Кәсіпорынның жөнелтілген тауар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

АННОТАЦИЯ

Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі,
онда бір жылға дейін мерзімі бар активтер және көрсетілген қызметтер үшін
сатып алушылармен және тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар
және сатып алушылар мен тапсырысшылардың өзге қысқа мерзімді дебиторлық
берешегі көрсетіледі
Бухгалтерлік есепке тән негізгі принциптердің мәні мен маңызын
түсінбей тұрып, кәсіпорын қызметін басқару мен ұйымдастыру жөнінде
шешім қабылдау мүмкін емес.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС КІРІСПЕДЕН, ЕКІ БӨЛІМНЕН, ҚОРЫТЫНДЫДАН ТҰРАДЫ.
Бірінші бөлімде бухгалтерлік есеп, халықарлық қаржылық есеп стандарттары
ұғымы, халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына көшудегі кәсіпорынның
есептік саясаты қарастырылған.
Екінші бөлімде басқа да дебиторлық борыштың есебін ұйымдастыру (Саламат-
С АҚ мысалында), атап айтқанда берілген аванстар есебі, алдағы кезең
шығындарының есебі қарастырылған.

мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 Дебиторлық борыштың танылуы мен бағалануы

1.1 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышының
есебі ... ... ... ... ...5
1.2 Күмәнді дебиторлық
борыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..12
1.3 Алынуға тиісті вексельдердің
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14

2 басқадай Дебиторлық борыштың есебін ұйымдастыру (Саламат-С АҚ
мысалында)

2.1 Саламат-С АҚберілген аванстар есебін ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... .19
2.2 Саламат-С АҚалдағы кезең шығындарының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...21

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 8

Кіріспе

Қазіргі кезде, ҚР Өкіметінің бағдарламасына сәйкес бухгалтерлік есеп пен
қаржылық есептемелер жүйесін Қаржылық Есептемелердің Халықаралық
Стандарттары мен нарықтық экономика талаптарына сай одан әрі реформалау
жұмыстары жүзеге асырылуда.
Мемлекет басшысы Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында, сондай-ақ
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясында атап өткендей, өркенді де серпінді дамып келе жатқан
қоғамның іргетасы тек қана осы заманғы, бәсекеге қабілетті және ашық нарық
экономикасы бола алады. Осыған байланысты, бухгалтерлік есеп пен аудит ел
дамуының қазіргі кезеңіндегі экономиканың іргетасы болып табылатынын, ал
ҚЕХС – ұйымның қаржылық ағынының ашықтығын, капиталдың интеграциясын және
тұтастай алғанда ел экономикасының жеделдете дамуын қамтамасыз ететін
маңызды құрал екенін атап өту қажет.
Соңғы жылдары елiмiздiң экономикасының нарықтық қатынынастарға өтуiне
байланысты бухгалтерлiк есептiң әдiстемесi мен тәжiрибесiнде түбегейлi
өзгерiстер болды. Есеп тiркемелерiнде шаруашылық операцияларын жазып
көрсетудiң дәстүрлi әдістері ескіріп, қаржылық ақпаратты пайдаланушылардың
сұрақтарға толығынан жауап бере алмайтындығын тәжiрибе көрсеттi. Iскерлiк
шешiмдер қабылдау үшiн бұл ақпарат белгiлi түрде өзгертiлуi және өңделуi
қажет. Қазiргi жағдайда бухгалтер кәсіпорын нәтижесін талдаудың түрлi
әдiстерiн қолданып, кәсiпорында қабылдаған қаржылық стратегияны iс жүзiнде
қолданыс табатын есептік саясатын тандап алып, соны басшылыққа алуда.
Адамдардың саналы, мақсатты қызметi ретiндегi басқару экономикалық
зандардың обьективтi заңдылықтары мен талаптарына негiзделген. Осы
заңдардың талаптарын танып бiлуге сүйене отырып, және оларды пайдаланудың
нысандары мен әдiстерiн жасай отырып, мемлекеттiк, шаруашылық және қоғамдық
органдар арқылы қоғамдық қаржыны, бағаны, несиені және тағы басқа көздерін
жұмылдыруымен қатар, өндiрiстiк қатынастардың нысандарын саналы түрде
басқарады.
Қазiргi уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсiпорындардың
шаруашылықты жүргiзушi субъект ретiнде құқық жағдайларын едәуiр нығайтып,
олардың көптеген өндiрiстiк және қажылық мәселелердi өз бетiнше шешуiне мол
мүмкiншiлiк аштi. Атап айқанда, iшкi және сыртқы рынокта бiлiктi серiктi
тандауға қол жеттi, өйткенi болашақтағы бiрлескен iс - әрекеттiң тиiмдiлiгi
көбiнесе осыған байланысты боглады. Кәсiпорындар бұрынғыдай жоғарғы жөн
сiлтеуiмен емес, контрагенттердi (жабдықтаушы, салып алушы, мердiгер, банк
және т.б.) Қазiргi кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздерiне iскер
серiктердi қаншалықты дәл және қатесiз тандауымен нарықтық қатынастар
негiзiнде мүмкiндiгiнше тез және дұрыс бағдар тауып,оны ұстануына қарай
жұмыстарының тиiмдiлiгi әр түрлi болады. Басқаша сөзбен айтқанда,
шаруашылықты жүргiзушi субьектiлердiң қызметiнiң жетiстiктерi басқару
деңгейiне,қабылданған шешiмдердiң обьективтiлiгi, нақтылығы, шұғылдығы мен
ғылыми негiзделуiне тiкелей тәуелдi. ұйлесiмдi шешiмдердiң қабылдануы,
материалдық,еңбек және қаржы ресурстарын тиiмдi пайдаланып, елiмiздiң
экономикалық өсуiне бағытталатыны белгiлi.
Кәсiпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, обьективтi, ғылыми негiзделген
және үйлесiмдi басқару, өндiрiстiк әсiресе қаржылық шешiмдер қабылдау үшiн
оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты талдау негiзiнде
ғана оның қызметiн обьективтi бағалап, кәсiпорынның алынуға тиісті
борыштары есебін оңтайлы ұйымдастыру маңыздылығы күн сайын артып, шешімін
табуды талап ететін өзекті мәселеге айналып отыр
Сондықтан менiң курстық жұмысымның мақсаты – Кәсіпорныдағы алынуға тиісті
борыштар есебін оңтайлы ұйымдастыру сұрақтарын тереңiрек зерттеп теориялық
және әдiстемелiк негiздерi туралы мағлұмат алып, оларға талдау жүргізудегі
дағдыларды қалыптастыру болып табылады.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан тұрады.
Бірінші бөлімде бухгалтерлік есеп, халықарлық қаржылық есеп стандарттары
ұғымы, халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына көшудегі кәсіпорынның
есептік саясаты қарастырылған.
Екінші бөлімде басқа да дебиторлық борыштың есебін ұйымдастыру (Саламат-
С АҚ мысалында), атап айтқанда берілген аванстар есебі, алдағы кезең
шығындарының есебі қарастырылған.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТЫҢ ТАНЫЛУЫ МЕН БАҒАЛАНУЫ

