Жерге меншік құқығының обьектілері


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Меншікті теориялық тұрғыдан зерттеу қай қоғам сатысында болмасын, қажеттілігін жоймайды. Себебі адам баласының өмір сүруі, тұрмыс тіршілігі үнемі сұраныспен, яғни затпен, мүлікпен тығыз байланысты. Сондықтан жалпы меншіктің аты аталғанда меншіктің құрамына кіретін заты, мүлікті саралап анықтау, таңға таңба басқандай айқындау - тұрмыс - тіршіліктің болмысы ғана емес, құқықтық негізде көзделген мақсат - мүдде болып табылады.
Жалпы алғанда жерге мемлекеттік және меншік құқығы деген мәселені қарастырмастан бұрын біз меншік құқығы дегеніміз не, оның қандай белгілері бар, осы мәселені шешіп алуымыз қажет. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес меншік құқығы дегеніміз субьектінің заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану, және билік ету құқықтары жатады. Осы анықтамаға сәйкес меншік құқығының белгілеріне иелену, пайдалану және оған билік ету құқтары жатады.
Жер иелену құқығы - жерді нақты иеленуді жүзеге асырудың заң арқылы қамтамасыз етілген мүмкіндігі. Жер пайдалану құқығы - тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін өтеулі және өтеусіз негізде мерзімсіз (жерді тұрақты пайдалану) немесе бір мерзім ішінде (жерді уақытша пайдалану) иелену және пайдалану құқығы. Пайдалану құқығы бойынша жер пайдаланушы оның пайдалы табиғи қасиеттері арқылы одан пайда табуды, кіріс алуды заң жүзінде қамтамасыз етеді.
Жерге билік ету құқығы - мемлекеттің Қазақстан Республикасы аумағындағы жердің заңдық тағдырын анықтауға заңмен қамтамасыз етілген құқығы, сондай-ақ жердің жеке меншік иесінің өз жер учаскесіне қатысты заң актілерінде тыйым салынбаған мәмілелер жасауға құқығы, яғни ол өз қалауы бойынша кез-келген әрекеттер жасауға оның ішінде жерді басқа адамдардың меншігіне беріп, өз иелігінен шығаруға, өз өкілеттілігін басқаруға тапсыруға, жерді кепілге беруге, сатуға, сыйға беруге, т. б. әрекеттерді жүзеге асыруға құқылы.
Ескеретін жағдай - жер ауыл шаруашылық өндірісінің негізгі өндіріс құралы бола тұра, өндіретін басқа құралдарымен (машина, станок т. б. ) салыстырғандағы негізгі айырмашылығы - оның жақсы иесі болып, дұрыс пайдаланған жағдайда, ешкуақытта тозып, іштен шығып қалмайды, керісінше жақсара түседі. Әлемдегі халықтардың жыл санап өсуі жердің осы қасиетіне негіз деген деуге болады.
Қазақ жері - кең байтақ. Халқының саны жөнінен әлем елдерінің ішінде 9-орында, 272, 4 млн. гектар. Қазақстан Республикасының Конституциясы адам мен азаматтың басқа да құқықтары мен бостандықтары арасында жерге жеке меншік құқығын бекітті.
Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер ұғымы мен оның құрамы туралы айтып өту артық емес. Ауыл шаруашылығының мұқтаждары үшін берілген немесе осы мақсаттарға арналған жер ауыл шаруашылық мақсатындағы деп танылады. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер құрамында ауыл шаруашылығы алқаптары мен ауыл шаруашылығының жұмыс істеуіне қажетті ішкі шаруашылық жолдары, коммуникациялар, тұйық суаттар, мелиорациялық жүйе, қора қопсылар мен ғимараттар орналасқан жер, сондай-ақ басқа да алқаптар (сор, құм, тақыр мен ауыл шаруашылық алқаптарының массивтеріне қосылған басқа да өзге алқаптар) болады. Ауыл шаруашылық алқаптарына егістіктер егілген жер, шабындықтар жатады.
Сондықтан жер реформасы жүру барысында қабылданып жатқан заңдық актілер және басқа нормативтік құжаттар арқылы жер пайдалану құқығының мазмұнын, дамуын қарау ғылыми тұрғыда өте мәнді. Қабылданған Жер Кодексі бойынша жер пайдалану құқығы тұрақты немесе уақытша иеліктен алынатын болуы мүмкін.
