Аккредитив ашылатын банктың аты

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе. 3
1. Аккредитивтердегі ақшалар 4
2. Чек кітапшаларындағы ақшалар 12
3. Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар 20
4. Банктердегі өзге шоттардағы ақшалар 22
Қорытынды. 23
Пайдалынған әдебиеттер 24

Кіріспе.

Менің таңдап алған курстық жұмысымның тақырыбы Банктердегі арнаулы
шоттардағы ақшалардың есебі. Менің бұл тақырыпты таңдап алуымның себебі,
ол өте актуальды тақырыптардың бірі деп есептеймін.
Бухгалтерлік есеп- экономиканың білім жүйесіндегі негізгі пәндердің
бірі, әрі оны мамандығым деп таңдағандар үшін өте маңызды, яғни бізге. Ол
шаруашылық жүргізуші кез-келген кәсіпорын қызметінде жетекші орын алады.
Бухгалтерлік есептің мәліметтері негізгі бүкіл шаруашылық қызметтің іс
әрекеті сипатталып, оның табысы немесе шығыны еспке алынады, қаржылық
жағдайы ашып көрсетіледі.
Біздің елде жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жұмысы толығымен
халықаралық есеп беру талаптарына сай орындалады. Міне осыны ескере отырып
бұрын есепші деп саналып келген бухгалтер маманы кәсіпорынның қаржылық
жағдайын анықтап, бағалап, есептеп отырумен қатар кәсіпорынның алдағы
уақыттағы экономикалық әл-ауқатын дамуту жолдарын жоспарлай білуі қажет.
Жалпы бухгалтерлік есеп өте қызықты да өте күрделі пән болып табылады.
Мұнда кішкентай қателіктің өзі артынан үлкен қайшылықтарға апарып соғады.
Бухгалтер кәсіпорынның пайдасын, шығынын қарастырып, бағалап, талдай отыра
кәсіпорын немесе фирманың болашағына болжамдар жасайды.
Мен осы курстық жұмысты жаза отырып, өзімнің мамандығының қыр-сырын
ашық түрде түсінемін, яғни бұл курстық жұмыс маған жалпы аккредитив
шоттарындағы қаражаттардың есебі, чек кіпатшаларындағы қаражаттардың
есебі, банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалардың есебі және банктегі
өзге шоттардағы ақшалардың есебі туралы кеңінен түсіндіретін мағлұмат
береді деп ойлаймын.

Осы курстық жұмыста мен 42 бас шоттың бөлімше шоттарын кеңінен ашып,
қалай жалпы есептелуінің, қандай кірістелу және шығысталу жолдары бар деген
сұрақтарға жауап беруге тырысамын.

1. Аккредитивтердегі ақшалар

Фирмалар мен кәсіпорындар өздерінің ақшаларын сақтау және көбейту үшін
банк мекемесінен арнаулы шоттар ашуына болады. Банкілердің арнаулы
шоттарында жасалатын операцияларының есебі 42 Банктегі арнайы шоттардағы
ақша қаражаттары деген бөлімшесінің шоттарында жүреді. Олардың қатарына
келесі шоттар кіреді:
• Аккредитивтердегі ақшалар
• Чек кітапшаларындағы ақшалар
• Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар
• Басқадай шоттардағы ақшалар
Мен осы бөлімшеде 421 Аккредитивтердегі ақшалар қаражаттары шоты
туралы жазамын. Бұл шотта жабдықтаушы және басқа да кәсіпорындар мен
ұйымдардың, фирмалардың аттарына ашылған аккредитивтегі ақша қаржыларының
қозғалысы есепке алынады. Негізінен есеп айрысудың бұл түрі басқа қаладағы
(кәсіпорын орналасқан жерден басқа жерде тұратын) жабдықтаушылармен қолма-
қол ақшасыз есеп айырысу үшін қолданылады. Есеп айырысудың бұл түрі басқа
қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға ұқсас болып келеді. Есеп айырысу құжаты
бойынша сатып алушы өзіне қызмет көрсететін бан,к мекемесі арқылы
жабдықтаушының шоты ашылған, яғни оған қызмет көрсететін банктен аккредитив
ашады. Осындай есеп айырысудың түрі 1931 жылдан бері қолданылып келеді. Осы
шоттағы ақшалай қаржылар бойынша есеп айырысу жабдықтаушыларға төлемнің
уақытында төленуін қамтамасыз етеді.
Аккредитив - шарт бойынша контрагенттің пайдасына клиенттің
тапсырмасымен берілетін банктің шартты ақшалай міндеттемесі, ол бойынша
аккредитив ашқан банк көрсетілген бенефициармен (жабдықтаушы) төлем жасайды
немесе аккредитивте көзделген құжаттарды ұсынған жағдайда немесе
аккредитивтің басқа шарттарын орындағанда басқа банкке мұндай төлемдерді
атқаруға өкілеттілік беру,яғни қызмет көрсететін ұйымның есесп айырысу
шоты ашылған банк мекемесіне тауарлардың жіберілгендігін, қызметтердің
көрсетілгендігін дәлелдейтін құжаттар бойынша төлем төлеу жайлы тапсырмасы.
Аккредитивтік операция - банктің күрделі делдалдық операциясы.
Банктер аккредитивтік операцияларды жүргізумен қатар аккредитивті
ақшаны және жүргізгені үшін клиенттерден комиссиялық ақы алады.
Аккредитивтің негізгі түрлеріне ақшалай және құжаттық аккредитивтер
жатады.
Ақшалай аккредитив - бұл клиенттің банкке ақша сомасын енгізгендігін
растайтан құжат және осы банктің бір немесе бірнеше банкке аккредитив
ұстаушының сонда көрсетілген соманы төлеуі туралы тапсырысының сәйкестігі.
Құжаттық аккредитив - клиент өтініші және нұсқауы бойынша немесе жеке
өз қарауы бойынша, онда көрсетілген бенефициарға немесе оның бұйрығы
бойынша төлем жүргізуге банктің міндеттемесін қарастыратын құжаттық есеп
айырысу нысаны, сондай-ақ бенефициар қойған аудармалы вексель акцепті мен
төлемі немесе аккредитивтің барлық шарттары сақталған жағдайда, белгіленген
мерзімде аккредитивте көрсетілген құжаттарға қарсы негоциацияны көрсетеді,
яғни сәйкес құжатты көрсеткен кезде төленеді.
Аккредитив тек бір ғана бенефициармен есеп айырысуға арналуы мүмкін.
Аккредитив бойынша есеп айырысу тәртібі және оның мерзімі бенефициар мен
төлеушінің арасындағы келісім-шартта белгіденеді. Сондай-ақ келісім-шартта
мыналар көрсетілуі қажет:
• Төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитивті ашқан банктің аталыу;
• Аккредитивтің түрі, оның орындалуы және пайдалануының әдісі мен
тәсілі;
• Аккредитив бойынша қаржы алу үшін жабдықтаушының өзіне қызмет
ететін банкке тапсыруға тиісті құжаттардың толық тізімі және
нақты сипаттары;
• Тауарларды, материалдарды тиеп-жөнелткеннен немесе жұмыстарды,
қызметтерді орындағаннан кейін құжаттарды банк мекемесіне
тапсырылу мерзімі және олардың орындалуына қойылатын талаптар.
Жабдықтаушыларға аккредитив жайлы оның ашылғандағы туралы
хабарлау;
• Басқа да керекті құжаттар мен шарттар;