1.1 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышының есебі

Кәсіпкерлік іскерлікті жүзеге асыра отырып, мүліктік айналымның мүшелері-
шаруашылық операцияларды жүргізу өлшемі бойынша тек салынған құралдарды
ғана қайтармай, табыстарды да алады. Бірақ нақты жағдайда, әсіресе нарықтық
экономикаға өтумен және өндірістің құлауымен, көптеген жағдай туындайды.
Дебиторлық борыш көптеген айларға, кейде жылдарға тоқтап
қалады.Дебиторлық борыш өсімі кәсіпорынның қаржылық жағдайын нашарлатады,ал
кейде банкротқа да әкеледі.
Көптеген жағдайларда бұл дебиторлық және кредиторлық борышты басқару
жүйесінің жоқтығымен байланысты.
Айналым құралдарының элементі бола отырып, дебиторлық борыш, айналым
құралдарының айналысын қысқартып,кәсіпорынның табысын төмендетеді.
Сондықтан да бүгін шешімі шаруашылық субъектілердің қаржы жағдайын
жақсартуға көмек бере отырып, маңызды проблемалар келесілер болып табылады:
1 Бухгалтелік есептің халықаралық стандартына өтумен байланысты дебиторлық
борыштың есебін ұйымдастыру.
2 Дебиторлық борыштың өсіміне ықпал ететін факторларды анықтауға
бағытталған, дебиторлық борышты талдау және тоқтап қалған борышты
анықтау.
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу есебі
бухгалтерлік есептің мынадай шоттарында жүреді:
- 1210 Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді
дебиторлық берешегі, онда бір жылға дейін мерзімі бар активтер
және көрсетілген қызметтер үшін сатып алушылармен және
тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар және сатып
алушылар мен тапсырысшылардың өзге қысқа мерзімді дебиторлық
берешегі
- 2110 – Сатып алушылар мен тапсырысшылардың ұзақ мерзімді
берешегі, онда сатылған активтер мен бір жылдан асатын мерзімде
көрсетілген қызметтер үшін сатып алушылармен және
тапсырысшылармен есеп айырысу бойынша операциялар көрсетіледі;
- 1280 – Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек, онда алдыңғы
топтарда көрсетілмеген, бір жылға дейін мерзімі бар өзге
дебиторлық берешек бойынша операциялар көрсетіледі, мысалы,
алынған вексельдер бойынша, сақтандыру ұйымдарына сақтандыру
төлемдерін жүзеге асыру бойынша берешек
- 2180 – Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек, онда алдыңғы
топтарда көрсетілмеген өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
бойынша операциялар көрсетіледі, мысалы сақтандыру ұйымдарына
сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру бойынша алынған вексельдер
бойынша берешек.
Алынуға тиісті дебиторлық қарыздар ағымдағы немесе қысқа мерзімдегі)
дебиторлық қарыздар, яғни бір есептік кезеңнің ішіндегі болып және ұзақ
мерзімдегі дебиторлық қарыздар, яғни бірнеше есептік кезеңді қамтитың болып
екіге бөлінеді.
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша
бухгалтерлік есепте келесі жазулар жазылады: Сатылған жөңелтілген
өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің
ңақты өзіндік құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы
жасалады: 6010 шоты дебеттеледі. 6010 – Сатылған өнімнің және көрсетілген
қызметтердің өзіндік құны, онда сатылған өнімнің және көрсетілген
қызметтердің өзіндік құны ескеріледі, 1320 – Дайын өнім, онда дайын, оның
ішінде ауыл шаруашылығы өнімі есепке алынады, 8100 Негізгі өндіріс кіші
бөлімінің шоттары кредиттеледі. Өндірістік есепке алу шоттары 8 бөлімі
мынадай кіші бөлімдерді қамтиды:
8100 – Негізгі өндіріс;
8200 – Жеке меншік өндірістің жартылай фабрикаттары;
8300 – Көмекші өндірістер;
