Өндіріс шығындарын есепке

Мазмұны

Кіріспе

1 Өзіндік құнның калькуляциясы және кәсіпорындардағы шығындар есебінің теориялық аспектілері

1. Шығындар есебінің түсінігі және жіктелуі

1. 2 Өнімнің өзіндік құны және калькуляциялау принциптері, оның объектісі мен тәсілдері

1. 3 Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындар есебі тәсілдерінің жалпы сипаттамасы

2 Өндірістің техникалық-экономикалық сипаттамасы және бухгалтерлік есебі

2. 1 Жезқазған кен байыту фабрикасының техникалық-экономикалық сипаттамасы

2. 2 Өндірістің өндірген өнімінің өзіндік құнының калькуляциясы

3 Өзіндік құнның калькуляциясы мен өндірістік шығындар есебінің аудиті

3. 1 Өндірістік шығындар есебінің аудиті мен талдауы

3. 2 Өзіндік құнды аудиторлық тексеру тәсілдері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Қосымшалар

Кіріспе

Қазіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық есепке үлкен мән беріледі. Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаев кәсіпкерлерге үндеуінде есепті, есеп беруді жетілдіріп, халықаралық стандартқа көшудің маңыздылығына тоқталды. Ол өзінің бұл үндеуінде қаржылық есеп беруді жасауды және ұсынуды ғана білдіріп қойған жоқ, сондай-ақ әр түрлі экономикалық шешімдерді қабылдай білуге шақырды.

Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік» жөніндегі заңға сәйкес барлық шаруашылық ұйымдары бухгалтерлік есеп жүргізуге және қаржылық есептілікті тиісті ұйымдарға ұсынуға міндетті. Оның ішінде ірі бизнес өкілдері үшін Халықарылқ қаржылық есептілікке сәйкес есеп жүргізу мен есептілікті құрастыру міндеттелсе, орта және кіші бизнес өкілдері үшін Ұлттық бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша есеп жүргізуге рұқсат етілген.

Бүгінгі күнгі халықтың тұрмыс - тіршілігі жақсарған, жалпы экономикалық жағдай көтерілген жағдайда арнайы тапсырыс берушілер көбеюде. Әсіресе, арнайы ерекше үлгіде үй құрылысын салдыруға, арнайы үлгіде безендіру жұмыстарын жасауға көптеп тапсырыстар берілуде. Ал өнеркәсіп ұйымдары үшін де белгілі-бір бөлшектерді, құрылғы-құралдарды даярлау жөнінде арнайы тапсырыстар көптеп түсуде. Сол себепті бүгінгі қатынастар жағдайында өнімнің құнын дұрыс анықтау, ол үшін ең тиімді тәсілді пайдалану мәселесі өзекті тақырып саналады. Ұйымның алатын табысының мөлшері өндірілген өнімнің өзіндік құнына тәуелді.

Өндіріс шығындарының есебі мен калькуляциясының негізгі міндеттері өнімнің бір данасының өзіндік құнын анықтау және еңбек, материалды және басқа да шығындарды бақылау болып табылады.

Шығарылатын бұйым түріне, оның күрделілігіне, типіне және сипатына қарай отандық тәжірибеде өндірістік шығындар есебінің және өнімнің бір данасының өзіндік құнын анықтаудың үш әдісі пайдаланылады: тапсырыс бойынша, қайта жасау және норативті. Алайда, олар қарізгі уақытта өндіріске кететін шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың барлық әдістерін қамтымайды.

Өндіріс шығындарының есебі мен калькуляциясының негізгі міндеттері өнімнің бір данасының өзіндік құнын анықтау және еңбек, материалды және басқа да шығындарды бақылау болып табылады.

Шығарылатын бұйым түріне, оның күрделілігіне, типіне және сипатына қарай отандық тәжірибеде өндірістік шығындар есебінің және өнімнің бір данасының өзіндік құнын анықтаудың үш әдісі пайдаланылады: тапсырыс бойынша, қайта жасау және норативті. Алайда, олар қарізгі уақытта өндіріске кететін шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың барлық әдістерін қамтымайды.

Кен өндіру саласындағы бухгалтерлік есеп жүйесін зерттеу нәтижелері кен өндіру кәсіпорындарының басшы қызметкерлері өндірістік процестерді басқару кезінде ұтымды шешімдер қабылдау үшін есеп ақпараттарымен толық қамтамасыз етілмегенін байқатады. Яғни, кен байыту, өндіру жұмыстарына нақты жұмсалған шығындар жөніндегі қорытынды ақпараттардың тек есеп бөлімінде есепті мерзімінің аяғында жиналғандықтан, кен байыту жұмыстарының өзіндік құндарын төмендету жолдарын анықтау және шығындарға жедел бақылауды ұйымдастыру мүмкін болмай отыр. Сондықтан кен өндіру кәсіпорындарының шығындар есебін тиімді ұйымдастырудың негізгі мәселесі - бұл кен байыту шаруашылығындағы басқару жүйесін жақсартумен тығыз байланысты есептің дұрыстығын, жеделдігі мен талдамалығын жоғарылату және бақылау қызметтерін күшейту болып табылады. Осы аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін кен байыту шаруашылығының технологиялық ерекшеліктеріне қарай өндірістік шығындардың қалыптасуын анықтай отырып, кен байыту жұмыстарының өзіндік құндарын құрайтын тікелей және үстеме шығындардың есебін жүргізу, оларды төмендету жолдарын іздестіру және жұмсалған шығындарға жүргізілетін аудит пен талдау және жедел бақылау механизмдерін жетілдіру өзекті мәселе болып саналады.

Зерттеудің пәні мен объектілері. Зерттеудің пәні кен өндіру және байыту жұмыстарына байланысты шығындар есебін жетілдіру, орындалған жұмыстар мен жұмсалған шығындар бойынша талдау, өнімнің өзіндік құнын анықтау тәсілдері мен жедел бақылауды және аудитті ұйымдастырудың тиімді әдістемелерін қарастыру болып табылады.

Зерттеу объектілері «Жезқазған №1, 2 кен байыту фабрикасы» болып табылады.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі - Ғылыми жұмысты зерттеу барысында бухгалтерлік есеп, аудит, қаржылық және басқарушылық талдау саласындағы отандық және шетелдік ғалым-экономистердің, кен өндіру және байыту, мыс концентратын тиімді дамытудағы ғалымдардың еңбектері, республиканың кен өндіру саласын дамыту және реформалау бағыттарына байланысты қабылданған заңдар мен заң күші бар Жарлықтар, бағдарламалар, нормативтік нұсқау-ережелер, ғылыми-тәжірибелік конференциялардың материалдары басшылыққа алынып, жол кен өндіру және байыту өндірісінің бухгалтерлік есеп мәліметтері пайдаланылды.

1 Өзіндік құнның калькуляциясы және кәсіпорындардағы шығындар есебінің теориялық аспектілері

1. 1 Шығындар есебінің түсінігі және жіктелуі

Ұйымның өндірістік қызметі шаруашылық процестерден тұрады. Өндірістік процестердің ішіндегі негізгілері жабдықтау, өндіріс және өткізу болып табылады. Процестер түрлі шаруашылық операцияларын біріктіреді. Өз құрамы жөнінен олар кәсіпорын қызметінің негізгі мазмұнына қарағанда едәуір үлкен. Басқарушылық есепте басқарудың объективті талаптарға сәйкес өндіріс процестері қызмет түріне байланысты топтастырылады: жабдықтау-дайындау, өндірістік, қаржы-өткізу, ұйымдық және инвестициялық.

Кәсіпорынның өндірістік жүйесі өндіріске қажетті түрлі ресурстарды құрайтын өзара байланысты бөлшектер мен өндіріс нәтижесінен құралады. Өнім өндірудің шарты - ол технология, соған сәйкес шығындардың өнімге айналуымен аяқталады.