Бұл кезде аккредитив ашуға өтінішті екі данада ұсынады. Бірінші данасы
банкте аккредитив ашу үшін қалады, ал екінші данасы қабылданғаны туралы
белгімен банк бекітілген мерзімде клиентке қайтарылады. Одан соң банк
алынған өтініш негізінде бенефициар банкке жолдау үшін аккредитивті
рәсімдейді. Аккредитив нөмері, ашу орны мен күніне қоса, ашуға жазылған
өтініш деректемелері болуы тиіс.
Аккредитивтің келесі түрлері ашылады:
өтелінген (депоненттелген) және өтелінбеген (депоненттелмеген), кері
шақырылатын және кері шақырылмайтын, сонымен қатар дәлелденген және
транферабельдік (аудармалы) болып бөлінеді.
Өтелінген (депоненттелген) аккредитивті ашқан кезде банк-эмитент
орындаушы банкке аккредитивтің сомасына тең ақша сомасына оның билігіне
беріп, ал ол өзінің міндеттемесінің әрекет ету мерзімінде осы ақшаны
мүмкіндігінше аккредитив бойынша төлем жасау үшін пайдаланатын жағдаймен
келіседі, яғни келісім-шарт бойынша алдын-ала аударылған қаржы.
Өтелінбеген (депоненттелмеген) сатпы алушы кәсіпорын мен жабдықтаушы
кәсіпорындарға қызмет көрсетуші банк мекемелері арасында аккредитивте
көрсетілген қаржы сомаларын аударуға тек қана келісім-шарт жасалып
келісілгенде, яғни ақша әзірге аударылмаса.
Кері шақырылатын банк-эмитент бенефициармен алдын-ала келіспей-ақ
(мысалыға, келісім-шартта қаралған жағдайды сақтамаған жағдайда) жоюы
немесе өзгертуі мүмкін. Кері шақырылатын аккредитив жағдайында барлық
билікті өзгерту туралы жағдайды төлеуші тек банк-эмитент арқылы
бенефициарға бере алады. Бірақ өзгерту мен жоюдың алдында орындаушы банк,
аккредитив жағдайына сәйкес, бенефициар қойған және бенефициар банкісі
қабылдаған құжаттарды төлеуге міндетті.
Кері шақырылмайтын аккредитивте банк-эмитенттің барлық жағдайын
орындаған кезде аккредитив бойынша төлем жасауды қатаң түрде өз міндетіне
алады. Қайтарылмайтын аккредитив бенефициардың келісімінсіз өзгертуге
немесе жоюға жатпайды.
Бенефициар аккредитивтің пайдалануын өз мерзімінен бұрын тоқтата алады,
егер де бұндай жағдай шартта қаралса.
Дәлелденген аккредитив - бұл банк-эмитент болып саналмайтын басқа
орындаушы банктердің қосымша кепілдігі бар болса ғана жүзеге асатын
аккредитив.
Транферабельдік (аударма) аккредитив - бұл бенефициардың өзінен басқа
(екінші бенефициар болып саналатын) бірнеше тұлғаның немесе аккредитивті
толық немесе ішінара пайдалатын мүмкіндігін қарастыратын аккредитив.
Аккредитивті ашу үшін төлем төлеуші кәсіпорын өзіне қызмет көрсететін
банк мекемесіне арыз береді және сонымен қатар мына құжаттарды көрсетулері
қажет:
• Жабдықтаушы ұйымның аты;
• Аккредитив ашылатын келісімшарттың көшірмесі;
• Аккредитив ашылатын банктың аты;
• Аккредитивтің орындалатын уақыты және жері;
• Аккредитивтен төлем төлеуге қажет болатын құжаттардың толық және
нақты аты;
• Аккредитивтің түрі;
• Аккредитивтің қанджай тауарға, затқа немесе орындалатын жұмысқа
төлем төлеуге арналғандығы және оны төлеу үшін банк мекемесіне
табыс етілетін құжаттардың тізімі;
• Аккредитивтің сомасы;