8400 – Жүкқұжат шығыстары.
Сатылған (жөнелтілген) өнімнің , тауардың, атқарылған жұмыстың,
көрсетілген қызметтердің сату құнына 1210,2110 шоты дебеттеледі де, 6010
шоты кредиттеледі. 6010 – Өнімді сатудан және қызметтер көрсетуден түсетін
кіріс, онда өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден түсетін кірістерді
алумен байланысты операциялар ескеріледі, және оларға ұқсас операциялар
көрсетіледі.
Осы жасалған корреспонденциямен бірге қосымша құн салығына (ҚҚС)
1210,2110 шоты дебеттеліп, 3130 шоты кредиттеледі, 3130 – Қосылған құн
салығы, мұнда қосылған құн салығын есептеумен және төлеумен байланысты
операциялар есепке алынады.
Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге төлеу үшін берілген есеп
айырысу - төлем құжаттарын төленугеніне қарай 1050 шоты дебеттеледі. 1050
– Жинақ шоттарындағы қаражаты, онда жинақ шоттарындағы ұлттық және шетел
валюталарындағы ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады де, 1210,2110
Алынуға тиісті қарыздар шоты кредиттеледі.
Егер сатып алушылармен тапсырыс берушілер шартқа сәйкес жабдықтаушыға
аванс төлесе (1050, 1040, 1010 – шоттардың дебеті, 1610, 29100, 4410
шоттарының кредиті.
1610, 2910 – Алынған қысқа мерзімді аванстар, мұнда тауарларды,
шикізатты, материалдарды жеткізу, қызметтер көрсету негізінде, сондай-ақ
тапсырысшыларға ішінара дайындық бойынша өндірілген өнімге ақы төлеу
бойынша алынған аванстар және өзге алынған қысқа мерзімді аванстар есепке
алынады;
4410 – Алынған ұзақ мерзімді аванстар, мұнда тауарларды, шикізатты,
материалдарды жеткізу, қызметтер көрсету өзге алынған аванстар негізінде,
сондай-ақ жеткізушілерге ішінара дайындық бойынша өндірілген өнімге ақы
төлеу бойынша алынған аванстар және өзге алынған ұзақ мерзімді аванстар
есепке алынады;
Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансті алады
да, ол: 1610, 29100, 4410 шоттарының дебеті және 1210,2110 – шоттарының
кредиті бойынша көрініс табады.
Егер де алынуға тиіс шоттар алғашқы да шетел валютасымен, содан соң
теңгемен көрсетілсе, онда есептік кезеңнің сонына пайда болған он айырмасы
1210,2110 шоттын дебетінде және 6250 шотының кредитінде көрсетіледі.
6250 – Бағамдық айырмадан түсетін кірістер, онда есептерде валюталардың
әртүрлі айырбас бағамдарын пайдалана отырып есептілік валютасында
көрсетілген шетелдік валюта бірліктерінің бірдей санын көрсетудің
нәтижесінде туындайтын бағамдық айырмадан кірістерді алумен байланысты
операцияларды есепке алуға арналған, ал теріс айырмасы 7430 дебетінде және
1210,2110 шоттың кредитінде көрініс табады.
7430 – Бағамдық айырма бойынша шығыстар, онда шетелдік қызметке бағамдық
айырма бойынша шығыстарды қоспағанда ағымдағы кезеңде олар бастапқы
танылған немесе алдыңғы қаржылық есептерде берілгендермен салыстырғандағы
бағамдар бойынша ұйымдардың есептілікте монетарлық баптарды өтеу кезінде
немесе монетарлық баптарды беру кезінде туындайтын бағамдық айырмалар
бойынша шығыстар ескеріледі
Дебиторлық қарыздар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғаның
нәтижесінде ғана таңылады, бірақ табыстан баға бойынша да сату бойынша
да берілген жеңілдіктермен (скидки) қоса, сатудан қайтарылған
тауарлардың құны шегеріледі.
Баға мен сатудан берілген жеңілдіктер 6030 шоты дебеттеліп, 1210,2110
шоты кредиттеледі.
6030 – Бағадан және сатудан түсетін жеңілдіктер, онда бағадан немесе
сатудан берілетін жеңілдікпен байланысты операциялар көрсетіледі.
Ал қайтарылған тауарға 6020 Сатудан қайтаралған тауарлары шоты
