Банктің шетел валютасындағы операциялары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
1.Банктің шетел валютасындағы операциялары. 4
1.1 Валюталық операциялардың мазмұны ,түрлері 4
1.2 Валюталық шоттарды ашу тәртібі. 8
1.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу. 12
1.4 Банктің валюта – айырбас операцияларының есебі. 18
2. Бағалы қағаздармен операциялар 22
2.1. Бағалы қағаздардың мәні, түрлері және олардың жіктелуі 22
2.2.Бағалы қағаздармен операцияларының есебі 30
Қорытынды 32

Кіріспе

Мен осы курстық жұмысты таңдаған себебім, шетел валюта операциялары мен
бағалы қағаздар туралы мағлұматтар жинап, өз білімімді одан әрі кеңейткім
келді. Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу,
коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен
әрекеттерді экспорттау – импорттау, Қазақстан Республикасының аумағында
шетел валютасында оларды өткізу, еліміздің ішінде бейрезидент тұлғалардың
шаруашылықпен айналысудағы тауарлық емес сипаттағы мәміле кезінде теңге
және шетел валютасында банктік операцияларды жүзеге асырумен байланысты.
Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем құралы ретінде сол елдің ұлттық
валютасы қолданылады. Сондықтан сыртқы сауда, қызмет, несие, инвестиция,
мемлекетаралық төлемдер бойынша есеп айырысудың қажетті жағдайы төлеуші
немесе сатып алушылар шетел валютасын сатып алу немесе сату нысанында бір
валютаны басқа валютаға айырбастау болып табылады.
Ал бағалы қағаздар туралы айта кетсек, бағалы қағаздар бекітілген
нысанда және міндетті деректемелерді сақтай отырып оны ұсынған кезде ғана
жүзеге асуы мүмкін болатын мүліктік құқықты куәландыратын құжат.
Бағалы қағаздар өзіне тиесілі ұйымдары және онда жұмыс істеу ережелері
бар нарығы болатын ерекше тауар ретінде өмір сүреді. Алайда бағалы қағаздар
нарығында сатылатын тауарлар ерекше тауарлар болып табылады. Себебі бағалы
қағаздар – бұл тек меншік титулы, табыс алуға құқық беретін, бірақ нақты
капитал алуға құқығы жоқ құжат. Бағалы қағаздар нарығының оқшаулануы
олардың осы сапасымен анықталады, нарық көп жағадайда еркін және тез қол
жеткізілетін құнды қағаздарды бір тұлғадан екінші тұлғаға жеткізіледі.

1.Банктің шетел валютасындағы операциялары.

1.1 Валюталық операциялардың мазмұны ,түрлері

Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін валюталық операциялардың түрлері
кеңінен дамыды.Елуінші жылдардың аяғынан бастап өнеркәсібі дамыған елдерде
валютаны жедел ұсыну және мерзімді мәмілелер кең қолданылды, соңғылары
валюталық реттеу объектілері болып табылады. Жетпісінші жылдардан бастап
биржада фъючерстік және опционды валюталық мәмілелер дамыды. Бұл алып –
сатарлық мәмілені және валюталық тәуекелден сақтандырудың жаңа нысаны.
Қолма – қол валюталық операцияларды көп банктер жүзеге асырады, мерзімді
операциялар мен (своп) валюталық операциялары өте кең таралған және
төленген мәміле көлемінің 90% құрайды. Олардың мәні мәмілені жасау
кезіндегі бағам бойынша мәмілеге отыру күнінен бастап екінші күні валютаны
алып – сату шартына байланысты банк – контрагенттерінің оны жеткізуінде.
Свифт электрондық байланыс құралының, банкаралық электронды аударымдар
жүйесінің , мысалы, Америка Құрама Штаттарында ЧИПС, Лонданда ЧАПС және
тағы сол сияқты, компьютерлік өңдеудің кең таралуы бүгіннен ертеңге дейін
немесе ертеңнен келесі күнге дейінгібір күндік депозиттерді орналастыру
операцияларын тез жүзеге асыру үшін айтарлықтай мүмкіндік береді. Алайда
дәстүрлі валюталық операция негізінде спот мәмілесі және базалық бағам
ретінде телеграфты аударым бағамы деп аталатын спот бағамы танылып
қалды. Осы бағам негізінде валюталық напықта басқа мәміле бағамдары
анықталады: мерзімдікте сол сияқты валютаны жеткізудің қысқа мерзіміндегі
бір реттік мәмілеге арналған бағам.
Жедел ұсынумен байланысты валюталық операциялар валюталық позицияның ең
мерзімді элементі болып табылады және белгілі бір тәуекелді өз мойнына
алады. Банктер спот операцияларының көмегі арқылы өз клиенттерінің шетел
валютасындағы қажеттіліктерін қамтамасыз етеді, капиталдардың, оның ішінде
қапыл ақшалардың бір валютадан басқаға ауыстыра отырып төрелік және алып
– сатарлық операцияларды жүзеге асырады.
Шетел валютасындағы мерзімді мәмілелер (форвардтық, фъючерстік) – шарт
жасаған кезде тіркелген бағам бойынша шетел валютасының сомасын белгіленген
уақыттан кейін алып келуі туралы екі жақтың келісуі арқылы жасалынатын
валюталық мәміле. Осы анықтамадан мерзімдік валюталық операциялардың екі
ерекшелігі байқалады:
1. шарт жасау уақыты мен мәмілені орындау арасында интервал бар, яғни
валютаны жеткізу. Ол мәмілені жасау күнінен бастап кезең соңы ретінде
(мерзімді 1-2 апта,1,2,3,6,12 ай және 5жылға дейін ) немесе мерзім
шегіндегі кез келген кезең.
2. операция белгілі мерзімнен кейін жасалса да, валюта бағамы мәміле кезде
жасалған тіркеледі.
Спот және форвард мәмілесі бойынша валюта бағамының арасындағы
айырма мерзімді мәміле бағамы төмен кезде, спот бағамы бойынша жеңілдік
ретінде немесе егер жоғары болған кезде сыйақы ретінде анықталады. Сыйақы
мерзімі бойынша жасалған мәміледе валюта қолма-қол операцияға қарағанда
қымбат айырбасталады дегенді білдіреді. Дисконт, форвард операциялары
бойынша валюта бағамы қолма-қолға қарағанда төмен екендігін білдіреді.
Жалпы алғанда, жеңілдік немесе сыйақы көлемі спот бағамына қарағанда
тұрақты. Сондықтан банк аралық нарықта мерзімді мәмілелердің бағамын
белгілну кезінде дисконт қосылады, ал сыйақы спот бағамынан шегріледі.
Сыйақы және дисконт әдісі бойынша емес, сандық белгіде белгіленетін
мерзімді мәміле бойынша валюта бағамы аутрайт бағамы деп аталады.
Шетел валютасында жасалатын мерзімді мәмілелер келесі мақсаттарға
жүргізіледі:
коммерциялық мақсаттағы валюта айырбасталымы, валюталық түсімдерді
валюталық тәуекелді сақтандыру үшін қажет тқлемдерді сатып алуы немесе
сатуы;
валюталық бағамының төмендеуіне байланысты болатын шығындардан шекарадан
тыс жерде және тікелей және қоржындық капитал салымдарын сақтандыру;
бағам айырмасы есебінен алып-сатарлық пайда алу.
Валюталық опцион сатып алу-сату (лат. Opito, options – таңдау ) –
келісілген мерзім аяқталғанға дейін мәмілені жасау кезінде белгіленген
бағам бойынша белгілі бір валюта көлемін тараптардың бір жағы сатып алу-
сату мәмілесі кезінде сатып алу (call мәмілесі – сатып алушы опционы
)немесе сату (put мәмілесі – сатушы опционы) құқығын таңдауға мүмкіндік
беретін белгіленген комиссияны (сыйақы) тқлеу шарты кезіндегі келісім.
Опцион жағдайындағы мәмілелер банк үшін тәуекелі жоғары, сондықтан ол
клиентке аз табысты бағамын белгілейді.опцион бойынша сыйақы мөлшері
опциондық шарттың аяқталу күніндегі жедел мәміле бойынша валюта бағамының
есебі арқылы анықталады. Опционды мәмілер сыйақы көлемінен асып түсетін
,бағамды ауытқулар кезінде тиімді болады. Негізінен валюталы опцион
валюталық тәуекелді сақтандыру үшін қолданылады.опциондармен тек қана
банкаралық нарықта ғана емес, сонымен қатар биржаларда қор және тауар
биржасында саудаласады.
