Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының дамуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 3
1. Салықтардың экономикалық сипаттамасы 5
1.1 Салықтар және олардың түрлері 5
1.2 Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының дамуы 7
1.3 Алымдар мен міндетті төлемдер бойынша есеп айырысудың есебі 9
2 Тікелей салық бойынша есеп айырысудың есебі 12
2.1 Корпорациялық табыс салығы 12
2.2 Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы 21
2.3 Көлік құралдарына салынатын салық 23
3 Жанама салық бойынша есеп айырысудың есебі 24
3.1 Қосылған құн салығы 24
3.2 Акциздік салық 27
Қорытынды 29
Пайдаланған әдебиеттер 30

Кіріспе

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен
заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке
төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен
міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Қазіргі кезде бухгалтерлік есеп ең басты бір орын алады. Ол
кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап, басқарушы шешім қабылдаудың
негізі. ҚР аймағында әрекет етіп тұрған барлық субъектілерге қаржылық есеп
беруді және бухгалтерлік есепті жүргізу міндеттілігі жүктеледі. Жалпы
алғанда салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің
міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. 2001
жылғы 12 маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (өзгертулер және
толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды
тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі
көзі болып табылады.
Мемлекеттік бюджет ─ жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөліп пайдалану,
жұмсау үшін құрылатын қаржы қоры болып табылады.
Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға, халықтың материалдық әл-
ауқатын және мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға
пайдаланылады. Жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік
бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады.
Осы курстық жұмыстың міндеті – салықты талдау міндеттерімен сәйкес
келеді. Олар:
- Салықтардың экономикалық сипаттамасы;
- Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының дамуы;
- Алымдар мен міндетті төлемдер есебінің ұйымдастырылуы.
Бұл жұмыс үш бөлімнен тұрады: бірінші бөлімде салықтардың түрлері мен
салық заңдылықтарының дамуына тоқталамын. Курстық жұмыстың екінші бөлімінде
салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысуды ашып көрсетемін. Ал курстық
жұмыстың үшінші бөлімінде бюджетке тиісті салықтар бойынша есеп айырысу
келтірілген.
Менің жұмысымның мақсаты салықтар мен төлемдер бойынша есеп
айырысулардың тек сандық жағынан емес, аналитикалық көзқарас тұрғысынан
жүргізуге тырысамын.

1. Салықтардың экономикалық сипаттамасы

1.1 Салықтар және олардың түрлері

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,
дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық
нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен
сұрау салуларына бейімделді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына
әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен,
жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен
саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі-
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін
және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал
салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның
экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен
айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу - әрбір
азаматтың қасиетті борышы деген еді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35–ші бабында: заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесін бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:
пайда (алынған игіліктер) қағидаты
″қайыр көрсету″ (төлем қабілеттілігі) қағидаты
Тұңғыш рет Қазақстан Республиксында заңнамалық деңгейде салық салудың
қағидаттары баянды етілген. Қазақстан салық заңнамасында сонымен бірге
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің
міндеттілігі, салық салудың айқындығы, әділдігі, салық жүйесінің
біртұтастығы және салық заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді.
Салық төлуеші салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық
көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.
Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын
болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтық
міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуның барлық негіздері
мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.
Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.
Мемлекет салық саясатын – салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның
оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік – экономикалық мақсаттар мен
міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.
Салықтар, әдетте үдемелi (прогрессивтi), пропорциональды және
регрессивтi (керi үдемелi) болып бөлiнедi. Үдемелi салықта, табыстың көбею
шамасына қарай оның орташа нарқы да өседi. Мысал ретiнде Қазақстан
Республикасының Заңы " Қазақстан Республикасының азаматтарынан, шетел
азаматтарынан және азаматтығы адамдардан табыс салығы туралы" заңдары.
Нарық экономикасын мемлекет тарапынан реттеуде мемлекеттiк бюджеттiң
кiрiсi мен шығысын қалыпты теңдiкте ұстап, тиiсiнше бюджет тапшылығының
алдын алу бүгiнгi күннiң өткiр де өзектi мәселесi. Әлеуметтiк-экономикалық
даму мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс көзiмен тығыз байланысты. Бұл орайда
мемлекеттiң өз қызметiн iске асыру жолында бюджеттiң кiрiс бөлiмiнiң, оның
iшiнде салық түсiмдерiнiң алатын орыны ерекше. Республикамыздың егемендiк
алуымен қатар 1991 жылы қабылданған Салық жүйесi туралы Казақстан
Республикасының Заңы тәуелсiз Қазақстанның салық жүйесiн құрудың алғашқы
бастамасы, оны қабылдаудағы тұңғыш тарихи құжат болып табылады. Ел
экономикасындағы жаңа бастама, жаңа құбылыстармен бiрге нарыққа бейiмделген
жаңа салық жүйесi де өз қызметiн бастап кеттi. Дегенмен, қандай да болмасын
жаңа бастамада тәжiрибе жинақтай келе бiрқатар кемшiлiктердiң орын алатыны
сияқты, жаңа салық жүйесiнiң де кемшiлiктерi болды. Негiзгiлерi: салық
қызметi тәжiрибесiнiң жеткiлiксiздiгi, салық санының шектен тыс көптiгi,
салық сипатына сай дүниежүзiлiк принциптердiң сақталмауы, салық көзiнiң
тұтынуда болуы, шексiз жеңiлдiктер мен салық ставкаларының бiр салық
бойынша бiрнеше түрi болуы салық жүйесiн реформалау қажет екендiгiн
айқындай түстi. 1995 жылдың 24-сәуiрiнде қабылданған Қазақстан Республикасы
Президентiнiң Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
туралы Заң күшi бар Жарлығы (бұдан әрi — Жарлық) салық жүйесiне оңтайлы
өзгерiстер ала келдi. Олардың қатарына қызмет етiп келген ұзын саны 46
салықтар мен алымдар санының 11-ге қысқартылуы, салық салу принциптерiнiң
дүниежүзiлiк тәжiрибеге сай өзгертiлуi, халықаралық салық салу тәртiбiнiң
енгiзiлуi, салықтардың нышанына, белгiлерiне қарай топталуы, сонымен қатар
бұл құжаттың көптеген заңдармен тығыз байланыстылығы, салықтық әкiмшiлiктiң
жаңа ережелерін енгiзiлуi, тағы басқа түбегейлi салық жүйесiне аса қажет
өзгерiстердiң енгiзiлуi жатады. Әрине, мемлекеттiк нарықты экономикалық
қатынас талабына сай дамуы жағдайында салық жүйесiнiң де бiр орында,
өзгерiссiз қалуы мүмкiн емес. Алайда қысқа уақыт аралығында қабылданған
шексiз өзгертулер мен толықтырулардың енгiзiлу нәтижесi оның әлi де болса
жетiлмегендiгiн көрсетедi. Мұның нәтижесiнде салық жүйесiндегi салыққа
қатысты заңдылықтардың тұрақсыздығы, үнемi өзгертулер мен толықтырулардың
енгiзiлуi салық төлеушiлерге түсетiн ауыртпалықты көбейтiп, салықтан
жалтарудың етек алуына әкелетiн, салық жүйесiнiң қызмет етуiнде кедергi
болар басты проблемалардың бiрiне айналғандай.

1.2 Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының дамуы

Салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің
міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі.
2001 жылғы 12 маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының Салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (өзгертулер және
толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды
тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі
көзі болып табылады.
Салық кодексі республикалық және жергілікті бюджетке түсетін
салықтарды, алымдар мен салымдарды және басқа да міндетті төлемдерді
білгілейтін, Қазақстан Республикасы зандарымен реттелетін кеден баж салығы,
алымы мен төлемдері мәселерін қоспағанда, Қазақстан Республикасындағы
барлық салықтық қатынастарды реттейтін бірден-бір заңды құжаты болып
табылады. Салық кодексі салықтардың толық тізімін, оларды есептеу тәртібін,
салық салу объектілерін, салықтың негізгі түрлері бойынша төлеушілерін
анықтайды. Салықтар, алымдар мен басқа да міндетті төлемдер деп Кодексте
белгіленген тәртіпке сәйкес Қазақстан Республикасының бюджет жүйесіне
төлеушілерден аударылған (бөлінген) қаражаттарды айтамыз.