дебеттеліп, 1210,2110 шоты кредиттеледі. Осыған сәйкес, бұрындары
есептелген ҚҚС- да түзеліп жазылады.
6020 – Сатылған өнімді қайтару, онда сатылған өнімді қайтарумен
байланысты операциялар көрсетіледі.
Айдың аяғанда 1210,2110 – шоты бойынша сатып алушылармен тапсырыс
берушілердің өздеріне келген (босатылған) тауарлы – материалдық запастар
және орындалып, қабылданған жұмыстар мен қызметтер үшін өтелмеген
оборыштың қалдығын көрсетеді.
Дебиторлық қарыз айналыстан қаражаты айырылатындығын көрсететің
болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың
айналымдығын талдайды. Әдетте дебиторлық қарыздың айналымдығы 30- дан 90
күнге дейін тең болады, егер де осы мерзімінен асып кетсе, онда оның
мерзімі өтіп кеткен деп санайды.
Сондықтан кейінгі кездері дебиторлық қарызды талап ету құқын
факторингалық компанияларға жүктейді.
Факторингалық операциялардың есебі. Факторинг, басқаша айтқанда, қаржылық
агент болып табылады және ол үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беру
үшін қызмет етеді.
Онда қаржылық агент болып банктерде басқа да несиелік, комерциялық
ұйымдар бола алады, бірақ олар аталған қызметті жүзеге асыру үшін
лицензия болуы керек. Бірақ кез келген кәсіпорын немесе ұйым факторинг
қызметінің шұғылдан бастан бұрын екі жақтың да несие қабылеттігін
тексереді және көрсеткен қызмет үшін, өз құқын берген кәсіпорын
автоматты түрде төлеуге тиіс. Бұл арада өзінің дебиторлық қарызды талап
ету құқын берген кәсіпорын мен факторинг компаниясы келісім шартқа
отырады. Ондай келісімшарт ашық та, жабық та болуы мүмкін.
Осы келісім - шарт, клиентке құқын өзіне қайтып беру мәселесі де
айтылады, яғни регресс құқы да қарастырылады. Факторингалық қызметтің құны
көрсететің қызметтің түрінде, қаржылық жағдайына және т.б. факторларына
тәуелді болып келеді. ҰК ҚТЖ АҚ – на 326250 теңгеге тауарды
беретіндігі жөнінде келісім шартқа отырған. Енді осы жеткізіп берген
тауарына толық төлемін алу үшін кәсіпорын факторигалық компаниясымен, яғни
басқа кәсіпорынмен келісім шартқа отырады.
Келісім шарттың жағдайы бойынша факторингалық компания кәсіпорын
ҰК ҚТЖ АҚ – на тауарды ақшаны аудару тиіс. Шын мәнінде , ҰК ҚТЖ
АҚ – на жасалған контрактының 80 пайыз құның бірден аударған, ал қалған
контрактының құның 20 пайызға мараппатау сомасы ұсталып, содан қалған
сомасы аударылған. Келісім – шартқа сәйкес мараппатау сомасы , несие
мөлшерлемесі сияқты 38 пайыз жылдық мөлшермесінің деңгейінде ұсталған.
Қаражаттың айналымдық мерзімі 18 күнді құраған.
Факторинг келісім – шарт бойынша марапаттау сомасы 1,9 пайыз құраған
және сол сомасы төлеуге қабылданған. Қойылған талапқа жеңілдік берудің
келісім – шарты бойынша жасалатың операциялардың есебі. Бір заңды тұлға
келісім шарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның (цессионарға) қандай да
бір міндеттемесін (ТМҚ жеткізіп бергені, атқарған жұмысы, көрсеткен
қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын
(цессия) толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді.
Міндеттеменің негізінде кредиторға жататың құқықтық талап бұрындары
берілген тұлғадан басқа тұлғаларға өтуі мүмкін. Бұл жерде кредитордың
құқысының басқа тұлғаға өтуі регрессивтік талап болып табылмайды. Бұл
кезде кредитор бірінші заңды тұлғаның келісімін талап етпейді, егер олар
заң актілері мен келісім – шартқа қайшы келмесе. Құқықтық талабын азайту
міндеттемелеріне жауап беретің кредиторларды ауыстыру болып табылады.

Қатар Шарауашылық операцияларының мазмұныСомасы Шоттар
№ теңге корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
Жабдықтаушы кәсіпорында ҰК ҚТЖ АҚ
1 Контрактының шарты бойынша ҰК 261000 1040 3390,
ҚТЖ АҚ – на – ға тауарды 3540;
жөнелті: 4170
жөнелтілген тауардың нақты
өзіндік құнына
келісім шарттын құқына
ҚҚС (14 пайыз)
2 Қаржылық агенттен жөнелтілген 6199 7310 3390,
тауардың 80 пайыз алынды 3540;
4170
3 Қаржылық агентке көрсеткен қызметі 6199 7310 3390,
үшін, мараппаттау сомасы шығысқа 3540;
жатқызылды 4170
4 Қалған 20 пайыз қаржылық агенттен 59051 1040 3390,
алынды, бірақ осы сомадан 3540;
мараппаттау сомасы шегерілді 4170
59051 теңге (326250*20-6199)
5 Қарыздарды өзара есеспке алады 326250 3390, 1210,2110
3540; 4170
Қарыз – кәсіпорында
1 Кәсіпорынның жөнелтілген тауар 281250 1330 14200,
келіп түсті:тауар құнына 45000 1420 4110
ҚҚС 13 пайыз 14200,
4110
2 Қаржылық агентің талап еткен 326250 1280, 21801040
сомасы, алынған тауар үшін төленді
3 Қарыздарды өзара есеспке алады 326250 14200, 1280,
4110 2180
Қаржылық агентте
1 Факторингі келісім – шартты бойынша261000 1280, 21801040
кәсіпорын қарыз соманың 80 пайыз
аударды
2 Факторингі бойынша марапаттау 6199 1270, 21706120,
сомасы есептелінді 6199 теңге 6110
(326250*1,9 пайызға)
3 ҰК ҚТЖ АҚ талап етілген қаржы 326250 1040 3390,
сомасы алынды 3540;
4170
4 Факторингі келісімшарттың жағдайы 59051 1280, 21801040
бойынша жеке кәсіпорынға 20 пайыз
қалған сомасы аударылды (бірақ бұл
жерде марапаттау сомасы шегерілді)
5 Қарыздарды өзара есеспке алады 236250 3390, 1270,
3540; 41702170,1280
, 2180

Кей жағдайда кредитордың келісімінсіз міндеттемелердің талабын
азайтуға болмайды, өткені жаңадан пайда болған кредитор бірінші
кредиторға келеңсіз жағдай туғызуі мүмкін:
- тауар нарығында ол кредитор бәсекелес болып табылуы мүмкін;
- кредитор мен қарыз беруші (талабын азайтып беруші кәсіпорынның)
бұрындары олардың арасында шаруашылық даудың болуы мүмкін;
- кредитор мен қарыз беруші бір – бірімен байланысты тараптар немесе бір –
бірінен бөлетің тұлғалары (аффирленген) болуы мүмкін.

Қатар №Шарауашылық операцияларының Сомасы Шоттар
мазмұны теңге корреспонденциясы
дебет кредит
1 Цедентте ҰК ҚТЖ АҚ
2 ҰК ҚТЖ АҚ жеке кәсіпорынға243750
контракт жағдайы бойынша тауарды
босатты:
тауардың нақты өзіндік құнына 406250 1210,2110 6010
бойынша босатылды
келісім шарттын құқына 65000 1210,2110 3130
ҚҚС (14 пайыз)
3 Қарызды сомасын жаңа дебиторға 4603050 1280,2180 1210,2110
(цессионарға) цессия келісім
шарты бойынша жатқызылды
4 Қарастылыған келісімшарттын 4603050 1040 1280,2180
негізінде цессионардан цессия
сомасы келіп түсті, жөнелтілген
тауар үшін
Қарыз – кәсіпорында
1 Контракт жағдайы бойынша жеке
кәсіпорын ҰК ҚТЖ АҚ – дан
тауар алады : 406250 1330 14200, 4110
тауар өзіндік құны бойынша
ҚҚС сомасына 65000 1420 14200, 4110
2 Цессия келісім шарты бойынша жаңа4603050 1280, 21801040
кредитор жеке кәсіпорын, алған
тауары үшін талап етілген сомасын
аудару
3 Қарыздары зачетқа жатқызылды 4603050 14200, 1280, 2180
4110
Цессионарда (жеке кәсіпорын)
1 Қарызданушы кәсіпорынның цессия 4603050 1280,2180 3390, 3540;
келісім шарты бойынша дебиторлық 4170
қарыздан қарастырылды
2 Келісім шарт бойынша жасалған 4603050 3390, 1040
сомасы ҰК ҚТЖ АҚ аударылды 3540; 4170
3 Жеке кәсіпорыннан талап етілген 4603050 1040 1280,2180
қарыз сомасы келіп түсті

Бұл жағдайда кредитор басқа бір кредиторға өзінің заңды талабын берер
алдында бірінші кредитормен келісіп алады. Құқықтық талапты, әдетте
азайтылған сомасына береді, яғни дебиторлық қарыздан аз сомаға,
сондықтан ол цедентке зиянның, ал цессионда табыстың пайда болуына әкеледі.
Егер де талап құқығы дебиторлық қарыздан артық сомаға жасалатын болса,
онда ол сәйкесінше, цеденте табысты, ал цессионарды зиянды алатындығын
көрсетеді.
Енді біз келісім – шарттындағы төлем сомасын анықтаудың бір бөлігі
өзгерген жағдайында цедент пен цессионардың корреспонденциясын қарастырып
көрейік

Қатар №Шарауашылық операцияларының Сомасы Шоттар
мазмұны теңге корреспонденциясы
дебет кредит
Цедентте ҰК ҚТЖ АҚ
1 Тауарды босату операциясы 1-
вариантқа (ңұсқаға) ұқсас
жасалады
2 Цессия келісім шарты бойынша жаңа400563 1280,2180 1210,2110
дебитор - цессионарға қарыз
сомасы есептен шығару 400563
(4603050 * 85 пайызға)
3 Дебиторлық қарыздың есептік және703390, 7210,7440 1210,2110
келісімшарттық құндарының 3540; 4170
арасындағы айырмасы шығысқа
жатқызылды
703390, 3540; 4170 теңге
(4603050-400563)
4 Жаңа дебитор - цессионрдан 400563 1040 1280,2180
босатылған тауарға қатысты,
цессия келісімшартында
қарастырылған сомасы келіп түсті
Цессионарда
1 Цессия келісім – шарты бойынша 400563 1280,2180 3390, 3540;
қарызданушының дебиторлық қарызы 4170
қалыптасты
2 Дебиторлық ақрыздың есептік пен 703390, 1280,2180 6160, 6280
келісімшарттық құнының 3540; 4170
арасындағы айырмашылығы көрініс
тапты
3 Жеке кәсіпорынға тиесілі сомасы 400563 3390, 1040
аударылды 3540; 4170
4 Қарызданушыдан кәсіпорынның 4603050 1040 1280,2180
талап етілген сомасы алынды
5 Қарызды зачетқа жатқызылды 703390, 3390, 1280,2180
3540; 41703540; 4170

1280,2180 Басқа да шоты бойынша шаруашылық жүргізуші субъектісі
мынадай дебиторлық қарыздарды есепке алуы мүмкін, атап айтқанда :
цессионардың алған дебиторлық қарызды цессионардың цедентке қарызының
пайда болуы және т.б.
1210,2110 – шоты бойынша талдау есебі сатып алушыларға берілген шот –
фактуралардың төлеу мерзімі өтпеген берешегімен және мерзімінде
төленбеген алушылардың төлеу мерзімі өтпеген берешегімен және мерзімінде
төленбеген берешегі жөнінде ; 1210, 2110 – шоттары бойынша, төлеу мерзімі
өтпеген вексельдермен банкілерде еспке алынған вексельдермен , ақша
қаражаты мерзімінде түспеген вексельдермен қамтамасыз етілген берешек
жөнінде деректер алуды қамтамасыз етуге тиіс; 1280,2180 шоты әрбір дебитор
немесе келісім – шарт бойынша, яғни есеп айырысуды жүзеге асыруына қарап
жүргізіледі.

1.2 Күмәнді дебиторлық борыштар

Күмәндi қарыздар құрудың негiзiн сатып алу, өнiмдi жеткiзу келiсiмдерiмен,
өнiмдi тиеу накладнойлармен, дебиторлық борыштарды түгелдеу актiсiмен және
т.б. құжаттармен расталады.
Басқа да дебиторлық борыштар бабы бойынша жыл соңындағы және басындағы
қалдықтары сәйкес болуы керек. 1420 Басқа да дебиторлық борыштар бөлiмiне
1420 Орнын толтыруға тиістi қосылған құн салығы, 1270, 2170 Есептелген
процесстер, 1250, 2140 Жұмыскелер мен басқа да тұлғалар борышы, 1280,
2180 Басқалары шоттары кiредi, 8 журнал - ордерi осы шоттар бойынша
көрсетiлген шаруашылық операциялары көрсетіледі.
Кәсiпорын бухгалтерлiк есептiң келесiдей ережелерiн өз бетiнше шешуiне
болады:
- болашақ кезеңнiң шығыстары – кезеңдерi нақты анықталмаған жағдайда,
кезең барасында ол өнiмнiң (жұмыстың, қызметтiң) өзiндiк құнына жатқызылуы
мүмкiн, немесе басқа да көздерiнiң есебiнен (тау-кен дайындық жұмыстарына
кеткен шығындарына, жаңа өнiм түрiн игеруге кеткен шығыстарына, жердi
игеруге кеткен шығындарына) есептен шығарылуы мүмкiн, бiрақ аталған
жағдайлардың барлығы да, яғни олардың кезеңiн және есептеп шығару тәртiбiн
кәсiпорынның өзi анықтайды;
- алдағы шығыстар мен төлем резервтерi – кәсiпорын қандай резервтердi және
қандай көлемде құруды және олардың пайдалану тәртiбiн анықтап өзi шешедi
(кезектi демалысқа ақы төлеу резервтерi, көп жылғы сiңiрген еңбегi үшiн
марапаттау шығыстары, маусымдық салаларда дайындық жұмыстарын жүргiзуге
кеткен өндiрiстiк шығындары және басқалары);
- күмәндi қарыздар бойынша резервтерi – кәсiпорын түгендеу мәлiметтерiнiң
негiзiнде дебиторлық қарыздардың қандайы күмәндi болып табылмайтандығын,
резервтердi құрудың әдiсi және резервтеуге жататын шығындарын өзi тандай
алады.
Бухгалтерлік шығындарға өндірістің есеп беру кезеңіндегі нақты шығындары
жатады және олар шығарылатын өнімнің өзіндік құнының құрамына кіреді. Оған
мыналар жатады: шикізат пен материалдар құны, жұмысшылар мен
қызметкерлердің жалақысы, амортизациялық өтемдер, жал төлемі, салықтар.
Күмәнді қарыздар бойынша резервтер Күндік туғызушы қарыздар бойынша
резервтердің 1290 пассивті шотының 1420 бөлімшесінде ескеріледі.Күмәнді
дебиторлық қарыздар бойынша резервтер дебиторлық борышты өтеуге
тұрақсыздықты жоюмен байланысты, мүмкін жоғалтуларды жабу үшін қолданылады.
Күмәнді дебиторлық қарыздар ретінде бекітілген мерзімде,ал егер ол
бекітілмесе, онда осы уақытта қажет мерзім ішінде, сонымен қатар сәйкес
кепілдемемен қамтамассыз етілген борыш, төленген дебиторлық борыш деп
танылады. Күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша резервтер дебиторлық борышты
инвентаризациялаудың берілгендер:негізінде, жыл соңында құрылады.
Кәсіпорындар күмәнді қарыздары талаптар бойынша,басқа кәсіпорындармен және
ұйымдармен есеп айырысу бойынша, басқа кәсіпорындармен және ұйымдармен,
сонымен қатар жеке тұлғалармен резервтер құрады.Резерв өлшемі борышкердің
қаржы жағдайының есебімен күмәнді дебиторлық қарыздар дың әрбір сомасы
бойынша анықталады.
Күмәнді қарыздар талаптар бойынша, резервке бағыталған сомаларға күмәнді
дебиторлық қарыздар бойынша резервті құруда Жалпы және әкімшілік
шығындардың шоты дебеттеледі және 1290 Күмәнді талаптар бойынша резерв
шоты кредиттеледі.
Күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша резервтерді құруға кәсіпорын есеп
саясатындағы келесі әдістердің бірін таңдауға құқылы:
-өткізу,орындалған жұмыс көлемінен процент әдісі ,
-төлеу мерзімі бойынша шот тар есебінің әдісі,
Өткізу, орындалған жұмыс көлемінен процент.
Берілген әдістің мәні жалпы өткізу көлемінд,сенімсіз қарыз сомасының
проценттік анықтауда қорытындыланады.Күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша
резервтердің құру процентін анықтау үшін,товардың ,орындаған жұмыстың және
төленбеген шот ар сомасының көлемін жобалау қажет .
Төлеу мерзімі бойынша есеп әдісі борышты төлеу мерзімі бойынша күмәнді
дебиторлық қарыздар сомасын анықтауда қорытындыланады.
Бұл проценттік анықтау үшін, келесі котегориялар бойынша алуға барлы
шот ты класификациялау қажет:
-төлеу мерзімі әлі келмеген,шот тар,
-1-ден-30 күнге дейінгі төлеу мерзімі мен шот тар,
-1-ден-60 күнге дейінгі төлеу мерзімі мен шот тар,
-1-ден-90 күнге дейінгі төлеу мерзімі мен шот тар,
-90 күннен астам төлеу мерзімі мен шот тар,
Саламат-С АҚекінші әдісі –төлеу мерзімі бойынша есеп әдісі қолданылады.
Әрбір категорияға күмәнді қарыздар жобаланған процент анықталады.
Саламат-С АҚ балансымен бұрын күмәнді қарыздарқажетсіз тадаптарды
шығаруда, 31 шот дебеттеледі және Алуға шот тардың1210,2110 есеп
айырысудың есебі бойынша шот ы кредиттеледі.
Күмәнді қарыздар сомасын шығару дебиторлық борыштың өсіміне әсер
етпейді,өйткені дебиторлық борыш күмәнді қарыздартлптар бойынша резервті
шегерудегі бухгалтерлік баланста көрсетіледі.
Егер күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша резерві құру жылында, жыл соңына
дейін, құрылған резерв толық немесе кейде қолданылмаса, онда шығындалмаған
сома жақталады. Егер ШымкентРемСервис ЖШС сатып алушысының, борыш
сомасын төлеу уақытының өтуіне байланысты, сенімсіз қарыз ретінде
көрсетілген ,дебиторлық борыш болса ,онда Алуға шот тардың 1210,2110
есеп айырысу есеп шот ының кредиті бойынша дебиторлық борыштың бұрын
шығарылған күмәнді дебиторлық қарыздар ын жақтау қажет.
Бұрын шығарылған дебитолық борыш келесі есеп кезеңдерінде төмендеген
болса, онда бұл негізгі емес іскерліктен, есеп беру кезеңіндегі табыс деп
саналады.
1290 шот бойынша аналитикалық есеп ведомості немесе машинаграммада,
резерв құрылған, әрбір күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша жүргізіледі.
Саламат-С АҚкүмәнді қарыздар талаптардың инвентаризациясы, осы шот та
жіберілген соманың негізделінген тексерумен қорытындыланады.
Инвентаризациялық комиссия борышының нақтылығын бекіту үшін олардағы
борыштың саналатынын негіздейтін, кәсіпорындық тұлғалық шот тарынан
көшірмесі беріледі.
Осы резерв бойынша жыл соңындағы қалдық, ағымдағы жылдағы күмәнді
дебиторлық қарыздар ретінде танылған, дебиторлық борыш сомасын ғана қосу
керек.

1.3 Алынуға тиісті вексельдердің есебі

Қолма - қолсыз есеп айырысу үшін төлем тапсырма, чек ,вексель, төлем -
талап тапсырма салық органдардың инкассалық бұйрықтары және кедеңдік
өкілеттер бұйрықтарының негізгі формасы болып табылады. Төлем тапсырма
жөнелтушідің тапсырмасы, ол қызмет ететін алушы банк туралы тапсырма
бенефициар пайдасына тапсырмадағы көрсетілген сомамен ақша аударуды
білдіреді. Тапсырма ТМҚ – лар, орындалған қызметтермен, жұмыстар үшін,
тауарлармен қызметтер үшін алдын – ала төлем, келісім - шартпен және
заңдылықпен қарастырылған аванстік төлемдер етілетің кезде есеп айырысуы
қолданылады. Тауарлы- материалдық қорлар, орындалған қызметтер үшін шоттар
төлемі „клиент – банк” АҚ „Қазахстандағы Халық Банк” арқылы орындалады.
Вексель – қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем міндеттемесі. Ол
бағалы қағаз. Вексельді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.