Қазақстан Республикасында атқарушы биліктің жергілікті органдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мемлекет механизміндегі жергілікті өкілетті және атқарушы органдар

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

1 МЕМЛЕКЕТ МЕХАНИЗМІНДЕГІ ЖЕРГІЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫҢ МӘНІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ6

1. 1 Қазақстан Республикасында жергілікті өкілді және атқарушы органдардың конституциялық-құқықтық негізі6

1. 2 Жергілікті өкілді және атқарушы органдардың - мемлекет механизміндегі басқарудың тетігі ретінде15

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖЕРГІЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ, ОЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН МӘСЕЛЕЛЕРІ26

2. 1 Жергілікті өкілді органдар, олардың жүйесі міндеттері, сайлау тәртібі26

2. 2 Қазақстан Республикасында атқарушы биліктің жергілікті органдары45

2. 3 Жергілікті өкілді және атқарушы органдардың төтенше жағдайлар саласындағы өкілеттігі57

ҚОРЫТЫНДЫ62

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI65

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясының негiзiнде жаңа конституциялық құқық түзiлдi, оған сәйкес бiздiң мемлекетiмiз үшiн неғұрлым қолайлы президенттiк басқару нысаны берiк орнықты. Мемлекеттiк бiртұтас билiктiң үш тармаққа бөлiнуi жүзеге асты. Тұрақты жұмыс iстейтiн қос палаталы Парламент күннен-күнге жемiстi жұмыс iстеуде. Атқарушы билiктi нығайту және жетiлдiру жөнiнде шаралар қолданылды. Бiртұтас сот жүйесi құрылды, судьялардың тәуелсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылданды.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрі тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады, делінген[1] .

Мемлекет механизмін жүйесіндегі жергілікті өкілді және атқарушы органдары маңызды орынды алады. Мұнда ҚР Үкіметінің маңыздылығын, елді тікелей басқаруды жүзеге асыратын, министрліктер мен ведомстволардың жергілікті атқарушы органдардың қызметін біріктіріп және бағыттап отыратын мемлекеттің жоғары атқарушы және жарлықшы органы болып табылады. Үкімет құзіреті экономиканың, әлеуметтік саланың, мәдениеті, ғылымды, білім беруді дамытудың, бжджеттің орындалуының, ішкі және сыртқы саясатты жүзеге асырудың, тәртіпті және азаматтардың құқығын қамтамасыз етудің, елдің қорғаныс қабілетін нығайтудың көптеген мәселелерін қамтиды Үкімет қаулы шығарады, ал Премьер-министр - мемлекет аумағында міндетті күші бар жарлық шығарады.

Министріліктер мен ведомстволар жекелеген салаларға немесе мемлекет өмірінің басшылық етеді және мемлекет басшысы, парламент пен үкімет алдында олардың жағдайына жауап береді. Олардың жалпы саны, бір бірімен ара қатынасы, атқаратын міндеті мен қызметі, мәртебесі префектуралар коммуналар, жергілікті үкіметтер, мэриялар, қауымдастық басқармалары жергілікті жерде әкімдер, олардың департаменттері және оларға бағынатын басқа да құрылымдар атқарушы органдар міндетін атқарады. Олар өздерінің әкімшілік-аумақтық бірлігіндегі істердің жайына жауап береді және жергілкті жердегі түйінді мәселелерді шешеді. Жергілікті атқару билігінің бағыныстылығы былай: облыс әкімі Президентке, ал төменгі тұрған әкімдерге бағынады. Оларды құру тағайындау жолымен жүзеге асырылады.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Қазақстанда мемлекеттiк басқару жүйесiн дамыту тиiмдi де жинақы мемлекеттiк аппарат құруға жаңа басқару технологияларын енгiзуге, әкiмшiлiк рәсiмдердi жетiлдiруге бағытталған әкiмшiлiк реформаны құқықтық қамтамасыз етумен тығыз байланысты. Ал бұл - құқықтың әкiмшiлiк тәрiздi саласын реттеу аясы, оның маңызды мiндетi - билiктiң барлық деңгейiнде мемлекеттiк аппараттың тиiмдi жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету. Осыған байланысты мемлекеттiк басқару саласындағы әкiмшiлiк құқық:

- мемлекеттiк органдар арасындағы құзыреттi ұтымды және нақты бөлудi қамтамасыз етуге;

- нарықтық экономика жағдайында артық мемлекеттiк реттеудi, оның iшiнде бақылау-қадағалау функцияларын болдырмауға;

- билiктiң атқарушы тармағы органдарының мемлекеттiк функцияларды iске асыруының шарты мен тәртiбiн регламенттеуге;

- мемлекеттiк басқару органдарының азаматтармен және ұйымдармен өзара iс-қимылын қамтамасыз етуге және ұйымдастыруға бағытталуы тиiс.
Сонымен қатар экономиканы мемлекеттiк реттеудiң рөлi артып отырған қазiргi жағдайда әкiмшiлiк құқық мүмкiндiктерiн кеңейту және оның реттеушi әлеуетiн жаңа қоғамдық қатынастарға қолдану туралы сөз еткен жөн.
Әкiмшiлiк құқықты одан әрi дамыту кезiнде, мүмкiндiгiне қарай, мемлекеттiң, азаматтардың және бiржақты билiк принциптерiне негiзделген мемлекеттiк емес ұйымдардың арасындағы қарым-қатынастардағы қалыптасқан дәстүрлi тәсiлдерден бас тартқан жөн. "Билiк және бағыну" принциптерiнен толық көлемде бас тарту мүмкiн емес, алайда әрiптестiк-жәрдемдесу, функционалдық-клиенттiк, тiкелей қорғау принциптерiн қолдану аясын кеңейту керек[2] .

Осыған байланысты, тiркеу, рұқсат ету-лицензиялық рәсiмдердi оңайлату, коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың қызметiне мемлекеттiк органдардың заңсыз араласуына тосқауыл қою жөнiндегi жұмысты жалғастыру қажет.

Дипломдық жұмыстың әдістемелік және теориялық негіздері. Еліміз егемендік алғаннан кейін Қазақстанның бірқатар заңгер-ғалымдары өздерінің еңбектерінде аталған мәселе жайлы көптеген ой-пікірлер жазды. Атап айтатын болсақ олар: С. С. Сартаев, М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котов, А. А. Таранов, Е. К. Нурпеисов, С. Зиманов, Г. С. Сапаргалиев және т. б.

Сонымен, С. С. Сартаев: «құқықтық мемлекет қалыптастыруда биліктің үш тармағыда өздерінің қызметтерін атқара алатындай күшті болуы керек», деп, «және заң шығарушы және атқарушы биліктерді байланыстыратын тек қана Президент болуы тиіс», деп атап көрсетті[3] .

М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котовтың, пікірінше: «Қазақстан Республикасының егемендігін мемлекеттік билік тармақтарының бір-бірімен тығыз қарым-қатынаста болуы айқындайды»[4] .

А. А. Тарановтың «Парламент және Қазақстандағы заң шығарушылық билік» атты монографиясында, заң шығарушылық биліктің мәселелері, Парламенттің құқықтық жағдайы, оның құрылымдары, заң шығарушылық биліктің мазмұны жазылған[5] .

Е. К. Нурпеисова, А. К. Котованың ойынша: «мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлінуі, бұл мемлекеттік биліктің тотаритарлық басқарудан айырылып, қазіргі кезеңдегі конституциализмнің принциптері біздің мемлекетте орнығуы»[6] .

Мемлекет және құқық теориясындағы мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөліну мәселелесі өзекті де қызықты деп ойлаймын. Сондықтан да осы тақырыпты таңдадым және бұл жұмысты жазудағы алға қойған мақсатым: Қазақстандағы мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлінуіне талдау жасап, оны атқаратын органдардың өкілеттіктері мен құзыреттеріне тоқталып олардың Қазақстанда қалыптасуы мен дамуына талдау жасау.

Жұмысты жазу барысында көптеген әдебиеттер пайдаланды. Соның қатарында ресей және еліміздің құқық саласындағы ғалымдардың: А. А. Таранов, Е. К. Нурпеисов, М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котов, Ғ. С. Сапарғалиев, еңбектері пайдаланды. Ғылыми әдебиеттермен қатар нормативтік құқықтық актілерімен Үкіметтің бағдарламалары пайдаланылды.

Дипломдық жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, тиісті параграфтарға бөлінген екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

1 МЕМЛЕКЕТ МЕХАНИЗМІНДЕГІ ЖЕРГІЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫҢ МӘНІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Қазақстан Республикасында жергілікті өкілді және атқарушы органдардың конституциялық-құқықтық негізі

Жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.

Мемлекеттің көп қырлы қызметі өзнің сипаты мен табиғаты, тікелей бағыты мен қалыптасу бағыттары, функциялары мен өкілеттіктері, жұмыс нысандары мен әдістерімен ерекшеленетін әр түрлі мемлекеттік құрылымдар жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Оларды комплексті пайдалану мемлекет мұқтажын қанағаттандыруға, олардың алдында тұрған міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылған мемлекеттік құрылымдардың барлығын бірнеше түрге бөлуге болады. Олардың ішінде мемлекеттік механизмінің маңызды буын құрайтын мемлекет органдарының шоқтығы бөлек. Оның басқа бір буыны болып биліктің айрықша ұйымдастырушылық және ұйымдастыру - мәжбүрлеу құралдары (армия, полиция, түрме, барлау және контрбарлау) табылады. Мемлекеттік құрылымның үшінші бір түріне келетін болсақ (бұл жерде мемлекеттік шаруашылық, әлеуметтік - мәдени және басқа ұйымдар, мекемелер мен кәсіпорындар айтылып отыр), ол мемлекеттің механиміне тікелей кірмейді, тек жанап қана өтеді.

Мемлекет механиміне орасан зор роль берілген. Ол іс жүзінде мемелекеттік билікті жүзеге асыруға міндетті. Барлық биліктік жетекшілік, басқарушылық, бақылаушылық, ұйымдастырушылық және реттеушілік қызмет - мемлекет механизмінің шексіз құқығы. Мемлекеттің саясаты, оның стратегиялық бағыты, тактикалық міндетті мемлекеттің механизмімен жасалып, сонымен түзетіліп, жүзеге асырылады.

Мемлекет механизмі дегеніміз, мемлекет алдында тұрған міндеттерді шешу үшін, оның функцияларын іс жүзіне асыру үшін құрылған мемлекеттің барлық органдарының, сондай - ақ биліктің ұйымдастырушылық және ұйымдастыру - мәжбүрлеу құралдарының жүйесі.

Мемелекет механизмі түсінігімен қатар, теория және практика жүзінде мемлекеттік аппарат түсінігі де кеңінен пайдаланылады. Әрине, бұл түсініктердің ара қатынастары туралы мәселе туады. Мазмұны жағынан бір-бірімен өте жақын және көп жағдайда бір-біріне сәйкес келгенімен, алайда, олардың айырмашылықтары да бар. Ол айырмашылық мынада: мемлекеттік аппарат мемлекет механизмінің мемлекеттік қызмет принциптеріне негізделген буындарын ғана қамтиды. Сондықтан да мемлекеттік аппаратқа, мысалы жергілікті өкілді органдар, қызметші болып табылмайтын, днпутаттық қызметі үшін мемлекеттен ақы алатын депутаттар кірмейді. Сөйте тұра, жергілікті өкілді органдар, күмән жоқ, мемлекет механизмінің бір бөлігі болып табылады.

Мемлекет механизмінің ерекшеліктері, оны ұйымдастырудың және қызметінің принциптері . Мемлекет механизмінің маңызды ерекшелігі, оның барлық буындарының ішкі бірлігінің болуы. Бір организмнің (мемлекеттің) бір бөлігі болып отырып, олар бір біріне қарсы келмеулері керек. Керісінше, олар күш біріктіріп, адамдардың түрлі саладағы тіршілік - тынысын қамтып, қоғамды біртұтас басқаруды қамтамасыз етулері керек. Олардың тарапынан алауыздық, мемлекет саясатын жүргізуге қайшы келетін әрекеттер жасау орынсыз болмақ.

Сөйтсе де, мұндай бірлік әртүрлі мемлекеттік органдардың функцияларын араластыру мүмкіндігін білдірмейді. Ол олардың арасындағы құзыретті тиімді бөлісуді жоққа шығармайды, болжайды. Мемлекет механизмінің әрбір буыны өзіне тиісті салада еңбекке айқын шек қою мен бөлудің негізінде қайталаушылыққа жол бермей, нәтижесінде мемлекет алға қойған ортақ міндеттерді мемлекет қызметінің түрлі субьектілерінің күшімен орындап шығуды қамтамасыз ететіндей әрекет етуі тиіс.

Мемлекет механизмінің ішкі бірлігі туралы ережені талдап, түсіндіре келіп, биліктің салыстырмалы түрде үш дербес әрі тәуелсіз тармақтарының (заң шығару, атқару сот) бар екендігін ескере кеткен артық болмайды. Олар бір бірінен оқшауланған, әр түрлі нақтылы міндеттерге акцент жасайды, және түрлі істермен айналыса отырып, тек өздеріне ғана тән қызмет нысанын пайдаланады. Бұл факт билікті бөлу теориясында (Д. Локк, Ш. Л. Монтескье, Т. Джефферсон және т. б. ) негізделген, бұл теория қазір күннен күнге қолданыс табуда. Бүгінде оның ережелері мен принциптерін әлемнің көптеген елдері конституция мен бекітіп береді. Барлық биліктің бір органда немесе бір лауазымды тұлғада шоғырлануына қарсы екендігін айтып, оны мемлекет механизмінің үш тармағының арасында бөлудің пайдасына аргументтерін келтіре отырып, билікті бөлу теориясы: 1) олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы өзара іс-қимыл жасауының қажеттілігін; 2) бір биліктің басқа билікті функциясын орындау жолымен алмастыруын жол бермеуді; 3) билік құрылымдарының өзіндік балансын белгілеуді бекітеді.

Мемлекет механизмінің ұйымдастыру мен қызметінде белгілі бір принциптер бар, солардың арасында ол нақтылы өзгешелікке, тұтастыққа, дербес рәсімделуге және тәмамдалуына ие болады. Олардың қатарына мына төмендегілерді жатқызуға болады:

барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың конституцияны, заңдар мен басқа да нормативтік құқықтық актілерді мүлткісіз орындауы басты талабы болып табылатынзаңдылықтар принципі;
меелекеттік тәртіп пен төменгі тұрған органдар бастама көрсеткенде және оны қолдаған кезде тәртіпті сақтауға мүмкіндік беретінбарлық мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың иерархиялық принципі және олардың өзара қарым-қатынасы;
мәнісі мемлекеттік мәселелерді дер кезінде көтеріп және оны шеше білуге келіп тірелетін, толғағы жеткен қоғамдық дамудың қажеттіліктерін анықтау және оларды мемлекеттік құқықтық нысандарда тұлғалап білдіретінжедел басшылықтың, меңгерудің және бақылаудың принципі;
мемлекет қайраткерлерінің берілген өкілеттіктер шеңберінде нақтылы жағдайдың ерекшеліктерін ескере отырып дұрыс шешім қабылдай білуінен тұратынкәсіпқойлық пен құзыреттілік принципі;
жариялылық принципінжүзеге асырудың нәтижесінде мемлекет механизмі демократиялық сипат алып, жұртшылыққа ашық та түсінікті бола алатындығы;
мемлекеттің өзінің негізгі әлеуметтік міндетті болып табылатын халыққа қызмет ету шараларындахалықтың мүддесін ескеру принципі.

Жоғары да аталған принциптерді санамалап шығу-бүгінгі таңда мемлекет механизмінің қызметі ұйымдастырылып, толық жүзеге асырылады деген сөз емес. Сөйтсе олардың маңызын кемітуге болмайды, өйткені олар мемлекет механизміне кіретін органдар мен лауазымды тұлғалар қол жеткізуге тырысатын жетістіктерге эталон ретінде қызмет етеді.

Мемлекеттің органы және оның мемлекет механизміндегі орны.

Мемлекеттік органы мемлекет механизмінің «алғашқы клеткаларының » бірі болып табылады. Мұндай органдардың жиынтығы мемлекет механизмінің басты болуын құрайды. Мемлекет органның өзіне тән сипаты мен белгілі анықталған жағдайда ең алдымен оның мемлекеттің құрылымдық компоненті екендігі негізге алу қажет. Сондықтан мемлекеттің жалпы сипаты (егемендігі, өткемдігі, мемлекеттік аумақ шегіндегі қызметінің жалпы сипаты, адамдардың мемлекетке азаматтық тиістілігі негізділігінде жалпы халықты қамту) мемлекеттік органдардың сипатына өзінің белгісін түсіреді, олардың әрқайсысында өзгеше ұйғарылады. Тұтас нәрсенің бір бөлігі ретінде (мемлекет және оның механизмі) мемлекеттік органда қандай жағдай да тұтастық сипаты болады. Оның қандай құқықтары болса да, құзіреті басқа құрылымдардың құзыретінен қалай ерекшеленсе де, мемлекеттің атынан билікті жүзеге асыру құралдарының бірі ретінде қызмет ететіндігі маңызды.

Алайда, бірқатар мағынасы бар жоғарыда аталған нұсқаулар мен шектеліп қалу жеткіліксіз әйтсе де олар мемлекет органдарының ерекшелігін ашып көрсете алмайды. Соны анықтау мақсатында бірқатар ғалымдар мемлекеттік органдардың ерекшеліктерінің бірі ретінде мемлекеттік - билік өкілеттіктері туралы ережені ұсынуда. Өздерінің басқару және ұйымдастыру қызметінде олар азаматтардың барлығына немесе белгілі бір категорияларына, лауазымды тұлғалар мен ұйымдарға міндетті болатын билік сипатындағы жалпы немесе нақты ұйғарымдар беруге құқылы. Бұл ұйғарымдар аталған органның моральдық - қоғамдық беделіне ғана емес, мемлекеттік мәжбүрлеу мен қамтамасыз етуге де сүйенеді.

Мемлекеттік органдардың басқа сипатты белгілеріне мыналар жатады;

- олардың әрқайсысын конституцияның заңдар немесе басқа нормативтік құқықтық актілер негізінде құру;

мемлекеттің олардың әрқайсысына алдына қойған міндетінің ұйымдық құрылым мен құзыретінің ауқымына сәйкес келуі;
қызметтің олардың өздеріне ғана тән нысандары мен әдістерінің пайдалануы.

Мемлекет механизмінің маңызды буындарына сипаттамасы. Заң ғылымында мемлекеттік органдарды мемлекет функциялары бойынша топтастырудың мүмкін еместігі туралы қалыптасқан пікір дұрыс, өйткені олардың көпшілігі бір ғана емес екі немесе одан көп функцияларды жүзеге асыруға қатысады. Сондықтан мемлекеттік органдарды топтастыру үшін басқа негіздемелер алынады. Олардың ішінде ең көп тарағаны - өздерінің тікелей қатысы бар билік тармақтары бойынша топтастыру болып табылады. Бұл негіздеме бойынша барлық мемлекеттік органдар 1) заң шығару және өкілдер; 2) атқарушы; 3) сот органдары болып бөлінеді.

Мемлекеттік биліктің заң шығарушы және өкілді органдары белгілі бір дәрежеде халықтық егемендікті бейнелейді. Сайлау процесімен халық сайлаған соң олар өздерін мемлекеттік маңызды мәселелерді шешуге халықтың өзінен мандат алған сияқты сезінеді. Әдетте, заң шығару функциясын мемлекет механизмінде негізгі орындардың бірін алып отырған парламент (кейде ол конгресс, сейм, фолькетинг, хураль, ұлы халық жиналысы т. б. деп аталады) жүзеге асырады. Федаритивті мемлекеттерде әдетте парламент екі палаталы, ал көптеген бір тұтас мемлекеттерде бір палаталы құрылмдар болады. Бірақ бұл қатып қалған заң емес, басқаша да болуы мүмкін. Парламент заң шығармашылығынан басқа бірқатар жалпы мемлекеттік өкілеттіктерді де (мемлекеттік бюджетті және оның орындалуы туралы есепті бекіту, үкімет пен басқа атқарушы органдардың қызметіне бақылау жасау, мемлекеттің бірқатар органдары мен лауазымды тұлғаларын сайлау немесе тағайындау) жүзеге асырады және соңғысының нақты көлемі бір елдің парламентінде ауқымды болса, басқаларында -шамалы.

Қазақстанда бір палаталы Жоғарғы кеңестен екі палаталы Парламентке ауысу жүзеге асырылды. Мұнда Мәжіліс пен Сенаттың өкілеттіктері бірдей емес олар әр түрлі мәселелерде бірін-бірін толықтырып, маңызды қоғамдық қатынастарды заңға сәйкес реттеуді қамтамасыз етіп отырады.

Жергілікті өкілетті органдар Парламентпен бір реттегі жүйені құрады, тиісті әкімшілік-аумақтың құрылмдардың өмірінде маңызды роль атқарады, бюджет мәселелерін шешеді, және олардың орындалуы туралы есепті қарайды. Жергілікті жерлерде жекелеген қоғамдық қатынастарды заң шеңберінде реттейтін актілер қабылдайды.

Көптеген елдерде жергілікті өкілетті органдарға жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі бірігіп кеткен. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жергілікті өзін-өзі басқару халықтың жергілікті маңызы бар мәселелерді өзі шешуін қамтамасыз етеді. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тіклелей сайлау жолымен, сондай-ақ халық топтары жинақы тұратын аумақты қамтитын селолық және қалалық жергілікті қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырылады. (Қазақстан Республикасының Конституциясының 98-бабы) .

Атқару органдарының қатарына мемлекеттік саясатты іс жүзінде дайындап, іске асыру, конституция мен заңдар талабын іс жүзінде асыру міндеті жүктелген органдар жатады.

Үкімет және салалық орталық, сондай-ақ маңызды жергілікті атқарушы органдар мемлекет басшысына тікелей есеп береді және бақылауында болады, кейде оларды мемлекет басшысы тағайындайды және қызметінен босатады, толығымен дерлік соған бағынады. Сондықтан саяси-заң ғылымында мемлекет басшысы дәстүрлі түрде атқарушы органдар қатарына жатады, елдегі атқарушы «вертикальдың » шыңы болып есептеледі. Алайда соңғы кездері Қазақстан және ТМД-ның бірқатар елдерінде президент билік бірлігін бейнелейді, билік тармағының үстінен қарайды, олардың қалыпты қызмет атқаруын қамтамасыз етеді деген идея тарауда. Осы көзқарастардың алғашқысы («дәстүрлісі»), президент атқарушы билікті басқарып қана қоймайтындығын, сондай-ақ мемлекет басшысы ретінде атқарушы биліктің шегінен шығатын бірқатар функцйияларды (ол елдің қарулы күштерінің бас қолбасшысы болып табылады, Қазақстанның басқа елдердегі және халықаралық ұйымдардағы елшілер мен дипломатиялық өкілдерін тағайындайды және кері шақырып алады, кешірім жасау құқығы бар және т. б. ) жүзеге асырады. Екінші көзқарас президенті билікті бөлу шегінен шығарып жібереді. Бұл мәселе қосымша зерделеп, талдау жасауды қажет ететін сияқты.

Атқару органдары жүйесіндегі маңызды орынды үкімет алады. Ол елді тікелей басқаруды жүзеге асыратын, министрліктер мен ведомстволардың жергілікті атқарушы органдардың қызметін біріктіріп және бағыттап отыратын мемлекеттің жоғары атқарушы және жарлықшы органы болып табылады. Үкімет құзіреті экономиканың, әлеуметтік саланың, мәдениеті, ғылымды, білім беруді дамытудың, бжджеттің орындалуының, ішкі және сыртқы саясатты жүзеге асырудың, тәртіпті және азаматтардың құқығын қамтамасыз етудің, елдің қорғаныс қабілетін нығайтудың көптеген мәселелерін қамтиды Үкімет қаулы шығарады, ал Премьер-министр - мемлекет аумағында міндетті күші бар жарлық шығарады. Министріліктер мен ведомстволар жекелеген салаларға немесе мемлекет өмірінің басшылық етеді және мемлекет басшысы, парламент пен үкімет алдында олардың жағдайына жауап береді. Олардың жалпы саны, бір бірімен ара қатынасы, атқаратын міндеті мен қызметі, мәртебесі префектуралар коммуналар, жергілікті үкіметтер, мэриялар, қауымдастық басқармалары жергілікті жерде әкімдер, олардың департаменттері және оларға бағынатын басқа да құрылымдар атқарушы органдар міндетін атқарады. Олар өздерінің әкімшілік-аумақтық бірлігіндегі істердің жайына жауап береді және жергілкті жердегі түйінді мәселелерді шешеді. Жергілікті атқару билігінің бағыныстылығы былай: облыс әкімі Президентке, ал төменгі тұрған әкімдерге бағынады. Оларды құру тағайындау жолымен жүзеге асырылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.