Салықтарды, алымдарды және басқа да міндетгі төлемдерді енгізу және
аудару немесе тоқтату құқығы Қазақстан Республикасының заң органдарының
өкілеттілігіне жүктелген. Бұл құқтық тек қана Салық кодексіне өзгерістер
мен толықтырулар енгізу арқылы жүзеге асырылады.
Салық төлеуші, салық міндеттемесін орындау барысында, салық салынатын
объектісін, салық базасын, салық, мөлшерлемесін, салық кезеңін білуге
міндетті болады. Бұл кезде: салық, салынатын объектісі және салық салумен
байланысты объектілері: мүлік және әрекеті болып табылады, егер де олар бар
болса, онда салық төлеушінің міндеттемесі де пайда болады;
Салық базасы деп құқықтық, физикалық базасын айтады және де салық салу
объектісіне басқа да сипаттамасы бойынша салық салуға жатуы мүмкін. Салык
базасының негізінде салық сомасы және басқа да төлеулердің мөлшері
анықталады.
Салық мөлшерлемесі салық базасының өлшем бірлігіне есептелген салық
деңгейі болып табылады. Салық мөлшерлемесі пайыздық немесе абсолюттік
сомасы бойынша салық базасының өлшем бірлігіне қарап белгіленеді.
Салық кезеңі — бұл уақыт кезеңі, әрбір салық түріне және Салық
кодексінің басқа да міндетті төлемдеріне қолайлы етіп белгіленеді, сол
кезең біткеннен кейін салық базасы анықталынып бюджетке төленуге жататын
салық пен басқа да міндетті төлемдері есептелінеді.
Қазақстан Республикасындағы салық заңы — мүліктің кірістелген және
тауарды сату мақсатында жөнелтілген, қызметтің көрсетілген, жұмыстың
атқарылған кезеңімен есептелген шығысы мен төленген табысының кезеңіне
қарамастан, салықтық есептің әдісіне орап есептеу әдісі бойынша құрылады.
Казақстан Республикасында әрекет етіп тұрған салықтар мен басқа да
бюджетке төленетін міндетті төлемдердің сызбасы төменде көрсетілген.
Кәсіпорынның бюджетпен есеп айырысу операциялары 63 Бюджетпен есеп
айырысу бөлімшесінің шоттарында есепке алынады. Бұл бөлімшеге: 3110
Төленетін корпорациялық табыс салығы, 4310 Кейінге қалдырылған
корпорациялық табыс салығы, 3130 Қосылған құн салығы, 3140 Акциздер,
3150 Әлеуметтік салық, 3160 Жер салығы, 3180 Мүлікке салынатын салық,
3170 Көлік құралдарына салық, 3190 Өзге де салықтар, алымдар және
бюджетке төленетін міндетті төлемдер шоттары кіреді.

1.3 Алымдар мен міндетті төлемдер бойынша есеп айырысудың есебі

Бұл басқа да алымдар мен міндетті төлемдер бойынша есеп айырысудың
есебі ҚР салық кодексінің 16 бөлімінде көрсетілген. Осы алымдардың ішінен
мен мына төлемдерге тоқталуды жөн көрдім: 69-тарау Жеке кәсіпкерлікті
мемлекеттік тіркегені үшін алым (401, 402, 403 баптарда қарастырылған) және
77-тарау Аукциондардан алынатын алым (426, 427, 428, 429, 430, 431 баптарда
қарастырылған). ҚР-ң бухгалтерлік есебінің типтік шоттар кестесіндегі
міндеттемелер деп аталатын 6 бөлімдегі 63 бас шоттың 3230 бөлімше шотында
есептелініп отырады.
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік тіркегені үшін алым. Жеке кәсіпкерлерді
мемлекеттік тіркегені үшін алым жеке кәсіпкерлер ретінде ҚР-ң аумағында
заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғаларды
мемлекеттік тіркеу кезінде, сондай-ақ олар мемлекеттік тіркеуді
куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады. Тіркеуді ҚР-ң заң
актісінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда салық органдары (бұдан әрі
тіркеуші орган) жүзеге асырады.
