Кәсіпорынды басқару есебі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ 5
1.1 Басқару есебінің жалпы сипаттамасы 5
1.2 Кәсіпорынды басқару есебі 12
2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ АҚПАРАТҚА ЕСЕП ЖҮРГІЗУ 17
2.1 Кәсіпорынның ақпарат жүйесіндегі басқару есебі 17
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 30
КІРІСПЕ
Кәзіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық есепке
үлкен мән беріледі және кез – келген елдегі кәсіпорының дұрыс жұмыс жасауы
басқарушылық есеппен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасында жүзеге асрылып жатқан бухгалтерлік есептің
халқаралық стандарттарына көшу, жаңа экономикалық жағдайлар бухгалтерлік
қызметтің міндеттері мен өкілеттіліктерін ұлғайтуда.
Бухгалтерлік мамандық сапалы жаңа деңгейге шығып, бухгалтер өз қызметіне
шаруашылық фактілерін есептік тіркеуден өндірістік басқаруға көшіп, жаңа
сатыға көтерілді.
Басқару іс – қызметі тиген бухгалтерлер, бухгалтер – талдаушы (бухгалтер
– менеджер) деп аталады.
Басқарушылық есепте ақпараттың рөлі аса зор.
Басқарушылық есептің жүйесінде ақпаратты мүдделі тұлғаларға дұрыс шешім
қабылдау үшін кәсіпорын ішінде әзірлеп, ұсынады. Әдетте шешім келешектегі
оқиғаларға қатысты болғандықтан, деректерді алу (жинау) жүйесінде көп назар
аударылатын болжалды шығындар мен болашақтағы табыстар туралы толық ақпарат
аса қажет. Егер өткен шақтан және болжанған шығындар мен бірдей болатын
болса, онда шешім қабылдау үшін пайдалы ақпарат алуға болады.
Курстық жұмысында басқару есебіндегі тақырыптардың ауқымды көлемінің
ішінен Кәсіпорындағы ақпаратқа есеп жүргізу және кәсіпорынды басқару
тақырыбын ашу барысында біріншіден басқару есебіне жалпы және қысқаша
сипаттамасын қарастырдым, өйткені кәсіпорын ақпаратының есебін жүргізу
қысқаша басқару есебі туралы мағлұматсыз елестету (түсіну) мүмкін емес және
де, өзекті мәселенің бірі кәсіпорынды басқару есебінің сипаттамасы;
ақпаратты басқару есебінің міндеті және де тағы басқа жоспарлы ақпараттар
мен танытырып өтейін.
1 КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ
1.1 Басқару есебінің жалпы сипаттамасы
Басқару есебінің мазмұнын жалпылай алсақ, екі топқа: өндірістік
ресурстар, шаруашылық процестер мен олардың нәтижелеріне біріктенуге
болатын өндірісті басқарудың бүкіл циклі процесіндегі объектілердің
жиынтығы жатады.
Өндірістік ресурстар кәсіпорынның шаруашылық қызметі барысында адам
еңбегінен мақсатқа сәйкестілітін қамтамасыз ету. Олар мыналарды
біріктіреді:
• негізгі құралдар – еңбек құралдар (машиналар, жабдықтар, өндірістік
ғимараттар және т.б.) олардың жағдайы мен пайдалануы;
• материалдық емес ресурстар – мерзімнен бұрын қаржы бөлнген объектілер
(жерді пайдалану құқығы, патенттер, лицензиялар, тауарлық белгілер және
т.б.);
• материалдық ресурстар - еңбек құқралдарының көмегімен өндіріс
процесінде өндіруге арналған еңбек керек – жарақтары;
• еңбек ресурстары – кәсіпорының осы шақта бар нақты еңбек ететін
көпшілігі, мақсатқа сәйкес қызмет пен еңбек нәтижесінде еңбек ресурстарын
пайдалану.
Шаруашылық операциялар мен олардың нәтижелері, жинақтай алғанда,
кәсіпорының өндірістік іс - әрекетін құрайды.
Оларға іс -әрекетінің мынандай түрлері жатады:
• қамтамасыз ету – дайындау;
• өндірістік;
• қаржылық өткізушілік;
• ұйымдастырушылық;
Бухгалтерлік басқару есебі – есеп процесі мен кәсіпорынды басқару
арсындағы байланыстырушы буын.
Ұйымның өндірістік қызметі және оның жауапкершілік орталықтары деп
аталатын жекелей құрылымдық бөлімшелері (сегменттері) бухгалтерлік басқару
есебінің ісі болып шығады.
Жауапкершілік орталығы – шығындарды, кірістер мен ұйымдағы бизнестің осы
сегментіне инвистицияланатын қаражаты, шығынды бақылайтын менеджер
басқаратын құрылымдық бөлімше. Бұл көрсеткіш басшылықтың бөлімшесі үшін
анықталады.
Бизнестің сегменттері заң жүзінде дербес немесе ұйымның құрылымдық
бөлімшесі (бұлар бизнестің ұсақ сегменттері болуы мүмкін), алайда міндетті
түрде өзінің басшысы (мысалы, дүкен бөлімі, ҒЗИ (ғылыми – зерттеу
институты) зертханасы және т.б.).
Басқару есебінде жауапкершілік орталығының төрт түрлі атап көрсетіледі:
• шығыс орталығы;
• табыс орталығы;
• пайда орталығы;
• инвестиция орталығы.
Шығыс орталығы - өндірістік ресурстардың шығындарын байқау, басқару,
бақылау, сондай – ақ оларды пайдалануды бағалау мақсатымен мөлшерлеу,
жоспарлау және өндіріс шығындарды есептеу ұйымдастыратын кәсіпорының
құрылымдық бөлімі.
Өнеркәсіптік өндіріс жағдайында шығын орталығы ретінде құрылымдық
бөлімшелерді бөлгннде мыналарды ескеру керек:
Әрбір шығын орталығы – жауапкершіліктің жеке өрісі, орталық оның
басшысына кәсіпорының барлық шығындарын жоспарлау мен анықтауға
көмектеседі. Орталық бір типті машиналар мен жұмыс орындарынан тұрады. Бұл
осы орталыққа шығыс орталығы үлкен қиындықсыз есептеп шығару үшін біртекті
сипаттағы шығындарға себепті болады. Сонымен қатар ірі шығын орталықтары
ұсақтан құралуы мүмкін. Әдетте, шығындар орталығының мөлшері үлкен болған
сайын, жауапкершілік деңгейі де биік.
Шығындар орталығы екі бағытта жұмыс істей алады:
- Берілген қаржы деңгейінен ең көп шамада нәтиже алу;
- Берілген нәтижелерге жету үшін қажетті қаржыны ең аз шамаға жеткізу.
Алайда шығындар орталығы басшыларына өндіріс бағасы мен көлемін өз
бетінше белгілеуге рұқсат етілмейді.
Кіріс орталығы – жауапкершілік орталығы, мұнда менеджер кірістерді алу
үшін жауап береді, бірақ шығындар үшін (мысалы, сауда ұйымының көтерме
сауда бөлімі және т.б.) жауап бермейді, оның басшыларының іс -әрекеті
алынған кірістер негізінде бағаланады. Осы жағдайдан басқару есебінің
міндеті - жауапкершілік орталығының қызметі қорытындылары шығарда
нәтижелерді кесімді белгілеу.
Пайда орталығы – бұл да жауапкершілік орталығы. Оның басшысы бір уақытта
өзінің бөлімшесінің кірістері үшін де, шығындары ұшін де жауап береді,
тұтынылатын ресурстар саны және күтілетін бүкіл мөлшері жөнінде шешім
қабылдайды. Іс-әрекетті бағалаудың белгісі – алынған пайда мөлшері.
Сондықтан басқару есебі жауапкершілік орталығына кіріс кіріс шығындарының
құны, осы орталық ішіндегі шығындар және сегмент іс- әрекетінің
қорырындылары шығарда түпкілікті нәтижелер туралы қпараттар ұсынуға тиіс.
Инвистиция орталығы – кәсіпорын сегменттері, бұлардың менеджерлері өз
бөлімшелерінің шығындары мен кірістерін бақылап қана қоймайды, басқа
орталық басшылары шұғылданбайтын, инвестицияланған қаржыны тиімді пайдалану
да қадағалайды. Басқаруда ең үлкен өкілеттіліктер бар инвестиция
орталығының басшылары қабылданатын шешімдер үшін кәсіпорын әкімшілігі
жекелеген жобалар бойынша бөлген қаражатты бөлу ең жоғары жауапкершілік
көтереді.
Басқару есебінің мәні – шығындар мен кірістерді, мөлшерлеуді,
жоспарлауды, бақылауды және кәсіпорының болашақ дамуы мәселелерін үйлестіру
мен шұғыл басқару шешімдері үшін ақпаратты жүйелендіретін талдауға есеп
жүйесін біріктіріп кіріктіру (интеграциялау).
Ұйымды жауапкершілік орталықтарына бөлу мен оларды маңызына қарай
іріктеуді кәсіпорының ұйымдастырушылық құрылымы деп аталады.
Менеджерлерге жүктелген жауапкершілік дәрежесіне байланысты кәсіпорының
ұйымдастырушылық құрылымы орталықтандырылған немесе орталықтандырылмаған
болып сипатталуы мүмкін.
Орталықтандырылған ұйымдар функционалды принциптер бойынша (әкімшілік,
қаржы, жабдықтау, өндіріс, маркетинг және т.с.с) құрылған және олардың
басқару есебі жүйесі шығындар орталығына негізделген. Басқарудың мұндай
жүйесі шын мәнісінде консервативті болып табылады, ең көп шамада
мәжбүрлікті көздейді және өз қызметкерлеріне іс –қимыл бостандығын
бермейді.
Орталықтандырылмаған ұйымдар құрылымы пайда мен инвестиция орталықтары
бар болуымен сипатталады. Шығын орталықтарының менеджерлерімен
салыстырғанда олардың басшыларының мол құқықтары мен міндеттері бар,
кәсіпорын әкімшілігінің алдын – ала келісуінсіз шешімдердің едәуір бөлігін
қабылдай алады.
Дегенмен орталықтандырылмаған жүйесінің табысты жұмыс істеуі болмағанда,
екі шартты сақтандырғанда болуы мүмкін:
- жоғары мамандандырылған басқару құрамының бар болуы;
- тұтастай ұйымның және оның жеке құрылымдық бөлімдерінің мақсаттары мен
мүдделерінің үндесуі.
Таңдалған ұйымдастырырушылық құрылым түріне қарамастан, тұтастай
компанияны қаржыландыру үшін жауапкершілік, әдетте, жоғары басшылықта
болады.
Басқарушылық шешімді және бақылауды негіздеу шығындары туралы ақпарат
Басқарушылық шешімді қалыптастырудағы ақпараттық қажеттіліктер әр түрлі
деңгейдегі бөлімшелер шығындары өзара байланысты жүйемен басқарылғанда ғана
факторларға аса қажетті бастапқы талдамалық деректерді алу, тиісті көздерге
бастапқы мәліметтерді тарту, талдамалық (сараптамалық) ақпаратты басқаруға
қажеттіліктерді қанағаттандыруды іске асыру процесі жатады.
Басқарушылық шешімді өндіру (жасау) процесі мен мәселені шешудің бірнеше
мүмкін жолдарын (нұсқаларын) салыстыра қарастыра қарауды және олардың
арасынан ең қолайлысын тандап алуды білдіреді. Аса қажетті ақпараттарды
бухгалтер береді.
Бұл процесстің мына кезеңдерін бөліп көрсетуге болады: мәселенің пайда
болуы, әрекетке жақын, яғни мәселені шешуге септігі тиетіні мүмкін
нұсқаларды анықтау, шаруашылық операцияларында баламалардың ықпалын талдау:
іске жарамды нұсқаларды іріктеу, нәтижелерді талдау. Шешімді қабылдау
моделі (үлгісі ) басқарушылық жүйемен бақыланатын және бақыланбайтын
факторлардың сандық және символдық мағыналарын, сондай – ақ операциялық
шарттар мен шектеулерді білдіреді.
Басқарушылық шешімді қабылдауға баламалы нұсқаларды қарастырғанда
болжамды шығындар мен табыстар баламалы нұсқалар бойынша ерекшеленетін
табыстар релеванттық бола алады.
Басқарушылық шешімді қабылдау процесіндегі мұндай тәсілдеме елеулі
ақпараттарға ғана назар аударады, ал, бұл өз кезегінде әлдеқайда жақсы
шешімді өндіру процесін оңайлатады әрі тездетеді.
Шығындар - көлем - пайда талдауы шығынның, тұсімнің, өндіріс көлемінің
және пайданың өзара байланысына негізделген әрі жоспарлау мен бақылаудың
басқарушылық аспабы болып табылады. Мұнда талдау барлық шығындардың орнын
толтыруға, бағалы шешімдерді қабылдауға және басқарушылық міндетті іске
асыруға аса қажетті өндіріс көлемін анықтауға мүмкіндік береді. Шығындардың
мінез – құлқын бағалау залалсыздық нүктесіне жеткенге дейін – салық
салынғанға дейін пайданы қосатын, ал жеткеннен кейін салық салынғанға дейін
пайданы қосатын марженалдық табыстн тұжырымдамасы мен тікелей байланысты.
Басқарушылық және қаржылық есеп жүйесінің салыстырмалы сипаты
Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасында шаруашылық
жүргізуші субъектілер заңды және экономикалық дербестік алады. Бұл олардың
өзіндік және әлеуметтік даму бағдарламалары мен жоспарлардың құру
әрекеттерінен, баға белгілеудегі стратегияны анықтаудан, субъект
басшыларының басқарушылық шешімді қабылдауға асқан жауапкершілікпен
қарауынан байқалады. Өндірістік қызметті тиімді басқару үшін жекеленген
бөлімшелер мен қызметкерлерді белгілі бір ақпараттармен қамтамасыз ету аса
қажет.
Тәжірибе көрсеткендей, күрделі өндірістік құрылымға ие субъект өзінің
қызметіндегі қаржылық нәтижелер мен шығындарды оңтайландыруға және қаржылық
ақпараттарды жедел алуға мұқтаж. Алайда, өндірісті – шаруашылық қызметті
дамыту мен ұйымдастыру бойынша басшылық қабылдаған шешім әрдайым орнықты
сипатта болмайды және арнайы өндірістік есепсіз қабылдаудың салдары субъект
қызметін жағымсыз нәтижелерге жиі ұрындырады.
Оперативті басқаруға қажетті ақпарат бухгалтерлік есептің бірден бір
келешегі зор бағытына жататын басқарушылық есеп жұйесінен табылады. Әйтсе
де бұл отандық есеп дамуының типті де жаңа бағыты емес.XX ғасырдың басында
бухгалтерлік қызметтің функциясы одан кейінгі жылдаға қарағанда әлдеқайда
ауқымды болды – бухгалтер тек есеппен айналысып қана қойған жоқ ол, сонымен
бірге, жоспары – талдамалы жұмыстармен де шұғылданады. Алайда, социалисттік
жүйедегі шаруашылықта жоспар және қаржы бөлімдері бөлініп, нәтижесінде
бухгалтердің қызметі шаруашылық процесіндегі фактілерді есептік тіреуге
алып отырумен шектеліп қалды.
Қазақстан халықаралық есеп жүйесіне көшкеннен кейін жағдай жақсы жағына
өзгеріп, бухгалтерлік – басқарушылық есептің біртұтас жүйесіндегі әдістерді
интеграциялаіға мүмкіндік алды. Әр түрлі оперативті экономикалық шешімдерді
қабылдау үшін менеджерлер мен басшыларға кәсіпорының өндірістік әрі
қаржылық жағдайы туралы шындыққа жанасымды мәліметтер керек.
Бұл бухгалтерлік есеп жүйесінен басқарушылық есепті элемент ретінде бөліп
қарастыруға мүмкәндік тудырады.
Америкалық бухгалтер ассоцияцисының берген анықтамасы бойынша
бухгалтерлік есеп – бұл ақпараттарды, есептеулерді және көрсеткіштер
бағасын сәйкестендіру (идентификация) процесі, бұл ақпараттар
көрсеткіштерін өндеу, негіздеу және шешім қабылдауда пайдалану. Ал,
басқарушылық есеп – бұл басқаруда шешеім қабылдауға, жоспарлауға, бақылауға
және қызметті реттеуге көмектесетін ақпарпттар мен қамтамасыз ету жүйесі.
Оға басқарушы қызметкердің өз қызметін орындауына асақ қажетті анықтау,
өлшеу, жинау, талдау, әзірлеу, түсіндіру, ақпаратты тапсыру және қабылдау
жатады. Ол зерттеудің жүйесімен және саласы болып табылады.
Есеп беруді жасау және оның сыртқы көрсеткіштерін ұсыну қаржылық есептің
айрықша құқы болып табылады.
Бухгалтерлік есеп қаржылық ақпараттың сипаты және көлеміне байланысты.
Субъект оны әр түрлі категориядағы адамдарға, мысалы, кредит беретін
инвестицияны жүзеге асырушыға немесе қызметті бірігіп жүргізуге пайдалануға
береді.
1.2 Кәсіпорынды басқару есебі
Қайта құру жылдарында көптеген фирмалар әр қилы меншік түрлерін тудырды,
олардың көбі соңғы он жылда бәсекелестікке төтеп бере алмады.
Нарықтық және экономикалық факторларға қарсы тұра алатын бірқатар аса ірі
фирмалар бар. Тек аса ірі компаниялар ғана нарыққа елеулі ықпал ете алды,
алайда мұндай компаниялардың саны аз.
Бәсекелестер мен нарық жағдайының өзгеруіне қарсы тұра алмаудан және
басшылықтың жетіспеушілігінен кәсіпорын күйреуге ұшырайды. Басқа
субъектімен өзара әрекет тудыру мақсатында кәсіпорынға ықпал ететін
менеджмент (басшылық) маңызды рөл ойнайды. Оның міндеті – кәсіпорын
жұмысына қолайлы мүмкіндік іздестіру (тудыру), сондай – ақ оны (кәсіпорын
жұмысын) тиімді тәсілмен басқару және үйлестіру болып табылады.
Осыған байланысты қаржы қызметі және басқарушылық есепке үлкен мән
береді, өйткені бұл жалпылай және оперативті басшылық үшін менеджерлердің
қажеттіліктеріне сай келеді. Оның ішінде атқарымдылық (функциональді)
менеджмент, шығындарды басқару, әлуетті(потенциялды) мүмкіндіктерді дамыту
және оны субъектінің пайдаға асыруы, шығын калькуляциясы, қаржылық
өндірушілікті қадағалау, басқарушылық шешімді қабылдаудың негізі ретіндегі
экономикалық талдау, стратегиялық есеп (әрекет ету нұсқаларын баламалы
(льтернатива) таңдау үшін) және басқарушылық бақылау мәселелерін қарастыру
қажет. Бұлар одан әрі өндіруді (жетілдіруді) талап есептін негізгі
мәселелер тобы болып табылады.
Шаруашылық жүргізу жағдайында субъект басышсының басқарушылық шешімді
қабылдауда жауапкершілігі артады. Кәсіпорынды оперативті әрі тиімді басқару
үшін қаржылық есеп беруде келтірілген ақпараттар жеткіліксіз.
Кәсіпорынды басқару, сатуға жататын өнімді жоспарлау сомасындағы
басқарушылық шешімді қабылдауға, баға қалыптастыруға, шектеу факторлары
қоса ескерілетін өнім құрылымын анықтауға, бизнес пен күрделі қаржы
жұмсалымдарының құрылымын өзгерту (реструкризация) туралы шешуге және
басқарушылық шешуге тиісті басқ мәселелерге қахетті әлдеқайда барабар
(адекватт) ақпаратты алу қажеттілігі туады.
Кәсіпорының басқарушылық есебін басқару процесі есептік процеспен
байланыстырады. Сондықтан бухгалтер басшылардың ақпататтық қажеттіліктерін
анықтап, оларға керекті ақпараттық (қандай ақпаратты және қандай көлемде
әзірлеуі қажет) тез алуын беруі қажет.
Бұл есеп екі аспектіде – субъектінің ақпараттық жүйесінің бөлігі ретінде
және басқарушылық шешімді қабылдау, қызметті жоспарлау, оперативті басқару
мен бақылауға көмектесу, субъект қызметкерлерін межеленген шараларға
ынталандыру, жекеленген бөлімшелерді, басқару аппараттары мен жекелеген
қызметкерлерді қызметпен қамтамасыз ету (функционирования) бағалау және
талдау үшін басшылар мен менеджерлерді ақпараттармен қамтамасыз ету
мақсатындағы қызмет ретінде қарастырылуы керек.
Кәсіпорынды басқарушылық есебі мына принцптерге байланысты
ұйымдастырылады:
- субъекті үздіксіз қызмет етеді;
- жоспарлауда және есепке өлшеудің біркелкі бірліктерін пайдалану;
- тұтас субъект пен құрылымдық бөлімшелер қызметтің нәтижелерін және
шығынды бағалау әрі талдау;
- бастапқы және аралық деректерді жинау;
- өндеу және тапсыру процесіндеоларды жиі пайдаланудағы сабақтастық;
- субъект ішінде коммуникация жүйесін ұйымдастыру;
- ақпараттардың жеткіліктігі және талдамалылығы;
- өндірістік және коммерциялық циклды анғартатын кезеңдігі;
- шығындар мен нәтижелерді сметалық басқару.
Кәсіпорынның басқарушылық есебінің мақсаттарының әлдеқайда маңыздысы –
жоспарлау, бақылау және шешім қабылдау.
Жоспарлауға субъект қызметінің негізгі мақсаттары бойынша шешім қабылдау,
нәтижелерді болжау және бұл мақсатқа қол жеткізу үшін әр түрлі баламалы
әдістерді пайдалану керек. Бұған қоса есептік кезеңінің қортындысын шығару
және оны жалпылап (қорытып) талдау жасау. Осыған байланысты бухгалтер –
менеджер өндірістік бюджетті (өндірістік бағдарламаны) әзірлеу барысында
оперативтік бухгалтерлік есептің, қаржылық талдаудың және қаржылық
жоспарлаудың әдістерімен қаруландыру керек.
Бақылау талдаушы – бухгалтердің тікелей қатысуымен болады. Есептік
кезеңнің соныңда ол әрбір жауапты орталықтардың бюджетті орындау туралы
есеп беруін жасайды және мөлшерден ауытқуды әрі келешекте қайталаньас үшін
оның себебін анықтайды. Бұл есеп беру бөлімшелерінің бастықтардың қызметін
объективті бағалауға мүмкіндік тудырады және компания басқарушылары мен
менеджерлеріне жоспарлы көрсеткіштен нақты көрсеткіштің барлық алшықтығын
әрі бұл алшықтаудың себебін хабарлау.
Бүгінгі таңдағы басқарушұылық шешім түйсіктік (интуициялық) сипатта
қабылданады. Субъект өзінің өндірістік және ұйымдастырушылық тәжірибесіне
жиі жүргізіледі.
Шешім қабылдау процесі субъектінің алдында тұрған мақсаттар мен
міндеттерді анықтаудан басталады. Бұған бастапқы басқарушылық ақпараттарды
іріктеу мен таңдауды шешшім алгоритімі байланысты (тәуелді) болады.
Шешім қабылдау баламалы нұсқалардың салыстырмалы бағасын мен субъект
шаруашылық қызметінің мақсатында әлдеқайда жоғары деңгейе жауап беретін
оңтайлысын таңдап алуды ұйғарады. Бұл үшін барлық, оның ішінде алдағы
кезеңдегі баламалық нұсқалар бойынша шығындар ақпарат болуы керек. Есепке
кәсіпорын жіберіп алған пайда да кіруі мүмкін.
Кәсіпорынды басқарушылық ақпараттар базасында оперативтік міндеттер
(тапсырмалар), (залалсыздық нүктесінің есебі ), өнімде ассортиментін оның
құрылымымен (өнім түрлерін) жоспарлау, қосымша тапсырмалардан бас тарту
немесе алу (тарту), баға белгілеу), сондай – ақ ұзақ мерзімді стратегиялық
маңызы бар келешектік сипаттағы міндеттер (тапсырмалар) (күрделі қаржы
жұмсалымы) туралы, бизнесті қайта құрылымдау туралы, өнімнің жаңа түрлерін
игерудің мақсатқа лайықтылығы туралы) шешіледі. Кәсіпорының басқарушылық
есептің әдісі мен тәсілін қолдантын, осыған ұқсас мәселелерді шешуде дұрыс
ұсыныс (кеңес) табуға болады.
Қазақстан Республикасында кәсіпорының бухгалтерлік есебін реформалау
ұдайы жүргізіледі. Есептің халықаралық жүйесіне көшуі қолға алынды, осыған
орай Қазақстандық кәсіпорындың тәжірибесіне қаржылық және басқарушылық
есепті еңгізу үшін нормативті ... жалғасы
КІРІСПЕ 4
1 КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ 5
1.1 Басқару есебінің жалпы сипаттамасы 5
1.2 Кәсіпорынды басқару есебі 12
2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ АҚПАРАТҚА ЕСЕП ЖҮРГІЗУ 17
2.1 Кәсіпорынның ақпарат жүйесіндегі басқару есебі 17
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 30
КІРІСПЕ
Кәзіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық есепке
үлкен мән беріледі және кез – келген елдегі кәсіпорының дұрыс жұмыс жасауы
басқарушылық есеппен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасында жүзеге асрылып жатқан бухгалтерлік есептің
халқаралық стандарттарына көшу, жаңа экономикалық жағдайлар бухгалтерлік
қызметтің міндеттері мен өкілеттіліктерін ұлғайтуда.
Бухгалтерлік мамандық сапалы жаңа деңгейге шығып, бухгалтер өз қызметіне
шаруашылық фактілерін есептік тіркеуден өндірістік басқаруға көшіп, жаңа
сатыға көтерілді.
Басқару іс – қызметі тиген бухгалтерлер, бухгалтер – талдаушы (бухгалтер
– менеджер) деп аталады.
Басқарушылық есепте ақпараттың рөлі аса зор.
Басқарушылық есептің жүйесінде ақпаратты мүдделі тұлғаларға дұрыс шешім
қабылдау үшін кәсіпорын ішінде әзірлеп, ұсынады. Әдетте шешім келешектегі
оқиғаларға қатысты болғандықтан, деректерді алу (жинау) жүйесінде көп назар
аударылатын болжалды шығындар мен болашақтағы табыстар туралы толық ақпарат
аса қажет. Егер өткен шақтан және болжанған шығындар мен бірдей болатын
болса, онда шешім қабылдау үшін пайдалы ақпарат алуға болады.
Курстық жұмысында басқару есебіндегі тақырыптардың ауқымды көлемінің
ішінен Кәсіпорындағы ақпаратқа есеп жүргізу және кәсіпорынды басқару
тақырыбын ашу барысында біріншіден басқару есебіне жалпы және қысқаша
сипаттамасын қарастырдым, өйткені кәсіпорын ақпаратының есебін жүргізу
қысқаша басқару есебі туралы мағлұматсыз елестету (түсіну) мүмкін емес және
де, өзекті мәселенің бірі кәсіпорынды басқару есебінің сипаттамасы;
ақпаратты басқару есебінің міндеті және де тағы басқа жоспарлы ақпараттар
мен танытырып өтейін.
1 КӘСІПОРЫНДЫ БАСҚАРУ
1.1 Басқару есебінің жалпы сипаттамасы
Басқару есебінің мазмұнын жалпылай алсақ, екі топқа: өндірістік
ресурстар, шаруашылық процестер мен олардың нәтижелеріне біріктенуге
болатын өндірісті басқарудың бүкіл циклі процесіндегі объектілердің
жиынтығы жатады.
Өндірістік ресурстар кәсіпорынның шаруашылық қызметі барысында адам
еңбегінен мақсатқа сәйкестілітін қамтамасыз ету. Олар мыналарды
біріктіреді:
• негізгі құралдар – еңбек құралдар (машиналар, жабдықтар, өндірістік
ғимараттар және т.б.) олардың жағдайы мен пайдалануы;
• материалдық емес ресурстар – мерзімнен бұрын қаржы бөлнген объектілер
(жерді пайдалану құқығы, патенттер, лицензиялар, тауарлық белгілер және
т.б.);
• материалдық ресурстар - еңбек құқралдарының көмегімен өндіріс
процесінде өндіруге арналған еңбек керек – жарақтары;
• еңбек ресурстары – кәсіпорының осы шақта бар нақты еңбек ететін
көпшілігі, мақсатқа сәйкес қызмет пен еңбек нәтижесінде еңбек ресурстарын
пайдалану.
Шаруашылық операциялар мен олардың нәтижелері, жинақтай алғанда,
кәсіпорының өндірістік іс - әрекетін құрайды.
Оларға іс -әрекетінің мынандай түрлері жатады:
• қамтамасыз ету – дайындау;
• өндірістік;
• қаржылық өткізушілік;
• ұйымдастырушылық;
Бухгалтерлік басқару есебі – есеп процесі мен кәсіпорынды басқару
арсындағы байланыстырушы буын.
Ұйымның өндірістік қызметі және оның жауапкершілік орталықтары деп
аталатын жекелей құрылымдық бөлімшелері (сегменттері) бухгалтерлік басқару
есебінің ісі болып шығады.
Жауапкершілік орталығы – шығындарды, кірістер мен ұйымдағы бизнестің осы
сегментіне инвистицияланатын қаражаты, шығынды бақылайтын менеджер
басқаратын құрылымдық бөлімше. Бұл көрсеткіш басшылықтың бөлімшесі үшін
анықталады.
Бизнестің сегменттері заң жүзінде дербес немесе ұйымның құрылымдық
бөлімшесі (бұлар бизнестің ұсақ сегменттері болуы мүмкін), алайда міндетті
түрде өзінің басшысы (мысалы, дүкен бөлімі, ҒЗИ (ғылыми – зерттеу
институты) зертханасы және т.б.).
Басқару есебінде жауапкершілік орталығының төрт түрлі атап көрсетіледі:
• шығыс орталығы;
• табыс орталығы;
• пайда орталығы;
• инвестиция орталығы.
Шығыс орталығы - өндірістік ресурстардың шығындарын байқау, басқару,
бақылау, сондай – ақ оларды пайдалануды бағалау мақсатымен мөлшерлеу,
жоспарлау және өндіріс шығындарды есептеу ұйымдастыратын кәсіпорының
құрылымдық бөлімі.
Өнеркәсіптік өндіріс жағдайында шығын орталығы ретінде құрылымдық
бөлімшелерді бөлгннде мыналарды ескеру керек:
Әрбір шығын орталығы – жауапкершіліктің жеке өрісі, орталық оның
басшысына кәсіпорының барлық шығындарын жоспарлау мен анықтауға
көмектеседі. Орталық бір типті машиналар мен жұмыс орындарынан тұрады. Бұл
осы орталыққа шығыс орталығы үлкен қиындықсыз есептеп шығару үшін біртекті
сипаттағы шығындарға себепті болады. Сонымен қатар ірі шығын орталықтары
ұсақтан құралуы мүмкін. Әдетте, шығындар орталығының мөлшері үлкен болған
сайын, жауапкершілік деңгейі де биік.
Шығындар орталығы екі бағытта жұмыс істей алады:
- Берілген қаржы деңгейінен ең көп шамада нәтиже алу;
- Берілген нәтижелерге жету үшін қажетті қаржыны ең аз шамаға жеткізу.
Алайда шығындар орталығы басшыларына өндіріс бағасы мен көлемін өз
бетінше белгілеуге рұқсат етілмейді.
Кіріс орталығы – жауапкершілік орталығы, мұнда менеджер кірістерді алу
үшін жауап береді, бірақ шығындар үшін (мысалы, сауда ұйымының көтерме
сауда бөлімі және т.б.) жауап бермейді, оның басшыларының іс -әрекеті
алынған кірістер негізінде бағаланады. Осы жағдайдан басқару есебінің
міндеті - жауапкершілік орталығының қызметі қорытындылары шығарда
нәтижелерді кесімді белгілеу.
Пайда орталығы – бұл да жауапкершілік орталығы. Оның басшысы бір уақытта
өзінің бөлімшесінің кірістері үшін де, шығындары ұшін де жауап береді,
тұтынылатын ресурстар саны және күтілетін бүкіл мөлшері жөнінде шешім
қабылдайды. Іс-әрекетті бағалаудың белгісі – алынған пайда мөлшері.
Сондықтан басқару есебі жауапкершілік орталығына кіріс кіріс шығындарының
құны, осы орталық ішіндегі шығындар және сегмент іс- әрекетінің
қорырындылары шығарда түпкілікті нәтижелер туралы қпараттар ұсынуға тиіс.
Инвистиция орталығы – кәсіпорын сегменттері, бұлардың менеджерлері өз
бөлімшелерінің шығындары мен кірістерін бақылап қана қоймайды, басқа
орталық басшылары шұғылданбайтын, инвестицияланған қаржыны тиімді пайдалану
да қадағалайды. Басқаруда ең үлкен өкілеттіліктер бар инвестиция
орталығының басшылары қабылданатын шешімдер үшін кәсіпорын әкімшілігі
жекелеген жобалар бойынша бөлген қаражатты бөлу ең жоғары жауапкершілік
көтереді.
Басқару есебінің мәні – шығындар мен кірістерді, мөлшерлеуді,
жоспарлауды, бақылауды және кәсіпорының болашақ дамуы мәселелерін үйлестіру
мен шұғыл басқару шешімдері үшін ақпаратты жүйелендіретін талдауға есеп
жүйесін біріктіріп кіріктіру (интеграциялау).
Ұйымды жауапкершілік орталықтарына бөлу мен оларды маңызына қарай
іріктеуді кәсіпорының ұйымдастырушылық құрылымы деп аталады.
Менеджерлерге жүктелген жауапкершілік дәрежесіне байланысты кәсіпорының
ұйымдастырушылық құрылымы орталықтандырылған немесе орталықтандырылмаған
болып сипатталуы мүмкін.
Орталықтандырылған ұйымдар функционалды принциптер бойынша (әкімшілік,
қаржы, жабдықтау, өндіріс, маркетинг және т.с.с) құрылған және олардың
басқару есебі жүйесі шығындар орталығына негізделген. Басқарудың мұндай
жүйесі шын мәнісінде консервативті болып табылады, ең көп шамада
мәжбүрлікті көздейді және өз қызметкерлеріне іс –қимыл бостандығын
бермейді.
Орталықтандырылмаған ұйымдар құрылымы пайда мен инвестиция орталықтары
бар болуымен сипатталады. Шығын орталықтарының менеджерлерімен
салыстырғанда олардың басшыларының мол құқықтары мен міндеттері бар,
кәсіпорын әкімшілігінің алдын – ала келісуінсіз шешімдердің едәуір бөлігін
қабылдай алады.
Дегенмен орталықтандырылмаған жүйесінің табысты жұмыс істеуі болмағанда,
екі шартты сақтандырғанда болуы мүмкін:
- жоғары мамандандырылған басқару құрамының бар болуы;
- тұтастай ұйымның және оның жеке құрылымдық бөлімдерінің мақсаттары мен
мүдделерінің үндесуі.
Таңдалған ұйымдастырырушылық құрылым түріне қарамастан, тұтастай
компанияны қаржыландыру үшін жауапкершілік, әдетте, жоғары басшылықта
болады.
Басқарушылық шешімді және бақылауды негіздеу шығындары туралы ақпарат
Басқарушылық шешімді қалыптастырудағы ақпараттық қажеттіліктер әр түрлі
деңгейдегі бөлімшелер шығындары өзара байланысты жүйемен басқарылғанда ғана
факторларға аса қажетті бастапқы талдамалық деректерді алу, тиісті көздерге
бастапқы мәліметтерді тарту, талдамалық (сараптамалық) ақпаратты басқаруға
қажеттіліктерді қанағаттандыруды іске асыру процесі жатады.
Басқарушылық шешімді өндіру (жасау) процесі мен мәселені шешудің бірнеше
мүмкін жолдарын (нұсқаларын) салыстыра қарастыра қарауды және олардың
арасынан ең қолайлысын тандап алуды білдіреді. Аса қажетті ақпараттарды
бухгалтер береді.
Бұл процесстің мына кезеңдерін бөліп көрсетуге болады: мәселенің пайда
болуы, әрекетке жақын, яғни мәселені шешуге септігі тиетіні мүмкін
нұсқаларды анықтау, шаруашылық операцияларында баламалардың ықпалын талдау:
іске жарамды нұсқаларды іріктеу, нәтижелерді талдау. Шешімді қабылдау
моделі (үлгісі ) басқарушылық жүйемен бақыланатын және бақыланбайтын
факторлардың сандық және символдық мағыналарын, сондай – ақ операциялық
шарттар мен шектеулерді білдіреді.
Басқарушылық шешімді қабылдауға баламалы нұсқаларды қарастырғанда
болжамды шығындар мен табыстар баламалы нұсқалар бойынша ерекшеленетін
табыстар релеванттық бола алады.
Басқарушылық шешімді қабылдау процесіндегі мұндай тәсілдеме елеулі
ақпараттарға ғана назар аударады, ал, бұл өз кезегінде әлдеқайда жақсы
шешімді өндіру процесін оңайлатады әрі тездетеді.
Шығындар - көлем - пайда талдауы шығынның, тұсімнің, өндіріс көлемінің
және пайданың өзара байланысына негізделген әрі жоспарлау мен бақылаудың
басқарушылық аспабы болып табылады. Мұнда талдау барлық шығындардың орнын
толтыруға, бағалы шешімдерді қабылдауға және басқарушылық міндетті іске
асыруға аса қажетті өндіріс көлемін анықтауға мүмкіндік береді. Шығындардың
мінез – құлқын бағалау залалсыздық нүктесіне жеткенге дейін – салық
салынғанға дейін пайданы қосатын, ал жеткеннен кейін салық салынғанға дейін
пайданы қосатын марженалдық табыстн тұжырымдамасы мен тікелей байланысты.
Басқарушылық және қаржылық есеп жүйесінің салыстырмалы сипаты
Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасында шаруашылық
жүргізуші субъектілер заңды және экономикалық дербестік алады. Бұл олардың
өзіндік және әлеуметтік даму бағдарламалары мен жоспарлардың құру
әрекеттерінен, баға белгілеудегі стратегияны анықтаудан, субъект
басшыларының басқарушылық шешімді қабылдауға асқан жауапкершілікпен
қарауынан байқалады. Өндірістік қызметті тиімді басқару үшін жекеленген
бөлімшелер мен қызметкерлерді белгілі бір ақпараттармен қамтамасыз ету аса
қажет.
Тәжірибе көрсеткендей, күрделі өндірістік құрылымға ие субъект өзінің
қызметіндегі қаржылық нәтижелер мен шығындарды оңтайландыруға және қаржылық
ақпараттарды жедел алуға мұқтаж. Алайда, өндірісті – шаруашылық қызметті
дамыту мен ұйымдастыру бойынша басшылық қабылдаған шешім әрдайым орнықты
сипатта болмайды және арнайы өндірістік есепсіз қабылдаудың салдары субъект
қызметін жағымсыз нәтижелерге жиі ұрындырады.
Оперативті басқаруға қажетті ақпарат бухгалтерлік есептің бірден бір
келешегі зор бағытына жататын басқарушылық есеп жұйесінен табылады. Әйтсе
де бұл отандық есеп дамуының типті де жаңа бағыты емес.XX ғасырдың басында
бухгалтерлік қызметтің функциясы одан кейінгі жылдаға қарағанда әлдеқайда
ауқымды болды – бухгалтер тек есеппен айналысып қана қойған жоқ ол, сонымен
бірге, жоспары – талдамалы жұмыстармен де шұғылданады. Алайда, социалисттік
жүйедегі шаруашылықта жоспар және қаржы бөлімдері бөлініп, нәтижесінде
бухгалтердің қызметі шаруашылық процесіндегі фактілерді есептік тіреуге
алып отырумен шектеліп қалды.
Қазақстан халықаралық есеп жүйесіне көшкеннен кейін жағдай жақсы жағына
өзгеріп, бухгалтерлік – басқарушылық есептің біртұтас жүйесіндегі әдістерді
интеграциялаіға мүмкіндік алды. Әр түрлі оперативті экономикалық шешімдерді
қабылдау үшін менеджерлер мен басшыларға кәсіпорының өндірістік әрі
қаржылық жағдайы туралы шындыққа жанасымды мәліметтер керек.
Бұл бухгалтерлік есеп жүйесінен басқарушылық есепті элемент ретінде бөліп
қарастыруға мүмкәндік тудырады.
Америкалық бухгалтер ассоцияцисының берген анықтамасы бойынша
бухгалтерлік есеп – бұл ақпараттарды, есептеулерді және көрсеткіштер
бағасын сәйкестендіру (идентификация) процесі, бұл ақпараттар
көрсеткіштерін өндеу, негіздеу және шешім қабылдауда пайдалану. Ал,
басқарушылық есеп – бұл басқаруда шешеім қабылдауға, жоспарлауға, бақылауға
және қызметті реттеуге көмектесетін ақпарпттар мен қамтамасыз ету жүйесі.
Оға басқарушы қызметкердің өз қызметін орындауына асақ қажетті анықтау,
өлшеу, жинау, талдау, әзірлеу, түсіндіру, ақпаратты тапсыру және қабылдау
жатады. Ол зерттеудің жүйесімен және саласы болып табылады.
Есеп беруді жасау және оның сыртқы көрсеткіштерін ұсыну қаржылық есептің
айрықша құқы болып табылады.
Бухгалтерлік есеп қаржылық ақпараттың сипаты және көлеміне байланысты.
Субъект оны әр түрлі категориядағы адамдарға, мысалы, кредит беретін
инвестицияны жүзеге асырушыға немесе қызметті бірігіп жүргізуге пайдалануға
береді.
1.2 Кәсіпорынды басқару есебі
Қайта құру жылдарында көптеген фирмалар әр қилы меншік түрлерін тудырды,
олардың көбі соңғы он жылда бәсекелестікке төтеп бере алмады.
Нарықтық және экономикалық факторларға қарсы тұра алатын бірқатар аса ірі
фирмалар бар. Тек аса ірі компаниялар ғана нарыққа елеулі ықпал ете алды,
алайда мұндай компаниялардың саны аз.
Бәсекелестер мен нарық жағдайының өзгеруіне қарсы тұра алмаудан және
басшылықтың жетіспеушілігінен кәсіпорын күйреуге ұшырайды. Басқа
субъектімен өзара әрекет тудыру мақсатында кәсіпорынға ықпал ететін
менеджмент (басшылық) маңызды рөл ойнайды. Оның міндеті – кәсіпорын
жұмысына қолайлы мүмкіндік іздестіру (тудыру), сондай – ақ оны (кәсіпорын
жұмысын) тиімді тәсілмен басқару және үйлестіру болып табылады.
Осыған байланысты қаржы қызметі және басқарушылық есепке үлкен мән
береді, өйткені бұл жалпылай және оперативті басшылық үшін менеджерлердің
қажеттіліктеріне сай келеді. Оның ішінде атқарымдылық (функциональді)
менеджмент, шығындарды басқару, әлуетті(потенциялды) мүмкіндіктерді дамыту
және оны субъектінің пайдаға асыруы, шығын калькуляциясы, қаржылық
өндірушілікті қадағалау, басқарушылық шешімді қабылдаудың негізі ретіндегі
экономикалық талдау, стратегиялық есеп (әрекет ету нұсқаларын баламалы
(льтернатива) таңдау үшін) және басқарушылық бақылау мәселелерін қарастыру
қажет. Бұлар одан әрі өндіруді (жетілдіруді) талап есептін негізгі
мәселелер тобы болып табылады.
Шаруашылық жүргізу жағдайында субъект басышсының басқарушылық шешімді
қабылдауда жауапкершілігі артады. Кәсіпорынды оперативті әрі тиімді басқару
үшін қаржылық есеп беруде келтірілген ақпараттар жеткіліксіз.
Кәсіпорынды басқару, сатуға жататын өнімді жоспарлау сомасындағы
басқарушылық шешімді қабылдауға, баға қалыптастыруға, шектеу факторлары
қоса ескерілетін өнім құрылымын анықтауға, бизнес пен күрделі қаржы
жұмсалымдарының құрылымын өзгерту (реструкризация) туралы шешуге және
басқарушылық шешуге тиісті басқ мәселелерге қахетті әлдеқайда барабар
(адекватт) ақпаратты алу қажеттілігі туады.
Кәсіпорының басқарушылық есебін басқару процесі есептік процеспен
байланыстырады. Сондықтан бухгалтер басшылардың ақпататтық қажеттіліктерін
анықтап, оларға керекті ақпараттық (қандай ақпаратты және қандай көлемде
әзірлеуі қажет) тез алуын беруі қажет.
Бұл есеп екі аспектіде – субъектінің ақпараттық жүйесінің бөлігі ретінде
және басқарушылық шешімді қабылдау, қызметті жоспарлау, оперативті басқару
мен бақылауға көмектесу, субъект қызметкерлерін межеленген шараларға
ынталандыру, жекеленген бөлімшелерді, басқару аппараттары мен жекелеген
қызметкерлерді қызметпен қамтамасыз ету (функционирования) бағалау және
талдау үшін басшылар мен менеджерлерді ақпараттармен қамтамасыз ету
мақсатындағы қызмет ретінде қарастырылуы керек.
Кәсіпорынды басқарушылық есебі мына принцптерге байланысты
ұйымдастырылады:
- субъекті үздіксіз қызмет етеді;
- жоспарлауда және есепке өлшеудің біркелкі бірліктерін пайдалану;
- тұтас субъект пен құрылымдық бөлімшелер қызметтің нәтижелерін және
шығынды бағалау әрі талдау;
- бастапқы және аралық деректерді жинау;
- өндеу және тапсыру процесіндеоларды жиі пайдаланудағы сабақтастық;
- субъект ішінде коммуникация жүйесін ұйымдастыру;
- ақпараттардың жеткіліктігі және талдамалылығы;
- өндірістік және коммерциялық циклды анғартатын кезеңдігі;
- шығындар мен нәтижелерді сметалық басқару.
Кәсіпорынның басқарушылық есебінің мақсаттарының әлдеқайда маңыздысы –
жоспарлау, бақылау және шешім қабылдау.
Жоспарлауға субъект қызметінің негізгі мақсаттары бойынша шешім қабылдау,
нәтижелерді болжау және бұл мақсатқа қол жеткізу үшін әр түрлі баламалы
әдістерді пайдалану керек. Бұған қоса есептік кезеңінің қортындысын шығару
және оны жалпылап (қорытып) талдау жасау. Осыған байланысты бухгалтер –
менеджер өндірістік бюджетті (өндірістік бағдарламаны) әзірлеу барысында
оперативтік бухгалтерлік есептің, қаржылық талдаудың және қаржылық
жоспарлаудың әдістерімен қаруландыру керек.
Бақылау талдаушы – бухгалтердің тікелей қатысуымен болады. Есептік
кезеңнің соныңда ол әрбір жауапты орталықтардың бюджетті орындау туралы
есеп беруін жасайды және мөлшерден ауытқуды әрі келешекте қайталаньас үшін
оның себебін анықтайды. Бұл есеп беру бөлімшелерінің бастықтардың қызметін
объективті бағалауға мүмкіндік тудырады және компания басқарушылары мен
менеджерлеріне жоспарлы көрсеткіштен нақты көрсеткіштің барлық алшықтығын
әрі бұл алшықтаудың себебін хабарлау.
Бүгінгі таңдағы басқарушұылық шешім түйсіктік (интуициялық) сипатта
қабылданады. Субъект өзінің өндірістік және ұйымдастырушылық тәжірибесіне
жиі жүргізіледі.
Шешім қабылдау процесі субъектінің алдында тұрған мақсаттар мен
міндеттерді анықтаудан басталады. Бұған бастапқы басқарушылық ақпараттарды
іріктеу мен таңдауды шешшім алгоритімі байланысты (тәуелді) болады.
Шешім қабылдау баламалы нұсқалардың салыстырмалы бағасын мен субъект
шаруашылық қызметінің мақсатында әлдеқайда жоғары деңгейе жауап беретін
оңтайлысын таңдап алуды ұйғарады. Бұл үшін барлық, оның ішінде алдағы
кезеңдегі баламалық нұсқалар бойынша шығындар ақпарат болуы керек. Есепке
кәсіпорын жіберіп алған пайда да кіруі мүмкін.
Кәсіпорынды басқарушылық ақпараттар базасында оперативтік міндеттер
(тапсырмалар), (залалсыздық нүктесінің есебі ), өнімде ассортиментін оның
құрылымымен (өнім түрлерін) жоспарлау, қосымша тапсырмалардан бас тарту
немесе алу (тарту), баға белгілеу), сондай – ақ ұзақ мерзімді стратегиялық
маңызы бар келешектік сипаттағы міндеттер (тапсырмалар) (күрделі қаржы
жұмсалымы) туралы, бизнесті қайта құрылымдау туралы, өнімнің жаңа түрлерін
игерудің мақсатқа лайықтылығы туралы) шешіледі. Кәсіпорының басқарушылық
есептің әдісі мен тәсілін қолдантын, осыған ұқсас мәселелерді шешуде дұрыс
ұсыныс (кеңес) табуға болады.
Қазақстан Республикасында кәсіпорының бухгалтерлік есебін реформалау
ұдайы жүргізіледі. Есептің халықаралық жүйесіне көшуі қолға алынды, осыған
орай Қазақстандық кәсіпорындың тәжірибесіне қаржылық және басқарушылық
есепті еңгізу үшін нормативті ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz