Жарғылық капиталының есебі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1. Жарғылық капиталының есебі 5
2 Капитал қозғалысы бойынша болатын операциялар есебі 10
3 Резервтік капиталдың есебі 20
4 Бөлінбеген және жиынтық табыстың (жабылмаған зиян) есебі 22
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер 28

КІРІСПЕ

Меншік — өте күрделі және көп жақты құрылым, сегіз қырлы, бір сырлы
құбылыс. Бұл типтес құбылыста біреу емес бірнеше формалар болады. Тарихқа
меншіктің екі формасы мәлім — жалпы және жеке меншік. Бұлардың бірінен
бірінің айырмашылықтары қоғамдастырудың дәрежесі мен иеленудің сипаты,
формалары және әдістерімен айқындалады. Бұлар бір-біріне өте күрделі өзара
әсер етеді.
Жалпы және жеке меншіктің түпкі мәні ортақ болады, Бұлардың
айырмашылықтары қарама-қарсылыққа жетпеген. Сондықтан жалпы меншік жеке
меншікке, ал жеке меншік жалпы меншікке айнала алады. Бұл біріншіден.
Екіншіден, меншік қоғамның экономикалық өмірінің түпкі, негізгі процестерін
көрсете отырып, өзінің өзгеріп отырмауы мүмкін емес. Тыныштық хал-жәй
бұзылады және осы ауытқулар, енді осы форманың өзінің ішінен айырмашылықтар
(өзгешеліктер) тудырады. Осылай жалпы және жеке меншікгің бірнеше түрі
пайда болады. Жеке меншік жеке адамдық (индивидуалдық), бірлестік
(бөлінетін және бөлінбейтін), жалпылық, ассоциялық дәрежеге жеткізілген,
мемлекеттік, трансұлттық, монополиялық түрлер алады. Жалпы меншіктің
мазмұны жалпылықтың (ортақтылық, бірлік) көлемімен және оның өкілеттігімен
анықталады. Жалпы меншік отбасылық (үй шаруашылықтары), қауымдық,
ассоциациялық, мемлекеттік, қоғамның (халықтың) дәрежесінде болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы
барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мүліктерге
ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге
айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып табылады.
Осы курстық жұмыста меншікті капитал есебі толық қарастырылады. Атап
айтсақ,
1. Жарғылық капиталының есебі
2. Капитал қозғалысы бойынша болатын операциялар есебі
3. Резервтік капиталдың есебі
4. Бөлінбеген және жиынтық табыстың (жабылмаған зиян) есебі.

1. Жарғылық капиталының есебі

Кәсіпорынның жарғылық капиталы[1] қызметті бастауды қамтамасыз ету
үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып
саналады.
Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың,
мемлекеттің қаражаттарының, материалдық емес активтердің және басқа да
мүліктердің немесе мүліктік құқықтарының есебінен құрылады. Сонымен қоса,
жарғылық капитал жаңадан құрылған заңды тұлғалар өз қызметін бастау үшін
бастапқы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың
(акционерлердің, қатысушылардың) қатысу үлесін және кепілдік сипатын
анықтайды.
Шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталына салынатын салымдары,
ақша да, бағалы қағаздар да, мүлік те, мүліктік құқық та және басқа да
мүліктер (интеллектуалдық қызметтің нәтижесіне берілген құқын да қоса
алғанда) болуы мүмкін.
Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарлық капиталына натуралды нысанда
салынатын салымдары немесе барлық құрылтайшалардың келісімі бойынша немесе
барлық құрылтайшылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша мүліктік құқығы
ақшалай нысанда бағаланады. Осындай салымдардың құнының сомасы жиырма мың
айлық есептік көрсеткіштен асып түсуі керек, бірақ сол бағалауды тәуелсіз
эксперт (бағалаушы) қуаттауы керек.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қайта тіркелген кезде қатысушылардың
ақшалай салымдары бухгалтерлік құжаттармен не болмаса аудиторлық есеп
берулерімен қуатталып бағалануы мүмкін.
Осындай бағалау кезеңінен бастап, бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші
субъектілердің құрылтайшылары (қатысушылары) өздері қосқан сомаларының
шегінен артық бағаланған салымдарына субъекті кредиторларының алдында
бірлесіп жауап береді.
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе, онда
бұл салым үшін төленетін төлемнің мөлшері, құрылтайшылардың құжаттарында
көрсетілген барлық мерзімі үшін есептелген сомадан анықталады.
Мүліктік құқы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді жеке
салым ретінде жасауға рұқсат етілмейді, сондай-ақ қатысушылар серіктестікке
бір-бірінің қарызын өзара есептесуге жатқызуына болмайды.
Қосымша және жауапкершілігі шектелген серіктестіктердің жарғылық
капиталының бастапқы мөлшері құрылтайшылардың салым сомасына тең болады
және құжаттарын мемлекеттік тіркеуден өту үшін берген күнінде, оның мөлшері
жүз айлық есепті көрсеткіштен кем болмауы керек.
Аталған серіктестіктер тіркеуге дейін өздерінің жарғылық капиталының
жалпы сомасының 25%-тей мөлшерінде соманы төлеуге міндетті. Бірақ ол
жарғылық капиталының минималды сомасынан кем болмауы керек. Жалпы
жиналыстың шешімімен бекітілген мерзімде серіктестіктің барлық қатысушылары
жарғылық капиталына берешегін толығымен өтеуі тиіс.
Ол мезгіл серіктестіктің тіркелген күнінен бастап саналады және ол бір
жылдан аспауы керек. Егерде серіктестіктердің қатысушылары белгіленген
мерзімде өз үлестері бойынша міндеттемесін орындамаса, онда қатысушылар
өзінің есебінен бермеген үлесінің бір бөлігін қосуы керек, болмаса олардың
жарғылық капиталы қосатын үлесіне дейін азайтылады.
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай
валюта көрсетілген барлық шығарылған акцияның номиналды (атаулы) құнына тең
болады. Қоғам өзінің шығады деп жариялап қойған акцияларының барлығын
немесе тек бір бөлігін ғана шығаруы және орналастыруы мүмкін. Ол жағдайда
жабық акционерлік қоғамы мемлекеттік тіркеуден өтпес бұрын жарияланған
жарғылық капиталының толық төленуін қарастырады. Ашық акционерлік қоғамы
өзінің жарияланған жарғылық капиталының кем дегенде 25% тіркеместен бұрын
төлеуі тиіс.
Жарияланған жарғылық капиталының минималды көлемі ашық акционерлік
қоғам үшін — бес мың минималды есептік көрсеткішін, ал жабық қоғам үшін —
жүз минималды есептік көрсеткішін құрайды.
Акционерлердің жалпы жиналысында анықталған әрі жарияланған санының
шегінде акцияны шығарудың жағдайы, мерзімі, саны директорлар Кеңесінің
шешімімен белгіленеді.
Қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі
шығарылатын акцияның номиналдық (атаулы) құнына тең болады. Шығарылған
(төленген) жарғылық капитал жаңадан шығарылған немесе сатып алынған және
жойылған акцияларына сәйкес өзгеруі мүмкін. Бұл жерде шығарылған акцияның
номиналды құнының жиынтық сомасы әрбір қоғам типіне белгіленген минималды
деңгейден төмен болмауы керек.
Қоғамның жарияланған жарғылық капиталы түгелдей төленіп және
орналастырылып біткен соң ғана, ұлғайтуға рұқсат беріледі; жарияланған
капитал мен шығарылған капиталдың арасында айырмасы болса, онда сол сомаға
жарғылық капитал азайтылады.
Жарияланған жарғылық капиталын ұлғайту және азайту туралы шешім
акционерлердің жалпы жиналысында қабылданады, бірақ оларды минималды
деңгейден төмендетуге рұқсат етілмейді.
Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған соң,
жарияланған жарғылық капиталын азайтуға рұқсат етіледі. Бұл жағдайда
кредиторлар өзінің алашағын толық деңгейде, әрі тез арада талап етуге
құқылы.
Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді.
Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқтарын қанағаттандырады:
- дивидендтер алуын;
- қоғамды басқаруына қатысуын;
- қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге қатыса
алатындығын.
Қоғам тек иесі жазулы (атаулы) акцияны шығаруға құқы бар. Иесі жазулы
(атаулы) акцияның қозғалысы, яғни акцияның өз ұстаушысын ауыстыру, қатаң
тәртіпте арнайы құжатта — акционерлік қоғамның акционерлерінің тізімінде
белгіленеді. Иесі жазулы (атаулы) акцияның құқын, тек тізімге енгендер ғана
пайдалана алады.
Жарғылық капиталдың қолда бары және қозғалысы 5010-ші "Жарияланған
капитал", 5010-ші "Жарияланған капитал", 5010-ші " Жарияланған капитал"
шоттары енетін 50-ші "Жарғылық капиталы" деген шоттар бөлімшесінде
жүргізіледі.
50-ші "Жарғылық капитал" бөлімшесінің шоттары бойынша қалдығы, оның
құрылтай құжаттарында көрсетілген жарғылық капиталының мөлшеріне сәйкес
келуі керек. 50-ші бөлімшенің шоттары бойынша жазу жарғылық капиталдың
белгіленген тәртібі бойынша жүреді, олардың ұлғайған немесе азайған
жағдайында құрылтай құжаттарында да тиісті өзгерістер енгізіледі.
50-ші "Жарғылық капитал" бөлімшесінің шоттары бойынша операцияларын
қарастырайық.
5010-ші "Жарияланған капитал", 5010-ші "Жарияланған капитал"
шоттарының кредиті бойынша акционерлік қоғамның жарғылық капиталына
салынатын салымдары бойынша қатысушылардың қарыз сомасы көрініс табады, ал
ол 5020-ші "Төленбеген капитал" шотымен корреспонденцияланады.
Шығарылған акциялардың (салымдардың) немесе жарналардың номиналдық
құны төленсе, онда ол: 1050, 1050, 1040, 1010, 1020 дебеті бойынша және
5020 шоттың кредиті бойынша көрініс табады.
Егер де шығарылған акциялардың номиналдық құны негізгі құралдармен,
материалдық құндылықтармен және басқа да активтермен төленсе, онда мына
шоттар дебеттеліп: 2730-2730, 2730, 2411-2416, 1310-1315, 1320-1330 және
5020 шоты кредиттеледі.
Жоғарыда атап өткеніміздей, жауапкершілігі шектелген серіктестіктердің
жарлық капиталын қалыптастыру процесі бір жылдан аспауы керек, егер де бұл
мерзім сақталмаса, онда ол бойынша есептелген пайыз сомасының бөлігі немесе
оның бір бөлімі, яғни жарғылық капиталына жетіспей тұрған сомасы 2170
"Есептелген пайыз" шотының дебеті бойынша және 6120 "Акция бойынша
дивидендтер мен пайыз түріндегі табыс" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.
Егер де аталған жағдай орындалмаса, онда жарғылық капиталына жетіспей
тұрған сомаға тиісті түзетулер жасалынады, ол кезде 5020 шоты дебеттелген
және 5010 шоты кредиттелген — қызыл жазылады.
Серіктестіктердің қатысушысы мүшеліктен шығып кетсе, онда оның үлесін
үшінші тұлға сатып алуы мүмкін, ол кезде жарғылық капиталдың сомасы
өзгермейді, тек қатысушылардың құрамында ғана өзгерістер болады.
Егер де қатысушылар шығып кетсе, онда соған байланысты жарғылық
капитал да азаяды, демек: 5010 шоты дебеттеледі де, 1040, 1010, 2730-2730,
2730, 2411-2417, 1310-1315, 1320, 1330 шоттары кредиттеледі.
Егер де акционерлік қоғамның мүшелері өз акцияларын қайтып алса, 5010,
5010 шоттары дебеттеледі де, 5010 - "Қайтып алынған капитал" шоты
кредиттеледі.