Сонымен қатар оны орындау әдісі көрсетілуі тиіс, ұсыну бойынша төлеу,
мерзімін ұзартып төлеу, аудармалы вексель акцепті немесе негоциация. Бұйрық
беруші бенефициар өзгеріс жасағысы келсе бастапқы ұсынылған аккредитивке
өзгеріс жасай алады. Бенефициар алынған өзгерісті қабылдау немесе
қабылдамау жөнінде хабар беруі тиіс. Егер ол өзгеріс жасағандығы туралы
хабарламаса, бастапқы ұсынылған аккредитив шарттары өз күшін сақтайды.
өзгерту туралы бір хабарлаудағы жартылай жасалған өзгерістер қабылданбайды.
Егер аккредитив шартында оны эмитент-банк орындайтындығы көрсетілмесе, онда
аккредитивте төлемді жүргізуге, ұзартып төлеуге, аудармалы вексель акцепті
немесе негоциациясына өкілетті орындаушы банк көрсетілуі тиіс.
Егер аккредитив көрсетілген құжаттар эмитент банкке немесе оны
орындаушы банкке ұсынылса және барлық шарттары сақталса, онда
қайтарылмайтын аккредитив эмитент-банктің келесі әрекеттерді орындауға
нақты міндеттемесін көрсетеді:

• Егер аккредитив ұсынушыға төлеуді білдірсе, ұсыну бойынша төлем
жасауға;
• Егер аккредитив мерзімін ұзартып төлеуді білдірсе, аккредитив
шартымен көрсетілге мерзімдегі төлемді қамтамасыз етуге;
• Егер аккредитив эмитент-банкке акцепті қарастырса, бенефициар мен
эмитент-банкке ұсынылған аудармалы вексельдерді акцептеу және
төлем мерзімі жеткенге дейін оларды төлеу;
• Бенефициар ұсынған аудармалы вексельдерді трассат банк акцептемесе
немесе акцептеп, бірақ белгіленген мерзімде төлемесе , мерзімінде
акцептеу немесе төлеу;
Қайтарылатын аккредитивті эмитент-банк өзгертуі немесе жойылуы мүмкін.
Егер өкілетті банк аккредитив бойынша өзгертуге немесе жоюға хабар алынбай
тұрып аккредитив бойынша төлем жүргізген болса, эмитент-банк оның жұмсаған
ақшасын өтеуі тиіс.
Аккредитивтің қандай түрге жататындығы анық болуы керек, яғни қайтарып
алынатын ба, жоқ әлде қайтарып алынбайтын ба? Егер де бұндай белгілері анық
болмаса, онда ондай аккредитивтер қайтарып алынбайтын болып саналады.
Сондай-ақ аккредитивтің пайдалану тәсілі де анық болғаны жөн: ұсынған
уақытта төленетін немесе бөліп-бөліп төлеуге болатын және аудармалы
вексельді акцептеу немесе негоциациялау үшін пайдаланатын болып бөлінеді.
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенефициар таурады тиеген соң,
тауарлардың тиелгені жөнінде және басқа да аккредитивтің шарттарында
көзделген құжаттарды қызмет етуші банк мекемесіне ұсынады. Аккредитив
бойынша төлемді растайтын құжаттар жабдықтаушы арқылы банкке аккредитив
мерзімі өткенге дейін ұсынылуы және аккредитивтің барлық шарттарның
орындалғандығын айғақтау керек. Осы шарттардың біреуі бұзылған жағдайда
аккредитив бойынша төлеу жүзеге асырылмайды.
Эмитент-банк бекітуші банк немесе атқарушы банк тауар жөнелту
құжаттарын алғаннан кейінгі жеті жұмыс күні ішінде олардың кешенділігін,
сондай-ақ аккредитивтің сыртқы белгілерін сәйкестігін, яғни аккредитивтің
тиісті шарттарына құжат деректемелерінің сәйкестігін (келісімшарт нөмері,
тиеу күні, тауарды жеткізу орны, таурады тиеу орны, тауарды жеткізу
шарттары және басқалары) тексереді. Егер аккредитивте қарастырылған шарт
бойынша сатып алушы кәсіпорынның өкілі шотты акцептеу керек болатын болса,
онда ол адам орындаушы, яғни қызмет көрсетуші банкке мына құжаттарды
көрсетуі қажет:
• Төлқұжат немесе оның орнына жүретін басқадай құжаттар;
• Аккредитив ашқан кәсіпорын берген іссапарлық куәлік пен
сенімхат;
• Өзінің қолтаңбасының үлгісі.
Егер құжаттар сыртқы белгілері бойынша сәйкеспесе, банктер мұндай
құжаттардан бас тартуға құқылы. Аккредитивте көрсетілмеген құжаттарды банк
тексермеуі тиіс.егер эмитент-банк құжаттардың сыртқы белгілері бойынша
аккредитив шарттарына сәйкеспейтіндігін анықтаса, онда банк өз қалауы
бойынша бұйрық берушімен сәйкессіздікті жою мәселесі боынша байланыса
алады.
Жабдықтаушының банкісінде аккредитив мынадай жағдайда жабылады:
• Аккредитивтің мерзімі біткенде
• Аккредитивтің жабу туралы жабдықтаушының берген арызы бойынша.
Барлық аккредитивте мерзімнің аяқталу күні және құжаттарды төлемге,
акцептке, негоциациялауға ұсыну орындары көрсетілуі тиіс. Құжаттар
мерзімінің аяқталуы күнінде немесе мерзім аяқталғанға дейін ұсынылуы тиіс.
Аккредитив бенефициардан басқа бір немесе бірнеше тұлғалармен толықтай
немесе бөлшектеп қолданылуы мүмкін. Мұндай аккредитив аудармалы немесе
трансфертті деп аталады. Егер эмитент-банк аудармалы деп көрсетс,
аккредитив аудармалы болады.
Аккредитив аударымын жасау үшін бастапқы бенефициар аударуды өткізуші
банкке, екінші бенефициар үшін түзетуді авизолау құқын қалдыру жөнінде
қайтарылмайтын нұсқау бере алады. Өткізуші банктің мұндай шартпен
аккредитив аударымына келісім жағдайында, банк аударым кезінде екінші
бенефициарға бастапқы бенефициардың түзетуге қатысты нұсқауын хабарлауы
тиіс. Аккредитив екінші бенефициар нұсқауы бойынша келесі үшінші
бенефициарға аударылмауы мүмкін. Аккредитив аударымына байланысты өткізуші
банк шығындары бастапқы бенефициармен төленеді. Бұл кезде өткізуші банктің
мұндай шығындар төленгенге дейін аккредитив аударымы бойынша ешқандай
міндеттемесі болмайды.
Алынған көліктік немесе сақтандыру құжаттарының аккредитив талаптарына
және ол бойынша өзгерістерге сәйкес келсе, эмитент-банк немесе орындаушы
банк бенефициар есебіне төлем жасайды, аккредитив шартына сәйкес оның
векселін акцептейді немесе негоциациялайды. Аккредитивтің орындалуына
негізделген төлемдер қолма-қол емес ретпен жүргізіледі. Егер төлем
бенефициар есебіне жүргізілсе эмитент-банк аккредитив сомасына төлем
тапсырсын рәсімдейді, оның орындалуы Қазақстан Республикасының заң актілері
мен Ұлттық банктің нормативтік-құқылық актілермен бекітілген талаптарды
сақтай отырып жүргізіледі.
Шетел валютасында белгіленген аккредитивтердің орындалуы біздің
мемлекеттің валюталық заңдылығына сәйкес жүргізіледі. Бенефициардың
аудармалы векселінің акцепті немесе негоциациясы аккредитивтер шарттарына
сәйкес, Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы вексель
айналымы туралы заңы және Ұлттық банктің екінші деңгейлі банктермен
аударым операцияларын жүргізу тәртібі мен бекітілген ережелеріне сәйкес
жүргізіледі.
Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге берілген
несиелердің есебінен ұсынылған болса 601 Банк несиелері шотында, ал егер
аккредитив есеп айырысу шотынан ұсынылған болса 441 Есеп айырысу шотындағы
қолма-қол ақша шотында аккредитив ашылуы мүмкін, ол кезде аталған шоттар
кредиттеледі де, 421 Аккредитивтегі ақша қаражаттары шоты дебеттеледі. Ал
жабдықтушы аккредитивтен төленген сома бухгалтерияда 671 Мердігерлер және
жабдықтаушылар мен есеп айырысу шотының дебитіне 421 Аккредитивтегі
ақшалар- деп аталатын шоттың кредитіне жазылады. Ал аккредитив жабылған
уақытта пайдаланылмаған немесе жұмсалынбаған сома ақшалар келіп түскен
шоттың дебитіне (441), Аккредитив ақшалар-деп аталатын шоттың кредитіне
жазылады.

Банктердегі арнайы шоттардағы ақшалар шоты бойынша жүргізілген
операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебиттелетін шот Кредиттелетін шот
1 2 3 4
1 Ақшалар бойынша ашылған 421 423,431,441
аккредитив
2 Банк несиесі есебінен қойылған421 601
аккредитивтер
3 Ашылған аккредитив арқылы 671 421
жабдықтаушыларға жіберген
тауарларының және
материалдарының құны төленді
4 Ашылған аккредитивтің 441 421
пайдаланылмай қалған сомасы
есеп айырысу шотына қайтарылды

2. Чек кітапшаларындағы ақшалар

Есеп айырысудың келешегі зор нысаны ретінде чектермен есеп айырысуды
айтуға болады. Чек банк клиентінің (чек берушінің) банкке ақша қаражатын өз
шотынан алушы (чек ұстаушы) шотына аудару туралы арнайы бланкте жазылған
жазбаша тапсырмасын білдіретін бағалы қағаз болып табылады.
Батыс тәжірибиесінде чек кімнің есебінен жазылғандығына байланысты
бірнеше түрге бөлінеді:
• Арнайы-тек осы кісіге төлеңіз;
• Ордерлі –осы кісіге немесе оның бұйрығы бойынша төлеңіз;
• Ұсынушы –ұсынушыға төлеңіз;
Ордерлі чек –ұстаушыға индоссамент –жолдау жазу көмегімен басқа
тұлғаға ақша алу құқығын ұсынуға мүмкіндік береді. Индоссаменттің 4 түрі
қарастырылған:
• Банктік индоссамент. Чек ұстаушы чектің сыртына өз қолын қояды,
оның нәтижесінде чек ұстаушы құжаты болып табылады және әрбір
заңды иесі ол бойынша банктен ақша алады;
• Атаула индоссамент. Ұстаушы чек сыртына өз қолын қояды және чек
бойынша ақша алу құқын алатын тұлға атын жазады;
• Мақсатты индоссамент. Чек ұстаушы чек сыртына чекті басқс тұлғаға
ұсыну мақсатын көрсетеді және чек бойынша ақша алу мүмкіндігін
шектейді;
• Айналымсыз индоссамент. Егер чекті ұстаушы чек төленбеген жағдайда
арыз жасау мүмкіндігін болдырмауды немесе шектеуді қаласа,
индоссамент мәтінінде айналымсыз деген сөзді қолданады.

Әр елде чек мазмұны бірыңғай. Заңды құрамында мыналар белгеленеді:
• чек сөзі;
• анықталған соманы төлеу бойынша шартсыз міндеттемесі;
• банк трассат;
• төлем орны;
• шығарылған орны және күні;
• трассант қолы;

Коммерциялық құрамы:
• чек нөмері;
• трассат шотының нөмері;
• трассат банктің қолы
• чек сомасының санмен қайталануы;
• бенефициар;
• кодтау желісі;
Біздің республикамызда чекті қолдану 2002 жылғы 13 мамырда ҚРҰБ
Басқармасы бекіткен Қазақстан аумағында чектерді қолдану Ережесімен
реттеледі.
Чек беруші мен чек беруші банктің арақатынасы чекті қолдануға
байланысты чекті қолдану келісімімен реттеледі. Чектерді қолдану туралы
келісім жасалмастан бұрын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.