Кәсіпорын жұмысшысының еңбекақы құрылымы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе1

I Жұмысшылардың еңбекақысы және еңбек өнімділігі3

1. 1 Еңбек ақының әлеуметтік-экономикалық мәні және оны ұйымдастыру негіздері. 3

1. 2 Жалақының формалары және жүйелері9

1. 3 Еңбек өнімділігі13

Еңбек өнімділігінің өлшемдік әдістері15

Еңбек өнімділігі өсімінің факторлары және резервтері16

Қорытынды34

Қолданылған әдебиеттер тізімі36

Кіріспе

Бүгінгі таңда тәуелсіз еліміздің нарықтық экономикасы қалыптасып, одан әрі даму жолында түскен кезеңнің куәсі болып отырмыз. Бұл реформа республикамыздың саяси, әлеуметтік, экономикалық жағдайларына айтарлықтай өзгерістер мен жаңалықтарды алып келді. Елде нарықтық қатынастардың іргерлеуі үшін маңызды алғышарттар қаланды:

жекешелендіру, банк жүйесінің қалыптасуы, валюта рыногінің қызметі т. б.

Нарықтық қатынастар жағдайында адам - еңбек субъектісі ретінде өзінің еңбек потенциалын екі түрлі жолмен асыра алатындай нақты бағыттар қалыптасты:

жеке өзі тауар өндіруші ретінде;
тауар өндірушіге, яғни, жұмыс берушіге, меншік иесіне өзінің қызметін еңбек ақыға алмастыратын жалдамалы, жұмысшы ретінде іске кірісуі;

Нарықтық қатынастарды жетілдіру және сонымен байланысты мемлекет экономикасындағы өзгерістер бұрынғыдан мүлдем басқа басқару әдістерін талап етеді. Кәсіпорын жетекшілері зиянға алып келмейтін шешімдерді қабылдай алатын, жан-жақты білімді және өз ісінің мамандары болуға тиіс. Теория мен практика дәлелдегендей, нарықтық қатынастарды барлық процестерді мақсаттық басқарусыз шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметінде табысқа жету мүмкіндігі жоқ.

Кәсіпкерлік қызметтің табысты болуының негізгі факторы болып жұмысшылардың еңбек өнімділігі, ал еңбек өнімділігіне әсер ететін негізгі фактор - еңбек ақы табылады. “Әр адамның еңбек етуге құқығы бар”, - деп Қазақстан Республикасының Конституциясында жазылған және адамның еңбекке құқығы мен қауіпсіздігін заң қорғайды.

Жыл озған сайын Республика тұрғындарының жақсы өмір сүруге көз қарасы қалыптасып, жекелей өзінің, отбасы мүшелерінің әл-ауқатын көтеруге ұмтылысы айқын байқалады. Бұған дүние жүзіндегі жаһандастыру ниетіндегі қолға алына бастаған игі шаралар да өзіндік әсерін тигізбей қалған жоқ. Сондықтан да ұлы көшке ілесіп, тығырықтан шығар бірден-бір жол - бұл халық шаруашылығының кез келген жаңа құрал-жабдықтар, озық технология мен жарақтандыру, майдалы шет елдік іс тәжірбиені қолдану.

«Іс тетігін кадр шешеді» деген қанатты сөзді еске тұтар болсақ, әрине, өз ісін жетік білетін жұмысшыдан бастап, озық технологияның қыры мен сырын жетік меңгеретін жоғары білімді мамандар бүгінгі күннің бас талабы.

Мұның өзі, нарықтық экономиканы дамыту алғы шарты болып табылады, еліміздің экономикасы нығая түссе, тұрғындардың демократиялық игіліктерін жасауға да кең жол ашылатын болады.