Жетпісінші жылдардың басынан бастап батыс елдерінде қалқымалы валюталық
бағамға өту барысында валюталық фъючерстер дамыды. Валюталық фъючерс –
мәмілеге отыру кезінде алдын ала белгілеген бағам бойынша белгілі бір
мерзімге белгілі бір валютаның стандарттық көлемін сатып алу немесе сату
міндеттемесін білдіретін келісім. Стандарттық шарттарда барлық жағдайлар
реттелген: сома,мерзім, кепілді депозит, есеп айырысу тәсілі. Фъючерстермен
сауда жасау клирингтік үй арқылы жүзеге асырылады: ол әрбір сатып алушы
үшін сатушы,ал әрбір сатушы үшін сатып алушы болып табылады.
Қолма-қол және мерзімді операцияларға сәйкес валюталық мәміленің әр
түрлі своп мәмілесі болып табылады. Своп (ағылшын.swap – айырбастау ) –
бұл белгілі бір мерзімге сол валюталармен бір уақыты шартты мәміле бойыпша
жедел жеткізу жағдайындағы екі валюталық сатылу – сатып алуын қарастыратын
валюталық операция болып табылады. Своп операциясы бойынша қолма қол
мәміле спот бағамы бойынша жұзеге асырылады. Сонымен бірге клиент қолма
қол мәміле бойынша сатушы және сатып алушы бағамының арасындағы айырма
маржадан үнемдейді. Своп операциялары банктер үшін өте қолайлы болып
табылады: олар ашық позициясыз өтеді (сатып алу – сату жабылады),оның
тәуекелсіз қажетті валютамен уақытша қамтамасыз етеді. Своп операциялары
тек валютамен ғана емес, сонымен қатар пайызбен де жасалынады. Своп
мәміле нысанында банктер валюталарды, несиелерді, депозиттерді, пайыздық
мөлшерлемелерді, бағалы қағаздарды немесе басқа да
құндылықтардыайырбастауды жүзеге асырады.
Валюталық операциялармен байланысты нарықтық қызметтің белгілі бір түрі
– бұл төрелік – пайда табу мақсатында валютаны бір нарықтан сатып алу және
сол уақытта оны сату. Төреліктің айтарлықтай маңызды нысаны – олардың
қамтамасыз етілу икемділігін жоғарылату үшін пайыздық мөлшерлеме мен
форвардтық сыйақы немесе дисконт айырмасы арасындағы қатынастардыбанктер
пайдаланатын және валюталық айырбас тәуекеліне ұшырамаған пайданы алу
жағдайы кезіндегі пайыздық арбитраж.

1.2 Валюталық шоттарды ашу тәртібі.

Шетел серіктестігімен есеп айырысуды жүзеге асыру үшін валюталық шот ашу
қажет. Егер заңды тұлғаның банкте теңгелік шоты болмаса, онда оны ашу үшін
келесі құжаттар ұсылынады:
нотариалдық куәландырылған құрылтай құжаттарының көшірмесі;
заңды тұлғаның валюталық шот ашу туралы арызы;
уәкілетті тұлғалардың қол және мөр үлгілері;
салық төлеуші ретінде есепке тұрғаны туралы анықтама;
Қазақстан Республикасының уәкілетті органына тіркелгендігі туралы куәлік.
Банкте төлемдерді жүргізу үшін өзара шарттар,келісімдер, мәмілелер
көшірмесі бар заңдық іс жасалынады.
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар банкте валюталық шот
ашу үшін келесі құжаттарды ұсынуы қажет:
шот ашу үшін арыз;
жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі ;
клиенттің салық есебіне тіркелгендігін растайтын салық қызметінің органы
берген бекітілген нысандағы құжат;
мемлекеттік тіркеуден өткендігін растайтын уәкілетті орган берген құжаттың
көшірмесі немесе соған теңесетін құжат көшірмесі.
Шотқа келіп түскен валюталық қаржаттар заңды болуы қажет: уәкілетті
банктер арқылы ішкі валюта нарығында теңгеге сатып алынған экспортты
валюталық түсім, жарғылық капиталға салым, қаржылық көмек, қайырымдылықтар,
сыйлықтар, несиелер, қарыздар, валюта. Заңды тұлғалар шетел валютасындағы
несиені тек бейрезидент тұлғалармен есеп айырысу үшін және шетел
валютасында алынған банктік несиелер бойынша міндеттемелерді орындау үшін
ғана ала алады. Клиенттердің валютаны сатып алуы валюталық қаражаттарды
сатып алуға берілетін арыз арқылы және кросс – операция бойынша жүзеге
асырады,ал сату валюталық қаражаттарды сатуға арыз-тапсырма негізінде
жүргізіледі.
Тауарды импорттау (жұмыстар мен қызметтер) бойынша келісім шарттардың
төлемі алдын ала валюталық шоттан төленген кезде клиент банкке өзара
келісім шарт немесе келісімдерді ұсынуы қажет. Ұсынылатын құжаттар
негізінде валюталық шот ашу кезінде тоғыз таңбалы саннан тұратын нөмір
беріледі.
000 000 000
1 2 3
Мұндағы: 1 – валютаның коды
2 – шоттың баланстық нөмірі
3 – клиенттің нөмірі (жеке).
Онда шоттың ашылған күні, клиенттің атауы, нөмірі және қосымша
ақпараттар жазылатын ,валюталық шоттарды тіркеу кітапшасы жүргізіледі. Сол
уақытта клиенттерге папка ашылады: онда шот бойынша ақша қаражаттарымен
байланысты барлық материалдар жиналатын заңды іс және дербес шот
көрсетіледі.
Жоғарыда айтылғандай, банктер шетел валютасында операция жүргізу үшін
лицензия алулары қажет. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі лицензиялауды
заңдылықтарға сәйкес жүзеге асырады.бүгінгі күні шетел валютасында қолма –
қол есеп айырысу негізінде бөлшек сауда және қызмет көрсетулермен
байланысты әрекет, резиденттердің мемлекет заңдылықтары бойынша құқықтарына
сәйкес шетел банктерінде және қаржы институттарында шоттар ашумен
байланысты қызметтерге лицензия беріледі.
Кейбір шетел валютасындағы операциялар Ұлттық банкке тіркелуі қажет,
мысалы, 100 мың Америка Құрама Штаттары долларынан асатын ақша қаражатының
бейрезиденттен резиденттердің пайдасына өтетінін қарастыратынын капитал
қозғалысымен байланысты операциялар. Ұлттық банк қаржылардың резидент
еместерден резиденттердің пайдасына өтуін қарастыратын капитал қозғалысымен
байланысты валюталық операциялардың келесі тіркеу тәртібін анықтаған:
• 180 күннен асатын мерзімге дейінгі алынатын несие;
• 180 күннен асатын мерзімге резиденттердің экспорттық мәмілелерін
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты есеп айырысуларды жүзеге
асыру;
• 180 күннен асатын мерзімге резиденттердің импорттық мәмілелерін
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты есеп айырысуларды жүзеге
асыру;
• Қазақстан Республикасындағы бейрезиденттердің инвестициясы;
• Жылжымайтын мүліктерге мұліктік және басқа да құқықтар төлемдеріне
аударымдар;
• Бейрезиденттердің 180 күннен асатын мерзімге резиденттердің экспорттық
мәмілелерін несиелеумен байланысты есеп айырысуларды жүзеге асыру.
Валюталық операциялар бойынша есеп және есеп беру тәртібі және нысаны
Қазақстан республикасы Қаржы министірлігі мен статистикалық уәкілетті
мемлекеттік органдарының келісіміне сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық
банкпен бекітіледі және Қазақстанның заңды және жеке тұлғалары міндетті
түрде орындауы қажет.
Республикадағы барлық заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасы
Ұлттық банк және өкілетті ба,н.ктерге олардың сұрауы бойынша валюталық
реттеу заңының талаптарын орындау мақсатында қажетті ақпараттар мен
қаражаттарды ұсынуы міндетті.
