінің бастапқы бағасы:

құрушылар арасындағы келісілген баға бойынша жарғылық капитал салу арқылы;
шығындар құрамынан негізгі құралдарды сатып алу немесе өздері дайындау;
алыс - беріс актісі бойынша немесе қайтарымсыз жолмен заңды немесе физикалық тұлғалардың объект алмасуы нәтижесінде анықталады.

Айырбастау кезінде алынған объектілер алынған активтердің ағымдағы бағасымен есептелінеді. Ол өзгерістерімен берілген соманың алынған қаражаттың ағымдық құнымен өлшенеді.

Айырбасқа бірыңғай іске жұмсалатын ұқсас активтер және әр түрлі мақсатқа қолданылатын активтер тән.

Ұқсас тауарларды айырбастағанда, мысалы, жер участкесіне арналған автомашина, қосылған ақша қаражаттарының сату бағасымен есептеледі.

Бастапқы бағадағы өзгеріс тек қосымша ақшалай салым немесе жекелей жок және объектіні қайта құрастыру, олар негізгі құралдардың күйіне, яғни, оның пайдалану уақытын ұзартуға немесе қысқартуға әсер ететін жағдайларда ғана болады.

Негізгі құралдарды қайта бағалау

Негізгі құралдар қайта бағалау нәтижесінде ағымдық бағамен есепке алынады. Негізгі құралдардың тозуы, қайта бағалау өткізген күнге есептелген, негізгі құралдардың бағасының өзгертілуімен түзетіледі. Негізгі құралдардың қайта бағалау сомасы бухгалтерлік баланстың “Өз капиталы” бөлімінде бейнеленген. Қайта бағалау сомасы активтердің пайдалану уақытына орай бөлінбеген табысқа объектінің себепсіз істен шығарылуында ғана ауыстырылады.

Негізгі құралдардың бастапқы бағасын анықтау мақсатында объектілердің белгілі бір күні қайта бағалау өткізіледі, оның нәтижесінде негізгі құралдарды есепте және есеп беруде ағымдық бағамен есптелінеді.

Бухгалтерлік есепте қайта бағалау сомасы, әдетте негізгі құралдардың бастапқы бағасын арттырады, ол баланстық шоттың 12 бөлімінің 1 бөлімшесі “ Негізгі құралдар” және 541 баланстық шот “ Негізгі құралдарды қайта бағалау кезіндегі қосымша төленбеген капитал ” 5 бөлімнің 54 бөлімшесінде көрсетіледі. Тозу, қайта бағалау кезіндегі тозу негізгі құралдардың бағасының өзгеруіне мен жазылады. Активтерді пайдалану уақытына орай қайта бағалау сомасы бөлінбеген табысқа тозығын есептеу әдісіне сәйкес ауыстырылады. Барлық сома активтер істен шыққанда ғана ауыстырылады.

Мысалы: 1993 жылы қаңтардағы алынған ғимараттың бастапқы бағасы 150 000 теңге деп есептейік, пайдалану уақыты - 10 жыл . Тозығын бірқалыпты әдіспен есептегенде тозық жиынтығы 1993 - 1994 жылдар үшін 30 000 теңгені құрайды. 1995 жылдың 1 - қаңтарындағы қайта бағалау нәтижесінде ағымдағы бағасы 210 000 теңге, тозық сомасы - 42 000 теңге. Бухгалтерлік есепте активтердің құнының өсуі, қайта бағалау нәтижесінде қосымша төленбеген капитал сомасын да көбейтеді. Бұл мысалда өскен сома 48 000 теңге ( ( 21 000 - 150 000) - ( 42 000 - 30 000 ) ) . Қолдану уақытына қарай ғимараттың 8 жыл ішіндегі қайта бағалау сомасы, қосымша төленбеген капитал сомасының құрамындағы, әр жылы бөлінбеген табыстың құрамына 8 000 теңгеден аударылып тұрады. ( 48 000, 8 жыл ) 5 жыл ішінде бөлінбеген табыс көлемі 30 000 теңге болады ( 6 000 теңге * 5 жыл ) 5 жылдан соң қайта бағалаудан соң ғимаратты сату туралы шешім қабылданды. Бұл жағдайда активті сату кезінде қалған сома 18 000 ( 48 000 - 30 000 ) толығымен бөлінбеген табысқа аударылады.

Сату кұны - бұл жан-жақты хабардар, келісім жасауға дайын тәуелсіз тараптарының арасында мүліктің айырбастауға ықтимал сомасы. Жалгерлік төлемнің дисконтталған құнын есептеген кезде дисконттау коэффициенті жалдау кезінде қаралған пайыздық қойылымы болып табылады. Жалдау кезінде қаралған пайыздық (төлем ақы) қойылым жалдаған активті ағымдағы құны бойынша төменгі жалгерлік төлемді және жалдаудың басындағы кепілдіксіз қалдық құнын анықтау үшін жалдаудың басында мүліктің дисконтталған құнын анықтайтын дисконттық қойылым. Кепілдіксіз қалдық құн - жалға берілген мүліктің (жалдаудың басында аныкталған), жалға беруші сатуға кепілдік бермеген немесе сатуды тек қана жалға беруші жағы кепілдік беруге байланысты қалдық құнның бөлігі. Егер дисконтталған құнын анықтау мүмкін болмағанның өзінде, жалдаушының заемдық капиталына үстемелі өсімді пайыздық қойылым қойылады. Капиталына үстемеленген өсімдегі пайыздық қойылым - жалдаушы төлеуге тиісті немесе активті сатып алу үшін осындай уақытқа пайыздалған несиелік (заемы- қарызы) жалға алушының жалдаудың басында қабылданған қойылымы.

1. 2 Салықтық және бухгалтерлік есептегі негізгі құралдардың

шектелуі

Бағытымен орындайтын функцияларына орай, сонымен қоса бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспарына сәйкес, оны Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің №438 18 қыркүйек 2002жылғы бұйрығымен бекітілген, негізгі құралдар төмендегі топтарға жіктелінеді:

121 шот “Жер”-Қазақстан Республикасы Жер Кодексінің 9 пунктінің 43 статьясына сәйкес “Жер участкесімен жеке мүлікке құқық беретін Актісі, ” “Жерді қолдануға құқық беретін Акті, ” “ Уақытша тегін пайдалану құқығының актісі” ұзақ немесе қысқа мерзімді жалға беру “Қайтарымсыз жерді пайдалану құқығы туралы актісімен” жеке меншік туралы құқығымен жердің бағасы мен көлемі . Мүлік дегеніміз ол жер участкесі.
122 шот “Ғимараттар”-архитектуралық құрылыс объектілері, олар халыққа еңбек етуге, тұрмысқа, әлеуметтік - мәдени қызмет көрсетуге және материалдық қорды сақтауға бағытталған. Мүлікке әр жеке тұрған ғимаратты жатқызуға болады.
122 шот”Құрылыс”-инженерлік - құрылыс объектілері, әр түрлі функцияларды орындау арқылы өндіріске бағытталған, бірақ олар еңбек құралдарының өзгеруіне әсер етпейді(шахталар, мұнай және газ қазбалары, көпірлер және т. б. ) . Мүліктік объектісі кез келген құрылыс объектісі болып табылады.

4. 123 шот “Машиналар мен құрал - жабдықтар”- мүліктік объектісіне кез келген келесі мүліктің құрамына кіретін құрал-жабдық, керек -жарақ, қоршау, іргетас жатады. Негізгі құралдардың бұл тобы 5 топтан

тұрады:

- Машиналар мен жабдықтар, күш беруші қондырғылар- генератор-машиналар, электр қуаты мен жылу өндіретін, әр түрлі энергияны механикалық және қозғалыс энергиясына айналдыратын машина-двигательдер (трактор- самоходтар, бу двигательдері, трубиналар, жарық двигательдері) .

- Жұмыс машиналарымен құрал-жабдықтар - еңбек өнімдерін өндіру процесіндегі механикалық, термикалық, химиялық әсер етуге арналған машиналар, аппараттар мен құрал - жабдықтар (насостар, электромоторлар, эксваторлар, грейдерлер, ағаш тілетін станоктар) .

- Зертхана құрал-жабдықтары мен реттеуіш және өлшеуіш аспаптары -өндіріс процесін реттеуге, қадағалауға, өлшеуге арналған аспаптармен құрал-жабдықтар (амперметрлер, микроскоптар, су өлшеуіштері және т. б. )

- Есептеуіш техникалар- процесті жеделдетуге қатысатын аспаптар, құрал- жабдықтар, машиналар, компьютерлер және есептеуіш техникалары.

- Басқа да машиналар мен құрал - жабдықтар - машиналар мен аппараттар және басқа да құрал - жабдықтар (телефон желісінің аппараттары, радио желісі және өрт сөндіргіш машиналар) .

5 123 шот” Тасымалдау аспаптары” - электр, механикалық және жылу энергияларын тасымалдау аспаптары(электр тасымалдау желілері, жылу құбырлары)

6 124 шот “Көлік құралдары” - қозғалыс құралдары, жүк және адамдарды тасымалдауға арналған ( темір жол, су, әуе, автомобиль транспорты, көлік - арба транспорты) транспорт жатады. Мүлік объектісі барлық көлік құрал - жабдықтарымен қоса әр жеке объект болып табылады.

7 125 шот “Басқа да негізгі құралдар”- мүліктік объектісі басқа да мүліктік объектінің құрамына кірмейтін заттар жатады оларға:

аспаптар - қол еңбегінің механикаландырылған және механикаландырылмаған, машинаға бекітілген және бекітілмеген, металл өңдеуге арналған т. c. c. заттар (кесуге, ұруға, жаншуға арналған еңбек құралдары - электродрельдер, бояуыш пульттері, вибраторлар, қысқыштар) .

өндірістік мүлік және құрал - жабдықтар - өндірістік операцияларды жеңілдету үшін бағытталған өндірістік заттар( жұмыс столы, шкафтар, верстактар) .

шаруашылық мүлік -кеңсе шаруашылық мүліктері (стол, сейф, шкаф, кілем) жатады.

жұмысқа жарамды өнімді ірі мал - жұмысқа жарамды мал: жылқы, есек, түйе, өгіз және т. б. малдар, өнімді мал айғыр, бие және т. б. жатады. Мүлік объектісі әр жеке ірі мал .

көпжылдық өсімдіктер - жасына байланысты жасанды көпжылдық өсімдіктер ( жеміс - жидектер, жүзімдіктер, көпжылдық гүлдер, раушангүлдер плантациясы және т. б. ) жатады.

жердің сапасын жақсартуға жұмсалған шығындар - ауылшаруашылық жерлерінің сапасын жақсартуға кететін мүліктік шығындар егістікті тастан тазарту, егін егуге даярлау

Басқа да негізгі құралдар - кітапхана қорлары, спорттық мүліктер, мұражай құндылықтары.

126 шот “Аяқталмаған құрылыс” - ғимарат пен құрылыс объектілерінің қабылдаған және тапсырыс беруші төлеген құрамды элементтері, сонымен қоса жөндеуде жатқан немесе жөнделген техникалық құрал - жабдықтардың, жөндеу жұмыстарының, аяқталмаған, таңдалып алынған жобалардың бағасы . Аяқталмаған құрылыс тапсырыс берушінің балансында тіркеледі.

Қолда бар негізгі құралдар алынған сәттен бастап қолданылмауы мүмкін сондықтан олар:

тоқтатылған ( іс - әрекетсіз) - уақытша қолданыста жоқ;

қоймадағы (қордағы) - іс - әрекеттегі негізгі құралдарды жойылған, бұзылған, жөндеуге берілген жағдайда оларды ауыстыру үшін сақталынады;

жалға алынған немесе берілген - келісілген мерзім ішінде басқа ұйымға жалға берілген немесе алынған негізгі құралдар;

Аудитор негізгі құралдар нысандарының топталып сыныпталуын тексерген кезде кейбір мәселелерді анықтап көз жеткізуге міндетті:

- негізгі құралдарды кіріске алу есеп акт ісіне тіркелетін техникалық құжаттарының сақталғандығына, олардың сақталу тәртібіне және кімдердің жауап беретіндігіне;

- негізгі құралдар нысандарының толық мінездемесі жазылған мүліктік есеп карточкаларының сақталғандығына;

- негізгі құралдар нысандары сәйкес белгілеріне қарай кіріске алынып, техникалық құжаттары мен мүліктік карточкаларының негізінде топтаудың жүзеге асырылғандығына.

Аудитордың басты мақсаты - негізгі құралдар нысандарының пайдалану мақсатына, сипатына, заттық нысанына, меншіктік қатынасына, болмыстық құрамдарыма қарай дұрыс топталып сыныпталғандығын анықтау болып табылады. Егер бұлардың әрқайсысына қысқаша тоқталатын болсақ:

1. Өндіріске пайдалану мақсаты бойынша негізгі құралдар екі топқа бөлінеді:

а) өндірістік мақсаттағы негізгі құралдар;

б) өндірістік емес мақсаттағы негізгі құралдар.

Өз кезеңінде өндірістік мақсаттағы негізгі кұралдар пайдалану бағыттарына қарай шаруашылықтың салаларына бөлінеді.

2. Заттық нысанына қарай негізгі құралдар бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспарында көрсетілген тәртіп бойынша топталады.

3. Меншіктік қатынасына қарай меншіктегі және жалдағы болып болінеді.

4. Пайдалану сипатына карай да пайдаланудағы, пайдалануда жоқ (нақты қолда бар, пайдаланылмай доғаруға қойылған негізгі құралдар) және резервтегі негізгі құралдар болып үш топқа бөлінеді.

5. Болмыстық құрамдарына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес болып екі топқа бөлінеді.

Болмыстық күйінде ұстап, көзбен көріп, санауға болатын негізгі құралдарды мүліктік топқа жатқызады (үйлер, ғимараттар, машиналар т. с. с. ) . Ал заттық нысаны жоқ санауға келмейтін күрделі шығындарды мүліктік емес топқа жатқызады (жерді тегістеу, алқаптарды түбіртектерден, тастардан тазалау, эрозияға қарсы жерді гипстеу, әктеу т. с. с. шығындар) .

Аудитор негізгі құралдардың топталып, сыныпталу тәртібіне сәйкестігімен танысқаннан кейін, олардың бағалану тәртібіне назар аударуы тиіс. Аудитор негізгі құралдардың бағалануын тексеруді жүзеге асырып, табысты аяқтау үшін мына мәселеге мұқият назар аударып анықтап алуга тиіс:

- негізгі құралдар нысандарының кіріске алынған сәтінде келіп түсу көзде-ріне қарай дұрыс бағаланғандығын;

- жеке тұлғалардан сатып алынған құралдардың құны көрсетіліп, екі жақты шарт жасалғандығын;

- құрылтайшыларының шаруашылыктың жарғылық капиталына қосқан үлестері, кіріске алынып, келісім бағасына жасалған хаттамасын және сараптау жолымен бағалау жүргізу тәртібінің сақталғандығын;

- негізгі құралдар нысандарын ұзақ мерзімге жалға (сатып алу құқығы берілген) алған кезде, жалға беруге және алуға жасалган шартта нысанның құны көрсетілгендігін. Негізгі құралдар нысандарының бастапқы (ағымдағы) құнына, жәй күйіне әсер ететіндей қосымша салымдардың нәтижесін, ішінара жою немесе қайта құрастырудың салдарынан нысанның пайдалы қызмет ету мерзімінің ұзартылғандығын немесе қысқарғандығын;

- негізгі құралдар нысандарының нарықтық құны туралы арнайы мамандандырылған ұйымдардың растаған сараптама қорытындысы жазылған құжаттарын;

- негізгі құралдар нысандарын дайындап шығаруды және сатушы ұйымдардағы тауардың бағасы туралы және баға туралы арнайы басылымдарда жарияланған анықтама материалдарының бар екендігін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.