Қазақстандағы көп ұлтты халықтардың өмір сүру деңгейі осы елдегі кез келген азаматтың қолы жететін тауар, азық-түлік, қызмет көрсету мөлшерімен өлшенеді. Елдегі тұрғындардың өмір сүру деңгейін айқындау үшін өндірістің жинақты көлемін (жалпы ішкі өнім) тұрғындардың жалпы санына (өндіріс\тұрғындар =ЖІӨ, тұрғындардың жөн басы) болу керек. Егер, өндіріс тұрғындарға қарағанда шапшаң өсетін болса, онда бір адамға шаққанда тауарлар мен қызмет көрсету саны арта түседі, яғни, халықтың өмір сүру деңгейі өседі. Егер, тұрғындар саны өндіріске қарағанда қарқынды ұлғаятын болса, өмір сүрудің орташа деңгей бәсеңдейді.

Өндіріс орындарын ұлғайту үшін әрбір адам өзіне мынандай екі сауал қойып, соған жауап іздеу керек:

Қолда бар ресурстардың бәрі де толықтай пайдаланыла ма? Басқаша айтқанда, еліміздегі зауыт-фабрикалар, қондырғылар мен жабдықтар, басқа да өндіріс орындар толық қуаттылығында іске қосылды ма? Жұмыссыздар, әсіресе, жастардың өз қалауынша жұмысқа орналасуға мүмкіндігі бар ма?

Бұл екі сауалдың қайсысына болсын, ауыз толтыра толыққанды жауап бере қою қиын шаруа.

Кезінде атағы Республиканы былай қойғанда, бүкіл Одаққа танымал болған Ауыр машина жасау зауыты, Мақта-мата комбинаты, Жамбылдағы (қазіргі Тараз) сары фосфор өндіретін комбинат, Семейдегі ет комбинат, тағы басқа да ондаған алып өнеркәсіп орындары жұмысын тоқтатты. Ал Өскемендегі қорғасын-мырыш, титан-магни секілді бұрынғы одақты былай тұрсын барша әлем таныған комбинаттар болса, «шықпа жаным шықпа» деп, толық қуатын жоғалтқаны қашан!

Сонымен, әр адам, оның отбасы мүшелерінің әл-ауқатын жақсарту, материалдық игіліктерді молайтудың көзі-қарасы, яғни, отбасына кіретін ақшалай табысы. Сондай-ақ, жалақы немесе еңбек ақының өсуіне еңбек өнімділігінің қарқынды дамуы өз әсерін тигізбейді.

Диплом жұмысының мақсаты - қазіргі заманғы жағдайларда оны жүзеге асырудың тәсілін ескеретін теміржол саласының деңгейінде айлық жалақыны ұйымдастырудың нарықтық механизмін меңгеру.

Мақсатты түрдегі бағыттан бастау ала отырып, зерттеу ісінің бірқатар мәселелері анықталды, олардың негізгілеріне жататындар:

- «айлық жалақы» ұғымының экономикалық тұрғыда өмір сүруінің теориялық анықтамасы және оны ұйымдастыру мен атқарылатын қызмет ұстанымдарының айқындалуы;

- теміржол көлігіндегі еңбек төлемақысының ұйымдастырылу ерекшеліктерінің айқындалуы;

- оның негізін құрайтын бөлшектерді айқындай отырып, саладағы айлық жалақыны реттеу тәжірибесіне талдау жүргізу;

I Жұмысшылардың еңбекақысы және еңбек өнімділігі

1. 1 Еңбек ақының әлеуметтік-экономикалық мәні және оны ұйымдастыру негіздері.

Өндірістік және басқа да шаруашылық процестерде тек еңбек құралдарын пайдаланып қоймай еңбектің өзін де тұтынады. Бұл бөлімнің - мақсаты еңбек пен оның төлем ақысын ұйымдастырудың мәнін сипаттау. Ол үшін еңбек ақы қорының құрылымын, еңбекке төленетін ақы құжаттарын рәсімдеу және еңбек ақы шығындарын өндірілген өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына жатқызуды талдаумыз қажет.