Жекелеген валюталардың ұзақ немесе қысқа позицияларында бірінші кезекте
мүмкіндігі болатын қолма-қол өтелмеген мәмілелермен байланысты олардың
қолдағы бар мүмкіндіктері жабылмаған мәмілелерімен валюталық операцияларды
жүргізу кезінде банктер әр түрлі тәуекелге бел буады.
Валюталық позиция банктің шетел валютасындағы талаптар мен міндеттерінің
арақатынастарын білдіреді. Олардың нақты валюта бойынша тең болуы кезінде
валюталық позиция жабық деп есептелінеді, ал тең келмеуі кезінде – ашық.
Жабық валюталық позиция кезінде банк шетел валютасын сатып алу
мәмілесін жасайды да және дәл сол уақытта оны алынған табыспен басқа сату
мәмілесімен жабады. Ұлттық банк жабық валюталық позиция көлеиін шектемейді.
Валюталық бағам банк үшін жағымсыз бағытта өзгеруі мүмкін болғандықтан,
ашық валюталық позиция банктің зиян шегу тәуекелімне байланысты. Сондықтан
да Ұлттық банк, оның мөлшерін шектеп, арнайы бөлек есептілікті
тағайындайды.
Егер сатылған валюта бойынша міндеттемелер оған деген талаптардан
жоғары болса ашық валюталық позиция қысқа болуы мүмкін және сатып алынған
валюталар бойынша талаптар оларға деген міндеттемелерден жоғары болса, онда
ұзақ болуы мүмкін.
Ашық валюталық позициясының шегі қатаң валютадағы банктің жарғылық
капиталының 30% құрауы керек, ал ұзақ валюталық позиция жұмсақ валюта
бойынша 5% валюталық нетто-позицияның жарғылық капиталдың 50%құрауы керек.
Банктік валюталық операциялардың жіктелуі жалпы банктік критерийлері
бойынша, сондай-ақ тек валюталық операцияларға ғана тән басқа да белгілері
бойынша жүзеге асады. Сонымен олар келесідей жіктеледі:
Қазақстан Республикасы аумағында жасалынатын;
Қазақстанның валюталық құндылықтарының шекарадан өтуіне
байланысты;
Республикадан тыс жерде банктер жасайтын.

1.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу.

Коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен
әрекеттерді экспорттау-импорттау, Қазақстан Республикасының аумағында шетел
валютасында оларды өткізу, еліміздің ішінде бейрезидент тұлғалардың
шаруашылықпен айналысудағы тауарлық емес сипаттағы мәміле кезінде теңге
және шетел валютасында банктік операцияларды жүзеге асырумен байланысты.
Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем құралы ретінде сол елдің ұлттық
валютасы қолданылады. Сондықтан сыртқы сауда,қызмет, несие, инвестиция,
мемлекетаралық төлемдер бойынша есеп айырысудың қажетті жағдайы төлеуші
немесе сатып алушылар шетел валютасын сатып алу немесе сату нысанында бір
валютаны басқа валютаға айырбастау болып табылады. 21 ҚЕХС сәйкес валюталық
оперция – бұл шетел валютасында деноминацияланатын немесе ондағы есепті
талап ететін операция.
Валюталық нарықтар-шетел валюталарын, сұраныс пен ұсыныс негізінде
қалыптасқан бағам бойынша ұлттық валютаға сатып алып сататын немесе айырбас
жүргізілетін ресми орталықтар.
Валютаны айырбастау операциялары ежелде ауыстыру ісі нысанында ерте
заманда және орта ғасырларда пайда болып,бірақ қазіргі түсініктегі
валюталық нарық XIX ғасырда қалыптасты. Олар келесідей негізгі
ерекшеліктерімен сипатталады:
Байланыстың электронды құралын кеңінен қолдану және олар бойынша есеп
айырысуларды жүзеге асыруда шаруашылық қызметті интернационалдандыру
негізінде валюталық нарықты интернацияландыру күшейеді
Операциялар барлық елдер түплірінде тәулік ішінде үздіксіз жасалынады;
Валюталық операциялар техникасы сәйкестендірілген,есеп айырылулар банктік
корреспонденттік есепшоты арқылы жүргізіледі;
Валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру мақсатында валюталық
операциялардың кең көлемде дамуы;
Алып-сатарлық және төрелік операциялар коммерциялық мәмілемен байланысты
валюталық операциялардан біршама асп түседі; олардың қатысушыларының саны
бірден өсті және олардың құрамына банктер мен қлт аралық корпорациялардан
басқа заңды және жеке тұлғалар да жатады;
Тұрақты экономикалық жағдайларға тәуелсіз өздерінің биржалық тауарларына
байланысты тенденциясы бар валюталық бағамның тұрақсыздығы.

Атқарымдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық келесілерді қамтиды:
Халықаралық есеп айырысулардың уақытылы жүзеге асырылуы;
Валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру;
әлемдік валюталық несиелік және қаржылық нарықтардың өзара байланысы;
банк, кәсіпорын, мемлекеттің валюталық резервтерінің әртараптандырылуы
(диверсификациясы);
валюталық бағамды реттеу;
қатысушылардың валюталық бағам айырмасы ретінде алатын алып-сатарлық
пайдасы;
экономиканы мемлекеттік реттеуге бағытталған валюталық саясатты жүргізу.
Институционалдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық – бұл банктердің,
брокерлік фирмалардың, корпорациялардың, әсіресе ұлт аралық корпорацялардың
жиынтығы. Банктер банкаралық нарықта өзара және тауарлы - өнеркәсіп
клиентурасымен 85-95% валюталық мәмілелер жасайды.
Валюталық қатынастың субъектілеріне Қазақстан Республикасының резидент
және бейрезидент тұлғалары жатады.
Валюталық реттеулердің объектілері валюталық құндылықтармен жүргізілетін
операциялар болып табылады. Оларға: шетел валютасы және бағалы қағаздар
(акция, облигация, төлем құжаттары, қарыздық міндеттеме, қымбат металдар)
жатады.
Валюталық құндылықтармен жүргізілетін операциялар екі түрге
бөлінеді:ағымдағы валюталық операциялар, олардың құрамына елден валюта
аудару және керісінше валюта қабылдау, саудалық сипатқа жатпайтын
аударымдар және тура инвестициялар, қаржылық несиелер және тағы басқа
капитал қозғалысымен байланысты операциялар жатады.
Шетел валютасында банктік операциялар жүргізуге лицензияларды Ұлттық
банк шексіз мерзімге береді және атаулы болып табылады, яғни үшінші
тұлғаларға берілмейді. Банк валюталық операциялардың лицензияда көрсетілген
жағдайда және келесілерге жүргізуге құқы бар:
шетел валютасындағы қаражаттарды заңды және жеке тұлғалардың шотына және
салымына орналастыруға және қабылдауға;
банктер мен ұйымдарға шетел валютасында несие және қарыздарды ытарту және
ұсыну;
заңды және жеке тұлғалардан шетел валютасындағы төлем құжаттарын сатып алу
және сатуды жүзеге асыру;
валюталарды сатып-алу сатуды жүргізу;
шетел мемлекеттерінің банктерімен корреспонденттік қатынастарды белгілеу;
халықаралық банктік тәжірибеге сәйкес басқа да операцияларды жүзеге асыру.
Валюталық операцияларды жүзеге асыруға құқық берілген банктер уәкілетті
деп аталады. Валюта нарығында банктің рөлін анықтайтын негізгі фактор
банктің көлемі, оның репутациясы, бөлімшелермен филиалдардың шетелдік
желісінің даму деңгейі, жасалатын халықаралық банктік есеп айырысудың
көлемі болып табылады. Сондай-ақ банк және оның валюта саясаты орналасқан
орындарда кезең сайын енгізілетін валюталық шектеулер, телекстік және
телефондық байланыс жағдайы маңызды рөл атқарады.
2000 жылдың сәуірінен бастап Ұлттық банк теңгенің теңгенің еркін қалқымалы
бағамын белгіледі. Ол Ұлттық банк қатысуынсыз валюталық нарықта сұраныс пен
ұсыныс негізінде ұлттық валюта бағамын құрылуын болжайды. Бұндай жағдайда
валюталық реттеудің маңызы кенеттен өседі, негізгі міндеттері келесілер
болып табылады:
Қазақстан Республикасының аумағында жүргізілетін валюталық операциялардың
жүргізілу тәртібі мен қағидаларын анықтайтын нормативтік құқықтық актілерін
шығару;
Валюта заңдылықтарының орындалуын бақылау;
Валюталық нарық , жүргізілген валюталық операциялық көлемін және
құрылымының жағдайын талдау.