402-ші бапта айтылғандай алым төлеушілер болып:
ҚР заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс жеке тұлғалар алым төлеушілер
болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалықтары Ι─II және ΙΙΙ топтағы мүгедектер, сондай-ақ
ҚР-ң азаматтығын алғанға дейін заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын репатрианттар(оралмандар) алым төлеушілер болып табылады.
Алымды есептеу, төлеу және төленген сомаларды қайтару тәртібі туралы
айтайық. Алым сомасы ҚР-ң Үкіметі белгілеген ставкалары бойынша есептеледі
және тіркеуші орган тиісті құжаттарды бергенге дейін төленеді. Алым сомасы
тіркеу жүзеге асырылған жер бойынша бюджетке енгізіледі. Алымды төлеген
тұлғалар тіркеуші органға тиісті құжаттарды бергенге тіркеу жасаудан
тартқан жағдайларды қоспағанда, төленген алым сомасы қайтарылмайды. Бұл
орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген,тіркеу іс-әрекеттерін
жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс етпегенін растайтын
құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін қайтарылады.
Аукциондардан алынатын алым. Аукциондардан алынатын алым (бұдан әрі-
алым) аукциондарда мүлікті (оның ішінде мүліктік құқықтарды) сату кезінде
алынады.
472-ші бапта көрсетілгендей алым төлеушілер ол аукциондарда мүлікті
сатуға шығаратын жеке және заңды тұлғалар алым төлеушілер болып табылады.
Салық салу объектісі:
Мүлікті сатудың аукцион өткізу нәтижелері бойынша белгіленген құны
алым салу объектісі болып табылады;
Сатылатын мүлік құнына:
мелекеттік мүлік және жекешелендіру бойынша уәкілетті мемлекеттік
орган, оның аумақтық органдары өткізетін аукциондардан;
мемлекет пайдасына атқарушы құжаттарды мәжбүрлеп орындату бойынша
атқарушы іс жүргізу органдары өткізетін аукциондардан;
мыналарды: салық органдары иелік етуді шектеген мүлікті, салық
міндеттемелерін қамтамассыз ету мақсатында кепілге салынған мүлікті.
Соттың шешімі бойынша мәжбүрлеп шығарылған жарияланған акцияларды
орналастыруды сату бөлігінде мамандандырылған ашық аукциондардан:
мыналарды: соттардың атқарушы құжаттардың негізінде мемлекет кірісіне
тіркелген мүлікті; белгіленген тәртіппен иесіз деп танылған мүлікті;
белгіленген тәртіппен мемлекетке өткен мүлікті сату жөніндегі
аукциондардан.
банкрот кәсіпорындардың конкурстық массасын сату жөніндегі
аукциондардан;
ҚР-ң заңдарына сәйкес өз қызметін жүзеге асыратын қор биржасындағы
сауда-саттықта;
Бағалы қағаздарды сату бойынша аукциондардан алым алынбайды.
Алым ставкалары аукцион өткізу нәтижелері бойынша белгіленген мүлікті
сату құнының 3 проценті мөлшерінде беліленеді.
Алымды есептеу мен төлеу тәртібін айтсақ төлеушілер алым сомасын салық
салу объектісіне ставка қолдану арқылы дербес есептейді. Атқарушы құжаттар
арқылы іс-жүргізу органдары өткізетін аукциондар бойынша алым сомасын
есептеу кезінде бюджетке есептелетін атқару сомасына қарай салық салынатын
объектіге түзету жүргізіледі. Алымды төлеу аукцион өткізгеннен кейін он бес
күнтізбелік күннен кешіктірмей жүзеге асырылады. Төленген алым сомалары
қайтарылмауға тиіс.

2 Тікелей салық бойынша есеп айырысудың есебі

2.1 Корпорациялық табыс салығы

Корпорациялық табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу 3110
"Төленетін корпорациялық табыс салығы" деген пассивтік шотында жүреді.
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық
салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен
шегерімнің (тұрақты мекемелер арқылы қызметін жүзеге асырмайтын, резидент
еместерді қоспағанда) арасындағы айырмасы арқылы анықтайды:
Салық салынатын табыс = Жылдық табыс жиынтығы ─ Шегерімдер
Жылдық табыс жиынтығына: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар,
көрсетілген қызметтер және басқа да операциялар үшін, салық төлеушінің
алуына (алғанына) жататын ақшалай немесе басқа қаражаттар, өзара есеп
айырысу ретінде үшінші тұлғаларға жіберілген, тікелей, не жанама түрінде
шығындарды өтеуге жіберілген қаражаттар кіреді. Кәсіпкерлік қызметтерден
түсетін кірістерге: өнімді (жұмысты, қызметті) сатқаннан түсетін кірістер;
ғимараттарды, қондырғыларды сату кезінде құнының өсуінен, сондай-ақ
амортизациялауға жатпайтын активтерден инфляцияға байланысты олардың
құндарына түзетулерді есепке алу барысында түскен кірістер; басқа да
сатудан түскен тыс кірістер, соның ішінде: проценттер бойынша кіріс;
дивидендтер; ақысыз алынған мүліктер мен ақша қаражаттары; мүліктерді жалға
беруден түсетін кірістер; роялити; мемлекеттен және басқа да занды
тұлғалардан алынған жәрдем ақшалар; кәсіпкерлік қызметтен немесе оның
қызметін шектеуден алынған кірістер; қарыздарды есептен шығарудан түскен
кірістер және т.б. жатады.
Заңды тұлғалардың жылдық табысының жиынтығынан оны алуға байланысты
барлық шығындар кемітіледі, соның ішінде табыс салығы салынатын еңбек ақы
бойынша шығындары да, яғни қызметкерлерінің материалдық және әлеуметтік әл-
ауқатын көтеруге шығарылған шығындар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңдарымен реттелетін Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру және арнайы
қорларға салынған шығындар.
Салық төлеушілердің шегерімдерінің тиісті құжаттары бар болса, яғни
жылдық табыс жиынтығын алумен байланысты шығыстары расталса ғана шегерім
жасалады. Бұл шығыстарды сол өзінің жасалған салықтық кезеңінен шегеріледі,
бірақ оған болашақ кезеңнің шығыстары қосылмайды.
Жылдық табыс жиынтығынан келесі шегерімдер жасалады.
Қызмет бабымен іс-сапарға кеткен шығындары және өкілеттік шығыстары
Қазақстан Республикасының Үкімет белгілеген нормалар шегінде шегеріледі:
- іс-сапарға жіберілген жеріне дейін кеткен нақты жолымен байланысты
шығындары (билеттің құны), сондай-ақ броньға жасалған шығындары жатады;
- шетелдік іс-сапарда жүрген кезіндегі тәулік шығындары Қазақстан
Республикасының үкіметінің белгіленген норма шегінде беріледі.
Алынған сыйақы (мүдде) бойынша шегерім келесі деңгейде жасалынады:
Сыйақы қатарына алынған несие (кредит, займ), мүліктер, дисконттар мен
депозиттер жатады.
- несиелер (займдар) бойынша, оның ішінде қаржылық лизинг бойынша да,
депозиттер, сондай-ақ мүліктерде теңгемен алынса (немесе орналастырылса),
онда Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен қайта
қаржыландырудың 1,5-ке еселенген ресми мөлшерлемесі бойынша шығарылған
сомасы шегінде шегеріледі, ал ол шетел валютасында берілген (немесе
орналастырылған) болса, онда ол Лондонның банкаралық рыногының 2-ге
еселенген мөлшерлемесі (ставкасы) бойынша шығарылған соманың шегінде
шегерілуге тиіс.
Жоғарыдағы шектеулермен қоса, несиенің максималды марапаттау сомасы да
шегерімге жатады:
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің қайта қаржыландыру
мөлшерлемесі және Лондонның банкаралық рыногының депозиттерді, бағалы қағаз
қарыздарды, мүліктерді, сондай-ақ несиені (қарызды) рәсімдеу кезіндегі
мөлшерлемесі пайдаланады.
Келісім-шартқа сәйкес несие (қарыз) үшін марапаттау сомасын есептеу
кезінде қалқып жүретін мөлшерлемесі және сол мәміленің (операцияның) нақты
жасалған күніндегі мөлшерлемесі есепке алынады.
Күмәнді міндеттемелердің төленуі бойынша жасалатын шегерім. Егер де
бұрындары күмәнді деп танылған табысты салық төлеуші кредиторға төлесе,
онда оның сол төленген деңгейінде шегерім жасауға рұқсат етіледі.
Күмәнді қарыз талабы бойынша шегерім тиісті құжаттармен расталса және
ол бухгалтерлік есепте көрсетілсе ғана жасалады. Күмәнді қарыз талабы —
негізінен Қазақстан Республикасының заң тұлғалары және жеке кәсіпкерлері
көрсеткен қызметінің, атқарған жұмысының, сатқан тауарының нәтижесінде
шығатын талап; сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұрақты ұйымдар арқылы
қызметін жүзеге асырып жүрген занды тұлға-резидент еместердің де және үш
жылға дейін талабын қанағаттандырмаған кезде, немесе Қазақстан
Республикасының заңына сәйкес салық төлеуші-дебиторларды банкрот деп
таныған жағдайда шығады.
Резервтік (провизиялық) қорларға аударымдар бойынша шегеріс жасау. Өз
қызметін заңдарға сәйкес жасалған келісім-шарт негізінде жүзеге асыратын
жер қойнауын пайдаланушының осы кен орнында жер қойнауын пайдалану
жөніндегі операциялардың аяқталуына байланысты кен орнын игеру зардаптарын
жою қорына (резервтік немесе провизиялық қорына) аударылған аударымдар
сомасын шегеріп тастауға құқығы бар. Тап осындай құқықтар банктерге де,
ұйымдарға да берілуі мүмкін, яғни олардың депозиттері, несиелері, (қаржылық
лизингіні қоспағанда), дебиторлық қарыздары, аккредитивтері үшін жасалуы
мүмкін. Бұл операцияларды күмәнді категориясына жатқызу тәртібін және
жағдайын Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі осы жағдайға өкілеттілігі
бар мемлекеттік органдардың келісімі бойынша анықтайды.
Ғылыми-зерттеу, жобалық және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарына
жасалған шьғындар бойынша шегерім жасау. Негізгі құрал-жабдықтарды алу,
оларды орнату және басқа күрделі сипаттағы шығындардан басқа, табыс алумен
байланысты ғылыми-зерттеу, жобалау және тәжірибеде-конструкторлық
жұмыстарына жұмсалған шығындар бойынша ұстап қалуына болады. Аталған
шығынды шегеруге жатқызу үшін жобалық-сметалық құжаттама, орындалған
жұмыстардың актісі және басқа да құжаттар бойынша негізделуі керек.
Сақтандыру жарналары (пайдасы) бойынша шығыстарға шегеріс жасау.
Жинақтау және қайтарым сипатындағы шарттар бойынша сақтандыру төлемдерін
қоспағанда, сақтандыру шарттары бойынша сақтандырушылар төлеген сақтандыру
жарнасын шегере алады. Бірақ сақтандыру қызметі Қаржы Министрлігінің
қадағалауында болады. Банк жүйесі де осы процеске қатысты болғандықтан,
оларды календарлық, қосымша және төтенше жарнасын шегеріске жатқызуына
құқысы бар.
Әлеуметтік төлемдерге арналған шығыстар бойынша шегерімдер. Салық
төлеушілердің уақытша жұмысқа жарамсыздығына, жүкті болуына және бала
тууына байланысты демалысқа ақы төлеуі жөніндегі шығыстарын есепті кезеңде
шегере алады. Қызметкерлердің денсаулығының зақымдануына байланысты
(мертігу т.б.с.с.) келтірілген зиянның орнын толтыруға, сондай-ақ
асыраушысынан айырылуына байланысты ақы төлеуге жұмсалатын шығыстар да
заңдарда белгіленген мөлшерде шегерілуге тиіс.
Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеулерге және өндіруге дайындық
жұмыстарына жұмсалған шығыстар. Жер байлығын зерттеу, барлау және пайдалы
қазбаларды алуға даярлық жұмыстарына шыққан шығындар, бағалау, жасақтау,
жалпы әкімшілік шығыңдар және қол қойылған бонустарды, коммерциялық табу
бонусын төлеуге байланысты шығындарды қоса алғанда, жылдық табыс
жиынтығынан амортизациялық аударым түрінде ұстап қалуға жатады және ол жеке
топты құрайды, бірақ амортизациялық нормасының шегі 25 пайыз деңгейінен
аспауы керек.
Айыппұлдар да, өсімдер де, олардың танылуына қарап шегерімге
жатқызылуы мүмкін, тек мемлекетгік бюджетке жататындардан басқасы.
Салықтарды шегеріс жасау. Бұл жерде мемлекеттік бюджетке есептелген
шегіндегі төленген салық шегеруге жатады, яғни жылдық жиынтық табыс
анықталғанға дейінгі салықтар; Қазақстан Республикасының аумағында және
басқа мемлекеттерде төленген табыс салығы мен корпоративтік табыс салығы,
сондай-ақ үстеме төленген салықтар да шегерілуі тиіс.
Ағымдағы салықтық кезеңде өткен кезеңдер үшін төленген салық қай
кезеңде төленсе, сол кезеңнің шегеріміне жатқызылады.
Тіркелген активтер бойынша шегеріс жасау. Тіркелген активтерге-салық
төлеушінің бухгалтерлік балансында ескерілген және кәсіпкерлік қызметте
пайдаланылатын негізгі құрал-жабдықтар мен материалдық емес активтер
жатады.
Негізгі құрал-жабдықтардың мынадай түрлеріне амортизациялық
аударылымдар есептелінбейді: жер; өнім беретін ересек малдар; мұражай
құндылықтары; сәулет және өнер ескерткіштері; жалпы жұрт пайдаланатын
автомобиль жолдары, тротуарлар, бульварлар, скверлер; аяқталмаған күрделі
құрылыс; фильм қорына жататын объектілер; бұрындары толығымен шегеріске
жатқызылган негізгі құрал-жабдықтардың құны; инвестициялық жобалардың
шеңберінде пайдалануға берілген негізгі құралдар.
Амортизациялауға жататын негізгі құралдар өздеріне тиесілі шектеулер
мөлшерлемесімен есептелінеді. Амортизацияның мүлік түрі бойынша шектелген
мөлшерлемесі "Негізгі құралдардың есебі" тарауында келтірілді.
Салық төлеуші өз еркі бойынша басқа да шектеу мөлшерлемесін қолдануына
құқылы, бірақ ол қойылған (белгіленген) шектен жоғары болмауы керек.
Өндірістік мақсат үшін өз күшімен салынған құрылыстардың шығыстары және
өндірістік мақсатта үш жылдан кем емес пайдаланатын технологиялық құрал-
жабдықтардың құны; салық төлеушінің еркі бойынша амортизациялау мерзімінің
кез-келген сәтінде қалған амортизацияның шегінде шегеріс жасай алады.
Ғимараттар, қоңдырғылар, құрылыстар объектілері бойынша амортизациялық
аударымдар жеке анықталады. Салықтық кезеңнің соңына топ ішіндегілері
бойынша баланстың құны анықталады:
Жарлық капиталға салым ретінде алынған, тегін алынған, сатып алынған
кезде, олар келіп түскен негізгі құралдардың баланстық құнын өсіреді. Ал
есептен шыққан кезде, олар сол баланстық құнын төмендетеді.
Қаржылық лизингке берілген (қаржылық лизинг бойынша) тіркелген
активтердің лизинг алушының ішкі тобы бойынша баланстық құны есептелінеді.
Қаржылық лизингке берместен бұрын тіркелген актив баланстық құнында
көрсетілген болса, онда оны берген кезде лизинг беруші өз балансынан азайта
алады.
Жөндетуге жұмсалатын шығыстар бойынша шегерімдер. Шегерім әрбір ішкі
топқа кіретін негізгі құралдарды жөндеуге жұмсалатын шығыстар бойынша әрбір
ішкі топқа қатысты рұқсат етіледі. Әрбір ішкі топ бойынша негізгі
құралдарды жөндеуге жұмсалатын шығыстар сомасы ішкі топтың салық жылының
аяғындағы құндық балансының 15 пайызының шегінде шегеріледі. Аталған шектен
асатын сома ішкі топтың баланстық құнын арттырады. Егер ол Республикалық
немесе жергілікті бюджеттерден алынған субсидиялардың есебінен жүргізілген
жөндеу болса, онда олардың баланстық құны арттырылмайды және шығыстар
шегерімге де жатпайды.
Кәсіпкерлік қызметтен тартқан зияндар (егер шегерім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.