Жер пайдалану құқығы меншік құқығынан туындайды. Ол заттық құқық болып табылады. Жерге жеке меншік құқығынан жер пайдалану құқығын айыра білу қажет. Жер пайдалану құқығы туралы сөз етілген тұста мемлекеттік меншіктегі жер учаскесі туралы мәселе орын алады, яғни меншік иесі болып пайдасына жер учаскесі берілген тұлға табылады.
Жерді тұрақты пайдалану дегеніміз - жер құқық қатынастарының субъектілерінің қоғамдық қажеттіліктері үшін жерді ұтымды, әрі нысаналы иемденудегі жер пайдаланудың мемлекеттік мерзімсіз түрі. Жер туралы жаңа кодекс бойынша тұрақты жер пайдалану құқығы тек қана мемлекеттік жер пайдаланушылырға:
1 кондоминиум объектілеріндегі үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды), үй-жайларды шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығымен иеленетін заңды тұлғаларға;
2 ауыл шаруашылық және орман шаруашылығы өндірісін жүзеге асыратын заңды тұлғаларға;
3 ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерінде жер пайдалануды жүзеге асыратын заңды тұлғаларға беріледі.
Жерді мемлекеттен жалға алып пайдалануға да болады. Жалға алу мерзімі 49 жылдан аспайды. Жалға алған Қазақстан Республикасының жеке тұлғалары мен заңды тұлғалары осы жерді өздері пайдалануы керек. Бұрынғыдай мемлекеттің жерін екінші біреуге жалға беріп, пайда табу жағдайы 2005 жылға дейін сақталынды. Ал шетелдіктер үшін жалға алу мерзімі 10 жылдан аспайды.
Осы дипломдық жұмыстың өзектілігі - қазіргі заман талабы бойынша және нарықтық экономика жағдайына сай жерге деген барлық құықтардың жалпыға бірдей Қазақстан Республикасының азаматтарына қол жетерлік және жерді қандай да бір заттық құқыққа алу жағдайларын жасау болып табылады, сонымен қатар ауылдық жерлерді ауылшаруашылық мақсатына арналған жер учаскелерін арнайы бағамен беру мәселелерін шешу болып табылады.
Зерттеу обьектісі болып жерге барлық заттық қықықтар болып табылады. Ал дипломдық жұмыстың негізгі мақсаттары келесі мәселелерді қарастыру: жер учаскелерін жеке меншікке немесе жер пайдалануға беру кезеңдерін жеңілдету, ауыл шаруашылық мақсатына берілетін жер учаскелерінің жеке меншікте немесе жер пайдалануда болудың әртүрлі мәселелерін шешу жолдары.
Дипломдың жұмыстың тапсырмалары: жерге меншік құқығының түсінігі және оның түрлерін оқып - білу, жер учаскелеріне ортақ құқықты табыстау реті, жерге меншік құқықтарының бұзылуы және оларды шешу жолдары болып табылады.
Жұмыстың нормативтік - құқықтық және теориялық негізі болып Қазақстан Рспубликасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Жер Кодексі, Қазақстан республикасының Азаматтық Кодексі, әртүрлі жолдаулар, қаулылар, заңдар және басқа да нормативтік - құқықтық актілер, сондай - ақ ғалымдардың мақалалары мен монографиялары.
1 Жерге меншік құқығының түсінігі және оның түрлері
Жерге мемлекеттік меншік құқығы Қазақстан Республикасында алғаш рет Конституцияда КСРО құрамында болған кезде орнықтылып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында бекітілді.
Мемлекеттік меншік құқығы барлық жерлерді қазіргі кездегі және болашақ ұрпақтардың мүддесі үшін жоспарлы және ұтымды түрде пайдалануға мүмкіндік береді. Меншіктің бұл түрі Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 5 - бабында көзделген жер туралы заңнаманың барлық міндеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл жөнінде мен осы дипломдық жұмыста атап өтпекпін.
Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасында мемлекеттік және жеке меншік танылып, теңдей қорғалады.
Меншікті пайдалану қоғамның игілігіне қызмет етуі тиіс. Меншіктің субьектілері мен обьектілері, меншік иелерінің өз құқтарын жүзеге асыру көлемі мен шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен анықталады. Мұндай заң болып Қазақстан Республикасының Жер Кодексі және республиканың меншік құқығы мен жер пайдалануға қатысты реттейтін басқа да заңдары табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы меншік құқығы мәселесінде меншікті пайдалану құқығын алғашқы орынға қояды, себебі, жерге мемлекеттік меншік пен жеке меншік құқтарының негізгі мазмұны болып қоғамның игілігіне қызмет ететін жерді пайдалану құқығы табылады.