Әрбір шаруашылық қызметте, әсіресе өндірісте шығындар тірі еңбекпен байланысты. Еңбек өндірістік және айналым шығындарының басты элементі болып табылады

Жалақының негізінде өндірістің шекті өнімділігімен жинақталатын факторы ретінде еңбек бағасы жатады. Теориялық жағынан алғанда, қызметшінің шекті өнімділігі оның алатын жалақысының орнын толтыратын өнім немесе жемісті еңбек үлесімен жүргізілуі тйіс, соған сәйкес, жалақы қызметшінің тиімді еңбегіне тікелей қатысты болып шығады.

Жалақы әлеуметтік-экономикалық санаты ретінде жұмыс беруші және қызметші үшін оның ролі мен маңыздылығын жан-жақты қарастыру талабын қояды. Қызметші үшін жалақы өзінің жекелей табысы, сондай-ақ, отбасы мүшелері мен өзінің әл-ауқаты деңгейін жоғарлататын қаржының басты және негізгі бабы болып табылады. Соған сәйкес, жалақының реттеушілік рөлі алатын сыйақысының өлшемді мөлшерін ұлғайта түсуге арналған еңбек нәтижелерін жақсартуға салды. Жұмыс беруші үшін қызметшілердің жалақысы өндіріске жұмсалатын қаржылай шығындардың негізгі бағыттарының бірі болып саналады.

Қызметкерлердің еңбекақысы алынған нақты өніммен тығыз байланысты болуын қамтамасыз ететін еңбек ақы төлеу жүйесі бұл заңға неғұрлым сай келеді. Еңбек адам мен табиғат арасында мақсаткерлікпен жасалатын тоқтаусыз процесс. Сонымен қатар әрбір тіршілік иесінің табиғат берген күш жігері, табиғатты өзгерту арқылы қоғамның және жеке тұлғалардың қажетін өтеуге жұмсалатын процесс. Әрбір тарихи кезеңнің еңбек процесінің қоғамдық дамуы мен өз әдіс-тәсілдері қалыптасуына материалдық негіз қаланған.

Жалпы еңбек ақының мәні мен ерекшеліктерін ашып көрсететін болсақ бұған байланысты экономикалық теорияда екі тұжырымдама бар: біріншіден, еңбек ақы еңбектің бағасы яғни еңбек пен жұмыс күшінің айырмашылығы ескерілмейді, оның дәрежесі мен динамикасы нарықтық факторлар - сұраныс пен ұсыныспен анықталады; екіншіден, еңбек ақы жұмыс күші яғни тауардың құнының ақшалай көрінісі бірақ еңбектің бағасы емес өйткені еңбек тауар бола алмайды, еңбек ақы өндіріс жағдайымен де (жұмыс күшінің құны), нарықтық факторлар сұраныс, ұсыныспенде анықталады. Еңбек ақының екі тұжырымдамасы да ағылшынның саяси экономиясының классиктері А. Смит пен Д. Рикардоның теорияларында негізделген. Осы терияға байланысты еңбек ақының ерекшеліктерін былай көрсетеміз: еңбек табиғи бағасы бар немесе “табиғи жалақы” деп саналады. Ал, табиғи баға өндіріс шығындарымен анықталады, яғни жұмысшының және оның отбасының тіршілігіне қажетті құнмен есептеледі. Яғни еңбек ақы тарихи және рухани элементтерді қамтиды, осыған байланысты А. Смит еңбек ақы мөлшерінің ұлттық ерекшелігі болатынын түсіндіреді. Қазіргі батыстық экономика ғылымында еңбек ақыны еңбектің бағасы деген көзқарас кең орын алуда. Өйткені экономикалық теорияда еңбек ақының анықтамасы мен мәніне әртүрлі тұжырымдамалар беріледі. Еңбек ақы дегеніміз - бұл нарықтық бағаның маңызды категориясы, өйткені ол еңбектің бағасы

Жалақы немесе еңбекақы мөлшерлемесі ─ бұл еңбекті пайдаланғаны үшін төленетін құн бағасы. Экономистер кең мағынасында ¸¸еңбек " деген аталымды жйі қолданады және еңбек ақыға мыналар кіреді:1) бұл сөздің қарапайым түсінігінде жұмыс істейтіндердің ¸¸көкшіл" және ¸¸ақ жағалы" алуан түрлі кәсіп иелері;

2) мамандар ─ заңгер, дәрігер, мұғалімдер, т. б

3) шағын кәсіпорын иелері ─ шаштараз, тұрмыстық қызмет көрсетушілер және түрлі сауда жасаушылар ─ олардың іскерлік белсенділігі нәтижесінде тауарларын сату арқылы алынатын табыс.

Жұмыс беруші бір жағынан, өнім шығару бірлігінде жұмсалатын жұмыс күшінің үлестік шығындарын төмендетуге мүдделілік танытса, басқа жағынан, өнімнің сапасын арттыруға ұмытылады, яғни, жұмыс күшіне жұмсалатын қаржылай шығындарды ұлғайта түсуге мәжбүр болады, мұның өзі, қызметшілердің бастамаларын тұрақтандыру есебінен кәсіпорын табысын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Іс жүзінде жалақы уақыт бірлігінде пайдаланылатын еңбекақы, сыйақы, үстеме ақы, қосымша ақы, т. б. формасында қолданылады. Еңбек қызметі бірлігін пайдалану мөлшерлемесі үшін төленетін ақы деңгейі.

Жалақы негізгі үш атқарымды орындайды:

─ ұдайы

─ дәлелді

─ реттеушілік

Ұдайы атқарымы жұмыс күшінің қалыпты ұдайылығы және өндірістің техникалық, сондай-ақ, әлеуметтік өзгерістерімен сәйкес зияткерлік әлеуетінің арттырылуы үшін жеткілікті деңгейдегі қызмет көрсету мен материалдық игіліктердің қызметшіге қажет етілуі көлемін қамтамасыз етеді.

Дәлелді немесе уәжді атқарым қызметшінің еңбек белсенділігі, еңбек тиімділігін арттыруға ықпал ету мүмкіндігінде құралады. Осы мақсат арқылы қызметші қол жеткізген еңбек нәтйжелеріне қарай жалақысының өлшемді мөлшерін белгілеу жүзеге асырылады. Бұл атқарымды іске қосу кәсіпорын басшылығымен еңбекақының нақты жүйелері арқылы орындалады.

Реттеуші атқарымы қызметшілер мен жұмыс берушілер мүдделерінің теңгерімді ұстайды. Ол кәсіпорынның өнімі мен қызмет көрсетуінде, сонымен қатар, еңбек нарығындағы жұмыс күшіне сұранымды реттеуші рөлін атқарады. Реттеуші атқарымды іске қосудың негізгі қызметшілердің топтары бойынша, қызметтің басымдығы немесе басқа да белгілері бойынша дифференциялануына салды. Сонымен бірге, өндірістің нақты жағдайларында қызметшілердің түрлі санаты үшін еңбек ақы деңгейін белгілеу үшін белгілі бір саясаты әзірленеді.

Қазіргі уақытта жалақының бір де бір атқарымы жеткілікті мөлшерінде іске қосылмай келеді.

Кәсіпорында жалақыны ұйымдастыру механизмі жұмыс күшінің жалақыдағы бағасының жоғарлай түсуіне әсерін тигізеді. Жалақыны ұйымдастыру арқылы қызметші мен жұмыс беруші арасындағы мүдделіліктің нарықтық экономиканың қозғалушы екі күші арасында әлеуметтік әріптестік қатынасты бейімдейтін мәмілеге келу мәселесіне қол жеткізіледі.

Жалақының көлемі тек қызметші алатын ақшаның мөлшерімен ғана емес, сондай-ақ, ол бұған не сатып алуына болады? Деген түсінікте белгіленеді, яғни, ақшаның сатып алу қабілеттілігі нақты көрсеткішті және шынайы жалақының арақатынасы мен анықталады.

Нақты көрсеткішті жалақы ─ бұл қызметшінің салық және міндетті төлемдерінен тысқары есептелінетін еңбек ақы сомасы. Дәлірек айтқанда, нақты көрсеткішті жалақы ─ бұл қызметшінің белгілі бір сағат, күн, апта ішінде тапқан ақшасының сомасы.

Кесімді көлемі болатын жалақы ─ бұл табыс салығы мен міндетті төлемдері ұсталынып қалатын еңбек ақының есептелінген сомасы.

Шынайы нақты жалақы ─ бұл нақты көрсеткішті жалақыға алуға болатын материалдық игіліктер мен көрсетілетін қызметтердің мөлшері, яғни, нақты көрсеткішті жалақының сатып алу қабілеттілігі.

Сонымен, баға 20% өскен кезде ( салық төлемдерінің өзгеріссіз қалу жағдайы кезінде) нақты көрсеткішті жалақы 15 %-ға жоғарлайды, мұның өзі, шынайы нақты жалақының 4. 2 %-ға төмендеуіне алып келеді. (115/120*100-95. 8)

Сондай-ақ жалақының ақшалай және ақшалай емес формасы да ажыратылуы тиіс. Ақшалай формасы негізгісі болып табылады, мұның өзі, нарықтық экономикадағы тауарлық-ақшалай арақатынастарда жалпы баламасы ретіндегі ролін қамтамасыз етеді. Алайда, кәсіпорын ақшалай қаржылары болмауы кезінде өзі шығаратын және кез-келген қызметшісі мен оның отбасы тұтынатын өніммен есеп айырысуына, сондай-ақ, сатуына (немесе басқа тауарларға айырбастауға) әбден болады.

Еңбекақы құрылымы еңбекақыға құрастырылушы қандай элементтері кіретінін, қандай баптарында өзіндік құны мен кірістері жалақының жалпы көлемінде нақтылы элементінің қандай үлесін көрсететінін анықтауға мүмкіндік береді. Кәсіпорын жұмысшысының еңбекақысы құрылымының жалпы түрі 1- суретте ұсынылады.

Сурет 1- Кәсіпорын жұмысшысының еңбекақы құрылымы

Негізгі жалақы ─ тарифтік мөлшерлеме және белгілі бір мөлшердегі еңбекақы бойынша еңбек ақы төлеу. Негізгі жалақыны есептеу әдісі еңбек ақы жүйесіне тікелей қатысты болады

Дамыған нарықтық экономикада еңбек ақы төлеудегі негізгі табыстық үлесі 80-90 % құрайды. Бұған қызметші де, жұмыс беруші де мүдделі. Бұл жоғары табыс кіргізу есебінен емес, көбінесе, өнім тарату көлемін ұлғайту есебінен қамтамасыз етілуімен байланысты. Сондықтан, кәсіпкер жалақының тұрақты бөлігінен қомақты үлесін алуға құштарланады. Бұған қоса, айнымалы бөлігін реттеу жұмыстың көптеген көрсеткіштеріне бақылау жасау және есепке алу шараларын жүргізуді талап етеді. Бұл басқарушылық жұмсалатынқаржылардың ұлғайтылуына алып келетін күрделі де кең көлемді үрдіс. Қосымша жалақыға қосымша ақы мен үстеме ақының алуан түрлері кіреді. Қосымша ақы тағайындалуы - еңбек жағдайында обьективті айырмашылықтары салдарынан қосымша жұмсалатын жұмыс күшінің орнын толтыру; кешкі және түнгі ауысымдағы жұмысқа қосымша ақы төлеу; ауысым ішінде шұғылдану деңгейіне қосымша ақы төлеу.

Бұған мыналарды кіргізуге болады: еңбектің қолайсыз және зиянды жағдайларына қосымша ақы төлеу; кешкі және түнгі ауысымдағы жұмысқа қосымша ақы төлеу; ауысым ішінде жұмыстан шұғылдану деңгейіне қосымша ақы төлеу.

Үстеме ақылар өнімнің жоғары сапасы және жекелей еңбек тиімділігін тұрақтандыру үшін енгізіледі. Бұларға жататыны:басшылар мен мамандардың біліктілігіне берілетін дербес үстеме ақылар:бірнеше кәсіпті қатар атқарғанына және қосымша міндеттерді орындағаны үшін, т. б. үстеме ақылар.

Қосымша ақылар мен үстеме ақылар, әдетте, салыстырмалы өлшемді мөлшерлерінде белгіленеді және ақшаның құнсыздануын есепке алумен тарифтік мөлшерлемелердің, сондай-ақ белгілі мөлшердегі еңбек ақының өзгертілу кезінде тиісті түзету жасалады. Оларды төлеудің өлшемді мөлшері мен шарттары ұжымдық келісім - шарттарда анықталады. Түпкілікті нәтиже үшін тағайындалатын сыйақы кәсіпорын және жекелеген бөлімшесінің белгілі бір нәтижеге қол жеткізгені үшін төленеді. Сыйақының бұл түрі түпкілікті нәтижені тұрақтандыруға бағытталады. Табысты жұмыстың белгілері ретінде келесідегідей нәтижелері қарастырылады: еңбек өнімділігінің өсуі; өнім сапасының арттырылуы; ресурстардың үнемделуі және қол жеткізілген жетістіктердің басқа да түрлері. Әдетте, нәтижелендіруші-көрсеткіштері тақ сандық және жылдық жоспарларда көрсетіледі. Оларды асыра орындаған жағдайда еңбекақының сыйақы төлеуге бағытталатын қосымша қоры пайда болады .

Негізгі нәтижелерге арналған сыйлықақы кәсіпорын алған табыс есебінен жыл ішіндегі жұмыс қортындылары бойынша төленеді және қызметтің қол жеткізілген жоғары түпкілікті нәтижелері тұрақтандырылады. Акционерлерге кәсіпорын табыстарынан қызметшінің меншігінен алынатын кірісі болып табылатын дивиденттер төленеді. Акционерлері жоқ қызметшілер арасында сыйлықақы түрінде кірістік табыс бөлігін бөліп беру оларды негізгі акционерлерге жақындата түсетін секілді.

Әлеуметтік төлемдер - салыстырмалы түрде алғанда қомақты да емес, бірақ еңбекақының дербес элементі болып саналады және келесідегідей баптары бойынша толық немесе ішінара төлемге жұмсалатын қаржы құрамына кіреді:

көлік;
дәрігерлік көмек және дәрі-дәрмек;
қызметшілер және олардың отбасы мүшелерінің өмірлерін ерікті түрде сақтандыру;
жекелеген қызметшіге материалдық көмек көрсету.

Әлеуметтік төлемдер кәсіпорын табыстарынан жүзеге асырылады және қызметшілері үшін кәсіпорын есебінен әлеуметтік кепілдіктер мен игіліктердің қамтамасыз етілуі мақсатын алға қояды.

Қызметшіні басқару жүйесінде жалақының ұйымдастырылуы қызметшілердің еңбек тәртібі дәлелдемесін қамтамасыз ету, оларды аталған кәсіпорында еңбек етуге қызықтыру, жұмыстың жекелей және ұжымдық көрсеткіштерін жақсарту үшін өз күш-жігерін мейілінше пайдалануына жұмылдырады.

Жалақының ұйымдастырылу механизмі қатарында қызметшілерге нақты көрсеткішті жалақы белгілеу және төлеу тәртібі жататындығын түсінген жөн.

Кәсіпорында жалақының ұйымдастырылуына кіретіні:

еңбектің негізделген нормаларын белгілеу (уақыт нормалары, өнімді өндіру нормалары, қызмет көрсету нормалары, қызметші санының нормалары, басқарушылық нормалар) ;
тарифтік жүйені әзірлеу;
еңбекақының формалары мен жүйелерін анықтау.

Еңбек нормалары олардың жекелеген түрлері арасында қолайлы пропорцияларын белгілеу үшін негізгісі болып саналады, олар нақтылы бір жұмысты орындауда жұмсалатын еңбек шығынын объектілеу үшін қажет.

Еңбекақының тарифтік жүйесі қызметшілердің әртүрлі топтары мен санаттары еңбегінің сапалық сипаттамаларына қарай жалақыны дифференциялау және реттеуін жүзеге асыруды қамтамасыз етуші нормативтердің жиынтығы болып саналады. Тарифтік жүйеге келесідегідей элементтер кіреді: тарифтік кесте, тарифтік мөлшерлеме, тарифтік біліктілік анықтамасы.

Тарифтік кесте - еңбекке ақы төлеу бойынша әркімге берілген коэффициенті разрядтарының шкаласы, коэффициент белгілі бір разряды болатын жұмысшы еңбекақысының 1 - ші разрядты әріптесіне қарағанда қаншалықты жоғары екенін көрсетеді. Кәсіпорын коэффициенттердің разрядтан разрядқа (бір қалыпты немесе шапшаң) өсіру тәртібін өзбетінше анықтауына да болады. Мемлекеттік бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері үшін, олардың барлық санаттарына арналып, жалақының өлшемді мөлшері белгіленетін негізде он сегіз разрядтық кесте қолданылады.

Тарифтік мөлшерлеме - жұмыс уақыты берілгенде жұмысшылардың түрлі топтары еңбекақысының өлшемді мөлшері. Ол сағаттық, күндік және айлық болуы да мүмкін. Бастапқысы неғұрлым қарапайым еңбек үшін төленетін ақы деңгейін анықтаушы бірінші разрядтың тарифтік мөлшерлемесі болып табылады.

Тарифтік-біліктілік анықтамасы - қызметшілердің біліктілік сипаттамаларын қамтушы нормативтік құжаттардың жинағы. Ол кәсіби білімі мен практикалық дағдысына қойылатын талаптар, олардың күрделілігі мен дәлдігі орындалу жағдайына қарай мамандығы бойынша жұмыстардың разрядын анықтау үшін қызмет етеді.

Орталықтандырылған экономикалық жағдайында еңбекке ақы төлеудің тарифтік жүйесі жалақы төлеуді ұйымдастырудың негізгі элементінің бірі болып табылады. Қазіргі уақытта әр кәсіпорын еңбекке ақы төлеу саласында өз саясатын дербес құрып жатқан кезде, ол өте-мөте ұсынымдық сипатты алып жүруші нормативтер жүйесінде қайта құрылуы тиіс.

Мұндай сапада олар меншіктің кез келген формасын иемденген кәсіпорындарда қолдануда өзінің тиісті орнын таба алады. (8 - қосымша)

Қазіргі уақытта еңбекке ақы төлеудің тарифсіз жүйесі кеңінен тарай бастады. Оларды кепілді мөлшерлемелерден бастарту көрініс табуда және жалақыны кәсіпорынның тауарларына (көрсетілетін қызметке) сұраныммен үйлестіруге әрекет жасалуда. Тарифсіз жүйенің қазіргі варианттары төменде қарастырылады.

Тұтастай алғанда, кәсіпорынның еңбекке ақы төлеу саласындағы саясаты келесідегідей факторларын анықтау тиіс:

кәсіпорынның шаруашылық қызметімен анықталатын нәтижелерінің қаржылай жағдайы;
аймақтағы сәйкесті мамандығы бар қызметшілер арасында жұмыссыздық деңгейі;
еңбекке ақы төлеу саласында мемлекеттік реттеу деңгейі;
кәсіподақтар және жұмыс берушілер бірлестіктерінің тигізетін ықпалы.

1. 2 Жалақының формалары және жүйелері

Жалақының формалары мен жүйелері еңбек нәтижелерін көрсетуші мөлшерлік және сапалық көрсеткіштер көмегі арқылы жұмсалатын еңбектің мөлшері және сапасынан жалақы көлемін белгілеу тәсілдері болып саналады. Еңбекке ақы төлеудің формалары және жүйелерінің негізгі тағайындалымы қызметшінің тиімді еңбекке қызығушылығын арттыруда еңбек ауқымы және оған төленетін ақы мөлшерінің дұрыс арақатынасын қамтамасыз етуден тұрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.