2 Капитал қозғалысы бойынша болатын операциялар есебі

Капиталдың қозғалысы бойынша операциялардың дұрыс көрсетілуінің
маңыздылығы әрбір кәсіпорын үшін зор болып саналады. Төменде капиталдың
қозғалысы бойынша тиісті операциялар көрсетілген.
Төленбеген капиталдың есебі. Төленбеген капиталдың есебін жүргізу үшін
5020-ші "Төленбеген капитал" шотын пайдаланады. Бұл шотта заңды және жеке
тұлғалардың шаруашылық серіктестіктің жарғылық қорына қосқан үлестері
бойынша қарыздарының сомасы туралы ақпарат жинақталады.
5020 "Төленбеген капитал" шоты шоттардың Бас жоспарында, "Меншік
капиталы" ретінде саналса да, яғни баланстың пассивтік шоттарының қатарында
болса да, ол өзінің табиғаты бойынша активтік шот болып табылады.
Сондай-ақ, 5020 шоты тек қана жалған капиталды көрсетеді, яғни ол бар
болғаны табыс табуға арналған жалған капиталдарды тіркейді (акцияларды,
облигацияларды, кепілдік парақтарды т.б.), демек сол капиталдарға иелік
құқығы бар екенін ғана білдіреді.
Жарияланған (белгіленген тәртіппен тіркелген) жарғылық қор сомасына
5020-ші "Төленбеген капитал" шоты дебеттеледі де, 50-ші "Жарғылық капитал"
бөлімшесінің шоттары — 5010-ші "Жай акциялар", 5010-ші "Артықшылықты
акциялар" (акционерлік қоғамдарда) және 5010-ші "Қосқан үлестер мен
жарналар" (серіктестіктердің акционерлік қоғамдардан басқа түрлерінде)
шоттары кредиттеледі.
Жарғылық қорға салымдардың салынуының жүзеге асырылуына қарай 5020-ші
"Төленбеген капитал" шоты кредиттеліп отырады, ал салым шоттары
дебеттеледі:
- материалдық емес активтерді жарғылық қорға жарна ретінде төлеу
кезінде — 2730-2730, 2730 шоттары;
- жерді, негізгі құралды, малды, аяқталмаған құрылыс объектілерін
жарғылық қорға жарна ретінде төлеу кезінде — 2411-2417 шоттары;
- материалдар мен тауарларды жарғылық қорға жарна ретінде төлеу
кезінде 1310-1315,1317, 1320-1330 шоттары;
- ақшалай қаражаттарды жарғылық қорға жарна ретінде аударған кезінде
— 1010, 1020, 1040, 1050, 1050 шоттары дебеттеледі.
Егер де 5020 шотының дебеттік қалдығы болмаса, онда кәсіпорын өзінің
жарғылық қорын толығымен қалыптастырғанын білдіреді.
5020-ші шоты бойынша аналитикалық есеп акционерлер (қатысушылар,
құрылтайшылар) бойынша жүргізіледі.
Қайтарылып алынған капиталдың есебі. Акционерлік қоғам акционерлердің
жалпы жиналысында акциялардың номиналдық құнын (бірақ ең төменгі деңгейден
кем болмауы керек), не жалпы акцияның шығарылуы көлемін қысқарту жөнінде
шешім қабылдауына құқылы. АҚ заң актілерінде белгіленген тәртіп бойынша,
алдын-ала өзінің барлық кредиторларын хабардар етіп отыруға міндетті.
Сонымен қатар, АҚ-ның кредиторлары қоғамның тиесілі міндеттерін
орындаудан бас тартуына және олардың шеккен зияндарының орнын толтыруды
талап етуге құқылы. Егер мұндай процедура оның жарғысында алдын-ала
қарастырылмаған болса, онда олар өз меншік капиталын азайту үшін, мүдделі
адамдардың берген өтінішінің негізінде жасалған сот шешімдері керек.
Бұл жағдайда АҚ өзінің акциясын өз қызметкерлері мен жұмысшыларына
олардың мүдделігі мен ынталылығын арттыру үшін қайта сатады. Сондықтан өз
акцияларын нарықтық айналымға шығарады.
Қайтарып алынған капиталдың есебін жүргізу үшін 5110-ші шоты арналған,
ол 5010 және 5010 шоттарға қарағанда контрпассивтік шот болып табылады.
5110 шоттың дебеті акционерлердің меншігіндегі акцияларды қайтып сатып
алынған құнын көрсетеді. Акцияларды қайтып сатып алған кезде: 5110 шоты
дебеттеледі де және 1050, 1050, 1060, 1010, 1020, 1070 шоттары
кредиттеледі.
Акционерлердің меншігіңдегі акцияларды айналыстан шығару үшін, не
болмаса оларды қайта тарату үшін акционерлерден қайтып сатып алынады.
Қайтып сатып алынған акциялар номиналдық құны бойынша да, номиналдық құннан
жоғары немесе төмен құны бойынша да сатып алынуы мүмкін:
1. Сатып алынған акциялардың нақты құны номиналдық (атаулы)
құнға тең болған жағдайда: 5110 шоты дебеттеледі де, және
1050, 1050, 1060, 1010, 1020 шоттары кредиттеледі.
2. Сатып алынған акцияның құны номиналдық құннан төмен болған
жағдайда:
– сатып алу құнына:
5110 шоты дебеттеледі де және 1050, 1050, 1060, 1010, 1020 шоттары
кредиттеледі;
– сома айырмасына, яғни акциялардың құны номиналдық құннан аз
болған жағдайда:
5110 шоты дебеттеледі де және 5410 "Есептік жылдағы таратылмаған
табыс" шоты кредиттеледі (яғни ақша қаражаттары жеткіліксіз болған жағдайда
оларға қосымша қаражаттарды қосады).
3. Сатып алынған акциялардың нақты құны номиналдық құннан жоғары
болған жағдайда:
– сатып алу құнына:
5110 шоты дебеттеледі де, 1050, 1050, 1060, 1010, 1020 шоттары
кредиттеледі;
– сома айырмасына, яғни акцияның құны номиналдық құнынан артық
бағаға сатып алынған жағдайда:
5410 "Есептік жылдағы таратылмаған табыс" шоты дебеттеледі де, 5120
шоты кредиттеледі.
Егер де акциялар айналыстан шығарып алу үшін акционерлерден қайтып
сатып алынса, онда олар мынадай шоттар корреспонденциясымен беріледі: 5010,
5010 шоттары дебеттеліп 5110 шоты кредиттеледі.
Егер де акциялар одан әрі сату мақсатында қайтып алынса, онда олардың
номиналдық құны 5110 шоттың кредитінен 7410 "Бағалы қағаздарды сатудан
алған шығыстары бойынша" шотының дебетіне жатқызылады.
Акциялардың сатылатын құнына, олардың номиналдық құнының мөлшеріне
6210 "Бағалы қағаздарды сатудан алған табыстары бойынша" шоты кредиттеледі
де, 2940 "Басқа да" шоты дебеттеледі. Егер де акцияның құны номиналды
құнынан жоғары болса алынған айырма сомасына 2940 шоты дебеттеледі де, 5110
"Қосымша төленген капитал" шоты кредиттеледі.
Акционерлерден сатып алған акцияларды сатқан кезде қоғамның жарлық
капиталы өзгермейді.
Қоғам келесі жағдайларда акцияны қайтып сатып алуға құқығы жоқ:
- қоғамның эмитенттелген акциялары толық төленгенге дейін;
- қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталы қайтып сатып алынған
нәтижесінде, тиесілі қоғам типтері үшін шығарылғаны (төленген) жарлық
капиталының минималды деңгейінен кем болса;
- қоғам акцияны қайтып сатып алған шақта төлем қабілеттілігі жоқ болса
немесе акцияны сатып алған соң сондай жағдайға тап болатын болса;
- акцияны сатып алатын кезінде қоғамның меншік капиталының көлемі қоғамның
жарлық капиталына шығарылған (төленген) капиталдан кем болса.
Қайтып сатып алынатын акцияның саны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.