Шаруа немесе фермер қожалықтары және тауарлық ауыл шаруашылығы өндірісі үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге жеке меншік құқығын енгізу осы жер пацдалану мүдделерімен және ауыл шаруашылығы мақсатындағыжерлерді ұтымды және тиімді пайдаланумен байланысты. Өйткені, аталған мәселе жер туралы жаңа заңнаманың басты міндеті болып табылады.
Бұл жердегі жеке меншік құқығы осы құқық субьектілерінің топырақ құнарлығын, жер айналымын арттыруға, экологиялық салауаттылықты қамтамасыз етуге қатысты мүдделерін арттырады. Аыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердегі жер учаскелеріне жеке меншік құқығының субьектілері экономикалық, әлеуметтік және экологиялық шараларды жүргізуде ауыл шаруашылық органдарына тәуелсіз болып келеді, соған қарамастан олар Қазақстан Республткасының бүкіл халқының салауаттылығы үшін ауыл шаруашылық өндірісінің тиімділігін арттыруда мемлекеттің көмегіне сүйене алады.
Қазақстан Республикасының ауылдың экономикасын, мәдениетін, тұрмысын көтеруге және басқа да әлеуметтік, экономикалық мәселелерге қатысты жүргізіп отырған шаралары арқылы бұған оңай көз жеткізуге болады.
Жер учаскесіне азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалардың жеке меншік құқығын орнықтыру - бұл обьективтік қажеттілік. Бұл мыналармен байланысты:
Біріншіден, орман және ауыл шаруашылығындағы жер учаскелері өндіріс құралы ғана емес, сонымен қатар, орналасу жері, өндірістің және қоғам мүшелері қызметінің базис - аумағы да болып табылады. Мүліктік сипаттағы обьектілер (тұрғын, бағбандық, саяжайлық, өндірістік үйлер, құрылыстар, ғимараттар) мен жер құқығы қатынастарының (ғиараттың, құрылыстың жерін пайдалану, оларды күту, сол жерлерде бағбандықпен және бақшалықпен айналысу) арасында тығыз байланыс болады.
Екіншіден, жер учаскесіндегі меншік обьектілерін пайдалану мен жер учаскесін нысаналы мақсаты бойынша құқығының субьектісі болып тек бір тұлға (жалға беруді есептемегенде) табылады. Тәжірибеде меншік құқғының обьектілері немесе жер учаскесі берілетін жағдайларда (сату - сатып алуда, мұрагерлік жағдайында және т. б) жоғады аталған екі обьект те бірге беріледі.
Сол себепті, жер туралы заңнама осы мәселелерді ескере отырып, Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 23 - бабында былай делінген, Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншігінде шаруа (фермер) қожалығын, өзіндік қосалқы шаруашылық жүргізу, орман өсіру, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшін, сондай - ақ үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды), олардың мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған жерді қоса алғанда, өндірістік және өндірістік емес, соның ішінде, тұрғын үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды) және олардың кешендерін салуға берілген немесе берілетін немесе олар салынған жер учаскелері болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы 22- желтоқсандағы «Жер туралы» заң күші бар Жарлығының 1- бабы (бұрын «Негізгі терминдер және анықтамалар» деп аталған) жерге заттық құқты көздеген. Бұл құқық меншік құқығы, жер пайдалану құқығы, жеке меншіктегі жер учаскесін уақытша пайдалану құқығы, сервитут және басқа да заттық құқтар ретінде анықталды. Бұл Жарлықтың 11- бөлімі «Жерге меншік құқығы және басқа да заттық құқықтар », 3 - тарауы «Жер учаскесі меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және басқа да заттық құқтардың обьектісі ретінде», 5 - тарауы «Жерге меншік құқығы» деп аталады.
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 24 - қаңтардағы «Жер туралы» заңы жерге заттық құқық анықтамасын бермеді. Бұл заңның 2 - бөлімі «Жерге меншік құқығы, жер пайдалануқұқығы және басқа да құқықтар», 3 - тарауы «Жерге меншік құқығы», 4 - тарауы «Жер пайдалану құқығы» деп аталды. Бұл заңның 5 - тарауында да («Жер учаскесі меншік құқығының, жер пайдалану құқығының және басқа да құқтардың обьектісі ретінде») жерге заттық құқық түсінігі болмады. Алайда, Қазақстан республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы жаңа Жер Кодексінің 2 - бөлімі «Жерге меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және өзге де заттық құқықтар» деп аталды, ал бұл бөлімнің тараулары мен баптарында заттық құқықтың түсінігі, оның түрлері мен құқықтық жағдайы талдабады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының Жер Кодексі бойынша, жер, жер учаскелері, жер пайдалану құқығы, сервитут келесі негіздер бойынша заттық құқықтың обьектілері бола алмайды.
Жерге меншік құқығың түсінігі Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 3 - бабында берілген. Қазақстан Республикасында жер мемлекеттік меншікте болады. Жер учаскелері Жер Кодексінде белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы мүмкін.
Жер, оның қойнауы, су көздері, өсімдіктер және жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар мемлекеттік меншікте болады.
Меншік құқығы үшін Қазақстан Республикасының Конституциясының нормаларында жердің, оның қойнауының, су көздерінің, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің табиғи ресурс ретіндегі сипатының анықтамасы зор мәнге ие.
Жер - бұл адам мен қоғам үшін тек экономикалық қажеттілік емес, ол табиғаттың басқа да обьектілермен байланысқа түсе отырып экологиялық мәнге ие болады. Жердің барлық табиғи ресурстарды біріктіре отырып, оларға табиғи ортаны жасауы бекет емес. Бұл оның меншік обьектісі ретіндегі, сонымен қатар, пайдалану және қорғау обьектісі, яғни ресурс ретіндегі құқықтық жағдайына әсер етеді.
Заңдармен жерді табиғи ресурс, Қазақстан Республикасы халқының өмірі мен қызметінің негізі ретінде сақтау және ұтымды әрі нысаналы пайдалану қағидалары бекітілген. Ол үшін жерлерді экологиялық пайдаланудың маңызы экономикалық пайдаланудан кем емес.
Жердің меншік обьектісі ретінде ерекшелігі оның кеңістікте белгілі бір шекарада шектелуінен, жылжымайтындығынан және табиғи жағдайлар мен қоршаған ортаға тәуелділігінен байқалады.
Жерді пайдаланудың ерекшелігі Қазақстан Республикасының жер қорының нысаналы мақсатын анықтауда ескеріледі (Қазақстан Республикасының Жер Кодексі 20 маусым 2003 жылғы №442 - ІІ, 1 - бабының 1 - тармағы) .
Алайда, Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 - маусымдағы жаңа Жер Кодексінде, жоғарыда атап өткеніміздей, «Жерге меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және өзге де заттық құықтар» бөлімінде, «Жер учаскесі меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және басқа да заттық құқтардың обьектісі ретінде» тарауында және «Жер пайдалану құқығы» тарауында «заттық құқық» түсінігі заңды негізсіз қолданылған. 4 - тараудың 28 - бабында былай делінген: «жер пайдалану құқығы заттық болып табылады. Осы Кодексте немесе заттық құқтың мәніне қайшы келмейтіндіктен, жер пайдалану құқығына меншік құқығы таралы нормалар қолданады».
Бұл жерде заңды талдауды қажет ететін екі мәселе бар, себебі, олар жер құқығы нормаларын игеруде теориялық және тәжірибелік мәнге ие. Біріншісі, бұл - жер пайдалану құқығына меншік құқығы нормаларының қолданылуы, екіншісі - жер пайдалану құқығына меншік құқығы нормаларының қолданылуы. Жер Кодексінде және заттық құқтың табиғатына қайшы келмеуі.
1 «Заттық» құқық терминін қолдану Қазақстан Республикасы Конституциясының 6 - бабына қайшы келеді. Қазақстан Республикасының Конституциясыжерді екі мағынада қарастырады: біріншіден, табиғи ресурс ретінде, екіншіден, меншік құқығы ретінде. Ал бұл бапта «заттық құқық» атауы жоқ.
2 Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 12 - бабында осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар қарастырылған: «жер учаскесін немесе жер пайдалану құқығын кепілге сату», «жер үлесі», «жер ресурстары», «жер», «кондоминимум», «жер қатынастарының обьектісі», «жер пайдалану құығы», «жер учаскесіне жеке меншік құқығы», «сервитут», «шартты жер үлесі». Бұл жерде заттық құқтың анықтамасы жоқ, яғни аталған түсініктердің барлығының заттық құқпен байланысы жоқ.
3 Жерге меншік құқығы және жер пайдалану құқығы - бұл жерді табиғи орта мен оның жағдайларынан ажыратылмайтын жалғыз табиғи обьект ретінде пайдалану мен оған меншіктің ерекше түрлері. Сол себепті, жерге меншік құқығы мен жер пайдалану құқығының обьектісі ретінде жеке және мемлекеттік меншік құқығы мен жер пайдалану құқығы субьектілерінің, олардың шаруашылық жүргізу нысандарына қарамастан, құқықтары мен міндеттері орнықтырылады.
4 Мемлекет жерге орналастыру, мемлекеттік жер кадастры және жер мониторингі салаларында әртүрлі шараларды жүзеге асырады. Бұл шаралардың заттық құқыққа тән емес екендігі белгілі. Мысалы, жерге орналастыру жер қатынастарын реттеуге, жерді ұтымды пайдалану мен қорғауды ұйымдастыруға бағытталған Қазақстан Республикасы жер заңдарының сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі іс - шаралар жүйесі болып табылады.
Жерге орналастыру меншік нысанына тиесілігіне және оларда шаруашылық жүргізу нысанына қарамастан, барлық санаттағы жерлерде жүргізіледі.
Мемлекеттік жер кадастры Қазақстан Республикасы жерінің табиғи және шаруашылық жағдайы, жер учаскелерінің орналасқан жері, нысаналы пайдалануы, мөлшері мен шекарасы, олардың сапалық сипаттамасы туралы, жер пайдаланудың есепке алынуы мен жер учаскесінің кадастрлық құны туралы мәліметтердің жүйесі болып табылады.
Жер мониторингі болып жатқан өзгерістерді уақтылы анықтау, оларды бағалау, одан әрі дамуын болжау және кері әсері бар процестерді болдырмау мен оның зардаптарын жою жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында жүргізілетін жер қорының сапалық және мөлшерлік жай - күйін базалық (бастапқы), жедел, мерзімді байқау жүйесін білдіреді.
Жерге меншік нысандарына, жердің нысаналы мақсаты мен пайдаланылуы сипатына қарамастан Қазақстан Республикасының барлық жері жер мониторингінің обьектісі болып табылады.
Жер Кодексімен көзделген бұл шараларда да заттық құқық туралы мәселе қозғалмаған.
5 Жер Кодексінің нормалары заттық құқықтық емес, Қазақстан Республикасы жер қорының құрамына кіретін барлық жерлердің нысаналы мақсатын көздейді.
6 Жер Кодексінің нормалары барлық жерлердің, соның ішінде оның бөліктері - жер учаскелерінің нысаналы мақсатын көздейді.
7 Мемлекет барлық жерлердің, соның ішінде меншікке, жер пайдалану құқығына (жалға) берілген барлық жер учаскелерінің нысаналы мақсатын анықтайды, ал азаттық құқықтарға нысаналы мақсат орнықтыру мүмкін емес. Жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылар жер учаскесін пайдалану және беру кезінде оның нысаналы мақсатын өз бетімен өзгертуге құқығы жоқ.
8 Мемлекет мемлекеттік органдар жүйесі арқылы жер қорын басқаруды және меншік нысанына, жер пайдалану құқығына және шаруашылық жүргізуге қарамастан барлық жерлерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады.
9 Барлық тұлғаларға жер учаскелерін беру Қазақстан Республикасы заңдарының нормаларына сәйкес, ал басқа мемлекетке беру өзара шартта көзделген тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады. Жерлердің нысаналы мақсаты, жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылау, мемлекеттің жер учаскелерін нормалауы, беру және сатуы сияқты нормаларды азаматтық заңнама заттық құқықтың объектілеріне қатысты қарастырмайды.
Сол себепті, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің (жалпы бөлім) 1 -бабына сәйкес, табиғи ресурстар мен қоршаған ортаны пайдалануға қатысты қатынастарға, егер олар осы баптың 1 - тармағында көзделген белгілерге жауап берсе, бұл қатынастар табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау туралы заңнамамен реттелмеген жағдайда ғана азаматтық заңнама қолданылады.
Мемлекеттік органдарға Қазақстан Республикасының жер заңдарымен белгіленген жерді пайдалану мен оның жағдайы туралы мәліметтерді уақытылы беріп отыру жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың міндеті болып табылады.
Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің түсіндірмесінде аталғандай, табиғи ресурстық құқық (соның ішінде, жер, су және орман құқықтары) және экологиялық заңнама құқықтың дербес салаларына бөлініп шықты. Олардың өздеріне тән құқықтық қатынастарды реттейтін нормалары мен азаматтық заңнаманың арасында қайшылықтар болған жағдайда аталған құқық салаларының нормалары жоғары заң күшіне ие болатын болды. Осылай, азаматтық заңнама табиғи ресурстық және экологиялық құқықтың нормаларына айрықша мән береді.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz