Төтенше жағдайлар жөніндегі органдар қызметінің құқықтық негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әкімшілік-құқықтық мәртебесі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1

КІРІСПЕ: ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР ЖӨНІНДЕГІ ОРГАНДАРДЫҢ ӘКІМШІЛІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІН ЗЕРТТЕУДІҢ КЕЙБІР ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

3: 9

: 1. 1

КІРІСПЕ: Төтенше жағдайдың түсінігі, түрлері және ерекшеліктері

3: 9

: 1. 2

КІРІСПЕ: Төтенше жағдайлар жөніндегі органдар және олардың қалыптасуы мен дамуы

3: 18

: 1. 3.

КІРІСПЕ: Төтенше жағдайлар жөніндегі органдар қызметінің құқықтық негіздері

3: 31

КІРІСПЕ:

: 2

КІРІСПЕ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР ЖӨНІНДЕГІ ОРГАНДАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ

3: 42

: 2. 1

КІРІСПЕ: Төтенше жағдайлар саласындағы Қазақстан Республикасы Президенттің құзыреті

3: 42

: 2. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының Үкіметі төтенше жағдайлар мәселесін ұйымдастырушы басты органы

3: 46

: 2. 3

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар министрлігі

3: 57

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3: 73

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Диссертациялық зерттеуде Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдай жөніндегі органдардың қалыптасуы мен дамуы және бұл органдардың әкімшілік-құқықтық мәртебесі, төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың халықаралық ынтымақтастығы, сонымен қатар, төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қызметін жетілдірудің кейбір өзекті мәселелері қарастырылады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасының тәуелсіздікке қол жеткізуі еліміздің алдында келелі жаңа міндеттерді өмірге әкелді. Соның бірі - Қазақстанның өз тәуелсіздігін баянды етуі үшін ішкі және сыртқы саясатының бағыттарын айқындап, оны өз алдына дербес жүргізе алуы болатын. Бұл еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаевтың “Қазақстан: 2030” бағдарламасында былай деп түйінделген: “Адамзат дамуының бүкіл тарихи тәжірибесі мемлекеттің алға басуы және тұрақты өсуі жүзеге асырылатын қажетті шарттардың бастауында оның қауіпсіздігі мен мемлекеттілігінің сақталуы тұрғанына куә. Бостандық пен тәуелсіздікті жеңіп алу жеткіліксіз, оны табанды түрде қорғап, нығайтып, ұрпақтарға қалдыру қажет. Біздің ұрпақ еңсере алмай, өздеріне қалдырған ауыртпалықтар, қиыншылықтар мен проблемалар үшін болашақ ұрпақ кешірер. Егер біз өз мемлекетімізден айрылып, егемендігіміздің стратегиялық негіздерін, өз жерлеріміз бен ресурстарымызды қолымыздан шығарып алсақ, бізге кешірім жоқ. Әрине, болашақты бағамдаудың мұндай қисыны кез-келген ішкі және сыртқы жағдайларда ұзақ мерзімді кезеңге арналған. Қазақстан саясатының стратегиялық бағыты үшін уақыты жағынан үздіксіз болуы керек. Бұл Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының бірінші стратегиялық басымдығы болуға тиіс” [1, 15 б] . Тәуелсіздікті баянды етудің бір бағыты экономикалық және ұлттық қауіпсіздігімізді қамтамасыз ету. Қазақстан Республикасы Президентінің биылғы жылғы жолдауында ұлттық қауіпсіздікке ерекше көңіл қойылды [2, 35-39 бб. ] .

Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі органдары мемлекеттің экономикалық және ұлттық қауіпсіздігімен ұштасып жатқан сан қырлы жүйенің көрінісінен тұрады. Еліміздегі төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қызметінің тиімділігі еліміздегі төтенше жағдайлардың алдын-алуға және оны дер кезінде болжауға, оның салдарын жоюға тез әрекет жасауға жол ашар еді. Бұл іс-шаралардың негізі ретінде еліміздің экономикалық қауіпсіздігі танылады. Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету барысында мемлекет тарапынан жүзеге асырылатын төтенше жағдайлар жөніндегі іс-шаралардың атқаратын ролі мен алатын орны ерекше. Міне, мәселеге осы қырынан келіп қарайтын болсақ, онда елімізде төтенше жағдайлардың алдын-алу және оны дұрыс жүргізу, тиімді бағыттармен дамуы Қазақстанның гүлденуінің, экономикалық дамуының бірден-бір ерекше қолдауды қажет ететін бағыттарының бірі екендігін көруге болады.

Климаттың өзгеруі, табиғат апаттарына ұшырауға бейім өңірлерді шаруашылық тұрғыдан игеру, урбанизациялану, өндірістік технологиялардың күрделенуі әлем халқын төтенше жағдайларға тап болу қауіп-қатерінің өсуіне әкеліп соғуда. Мысалы, соңғы 40 жыл ішінде табиғи апаттардан келген зиян - 9, ал олардың болу жиілігі 5 есеге өсті. 1960 жылдан бастап табиғат апаттарынан болған экономикалық зиянның өсу қарқыны өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсу қарқынынан озып кетті.

2005 жылы 22 қаңтарда Апаттардың қауіпін азайту жөніндегі ІІ дүниежүзілік конференция қабылдаған Хиог декларациясында (Кобе қаласы, Жапония) апаттармен күресуге үкіметтер, азаматтық қоғам, халықаралық ұйымдар, ғылыми қауымдастықтар, қаржы институттары, жеке сектор мен еріктілердің қатысуы қажет екендігі атап өтілген. Апаттардың алдын алу мәдениетін барлық деңгейге - әрбір нақты адамнан әлемдік қоғамға дейін көтеру қажет. Қауіп-қатер деңгейін төмендету проблемасына ұлттық саясатта басымдық сипат берілуі қажет [3, 21-22 бб. ] . Бұл мәліметтерге қарағанда елімізде табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың еліміздің қауіпсіздігі үшін үлкен маңызы бар екендігін көре аламыз.

Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлар органдарының қызметін ТМД елдеріндегі және халықаралық деңгейдегі осы бағыттағы ынтымақтастықпен ұштастыра жүзеге асыру, бұл саладағы үлкен тиімділікке жол ашар еді. Сонымен қатар әлем елдері басынан кешіріп отырған интеграциялану процесінің қарқынды белең алып тұрған қазіргі кезеңінде мемлекетіміздің төтенше жағдайлар бағытындағы саясатын ұтымды ұйымдастыру және жүргізе білудің үлкен стратегиялық маңызы бар.

Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар жүйесін жүзеге асыру үшін оның ғылыми негіздерін және нормативтік - құқықтық базасын қалыптастырып, жетілдіре түсу қажет. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы органдарының жүйесі қазіргі күнге дейін арнайы зерттеу нысанына айнала қойған жоқ. Әрине, төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың кейбір қырларын сөз еткен еңбектердің болғанын жоққа шығаруға болмайды. Аталған еңбектердің көбісінде төтенше жағдайлар жөніндегі органдар сол зерттеулердің алдына қойған мақсат, міндеттері тұрғысынан сараланып, өзіндік бағасын алуға қадамдар жасалған болатын. Отандық заң ғылымында төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың жүйесіне, құрылымына қатысты арнайы зерттеулер ТМД аясында да аз жүргізілуде, тіпті жоқтың қасы деп те айтуымызға болады.

Еліміздің төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қызметін жүзеге асырудың құқықтық тетіктері мен құралдарының, әдістерінің ғылыми және құқықтық негіздерін арнайы зерделей алмайынша, төтенше жағдайлар жөніндегі органдарының қызметін жетілдіре түсетін, оның жүзеге асуының тиімділігін арттыра түсетін нормативтік-құқықтық актілердің де жүйесін қалыптастыра қою мүмкін емес.

Қазіргі кезеңде еліміздің төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қызметін жүзеге асыруға байланысты іс-қимылдарын үйлестіріп, олардың бұл бағыттағы қызметтерінің құқықтық негіздерін т. б. жағдайларын жетілдіре түсу - еліміздегі төтенше жағдайлар саласындағы саясатының қалыпты жүзеге асуын дұрыс қамтамасыз ететін еді.

Жоғарыда біз төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қоғам өміріндегі ерекше орны мен маңызына тоқталып өттік. Айтылып өткен жағдайлардың өзінен-ақ зерттеліп отырған тақырыптың өзекті және дер кезінде өмірге келіп тұрғанын аңғаруға болады. Сонымен қатар бұл жұмыста төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әкімшілік-құқықтық мәртебесін және оның негіздері арнайы зерттеу объектісіне айналып отыруының өзі-ақ жұмыстың өзектілігін арттыра түсіретіндігі сөзсіз.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әкімшілік - құқықтық мәртебесі осы күнге дейін арнайы зерттелмесе де, төтенше жағдайлар саласындағы мәселелер отандық ғылымда әр тұрғыда көтерілген болатын. Төтенше жағдайлар саласындағы мәселелер бірнеше кезеңнен бері, ТМД аясында да тілге тиек етіліп, төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әр қыры белгілі ғылыми ізденістерде өзінің көрінісін тауып жатқан. Төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың табиғатын ашуда және олардың қызметін жетілдіру ісінде Ресейлік ғалымдар белгілі дәрежеде үлкен еңбектер де жасап үлгерді. Олардың қатарында Домрин А. Н., Гончаров И. В., Гессен В. М., Русак О. Н., Малаян К. Р., Занько Н. Г., Григорьев В. Н., Рогов В. Д., Аникиенко С. А., Феоктистов С. О., Гончаров И. В., Иванов И. Н. бар.

Еліміздің заң ғылымында бұл мәселемен әкімшілік құқықтың аясында Баянов Е., Сапарғалиев Ғ. С., Акаев А. М., Жатқанбаева А. Е., Жетпісбаев Б. А., т. б. айналысуда. Сонымен қатар төтенше жағдайлардың жалпы аспектілері Абдрахманов С. К., Петров В. В., Мельников Е. Н., Егалиев Қ. Қ., Суровцев А. Н., Кочевая А. А., Айнабекова М. Б., Жүнісбай Н. Ә. және т. б. еңбектерінің негізінде қолданбалы тұрғыда қарастырылған болатын.

Шын мәнінде қазіргі кезеңде еліміздің заң ғылымында төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың жүйесін тұтастай алып, арнайы алынып зерттелген жұмыс жоқтың қасы. Көбінесе төтенше жағдайлардың әр түрлі салалары азаматтық қорғаныс, өрт қауіпсіздігі, басқа да табиғи және техногендік апаттардың алдын-алу және одан қорғанудың жолдарын көрсететін әдістемелік деңгейдегі еңбектер түрінде көрініс тапқан.

Осы жағдай Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әкімшілік-құқықтық мәртебесін кешенді түрде алып зерттеуге бізді итермеледі, бұл қоғамның да сұранысы болып табылады, себебі осы уақытқа дейін арнайы еңбек өмірге келген жоқ.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың атқаратын қызметтерінің бағыттарын айқындау және оның құрылымы мен жүйесін ашып көрсету, сонымен қатар, халықаралық ынтымақтастық бағытындағы төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың өзара іс-қимылдарының басты бағыттарын айқындау. Осы мақсатқа жету үшін, біз алдымызға мынандай міндеттерді жүктедік:

төтенше жағдайдың түсінігі, түрлері және ерекшеліктерін ашып талдау;
төтенше жағдайлар жөніндегі органдар және олардың қалыптасуы мен дамуын саралау;
төтенше жағдайлар жөніндегі органдар қызметінің құқықтық негіздерін айқындау;
төтенше жағдайлар саласындағы Қазақстан Республикасы Президентінің құзыретінің ерекшеліктерін көрсету;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің төтенше жағдайлар мәселесін ұйымдастырушы басты орган ретіндегі рөлін айқындау;
Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар министрлігінің қызмет бағыттарын ой елегінен өткізу;
жергілікті өкілді және атқарушы органдардың төтенше жағдайлар саласындағы өкілеттігіне талдау жасау.

Зерттеу жұмысының объектісі. Жұмыстың негізгі зерттеу объектісіне Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қалыптасуы мен олардың өз қызметтерін жүзеге асырудың әкімшілік-құықтық негіздері жатады.

Зерттеу жұмысының пәні. Зерттеудің нақты пәнін төтенше жағдайдың түсінігі, түрлері және ерекшеліктері, төтенше жағдайлар жөніндегі органдар және олардың қалыптасуы мен дамуы, төтенше жағдайлар жөніндегі органдар қызметінің құқықтық негіздері, төтенше жағдайлар саласындағы Қазақстан Республикасы Президентінің құзыреті, Қазақстан Республикасы Үкіметінің төтенше жағдайлар мәселесін ұйымдастырушы басты органы ретіндегі рөлі, Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар министрлігінің қызметі, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың төтенше жағдайлар саласындағы өкілеттіктері құрайды.

Зерттеу жұмысының нормативтік базасы. Жұмыстың негізгі нормативтік базасына Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңнамасы, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің осы салаға қатысты қаулылары, Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар министрлігінің қабылдайтын актілер т. б. және халықаралық шарттар мен ТМД елдерінің төтенше жағдайларға қатысты заңдары жатады.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Диссертациялық жұмыста Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлардың жүйесінің қалыптасуы, оның мемлекеттік басқару құрылымы төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың әкімшілік-құқықтық мәртебесі және төтенше жағдайлар органдарының халықаралық ынтымақтастығы және өзара іс-қимылы, оның құқықтық негіздері алғаш рет кешенді тұрғыда зерттеліп, өз бағасын алып отыр.

Зерттеу жұмысында қорғауға шығарылатын негізгі байлам-түйіндер.

Диссертациялық жұмыста қорғауға шығарылатын негізгі байлам-түйіндерге мыналар жатады:

Төтенше жағдай дегеніміз - мемлекеттің арнайы уәкілетті органдары жүзеге асыратын еліміздің демократиялық қалыптарына немесе т. б. сипаттағы аясы үлкен қауіптерді жою барысында қолданылатын айрықша шараның көрінісі;
Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар жөніндегі органдар еліміздің тәуелсіздік алуына байланысты, қалыптасып, орнығып, бірнеше сатыдан өтіп келе жатқан күрделі жүйеден тұрады;
төтенше жағдайлар жөніндегі органдар қызметінің құқықтық негізі Қазақстан Республикасындағы нормативтік құқықтық базаға сүйенетін күрделі жүйенің көрінісі болып табылады;
төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың жүйесі төтенше жағдайлардың алдын-алу және төтенше жағдайлар кезінде құрылатын органдардан тұрады;
төтенше жағдайлар кезінде адам құқықтары мен бостандықтарын шектеу заң аясында жүзеге асырылатын және құқық тәртібінің сақталуына негізделген, уақытша шараның көрінісі болып табылады.

Зерттеу жұмысының методологиялық негізі.

Диссертациялық жұмысты жазу барысында автор төтенше жағдайлар жөніндегі органдарға қатысты барлық теориялық еңбектерді саралаудан өткізіп, сарқа пайдалануға ұмтылды.

Зерттеу жұмысында қоғамдық ғылымдарға ортақ жалпы және арнайы танымдық әдістер жүйесі: диалектикалық, салыстырмалы, функционалды талдау, жүйелеу, синтездеу, статистикалық т. б. әдістер басшылыққа алынды.

Диссертациялық жұмысты жазу барысында отандық ғалымдар - Зиманов С. З., Сартаев С. С., Кенжалиев З. Ж., Баймаханов М. Т., Ким В. С, Сарсембаев М. А., Мұхитдинов Н. Б., Қопабаев Ө. Қ., Көбеев Е. Қ., Қыстаубай Ө. С., ресейлік ғалымдар -Сандровский К. К., Марков Л. Н., Бахрах Д. Н., Габричидзе Б. Н., Ершов А. Д., Ноздрачев А. Ф. т. б. еңбектеріндегі теориялық тұжырымдарды басшылыққа алынған.

Сонымен қатар төтенше жағдайлар мәселесімен айналасушы ғалымдар: Баянов Е., Сапарғалиев Ғ. С., Акаев А. М., Жатқанбаева А. Е., Жетпісбаев Б. А., Петров В. В., Мельников Е. Н., Егалиев Қ. Қ., Суровцев А. Н., Кочевая А. А., Жүнісбай Н. Ә. және т. б. еңбектеріне көңіл бөлінді.

Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы.

Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар саласына қатысты ізденістерді тереңірек зерттеуде теориялық негіз болып табылады және еліміздің төтенше жағдайлар органдар қызметін жетілдіру ісіне қатысты ой тұжырымдарды одан әрі байыта түседі.

Диссертациялық жұмыстың негізгі нәтижелері мен тұжырымдарын жоғарғы заң оқу орындары мен факультеттерінде Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы, Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы, өмір қауіпсіздігі негіздері т. б. пәндері бойынша дәріс беру мен тәжірибелік сабақтар жүргізу барысында пайдалануға болады.

Сонымен қатар төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың қызметіне қатысты еліміздің заңдарын және басқа да нормативтік-құқықтық актілерді жетілдіру ісінде, төтенше жағдайлар органдарының жүйесін одан әрі реформалау ісінде үлкен маңызы бар.

Жұмыстың сыннан өтуі. Диссертациялық жұмыс Д. А. Қонаев атындағы Университеттің конституциялық және халықаралық құқық кафедрасында орындалды.

Жұмыстың ғылыми нәтижелері мен байлам - түйіндері ҚР БжҒМ Білім және ғылым саласындағы қадағалау және аттестаттау Комитеті белгілеген басылымдарда көрініс тапты. Сонымен қатар, әр түрлі деңгейлердегі халықаралық және республикалық конференцияларда ортаға салынды. Олардың қатарына мыналар жатады: Казахстанский путь: проблемы социально-политического, правового и экономического обеспечения: Материалы международной научно-теоретической конференции, посвященной 14-ой годовщине государственной независимости Республики Казахстан Университет имени Д. А. Кунаева // Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайдың табиғаты, оны енгізудің шарттары және ерекшеліктері. Актуальные проблемы государственно-правового развития республики Казахстан в условиях ускоренной модернизации государства и общества: Материалы международной научно-теоретической конференции (Кунаевские чтения) // Төтенше жағдай: енгізу негіздері және оның күшін жоюдың тәртібі. Теоретические и конституционно-правовые проблемы парламентаризма в Республике Казахстан: Материалы международной научно-теоретической конференции // Төтенше жағдайлар жөніндегі органдардың жүйесі және құрылымы. Проблемы повышения правосознания и правовой культуры казахстанского общества: Материалы международной научно-теоретической конференции // Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлардың нормативтік құқықтық негіздері. Төтенше жағдай саласындағы халықаралық шарттар. Төтенше жағдайлар және адам құқығы. Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар министрлігінің құзыреті. Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар саласындағы өкілетті органдардың қазіргі жай-күйі. Төтенше жағдайлар кезінде адам құқықтары мен бостандықтарын шектеу және оның кепілдіктері.

Жұмыстың құрылымы және көлемі.

Диссертациялық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, 10 тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

1 ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР ЖӨНІНДЕГІ ОРГАНДАРДЫҢ ӘКІМШІЛІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІН ЗЕРТТЕУДІҢ КЕЙБІР ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1. 1 Төтенше жағдайдың түсінігі, түрлері және ерекшеліктері

Төтенше жағдайлар саласындағы мемлекеттік органдардың қызмет ету аясын тану үшін және олардың мақсат міндеттерін терең түсіну үшін төтенше жағдайдың табиғатын, оның қалыптасу жолының кейбір қырларын және оның ерекшеліктерін айқындап, ашып алуымыз қажет. Сонымен қатар, төтенше жағдай мәселесін теориялық құқықтық бастаулары осы күнге дейін әлі өзінің бағасын, отандық заң ғылымында ала қойған жоқ. Осы жағдайлардың барлығы бізді төтенше жағдайдың табиғатына терең үңілуге жетелейтіндей.

Төтенше жағдай институты бірнеше ғасырды басынан өткеріп, дамып келе жатқан ерекше институттардың бірі болып табылады. Төтенше жағдай институты әрбір мемлекеттің тәжірибесінде әрқалай әр негіздерде дамыған болатын. Міне, осы ерекшеліктерді аша отыра ғана, біз жалпы төтенше жағдай институтының елімізде құқықтық тәжірибесінің қалыптасуын ашып көрсете аламыз. Мемлекеттік құқықтық механизмде төтенше жағдай институты көптеген батыс елдерінде абсолюттік монархия ыдырап, шекті монархияға өту барысында орныға бастады. Себебі, абсолюттік монархия өзінің қолына мемлекеттік биліктің барлық тұтқасын жинағандықтан да, төтенше өкілеттіктерді билік иесі қажет етпеді, екінші жағынан алып қарағанда, билік басындағы тұлғаның қызмет аясы ешқандай құқық нормасымен де шектелмеді және оны қажетсінбеді де. Алғашқы төтенше жағдай жөніндегі актінің өмірге келуін А. М. Домрин былай сипаттайды: Мәселен, Ұлыбританияда төтенше жағдайлар режиміне арналған алғашқы сот шешімі, кей жағдайларды оны “Су кемелерінің ақшалары жөніндегі іс” деп атайды. ол Яғни, 1637 жылы қабылданған заңи буржуазиялық революцияға дейінгі не бәрі бірнеше жыл бұрын [4, с. 150] . Бұл оймен келісе отыра, сөз етіп отырған институттың қоғам дамуының ерекше сатысына өту барысында өмірге келгендігін байқаймыз. Бұл кезеңдерде өкілдік билік адам құқығы деген мәселе де қоғамда маңызды орынға ие бола бастады. Осы мәселемен айналысып жүрген Ресейлік ғалымдардың бірі И. В. Гончарев бұл институттың өмірге келуін нақты былай сипаттайды: дегенмен де аталған құқықтық режимді сипаттайтын алғашқы парламенттік актілер еуропаның көптеген мемлекеттерінде тек ХІХ ғасырдың ортасы мен екінші жартысында қабылданды. Бұл орайда үздік Француздық тәжірибе болып табылаьын 1857 жылы Пруссияда төтенше жағдайлардың құқықтық режимін сипаттайтын заң қабылданды, ондай заң 1869 ж. - Австрия - Венгияда, 1870 ж. - Испанияда [5, с. 20] . Бұл оймен келісе отыра, өзімізге жақын Ресей тарихында төтенше жағдай мәселесін ғылыми тұрғыда кім айқындауға ұмтылғандығына келетін болсақ, төтенше жағдайдың ғылыми негізін қалауға ұмтылған алғашқы ғалымның бірі, В. М. Гессен болып табылады. Ол өзінің 1908 жылы Санкт-Петербургте шыққан еңбегінде айрықша жағдайды қарай отыра, оны былай айқындайды: “ мемлекеттің өмір сүруіне іштей немесе сырттай қауіп төнген жағдайларда үкімет билігімен берілген ерекше өкілеттіліктер жиынтығы” [6, с. 74] . Төтенше жағдайлар мәселесі жоғарыда айтып өткеніміздей, алғаш ағылшын дерегінде құқықтық негізделсе де, оның қазіргі кезеңдегі ортақ негізгі белгілері Францияның тәжірибесінде орныққан болатын. Сол Францияның тәжірибесі қазіргі дамыған елдердіің төтенше жағдайлар мәселесіндегі заңнамасының негізін қалауда. Бұл ортақ белгілер мыналар болып табылады:

1. Қауіпсіздік пен тәртіпті қорғауға бағытталған азаматтың билік толығымен әскери биліктің қолына берілуі. Бұл орайда азаматтың билік қызметін тоқтатпайды, тек әскери билік алып қоймаған қызметтерді жүзеге асырады;

2. әскери билікті полициялық сипаттағы төтенше өкілеттіліктерімен рәсімдеу, азаматтың құқықтары мен бостандықтарының шектелінуі.

3. республиканың қауіпсіздігіне қарсы, конституцияға қарсы, тәртіп пен қоғамдық тыныштыққа қарсы бағытталған қылмыстар мен теріс қылықтар, олардың басты кінәлілері мен қатысушыларының роліне қарамастан істер әскери соттардың қарауына беріледі [6, с. 156] . Көрсетілген жағдайлардың барлығы қазіргі кезеңдегі әлемдік тәжірибенің төтенше жағдайлар мәселесіндегі айқындаушы көрсеткішіне айналды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.