Басқару есебіндегі қолданылатын шығындарды реттеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе 3

I Бөлім Басқару есебіндегі қолданылатын шығындарды реттеу. 5

1.1Өнімнің және алынған пайданың өзіндік құнын анықтау үшін шығындарды
жіктеу 5

1.2 Шығындар: бірэлементті және кешенді 9

1.3 Жауапкершілік орталықтарының өндірістік қызметін бақылау мен реттеу
үшін шығындарды жіктеу 12

II Бөлім Шығындарды және калькуляциялаудың нақты және нормативті тәсілі 13

2.1 Нақты шығынды есептеу мен нақты өзіндік құнды калькуляциялау тәсілі
13

2.2 Өзіндік құнды есептеу мен калькуляциялаудың нормативті әдісі 15

2.3 Стандарт-кост жүйесі және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау 17

III Бөлім Өндірістің өзіндік құнын калькуляциялау 20

3.1 Шығындар есебінің түсінігі, түрлері және калькуляциялық бірліктері 20

3.2 Калькуляциялау принциптері, оның объектісі мен тәсілдері 24

3.3 Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығынды есепке алудың
халықаралық практикада қолданылатын әдістері 26

Қорытынды 28

Кіріспе

Өндірістегі шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын
калькуляциялаудың нормативтік әдісін негізінен жаппай өндіріспен
шұғылданатын кәсіпорындар пайдаланады. Дегенмен де, оны кіші сериялық және
жекелеген кәсіпорындарда пайдалануға болады. Өндірістегі шығындарды есепке
алу өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдістері бойынша
жұмыстардың технологиялық және нормативтік карталар жасаудан басталады. Ол
карталарда материалдардың, жалақының жұмсалуы және өнім дайындауға қажетті
басқа да шығындар айқындалады. Нормативтік карталардың негізінде өнім
бірлігінің нормативтік өзіндік құны көрсетілген нормативтік калькуляциялары
бойынша жасалады. Оларды жасау кезінде қолданыста жүрген қндірістік
технологияны, жалақы жөніндегі уақыт пен баға нормалары, материалдар мен
сатып алынған шалафабрикаттардың жұсалу нормаларын негізге ала отырып,
бастапқы массасы, таза массасы, қалдықтары, материалдар мен сатып алынған
шалафабрикаттарға қолданылып жүрген баға көрсеткіштері және өндіріске
қызмет көрсету мен басқару жөніндегі шығындардың бекітілген тоқсандық
сметасы ескеріледі.

Нормалардың және шығындар сметаларының өзгеру тәртібін рәсімдеп,
кәсіпорынның мүдделі цехтары мен бөлімдерінің технологиялық процесстерін
және басқа да нормплпры мен сметаларын өзгерту туралыы тәртібін реттеу
арқылы жүзеге асырады. Нормативтік әдіс кезінде қоймалық және таразылау
өлшеу шаруашылығын тәртіпке келтірудің, материалдарды сақтау және қндіріске
босату, цех бойынша ғана емес, сонымен бірге өнімнің жекелеген түрлері
бойынша және тұтастай алғанда судың, будың, газдың, электр энергиясының
тұтынылуын анықтау үшін цехтарға есептегіштер мен құрылғыларды орнатудың
маңыздылығы зор.

Нормативтік әдіс кезінде әрекет етіп тұрған норма мен оның ауытқуы
шығындар есебінде бөліп көрсетіледі. Бұндай шектеулер өндірісті ұйымдастыру
мен технологиядағы кемшіліктерді дер кезінде жөндеуге, ресурстардың тиімсіз
пайдаланылуына жол бермеуге септігін тигізеді.

Нақты шы.ындарды нормамен салыстырғанда ресурстардың үнемделуі немесе
артық жұмсалуы, нормадан ауытқуы табылады, ал ол өз кезегінде кәсіпорынның
ұйымдық техникалық жұмыстарында біршама кемшіліктердің бар екенін
баяндайды.

Нормадан ауытқулар құжатталған және құжатталмаған болып келеді.

Құжатталған ауытқулар алғашқы құжаттардың мәліметтері бойынша ашылған
дабылдары жатады, сонымен бірге есептеу жолымен анықталған ауытқулар.

Құжатталмаған ауытқуларға ауытқудың жалпы сомасымен оның құжатталған
бөлігінің арасындағы айырмасынан шығады.

I Бөлім Басқару есебіндегі қолданылатын шығындарды реттеу.

1.1Өнімнің және алынған пайданың өзіндік құнын анықтау үшін шығындарды
жіктеу

Кәсіпорынның өндірістік қызметіндегі мақсаты – өнім шығару, оны өткізу
мен пайда алу. Барлық кәсіпорынның да,оның бөлімшелерінің өндіріс
тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштердің жалпы жүйесінде басты орын құрамы
оны қалыптастыратын шығындармен белгіленетін өзіндік құнға беріледі.
Өндіріс шығындары өнімді (жұмысты, көрсетілген қызметті) өндіру мен
өткізуге жұмсалған қоғамдыұ еңбек шығындары.

Өндіріс шығындарының басқару есебі кәсіпорынның негізгі мақсатын
орындауға бейімделген басқарудың белгілі бір үлгісіне сәйкес өткен, осы
және болашақ шығынды қолдануды талдаудан тұрады. Шығындар есебін дұрыс
ұйымдастыру үшін оларды ғылыми негізделген жіктеудің мәні зор.

Шығындар – басқару есебі негізгі объектілерінің бірі, күрделі және сан
қырлы құбылыс. Оларды тиімді басқару үшін белгілі бір белгілер бойынша
шығындарды топтастыруды көздейтін жіктеуді қолданған жөн.

7 Тауарлы материалдық қорлардың есебі атты Бухгалтерлік есеп
стандарттарына сай шығындар былай жіктеледі:

- пайда болу орны бойынша - өндіріс, цехтар, учаскелер, құрылымдық
бөлімшелері бойынша. Мұндай жіктеу жауапкешілік орталықтары бойынша есепті
ұйымдастырумен өнімнің өндірістік өзіндік құнын белгілеу үшін қажет.

- шығынды көтерушілер, яғни өнім түрлері бойынша - өнімнің өзіндік
құнын анықтау үшін қажет

- өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі немесе шығын түрлері бойынша
экономикалық элементтер мен калькуляция баптары бойынша

а) экономикалық элементтер бойынша -өнім өндірісіне нақты не
жұмсалғанын көрсетеді 7 БЕС ке сәйкес бұған мынадай экономикалық мәндер
жатады:

- материалдық шығындар

- еңбекті өтеуге жұмсалатын шығындар

- ақша аударулар

- құралдардың тозуы

б) калькуляция баптары бойынша - өнімнің кейбір түрлерінің өзіндік
құнын есептеу үшін қолданылады. 7 БЕС бойынша бұларға:

- материалдар

- еңбекті өтеу

- аударымдар

- қосымша шығыстар.

Өндіріс шығындары бірқатар басқа белгілер бойынша жіктелуі мүмкін.

Негізгілер- өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланыстылар:
шикізат пен материалдар, қосалқы материалдар мен басқадай шығындар.

Қосымшалар – өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет етуге, оны
басқаруға байланысты пайда болады.

Тікелейлер – өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның
өзіндік құнына тура және тікелей кіруі мүмкін.Жеке бөлімшеге жатқызылуы
мүмкін шығындар бөлімшенің шығындары деп аталады.

Жанамалар-өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей енгізілмейтін
және жанама түрде бөлінеді. Жеке бөлімшелерге жатқызылмайтын шығындар
жанамалар деп аталады.

Бірэлементтілер – бір элементтен тұратындар.

Кешенділер – бірнеше элементтен тұратындар.

Өзгермелілер – мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сай
өзгеретіндер және осы кезеңдегі өнім өндіруге сай бөлінеді.

Тұрақтылар – өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес дерлік.
Егер көлем 10%ке ұлғайса немесе кемісе, онда жалпы тұрақты шығындар
өзгермей қалады, бірақ бір бірлікке тұрақты түседі.

Басқару есебінде шығындарды жіктеу сан түрлі және қандай басқару
міндетін шешу қажеттігіне байланысты. Басқару есебінің негізгі міндеттеріне
мыналар жатады:

- өндірілген өнімнің өзіндік құнын есептеу, қорлар мен алынған пайданың
құнын бағалау;

- басқару шешімін қабылдау мен жоспарлау;

- жауапкершілік орталығының өндірістік қызметін бақылау мен реттеу

Аталған міндеттерді шешуге осы тараудың келесі бөлімдерінде толық
қарастырылған шығындарды жіктеу сәйкес келеді.

Кез келген шығындарды жіктеу басшыға дұрыс, тиімді негізделген
шешімдерді қабылдауға көмектесу: кез келген деңгейдегі басшы мұның қандай
шығын мен пайда әкелетінін білуге міндетті. Сондықтан шығындарды жіктеу
процесінің мәні де басшы ықпал ете алатын шығындар бөлігін бөліп көрсетуде.

Өзіндік құнды және алынған пайданы анықтау үшін шығындар былай
жіктеледі:

- кіретін және өтіп кеткен

- тікелей және жанама

- негізгілер мен қосымшалар

- өнімнің өзіндік құнына кіретін және өндірістен тыс

- бірэлементті және кешенді

Кіретін шығындар алынған және бар ресурстар, күткендегідей, болашақта
табыс әкелуге тиіс. Олар баланста өндірістік қорлар, аяқталмаған өндіріс,
дайын өнім, тауар түрінде актив ретінде көрсетіледі.

Өтіп кеткен шығындар осы шақта кіріс алу үшін жұмсалған және болашақта
кіріс әкелу мүмкіндігін жоғалтқан ресурстар. Оларға өткізілген өнім
өндірісіне шыққан шығын құрамында көрсетілді, яғни кірген шығындар өткен
шығындарға айналды.

Өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына жатқызу әдістеріне байланысты
шығындар тікелей және жанама болып бөлінеді.

Өнімнің нақты түрін өндіру мен нақты жұмысты орындауға байланысты және
тікелей олардың құнына кіре алатын шығындар тікелей деп аталады.

Өнімнің бірнеше түрін өндіру үшін жалпы сипат атқаратын және жасаған
кезде нақты өнімге жатқызу мүмкін болмайтын шығындар жанамаға жатады.
Мұндай шығындар өнімнің жекелеген түрлері арасында жанама жолмен
кәсіпорынның бөлу негізін таңдауына байланысты бөлінеді. Жанама шығындарға
жалпы өндірістік шығыстарды, жабдықты ұстау мен пайдалануға жұмсалған
шығыстар, басқару шығыстарын және т.б. жатқызуға болады.

Шығындар белгіленуіне байланысты негізгі және қосымша болып бөлінеді.

Өнім өндіруге тікелей байланысты шығындар негізгі болып табылады, кез
келген кәсіпорында олар шығындардың маңызды бөлігін құрайды.

Қосымша шығыстар өндірісті ұйымдастыру, қызмет ету және оны басқаруға
байланысты пайда болады. Қосымша шығыстар екі топқа бөлінеді:

а) Қосымша шығыстар. Бухгалтерлік есепте олар жайлы ақпарат 93
бөлімшесінің 93 Қосымша шығыстар шотында жинақталады және одан әрі
таңдалған қайсы бір бөлу базасына сай бөліну үшін 930 Қосымша шығыстар
шотында шоғырланады.

б) Қосымша (өндірістік емес) шығыстар кезең шығыстары.

Қосымша өндірістік шығыстарға майлайтын, ысқылайтын және жабдықты
ағымдағы күту мен жөндеуге арналған материал түрлеріне, шығыстар жабдық пен
транспорттық құралдардың амортизациясына жабдыққа қызмет ететін
жұмысшылардың әлеуметтік салықтың аударымдары бар еңбекақы шығыстары.

Шығындарды жіктеудің таңдалған бағыты шығыстарды пайда болған
жерлерінде жайылдырма, бір шектен шығармауға, кәсіпорын қызметі бойынша
шығындардың мазмұнын ашуға мүмкіндік береді және оларды өнім түрлеріне де,
өндірістік шығыстарға да, жұмыс күшін ұстауға да және т.б. бөлу мен қайта
бөлу мүмкіндіктерін жасайды.

Шығындар басқару есебінде мыналарға жіктеледі:

а) өндірістік (өнімнің өзіндік құнына кіретін);

б) өндірістен тыс (есепті кезең шығындары);

Өнімнің өзіндік құнына кіретін шығындарға тек қана өндірістік шығындар
жатқызылады, яғни өткізілген сәтке дейінгі дайын өнім өндірісіне және
бітпеген өндіріске байланысты: тікелей материалдық шығындар, әлеуметтік
салық аударымдары мен бірге есептелінетін еңбекті өтеуге шығатын тікелей
шығындар; қосымша шығыстар.

1.2 Шығындар: бірэлементті және кешенді

Өндіріске жұмсалған біртекті шығындар бірэлементті деп аталады. Бұл
белгі бойынша өнімнің, өзіндік құнын құрайтын шығыстар мынадай элементтер
бойынша топтастырылады: материалдық шығындар, еңбекті өтеу шығындары;
аударымдар, қосымша шығыстар.

Кешенді шығындар бірнеше экономикалық элементтерден тұрады. Іс жүзінде
барлық элементтер кіретін цехтық шығыстар үлгі болады. Шығындарды шешім
қабылдау үшін және жоспарлау үшін жіктеу.

Бухгалтерлік басқару есебінің мақсаты басқару шешімдерін, яғни
келешекке арналған шешімдерді қабылдауға қажетті ішкі пайдаланушылар үшін
ақпаратты дайындау болып табылады. Күтілетін шығыстар мен кірістер туралы
түрлі мәліметтер ұсынылуы тиіс. Бұл үшін мынадай шығындар бөліп көрсетеді:

- өзгермелі, тұрақты, шартты тұрақты өндіріс көлемінің өзгеру әсеріне
байланысты.

- бағалауда есепке қабылданатын және қабылданбайтын шығындар

- қайтарымсыз шығындар

- жүктелген шығындар

- жоспарланатын және жоспарланбайтын шығындар

- өсетін және шекті шығындар мен кірістер.

Өзгермелі шығындар өндіріс көлемі өзгергенде пайда болады, оның
көлеміне тура сай өзгереді. Олар ұйымның іскерлік белсенділігіне байланысты
қндірістік емес сипатта болады.

Өндірістік емес шығындарға мыналар жатады:

а) дайын өнімді тұтынушыға тиеу үшін буып түю, орау шығыстары;

б) сатып алушы орнын толтырмайтын көлік шығыстары;

в) делдалға тауарды сатқаны үшін комиссиялық сыйақы.

Бұл шығындар тікелей сатылым көлеміне байланысты.

Өндірістік тікелей шығындар іскерлік белсенділікке байланысты емес,
сондықтан оны тұрақты деп атайды. Бұл шығыстар жарнамаға, жалға төлемдеріне
негізгі құрал жабдықтардың амортизайиясына және т.б.

Жартылай өзгермелі шығындар. Бұған тұрақтылар да, өзгермелі құрамдас
бөліктер де кіреді. Шынайы өмірде тек тұрақты немесе өзгермелі шығындарды
кезіктіру, сирек.

Шығындарды өзгермелі және тұрақты құрамдастар негізінде ұйымның
іскерлік деңгейін өзгертуге байланысты тәртібі жатады. Осындай бөлу
негізінде шығындар, пайда мен өндіріс көлемі арақатынасының талдауы
орындалады. Мұндайда өндіріс көлемі өндірістік қуаттың көрсеткіші ретінде,
яғни өндірістік ресурстардың бар көлеміндегі өндірістің шекті көлемімен
сипатталады. Өндірістік қуатты төрт түрге бөледі: теориялық, тәжірибелік,
қалыпта және нормативті.

Теориялық қуат - егер барлық машиналар мен жабдықтар тоқтамастан
іркіліссіз ұтымды режимде жұмыс жасаса; бөлімше немесе тұтастай ұйым жете
алатын ең көп шамада өнім шығару; өндірістің ең көп мүмкіндікті деңгейін
анықтау үшін қажет.

Тәжірибелік қуат - қалыпты жұмыс іркілістерін шкгкрктін теориялық қуат.
Тәжірибелік қуат теориялық сияқты, ұйымдарда сирек қолданылады, өйткені
олар негізгі жабдықты жөндеуде немесе нарықтық жағдайды жандандырғанда ғана
қолданылатын қосымша жабдық. Осыдан кейін ұйым көбіне қалыпты қуатқа
бейімделеді.

Қалыпты қуат - күтілетін сатылым талаптарын қанағаттандыру үшін қажетті
өндірістік қуаттың орташа жылдық деңгейі. Бұл шама іскерлік белсенділіктің
маусымдық ауытқуларымен нақтыланады.

Нормативті қуат - ұйым шығара алатын көлемі емес, шығаруы ықтимал өнім
көлемінің шынайы мөлшері. Шығындар тәртібін зерттегенде біз ұйымның нақ
қалыпты өндірістік қуатына сүйенеміз.

Пайданы бағалағанда немесе өзіндік құнды қалыптастырғанда есепке
алынатын және алынбайтын шығындарды ажыратады.

Шаруашылық қызметі процесінде әрбір кәсіпорын кіріс түрінде түсетін
қолма қол ақша өсімін алу үшін өткізу көлемін ұлғайтуға тырысады. Болашақта
ақшалай қолда бар түсімнің ең көп шамасын қамтамасыз ету мақсатымен
кәсіпорынның басқару құрамы кірістер мен шығыстардың белгілі бір тәртібін
қолдануы тиіс. Қысқа мерзімді шешімдер үшін шамасы қабылданатын шешімге
байланысты шығыстар мен кірістер туралы мәліметтер маңызды болады,
сондықтан олар шамасы қаралатын, баламаға байланысты, қолма қол ақшаның өсу
болашағы туралы анық түсінік береді. Қолма қол ақшаның өсу қозғаласын
айқындайтын шығыстар мен кірістер орынды деп аталады. Бір баламаны
екіншісінен айыратын шығындар көбіне басқару есебінде орынды деп аталады.
Шамасы қабылданатын шешімдерден байланысты емес шығындар иррелевантты
(орынсыз).

Қайтарылмайтын шығындар - бұрын қабылданған шешім нәтижесінде пайда
болған, өткен кезеңнің шығындары және оларды болашақта жаңа басқару
шешімдерімен өзгерту мүмкін емес. Шешім қабылданған кезде қайтарылмайтын
шығыстар мен есепке алынбайтын шығыстар түсінігін айыра білу керек.

Жүктелген (оларды басқаша болжанған, баламалы деп те атайды) шығындар -
бұлар шешім қабылдағанда алдын ала қарастыру қажетті шығыстар, бірақ
олардың болашақта болмауы да мүмкін. Мойынға жүктелген шығындар жайлы сөз
ресурстар шектелген жағдайда ғана болады, егер ресурстар шектелмесе, онда
есептелінетін шығындар нөлге тең.

Жоспарланатын шығындар - мөлшерлеу, норматив, лимиттеу және смета
негізінде белгілі бір өндіріс көлеміне есептелген шығындар. Олар өнімнің
жоспарлы өзіндік құнына жатады.

Жоспарланбайтындар - қосымша, жоспарлы өзіндік құн шегінен шығатын,
нормативтен тыс шығындар, яғни нақты шығындар. Олар өнімнің нақты өзіндік
құнына ғана әсер етеді.

Өсетін және шекті шығындар мен табыстар - өнімнің қосымша партиясын
дайындау мен сату нәтижесінде пайда болған қосымша шығындар. Бұларға
тұрақты шығындар кіруі де, кірмеуі де мүмкін. Егер тұрақты шығындар
қабылданған шешімдер негізінде өзгерсе, онда олардың өсуі өсетін шығындар
ретінде қарастырылады, егер олар өзгермесе, онда өсетін шығындар нөлге тең
болады.

1.3 Жауапкершілік орталықтарының өндірістік қызметін бақылау мен реттеу
үшін шығындарды жіктеу

Шығындарды реттеу мен бақылау мақсатымен мынадай жіктеу қолданылады:

- реттелетін және реттелмейтін

- тиімді және тиімді емес

- мөлшер (норма) шегінде және мөлшерден ауытқулар

- бақыланатын және бақыланбайтын

Жауапкершілік орталықтары бойынша тіркелетін шығындар мен табыс
жауапкершілік орталығының менеджерімен реттелетін және реттелмейтіндер
болып жіктеледі.

Реттеліндер - сомасы менеджер тарапынан болатын ықпалға байланысты,
жауапкершілік орталықтарында тіркелген шығындар. Жалпы кәсіпорын бойынша
барлық шығындар реттеледі, бірақ нақтылы атқарушы барлық шығындарға әсер
ете алмайды. Егер атқарушы шығын деңгейін реттей немесе елеулі әсер ете
алса, онда бұл шығындар осы орындаушы реттей алатын болып белгіленеді.

Тиімділер - бұлар өнім өндіруге бағытталған шығындар, өткізу
нәтижесінде табыс алады.

Тиімсіздер - өнім өндірілмейтін блоғандықтан, нәтижесінде табыс
алынбайтын шығындар. Бұлар - негізінде ақаудан, ірілістерден ,
материалдарды бүлдіруден және т.б. болған шығындар.

Шығындарды мөлшер (норма) және мөлшерден ауытқыған шығындар деп бөлуді
бөлімщенің жұмыс тиімділігін анықтау үшін ағымдағы есепте нақты болған
шығындарды нормативтілермен жалғастыру жолмен қолдандады.

Бақыланатындарға кәсіпорында жұмыс істейтін адамдар бақылайтын
шығындарды жатқызады. Олар құрамы бойынша реттелетіндерден айрықшаланады,
өйткені мақсатты сипаты бар және жеке шығыстармен шектелуі мүмкін.
Бақылынбайтын шығыстар -кәсіпорын қызметкерлеріне байланысты емес шығыстар.

II Бөлім Шығындарды және калькуляциялаудың нақты және нормативті тәсілі

2.1 Нақты шығынды есептеу мен нақты өзіндік құнды калькуляциялау тәсілі

Есеп объектілері көбіне қарамастан, шығындарды екі тәсілмен -
оперативті дәрежесімен айрықшаланатын нормативтік шығындардың есебінің
нақты тәсілімен; және өзіндік құнның нормативті тәсілмен өндіріс
процесінде калькуляцияланады, нақты есепті кезең біткен соң жете зерттеуге
болады. Анығында, мұндай бөлудің өндірістік прцестің ұзақтығы есептік
кезеңнің ұзақтығынан аспайтын жағдайында ғана мәні бар. Ұзақ циклділігі бар
өндіріс үшін нормативті өзіндік құн жайлы айтудың қажеті жоқ, өйткені
есептің нормативті тәсілін қолданғанда, уақытты үнемдеу, норманы жасау мен
түзеуге кеткен еңбек шығынын ұлғайту арқылы өзін өзі ақтамайды. Тәжірибеде
нормативті және нақты тәсілдер арасындағы таңдау мәселесі, әдетте,
объективті себептер тұрғысында шешіледі.

Шығындар есебінің нормативті тәсілін қолданудың мүмкіндігі мен
қажеттілігі туралы шешімді қабылдау нормалар мен шығыстар сметасын дайындау
мен үнемі түзеу жөніндегі ұйымның мүмкіндіктерін талдауға негізделуі тиіс.
Басқаша айтқанда, ұйымдық құрылымда негізгі нормамен нормативті
қалыптастырудың нақты шығындардың нормативтілерден ауытқуы талдауды, әс
жүзіндегі норманы түзеу мен өнімді емес шығындарды жою туралы ұсыныстар
әзірлеуді, өнімнің нақты өзіндік құнын азайтуды жүзеге асыратын арнайы
бөлімшенің бар болуы қарастырылған. Мұндай жағдайсыз есептің нормативті
тәсілін енгізу ұйымға нақты пайда әкеле алмайды.

Екі тәсіл де түпкілікті шотта өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау мен
көрсетуге бағытталған, бірақ біріншісі - шығындарды тікелей есептеу
жолымен, ал екіншісі - нормадан ауытқу арқылы көрсетеді.

Нақты шығындарды есептеу - қолданылып жүрген нормалар шамасы туралы
мәліметтерді есепте көрсетпей, нақты болған шығындар туралы мағлұматтарды
дәйекті жинақтау тәсілі.

Нақты өзіндік құн есебінің жүйесі өз еліміздегі кәсіпорындарда дәстүрлі
және кең тараған болып табылады және белгілі принциптеріне сай жүргізіледі:

а) өндіріске шыққан алғашқы бастапқы шығындарды бухгалтерлік есептің
шоттары жүйесінде толық көрсету;

б) шығындарды өндіріс процесінде пайда болған сәтінде есептік тіркеу;

в) шығындарды өндіріс түрлері, шығыс сипатына, пайда болған жерлері,
есеп объектілері бойынша жинақтау;

г) нақты шығындарды есеп пен калькуляциялау объектілеріне қатысты ету;

д) нақты көрсеткіштерді жоспарлармен салыстыру;

Есепті кезеңнің нақты шығындарының шамасы қолданылған ресурстардың
нақты санын нақты бағаларына көбейту жолымен есептеледі. Ең ақырында нақты
өзіндік құн анықталады.

Нақты өзіндік құн бойынша есептің құндылығы есептің қарапайымдылығында.

Алайда бұл жүйенің бірқатар елеулі кемшіліктері бар:

а) толық өзіндік құн есебі шығындарды жою үшін ұсыныстар бермейді;

б) басқарушы құрамды бухгалтерлік ақпаратпен жедел қамтамасыз етпейді;
өйткені өнімнің өзіндік құны туралы мәліметтер өнім жасалған есепті
кезеңнен кейін ұсынылады, яғни өнімсіз еңбек пен материал шығындарын шұғыл
шаралар қабылдау жолымен болдырмау мүмкін емес;

в) қолданылған ресурстар санымен олардың бағаларын бақылау үшін
нормативтердің болмауы сондықтан, ауытқу себептерін талдау мүмкіндігі жоқ;

г) бұл жүйе өндірістің негізгі факторларын оны айқындау үшін
алғышарттар жасамайды;

д) еңбек сиымдылығыныі тарихи өзіндік құнының есебі, шаруашылық
фактілерінің тіркеу бойынша көп артық жұмыс істеуді талап етуі;

е) әкімшілікке уақытылы шаралар қабылдау жолымен жоюға болатын, өнімсіз
еңбек пен материал шығындары туралы шұғыл дабыл қағудың мүмкін еместігі;

Осылайша, тарихи шығындардың есебі ресурстарды пайдалануы шұғыл
бақылаудың өндірісті ұйымдастыруда артық жұмсау мен кемшіліктердің себебін
ашу мен жоюды, технологиялық процестердің бұзылуын, әшкә резервтерді
іздестіру мүмкіндігін болдырмайды. Бұл кемшіліктер басқару шешімдерін
қабылдау үшін нақты һзіндік құнының есебін қолдануды шектейді.

Сондықтан нормативті шығындардың есебі, әсіресе нарықтық қатынастар мен
бәсеке жағдайында еі озық нұсқаға айналды.

2.2 Өзіндік құнды есептеу мен калькуляциялаудың нормативті әдісі

Нормативтік әдісті өңдеу өнеркәсіптері әр түрлі және күрделі өнімдерді
жаппай және сериямен өндіретін кәсіпорындар қолданады.

Нормативтік әдістің міндеттеріне мыналар жатады:

1. Шаруашылықтағы материал, еңбек, қаржы ресурстарының ұтымсыз
шығындалуын уақтылы ескерту;

2. Өндірістегі резервтер мен нәтижелерді анықтауға жәрдемдесу.

Әдістің негізінде өнім, жұмыс, қызмет бірлігіне жұмыс уақыты,
материалдық және ақша ресурстары шығынының есептік көлемін техникалық
жағынан негіздеу жатады.

Нормативтік есеп әдісі операциялар, процестер, объектілер бойынша
нормативтік шығынды өндіріс негізінде олардың ауытқуын шамалау мен алдын
ала анықтауды ұйғарды.

Бухгалтер бұл әдісті қолдана отырып, нормативтік өзіндік құн мен одан
ауытқуды анықтау ісімен шұғылданады. Нормативтік есеп әдісінің негізгі
принциптері мыналар:

1. Кәсіпорын қолданысындағы норма мен сметаның негізінде әр бұйым
бойынша өзіндік құнның нормативтік калькуляциясын алдын ала
жасау.

Бұл принцип бастапқы технологиялық, конструкторлық, қаржылық және
әкімшілік құжаттары негізінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.