Өндіріс элементтерінің құрамын технологиялық тізбектер анықтайды. Ең қарапайым жүйе 1 суретте көрсетілген.

Қарастырылып жатқан өндірістік жүйенің әр элементі өндірісте қарапайым бөлшектерден тұратын дербес жүйе болып табылады. Жүйелер өзінің мақсаттарына сай өзгешеленеді, нақты сипаттамалары мен факторлары экономиканың объективті заңдарына бағынады.

Шығындар Өндіріс Шығарым

Элементтер Ауысу процесі Пайдалы

өнімдер

Шикізттар мен Машиналар мен Өнімдер

Материалдар жабдықтар

Өзгермелі Тұрақты Табыстар

шығындар шығындар

1 cурет - Өнеркәсіп орындарына қатысты

«шығындар + шығарым» тізбесі

Жекелеген жүйелер ретінде келесідей экономикалық ресурстар қолданылады: материалдық - шикізат материалдары мен капитал, адамдық- еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік. Ресурстардың түрлері мен өндіріс жүйесіндегі маңызына қарай : материалдар, өндіріс құралдары және жұмыс күшіне бөлінеді.

Кәсіпорынның өндірістік қызметінің басты мақсаты - өтетін және пайда әкелетін өнімді шығару. Өндірістік процестер - өндірістің екінші сатысы. Бұл сатының өндірістік жүйедегі ерекшелігі өнім өндіруге шығындарды қалыптастыру болып табылады.

Кәсіпорынның шаруашылық жүргізу механизмі шығындарды басқару дәрежелерімен анықталады. 2 cуретте өндіріске жұмсалатын шығындарды басқару жүйелерінің негізгі элементтері келтірілген.

Басқару талаптары өндіріс қызметінің шығындарын есепке алу әдістемесін жекелеп зерттеу және кәсіпорындар үшін өндірістік бөлімшелер өнімнің өзіндік құнын бақылау жүйесін есепте пайдаланатын шығыныдарды топтастырудың аналитикалығын кеңейту негізінде анықтайды.

2 cурет - Өзіндік құнды басқару жүйесінің элементтері

және олардың байланысы

Кез келген өнімді (жұмыс, қызмет) өндіру белгілі бір шығындармен байланысты. Шығындар активтердің келуі немесе пайда болған өндіріс шығындарымен байланысты міндеттердің артуы.

Ақшалай формадағы субъект шығынына өнімнің өзіндік құны жатады.

Экономикалық элемент бойынша топтастыру онын құрылымын зерделеу, өндірістік шығындар сметасын пайдалануын бақылау, жоспарлау және талдау үшін қолданылады. Бап бойынша топтастыру кәсіпорын шығынының талдамалық есебін ұйымдастыру, калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын бақылау үшін пайдаланылады. Екі топтастыру бірін-бірі толықтырады және өнімді өндіруге кететін шығын, есептеу және өзіндік құнды талдау есебін ұтымды жүргізуге мүмкіндік тудырады.

Өндіріске арналған шығындар басқа белгілердің қатары бойынша жіктелуі мүмкін (кесте 1) .

Негізгі - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланысты: шикізат және материалдар, қосалқы материалдар мен басқа шығындар.

Үстеме - өндірісті ұйымдастыру, оған қызмет ету және басқарумен тікелей байланыста пайда болады.

Бір элементті - бір элементтен тұрады (еңбекақы, материалдар, аударым) .

Кешенді - бірнеше элементтен тұрады (құрамына қызметкердің еңбекақысы кіретін цех шығындары, аударым, материал, амортизация және басқа да бір элементті шығындар) .

1 кесте - Өндіріске арналған шығындардың белгілері бойынша жіктелуі

Тікелей - өнімнің нақты бір түрін өндіретін өндіріспен байланысты және оның өзіндік құнына тікелей салынуы мүмкін (шикізат, негізгі материалдар, аударым) . Жекелеген бөлімшелерге кететін шығын бөлімше шығындары деп аталады (авто-механиктың еңбекақысы бұл автосервис бөлімшесінің тікелей шығыны болып табылады; цехтағы автомобильдердегі сырлауда пайдаланылатын сырдың құны - сырлау цехының тікелей шығыны болып табылады) .

Жанама - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей салынбауы мүмкін жеке шығын жанама (шартты) бөлінеді. Жекелеген бөлімшелерге салынбаған шығын жанама деп аталады (жарнамаға жұмсалатын шығын- бұл субъект бөлімшелерінің жанама шығыны болып табылады) .

Шығындар бір бөлімшеде тікелей, екінші бір бөлімшеде жанама болуы мүмкін (зауыт менеджерінің еңбекақысы - бұл жеке бөлімшелердің жанама шығыны, тұтас зауыттың тікелей шығыны болып табылады) .

Шығындардын тікелей және жанама болып бөлінуі салалық ерекшеліктерге, өндірістің ұйымдастырылуына, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қабылданған әдісіне байланысты (көмір өнеркәсібінде, энергия қуатын өндіруде - барлық шығындар тікелей болып табылады) .

Өзгермелі - оның көлемінің өзгеруі өндіріс көлемінің өзгеруіне тікелей үйлесімді (пропорционально) болады (өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы, технологиялық энергия, отын және т. б. ) және бұл кезеңдегі өнім шығарылымын үйлесімді (пропорционально) бөледі.

Тұрақты өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне тәуелді емес (жылу, өндіріс ғимаратын жарықтаңдыру, амортизация, жал (аренда), жарнама шығыны және т. б. ) .

Егер көлем 10%-ке артса немесе кемісе, онда жалпы тұрақты шығын өзгеріссіз қалады, бірақ бір бірлікке ұдайы кеміп отырады.

Ағымдағы - жиі қайталанатын кезеңдік шығын (шикізат, материалдар шығыны) .

Бір жолғы - демалыс төлемі, жөндеу жүргізу және т. б. Ол сметаның бекітуімен белгіленген тәртіпте және мерзімде өнімнің өзіндік құнына бөлек қосылады.

Өндірістік - тауарлық өнімді дайындаумен және оның өндірістік өзіндік құнын қалыптастыруға кететін барлық шығын жатады (тауарлық өнім өз материалымен де, техникалық бақылаумен қабылданып, қоймаға еткізілген тапсырыс берүшінің материалымен де шығарылатын дайын бұйымдардың құны; тараптарға босатылған өз өндірісінің жартылай дайындалған өнімнің өзіндік құны, сондай-ақ субъектінің негізгі қаражатын толтыруға бағытталған өнім) .

Әкімшілік жалпы басқарумен байланысты шығындар және жалпы шаруашылық, әкімшілік тағайындауындағы шығындар.

Коммерциялық (өндірістен тыс) - өнімді сатып алушыға өткізумен байланысты шығын.

Өндірушілік (жоспарланған) - ұтымды технология мен өндірісті ұйымдастыру арқылы өнімді белгіленген сапада өндіруге кететін шығын.

Өндірушілік емес (жоспарланбаған) - технологияның жетіспеуішілігінен және өндірістің дұрыс ұйымдастырылмауынан болатын салдар, яғни шығын (жұмыссыз бос тұрып қалудың шығыны, ақау, мерзімнен тыс еңбекақы) .

Реттелетін - атқарушы шығын деңгейін реттейтін немесе оған елеулі ықпал ете алады (өнім өндіруде пайдаланылатын шикізат шығыны, оны цех бақылаушысы реттейді) .

Реттелмейтін - қызметкер оньң деңгейіне елеулі ықпал ете алмайтын шығын (дайындау учаскесінің мастері конструкторлық бөлім қызметкерлерінің еңбекақысы бойынша шығынға ықпалын жүргізе алмайды) .

Жалпы - өндірілетін өнімнің барлық көлеміне кететін шығынды білдіреді.

Орташа - есепте бір өнім бірлігіне кететін шығын.

Өнімге - өнімнің өзіндік құнына жұмсалатын шығын (тікелей шығын) .

Кезеңге - кезең шығындары: жалпы және әкімшілік шығындары, тауарды сату шығындары, сыйақы бойынша шығындар (жанама шығындар) .

Калькуляциялау туралы жеткілікті ақпарат алу, өндірілген өнімді бағалау, экономикалық шешімдерді қабылдау, жоспарлау, бақылау және реттеу мына шығын жіктеулерінің көмегімен болады:

1. Өндірілген өнімді калькуляциялау және бағалау үшін шығындарды топтастыру:

• негізгі - өндірістің технологияльң процесімен тікелей байланысты;
• үстеме - өндірісті ұйымдастыруда пайда болады;
• тікелей - өнімнің нақты бір түрін өндірумен байланысты және оның өзіндік құнына тікелей қосылады;
• жанама - жекелеген өнім түрлерінің өзіндік құнына тікелей емес, жанама (шартты) бөлінеді;
• кірістік (болашақта табыс әкелетін ресурстарға ие болу және оның қолда бар болуы) ;
• өткен (олар келешекте табыс әкелу қабілетін жойған ресурстар) .

3 суретте кірістік және өткен шығындар арасындағы айырмашылық көрсетілген. Ол кәсіпорын пайдасы мен активтерін бағалауды есептеу кезінде маңызды рөл атқарады.

3 сурет - Шығындарды кірістік пен өткен деп топтау

2. Шешім қабылдау және жоспарлау үшін шығындарды топтастыру:

«өзгермелі -оның көлемі өндіріс колеміне қарай үйлесімді (пропорционально) өзгереді:

1. тұрақты - өнім өндіру колемінің өзгеруіне тәуелді емес;
2. қайтарылмайтын - откен кезеңнің шығыны мен табысы;
3. міндеттік - ресурстар шектеулі болған жағдайда пайда болады және оны болашақта пайдалану мүмкіндігін сипаттайды;
4. айыптық (өсетін) - қандай да бір өнім партиясын дайындауда қосымша пайда болады (өнім өндірісін жеделдету үшін сыйлықақы төлеу) ;
5. маржиналдық (шектеулі) - қосымша шығындар, бірақ есепте өнім бірлігіне келеді;
6. релеванттық - тапсырыстардың сақталуы мен орындалуына байланысты.

3. Шығындарды басқару мақсатында бақылау және реттеу процесін жүзеге асыру үшін шығындарды топтастыру:

1. реттелетін;
2. реттелмейтін;
3. тиімді (өндірмелі) ;
4. тиімсіз (өндірілмейтін) ;
5. бақыланатын;
6. бақыланбайтын.

Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өндірістік шығындарды өнімнің өзіндік құнына толығымен қосады, ал өндірістік еместердің бір бөлігін қаржы нәтижелеріне жатқызады. Алғашқылары қорларды бағалауда мүмкін пайдаларды қарастырса, ал екіншілері қандай да бір өнімнің құнына жатпайды және қосыла алмайды.

4 сурет - Шығындарды өндірістік және өндірістік емес шығындар деп топтау

Өндірістік емес шығындар, шығын нәтижесінде өнімнің шығарылуымен сипатталады және олар есептен шығарудың басқа уақытша циклінде болады.

4- суретте есепті кезеңде шығын мазмұнының өзгешелігі және өнімнің өзіндік құнына енгізілетін шығын - тіркеу уақыты мен қаржы нәтижесін есептен шығару айырмашылығы көрсетілген.

Осылайша топтастырылыған өндіріс шығыстары өнімді калькуляциялаудың нақты функциясын сипаттайды, бірақ өндіріс шығындарының басқарушылық есебінің міндеттеріне сай келмейді.