Валюталық реттеу мәселелерін шешу үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық
банкі келесі негізгі әдістерді қолданады:
Валюталық операцияларн объектілері мен субъектілерін, валюталық операциялар
субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін, жіктелуін, валюталық
құндылықтармен айналысу тәртібін белгілеуді анықтайтын валюталық
операцияларды жүргізу тәртібін белгілеу;
Сипатына, субъектісіне, объектісіне, көлеміне байланысты белгілі валюталық
операцияларды жүргізуге шектеу енгізу;
Шетел валютасын пайдаланатын қызметтерді лицензиялау;
Валюталық операцияларды тіркеу;
Валюталық операциялар туралы есептемені жинау және талдау;
Валюталық заңдылықтардың орындалуын бақылау;
Валюталық реттеу мәселелері бойынша халықаралық байланыс.
Валюталық реттеудің негізін құраушы жүйе валюталық бақылау болып
табылады. Валюталық бақылаудың мақсаты – Қазақстан Республикасының резидент
және бейрезидент тұлғаларының валюталық операцияжүргізу кезінде
заңдылықтарды сақтауын қамтамасыз ету. Валюталық бақылаудың негізгі
бағыттары:
Заңдылықтарға сәйкес жүргізілетін валюталық операциялардың сәйкестігін
анықтау және оларды жүзеге асыру үшін қажетті лицензиялар мен куәліктердің
болуы;
Шетел валютасындағы төлемдердің шарт жағдайына сәйкестігін тексеру;
Валюталық операциялар бойынша есеп жүргізу және есеп берудің толықтығын
және объективтігін тексеру.
Валюталық қатынастарды реттеу кезінде негізгі рөлді арнайы валюталық
заңдылықтар атқарады. Қазақстан Республикасында валюталық реттеудің негізгі
органы республиканың заңдылықтарына сәйкес валюталық реттеудің қызметтерін
атқаратын Ұлттық банк болып табылады. Үкімет және басқа да мемлекеттік
органдар валюталық реттеудің заңдылықтарына сәйкес өз құдыретінің шегінде
жүргізеді. Валюталық реттеу бойынша негізгі нормативтік актілер 1998 жылдың
24 желтоқсанында Валюталық реттеу туралы заңға толықтырулар мен
қосымшалар енгізілген заң болып табылады. Ол Қазақстан аумағында
жүргізілетін валюталық операциялардың принциптері мен тәртібін валюталық
операция субъектерінің құқықтары мен міндеттерін, валюталық заңдылықтар
бұзылуының жауапкершілігін анықтайды. Валюталық бақылау агенттері ретінде
валюталық операцияларды жүргізу кезінде валюталық заңдылықтардың орындалуын
бақылау міндеті жүктелген уәкілетті банктер мен банктік емес қаржылық
мекемелер болып табылады.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында келесідей валюталық шектеулер
қолданылады:
Резиденттер арасында жүргізілетін операциялар бойынша барлық төлемдер тек
қазақстандық валютада жүргізілуі керек, тек Ұлттық банктің нормативтік
құқықтық актілерінде, салық және кеден заңдылықтарында көрсетілген
жағдайлардан басқа;
Шетел валютасын сатып алуға, сатуға және айырбастау өкілетті банктер мен
банктік операциялардың бөлек түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан тыс жерде
жүргізуге болмайды;
Қызмет және тауар үшін төлем ретінде және несие ретінде резиденттер алатын
шетел валютасы, олардың өкілеттібанктеріндегі шоттарына міндетті түрде
есепке алынуы керек.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президенті халықаралық
міндеттемелерді орындау мақсатында және күтпеген жағдайлардың туындау
кезінде кез келген валюталық операцияларды шектеуге және тоқтатуға құқылы.
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Ұлттық банк
туралы заңды күші бар Жарғысына сәйкес Қазақстан Ремпубликасы Ұлттық банк
шетел валютасында операциялар жүргізуге қажетті шектеулерді енгізуге оның
ішіне осындай операциялардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.