Кесте 2 - Басқару мақсаттары бойынша шығындарды жіктеу

Ең алдымен есепте шығындардың үш санаты туралы мағұлмат жинақталады: жұмыс күшіне, материалдарға, үстеме шығындарға. Содан соң жиынтық шығындар есептің бағыттары бойынша бөлінді:

1. дайындалған өнімнің өзіндік құны мен алынған пайданы анықтау үшін;

2. басқарушылық шешім қабылдау үшін;

3. бақылау мен реттеу процесін жүзеге асыру үшін.

Көрсетілген үш бағыттың әрқайсысы, өз кезегінде, одан әрі нақтылауды, яғни жіктеуді қажет етеді (Кесте 2) .

Қарастырылған жіктеуге сәйкес есеп жүргізу - өндіріс шығындарының отандық есебіндегі жаңа құбылыс. Нарық қатынастары өндірістік есептің жоспарлаудағы, мөлшерлеудегі, талдаудағы, болжаудағы және жалпы өндірісті басқару жүйесіндгі рөлін күшейтеді. Бухгалтерлік есеп шоттарында өндірістік шығындар туралы мәліметтер қозғалысы 5 суретінде көрсетілген (өндіріс шығындарын есепке алудың жалпы сызбасы)

Баптар бойынша шығындардың жиынтығы «Негізгі өндіріс» шотында көрсетіледі. Дегенмен бұл мағлұматтар бойынша кәсіпорын өнімнің (жұмыстар мен қызметтердің) әр түрлерінің қайтарымы туралы және қабылданған шешімдердің шығындар мен пайда мөлшеріне әсері туралы қорытынды жасай алмайды. Бұл мәселенің шешімі көбінесе шығындарды топтастырудың қабылданған түрлерімен анықталады. Басқару мақсаттарын қанағаттандыратын шығындар жіктемесі өндіріс қызметінің басқарушылық есебін ұйымдастырудың негізгі принципі, өндірістік шығындар туралы мәліметтерді өңдеу мен талдау әдісі болып табылады.

1. 2 Өнімнің өзіндік құны және калькуляциялау принциптері, оның объектісі мен тәсілдері

Өндірістік қызметке жұмсалатын шығындар түсінігі басқарушылық есепте жиі қолданылады, бірақ нақты мағына бермейді. «Шығындар» түсінігі қосымша түсініктемені қажет етеді. Бұл түсініктеменің мағынасы ақпаратты пайдаланушының қойған мақсаты мен бухгалтер пайдаланған шығындарды қорытындылау үлгісіне байланысты анықталады.

Өзіндік құнды түсіну үшін (шығындар жиынтығы ретінде) өзіндік құнды үш жақтан қарастыруға болады: біріншіден, шығындар ресурстарын пайдаланумен анықталады, екіншіден, шығындар ақшалай өлшемдегі пайдаланылған ресурстардың санын сипаттайды, үшіншіден, шығындар олардың жұмсалу мақсатында өнім өндірісі, қандай да бір бөлімше қызметімен салыстырылады. Осыдан шығатын түсінік - өзіндік құн белгілі бір мақсаттағы пайдаланылған ресурстардың ақшалай өлшемдегі шамасы.

Өнімнің өзіндік құны - оның шығару мен өткізуге арналған, ақшалай түрде бейнеленген шығындар кәсіпорын өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік құны өндіріс процесінде табиғи ресурстарын, материалдарды, отынды, энергияны, негізгі құрал-жабдықтарды, еңбек ресурстарын, қолданумен байланысты шығындардан сондай-ақ оны өндіру мен өткізуге шыққан шығындардан жиналады.

Өзіндік құн деп- белгілі бір мақсатқа ақшалай өлшеммен жұмсалған экономикалық ресурстар көлемін айтады. Өз кезегінде өзіндік құн ұғымы қанша және қандай ресурстардың қандай өнімдер алуға, тауарлар өндіріп, жұмыстар орындауға және қызмет көрсетуге (материалдар, еңбекқы, электр қуаты т. с. с) жұмсалатындығын көрсетеді.

Өнімнің өзіндік құнына мыналар кіреді:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс