Парламенттің саяси жауапкершілігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

мазмұны

Кіріспе3

1. Тарау. Қазақстан Республикасының Парламенті - заң шығарушы билікті жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы6

1. 1. Қазақстанда Заң шығару билігінің қалыптасуы мен дамуы6

1. 2. Қазақстан Республикасының Парламентінің құрылу тәртібі және депутаттардың өкілеттігі9

1. 3. Қазақстан Республикасының Парламенттінің жауапкершілігіжәне оны тарату тәртібі14

2. Тарау. Қазақстан Республикасының Үкіметі - атқарушы биліктің жоғарғы органы27

2. 1. Қазақстан Республикасының Үкіметінің құрылуы және құрамы27

2. 2. Қазақстан Республикасының Үкіметінің құзыреті және қызметін ұйымдастыру29

2. 3. Үкіметтің норма шығарушылық қызметі33

3. Тарау. Қазақстан Республикасындағы Сот билiгi36

3. 1. Қазақстандағы сот билігінің қалыптасуы36

3. 2. Сот билігінің тәуелсіздігі46

3. 3. Қазақстандағы Сот билігінің функциялары56

Қорытынды61

Пайдаланған әдебиетТЕР64

Кіріспе

«Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы», деп басталатын біздің Конституциямыздағы осы сөздерде мемлекеттілігін жаңғыртып, жаңа әділетті қоғам орнатуды мұрат тұтқан сан ұрпактың тарих сабақтастығы тоғысып жатыр. Мемлекет - аумақтың тұтастығы, азаматтардың топтасқандығы, билік институттары ғана емес, біз сонымен атар ол өз бойына алдыңғы ұрпақтын өмір тәжірибесі мен жарқын болашаққа деген ізгі үмітін сіңірген Конституция деп те білеміз.

Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаев атап өткендей: «Ең әуелі қолданылып жүрген Конституциямыздың әлеуетін барынша пайдалануымыз қажет. Біздің Конституциямыздың әлемде демократиялық қоғамның негізгі міндеттеріне сәйкес келетіні танылып отыр. Егер атына сын айтылып жүрсе, оның ережелерінің орындалуына қатысты болып жүр. Бүкіл әлемде демократия мен заңды сақтау ажырағысыз болып танылады»[1] .

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрі тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады, делінген[2] .

Қазіргі заманғы басқару жүйесінде мемлекеттер дамуы мен конституциялық идеологияны қалытастырып, жетілдіруге билік бөлісу теориясының атқарар рөлі зор. Аралас басқару, биліктердің тежемелік, тепе-теңдік жүйелері секілді тағы басқа да саяси концепциялар онымен тығыз байланысты.

Мемлекет және құқық жөніндегі маркстік-лениндік ілім бұл концепцияны «буржуазиялық», «социализмге жат» деп танып, оған сын көзбен қарап келді. Соған қарамастан, бұл ілімнің тарихи тамыры тереңдеп жатыр. Өзінің жағынан мәңгілік проблема болып табылатын осы билік бөлісінің сан қырлы сырларын қамтитын түрлі дәуір философтары мен заңгерлерінің құнды да қызықты еңбектері де аз емес.

Билік бөлісу идеясы Аристотель, М. Падуанский, Дж. Локк, Ш. Монтескье, А. Гамильтон, И. Кант секілді басқа да бірқатар ұлы ойшылдардың еңбектеріне негіз болды. Революцияға дейінгі Ресейде (XX ғ. басы) билік бөлісу құқықтық мемлекеттің негізгі принципі ретінде құқықтық мемлекет үшін жазылған арнаулы ғылыми зерттеулерде қарастырыла бастады. (В. М. Гессен, Н. М. Коркулов, В. С. Соловьев, В. Н. Чичерин, С. А. Котляревский) .

Дж. Локтың iлiмiнiң едәуiр бөлiгi «билiктi бөлу» концепциясына арналған. Локктың билiктi бөлу идеясын одан әрi дамытқан Монтескье мемлекеттiк билiктi терiс пайдалану жағдайында саяси бостандық бос сөзге айналатындығын, сондықтан да мемлекеттiк билiктi заң шығару, атқару және сот билiгiне бөлу қажеттiгiн айтады. Билiктi бөлудiң басты мақсаты - өкiмет билiгiн терiс пайдалануды болдырмау. Билiктiң бөлiнуi мен олардың теңдiгi және әрқайсысының жосықсыз әрекеттердi өзара тыйып отыруы саяси бостандықты мемлекеттiк құрылымда қамтамасыз етудiң басты шарты болып табылады[3] .

«Егер, - деп жазды Монтескье, заң шығару және атқару билiгi бiр адамның қолына шоғырланса, бостандық болмайды, өйткенi, монарх немесе сенат өзi тиiмдi пайдалана алатын заңдар шығарады». Сот билiгi заң шығару және атқару билiгiнен бөлiнбеген жағдайда да бостандық бола алмайды, өйткенi судья өзi шығарған және орындаған заңдар бойынша ғана әрекет етедi. «Заңда мiндеттелмеген iстi ешкiмнiң де күшпен орындатуға өкiлеттiгi жоқ және заң тиым салғанды iстеуге де мәжбүр етуге де болмайды». Мемлекеттiк билiктiң үш саласының өзара әрекетiнiң ұйымдастырылуын ол Цицеронның «Республика туралы» трактатынан үзiндiлер келтiрiп негiздейдi. Оның пiкiрiнше дәл осы форма «адамдардың емес, заңдардың басқару» принципiн жүзеге асыруға сәйкес келедi. Өкiметтiк билiктiң салалары Гендель шығармашылығындағы үш дауысты әдемi композицияға ұқсас үйлесiмдi бүтiндiкте құрылып, қызмет етуi тиiс. Адамстың әртүрлi мемлекеттiк формаларды тарихи тұрғыда салыстыру қабiлетi оның замандастарын өткендi қамтудың кең ауқымдылығымен және оқиғалар мен айғақтарды жинақтаудағы мұқият ұқыптылығымен таңқалдырды. Гректер мен римдiктердiң тәжiрибесiнен өзге ол Европадағы мемлекеттiк құрылымдардың барлық белгiлi жүйелерiн талдап, оны жекелеген американдық штаттардың тәжiрибелерiмен салыстырды[4] .

Кант мемлекеттегi үш басты органды - заң шығарушы (парламент), оны атқарушы (өкiмет) және қорғаушы (сот) деп бөледi. Мемлекеттi ұйымдастыру үлгiсi ретiнде билiктердiң ажы-ратылуы және субординациясы жүйесi алынады. Немiс ойшылы бұл принциптi өз кезегiнде мемлекеттiң республикалық және деспотиялық нысандарын ажырату негiзiне де қолданады. «Республиканизм - атқарушы билiктiң (өкiметтiң) заң шығарушы билiктен бөлiнуiнiң мемлекеттiк принципi; деспотизм - өзiнiң шығарған мемлекеттiк заңдарын өз билiгiмен атқару принципi». Мемлекет нысандарын үстем топтың саны бойынша дәстүрлi жiктеуге (монархия, аристократия және демократия) Кант аса мән берген жоқ, оны ол мемлекеттiк құрылымның рухын бiлдiр-мейтiн әрiптердiң көрiнiсi ғана деп есептедi. Бұл концепцияның мәнi бойынша егер билiк ажыратылса монархия республикаға айналады, ал олай болмаса, керiсiнше, деспотияға айналады[5] .

Гамильтон штаттардың жаңа федералды одағын сақтап қалу үшiн жаңа өкiметке қорғаныс саласында шексiз өкiлдiктер берудi дәлелдеп жазады. (№23 «Федералист» мақаласы) . №78 «Федералист» мақаласында Гамильтон сот бақылауының қажеттiлiгiн жүйелi түрде негiздейдi. Гамильтонның пiкiрiнше, өмiр бойы сайланған тәуелсiз, құрметтi және жоғары жалақы төленетiн соттар басқаруды жауапкершiлiкпен қамтамасыз ете алады. Атқарушы билiктiң қылышы, Конгрестiң қалтасы болса, ал сотта даналық қана бар[6] .

Еліміз егемендік алғаннан кейін Қазақстанның бірқатар заңгер-ғалымдары өздерінің еңбектерінде мемлекеттік билік жайлы көптеген ой-пікірлер жазды. Атап айтатын болсақ олар: С. С. Сартаев, М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котов, А. А. Таранов, Е. К. Нурпеисов, С. Зиманов, Г. С. Сапаргалиев және т. б.

Сонымен, С. С. Сартаев: «құқықтық мемлекет қалыптастыруда биліктің үш тармағыда өздерінің қызметтерін атқара алатындай күшті болуы керек», деп, «және заң шығарушы және атқарушы биліктерді байланыстыратын тек қана Президент болуы тиіс», деп атап көрсетті[7] .

М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котовтың, пікірінше: «Қазақстан Республикасының егемендігін мемлекеттік билік тармақтарының бір-бірімен тығыз қарым-қатынаста болуы айқындайды»[8] .

А. А. Тарановтың «Парламент және Қазақстандағы заң шығарушылық билік» атты монографиясында, заң шығарушылық биліктің мәселелері, Парламенттің құқықтық жағдайы, оның құрылымдары, заң шығарушылық биліктің мазмұны жазылған[9] .

Е. К. Нурпеисова, А. К. Котованың ойынша: «мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлінуі, бұл мемлекеттік биліктің тотаритарлық басқарудан айырылып, қазіргі кезеңдегі конституциализмнің принциптері біздің мемлекетте орнығуы»[10] .

Мемлекет және құқық теориясындағы мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөліну мәселелесі өзекті де қызықты деп ойлаймын. Сондықтан да осы тақырыпты таңдадым және бұл жұмысты жазудағы алға қойған мақсатым: Қазақстандағы мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлінуіне талдау жасап, оны атқаратын органдардың өкілеттіктері мен құзыреттеріне тоқталып олардың Қазақстанда қалыптасуы мен дамуына талдау жасау.

Жұмысты жазу барысында көптеген әдебиеттер пайдаланды. Соның қатарында ресей және еліміздің құқық саласындағы ғалымдардың: А. А. Таранов, Е. К. Нурпеисов, М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котов, Ғ. С. Сапарғалиев, еңбектері пайдаланды.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, тиісті параграфтарға бөлінген үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

1. Тарау. Қазақстан Республикасының Парламенті - заң шығарушы билікті жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы

1. 1. Қазақстанда Заң шығару билігінің қалыптасуы мен дамуы

Парламент Қазақстан Республикасынын Жоғарғы Кеңес деп аталған «бір буынды» өкілетті органының орнына келді. Жоғарғы Кеңес жоғары өкідді орган ретінде 1937 жылғы ҚСР Конституциясымен белгіленді. Қазақ КСР-ның 1978 жылғы Конституциясы да Жоғарғы Кеңесті мемлекеттік биліктің жоғары органы ретінде таныды. Ол КСРО Конституциясы мен Қазақ КСР Конституциясында көрсетілген республика құзырындағы барлық мәселелерді шешуге құқылы болды. Басқаша айтқанда, Жоғарғы Кеңес еліміздің мемлекеттік өміріндегі барлық мәселелерді шешу құқығын иеленеді. Жоғары өкілді органның бірыңғай билігінің мәні, міне, осында. Қазак КСР-ның Жоғарғы Кеңесі Парламенттей болмады, өйткені онда билік бөлісу және тұракты жұмыс істейтін жоғары өкілді органдар болған жоқ.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң мемлекеттік билікті заң шығару, атқару және сот тармақтарына бөлу принципін жариялады[11] . Осының нәтижесінде Парламент және парламентаризм құруға қарай маңызды бір қадам жасалды.

Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы Жоғарғы Кеңесті республиканың бірден-бір заң шығарушы және өкілді органы деп таныды. Конституцияның Жоғарғы Кеңеске кең өкілеттілік бергендігі сондай, мемлекеттік билікті бөлісу принципі шын мәнінде мүлдем болған жоқ. Сонымен бірге тежемелік және тепе-теңдік жүйесі де орнықтырылмады. Сөйтіп, 1993 жылғы Конституция мемлекеттік биліктің қайшылықты құқықтық базасын жасады. Тұрақты жұмыс істейтін Жоғарғы Кеңес, әрине, өз қызметін толық атқара алмады. Жоғарғы Кеңес қызметінің дәрменсіздігіне сын айту ретсіз де болар еді. Жана ұлттық құқықтық саясатты негізіне алған заңдарды 12-шақырылған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қабылдады. Алайда, Жоғарғы Кеңес Парламент бола алған жоқ және Қазақстанда парламенттік республика орныққан жоқ[12] .

Н. Ә. Назарбаевтың пікірінше, Қазақстан үшін парламенттік республиканың орнықтырылмағанының себебі, онда « . . . парламентизмнің дәстүрі мен мәдениеті, көп партиялылықтың дамыған жүйесі болмады және, ең бастысы, мұның бәрін халықтың калың көпшілігінің санасы қабылдамады. Бүгінгі таңда бізде ол жок»[13] . Бұл үшін уақыт керек. Президенттік басқару жүйесі елді басқарудың тиімді прогрессивті әдісі болып шығуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы Парламентті заң шығару қызметін жүзеге асыратын жоғары өкілді орган ретінде сипаттайды. Қазақстан Республикасының Парламенті жоғары өкілді орган ретінде де, өкілді демократия органы ретінде де өмірге келді. Халық тікелей ғана емес, Парламент арқылы да өзінің саяси еркін білдіреді.

Парламент, сондай-ақ заң шығару қызметін жүзеге асыратын орган да болып табылады. Мұндай нысандама Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясының Жоғарғы Кеңестің бірден-бір заң шығарушы орган ретіндегі сипаттамасынан ерекшеленеді. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында Парламент бірден-бір заң шығарушы орган болып есептелмейді. Себебі Конституцияда көзделген жағдайда Президент заң шығару қызметін атқара алады. Сонымен бірге Президенттің заң шыгарушылық қызметінің өкілеттік берілген және тәуелділік сипатта болатындығын да атап айтқан жөн. Парламент өзінің заң шығару өкілеттігін берген жағдайда ғана Президент заң қабылдай алады. Егер Парламент зәру заңдарды шұғыл қабылдай алмайтындай болса, Президент заң күші бар Жарлық шығаруға құқылы. Екі жағдайдың екеуінде де Президенттің заң шығару өкілеттігі уақытша сипатта болады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін заң шығару органы болып табылады.

Заң шығару қызметімен бірге Парламент, шектеулі көлемде болса да, атқарушы биліктің қызметін де бақылай алады. Парламент республиканың бюджетін және оның орындалуы жөнінде Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп комитетінің есебін бекітеді, бюджетке езгерістер мен толықтырулар енгізеді. Парламент Үкіметтің бағдарламасын мақұлдауы немесе қабылдамай тастауы және Үкіметтің қызметіне сенімсіздік білдіруі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Конституциясы бірінші рет Парламенттің екі Палаталық (Сенат және Мәжіліс) құрылымын бекітті. 1993 жылғы Конституция жобаларының бірінде Жоғарғы Кеңестің қос палаталы құрылымы ұсынылды[14] . Мәжіліс Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының тілегін білдіреді, яғни Мәжіліс депутаттары жалпы сайлауларда сайланады. Сенатка депутаттардың бір бөлігі жанама сайлау аркылы сайланады, енді бір бөлігін, дәлірек айтқанда 7 дедутатты, Президент тағайындайды. Сенат депутаттары әкімшілік-аумактық бірліктердің мүдделерін, жергілікті пікірлерді білдіреді. Сонымен бірге Сенат - бүкіл республика органы. Сондықтан Мәжіліс қабылдаған заң жобасы Сенат мақұлдағаннан кейін күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталарына айрықша өкілеттіктер берілген, олар әз кұзыретіндегі мәселелерді дербес шеше алады. Конституция Парламент Палаталарының бірлескен отырысының құзыретіндегі мәселелерді қарастырған[15] .

Қазақстан Республикасы Парламент Палаталары бірлескен отырыстарында мемлекеттің айтарлықтай кең көлемді мәселелерін карап, шеше алады. Турасын айтқанда, Қазақстан Парламенті қызметінің ерекшеліктерінің бірі осында болса керек. Айталык, Ресей Федерациясы Конституциясы бойынша Ресей Федерациясы Федеральдық жиналысының Палаталары Ресей Федерациясы Президентінің жолдауын, Ресей Федерациясы Конституциялық Сотынын жолдауын және шет мемлекеттер басшыларының сөздерін тыңдау үшін ғана бірлесе жиналады[16] . Бұл Парламенттің кұзыретіне ықпал етеді. Парламент Палаталарының бірлескен отырыстарының қарауына жатқызылатын мәселелер тізбесі белгіленген. Қазақстан Республикасы Конституциясы Парламенттің құзыреті ұғымы туралы ойларды тұтастай жинақтайды.

Жоғарыда көрінгендей, Парламенттің Сенат пен Мәжілістің бірлескен және жеке отырыстарында жүзеге асырылатын құзыреті; Сенаттың қатаң кұзыреті; Мәжілістің катаң құзыреті бар.

Мәжіліс пен Сенат үшін әр түрлі құзыретті белгілей отырып, Конституция Парламент қызметінің тежемелік және тепе-тендік жүйесін құрады. Атқарушы биліктің болуы мүмкін қарама-қарсы тұрудың, даурықпалыққа әуестенуінің жолын кесу мақсатында Сенатка Мәжіліске қатысты шектеушілік мүмкіндік берілген. Мұны белгілі бір деңгейде түсінуге болады, өйткені өкілді органдарға бұрынғы кездері қалыптасқан сенімсіздік әлі күнге дейін жалғасып келеді. Оның үстіне 12-13-сайланған Жоғарғы Кеңестердің таратылуы жоғары өкілді органның беделін көтерген жоқ.

Мемлекеттік биліктің жоғары органдарына қатысты халықтың саяси сенімінің бәсендеуі Парламент Мәжілісінде өткен 1995 жылғы сайлауда да сезілді. Тіпті ресми адамдар Мәжіліс сайлауының өтпей қалу мүмкіндігі туралы қауіп айтты[17] .

Мұндай жағдайда Мәжіліс депутаттары өздерінің қабілеттілігін дәлелдеу үшін мемлекет ісіндегі жағдайға негізінен жауап беруші атқарушы билікпен текетіреске түсуі мүмкін. Заң жобалары негізінен Үкіметтің бастамасы бойынша еңгізілетіндіктен Мәжіліс оны зор ынтамен қабылдап, оған сын тұрғысынан қарайды. Тәжірибе көрсеткендей, Сенат Мәжіліске қатысты тежемелік жүйесін мемлекеттік билік тармақтары арасындағы қарама-қарсылыққа жол бермеу мақсатына пайдалануға тырысады. Сонымен бірге, Парламентке ауыр жұмыс жүктелген. Ол бұрын қалыптаскан белгілі бір сенімсіздікті еңсеруге ұмтылатынын, халықтың қазіргі көкейкесті міндеттерін шешуге, өзінің заң шығарушылық қызметінде коғамның прогрессивті дамуының құқықтық базасын жасауға ынталы екендігін көрсетуі тиіс. Қазақстанда бұрын болмаған парламенттік дәстүрдің қалыптасуы Парламентке, оның жемісті заң шығару қызметіне байланысты.

Бұған мемлекетті, коғамды нығайтқысы, адамдардың өмірін жақсартқысы келетін барлық саяси күштер мүдделі болуы тиіс. Айналып келгенде, Парламент мемлекеггік билік тармақтарының бірі ретінде демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет құруда маңызды орын алады.

1. 2. Қазақстан Республикасының Парламентінің құрылу тәртібі және депутаттардың өкілеттігі

Сенат екі тәсілмен қалыптасады: 1) депутаттардын, бір бөлігі, яғни Сенат пен Мәжіліс депутаттарын мүшелері әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және республиканың астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстардан, республикалық манызы бар қалалардан және республика астанасынан барлық өкілетті органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын депутатгардан тұрады[18] ; 2) Сенаттың жеті депутатын Республика Президенті Парламент өкілеттігі мерзіміне тағайындайды, Сенат мүшелігіне тағайындалғандардың өкілеттігі алынған немесе тоқтатылған жағдайда Президент 10 күндік мерзімде олардың орнына Парламент өкілеттігінің калған мерзіміне Сенат депутаттарын тағайындайды.

Азаматтығына кем дегенде бес жыл болған, отыз жасқа толған, жоғары білімі және кем дегенде бес жыл жұмыс тәжірибесі бар, тиісті облыс, республикалық маңызы бар қала немесе республика астанасы аумағында кем дегенде үш жыл тұрақты тұратын азамат Сенат депутаты бола алады.

Мәжіліс республиканың әкімшілік-аумактық бөлінісін және шамамен сайлаушылардың сан жағынан тең келуін ескере отырып құрылатын бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған 67 депутаттан тұрады. Он депутат Мәжіліске партиялық тізімдер негізінде пропорционалдық өкілдік жүйесі бойынша біртұтас жалпыұлттық сайлау округінде сайланады. 25 жасқа толған республика азаматы Мәжіліс депутаты бола алады. Парламент депутаты қос Палатаға бірдей мүше бола алмайды. Басқа өкілетті органға депутат болуға, оқытушылық ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтен басқа акы алатын лауазымды атқаруға, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға, басшы органның немесе коммерциялық ұйымдардың бакылау кеңесінің құрамына кіруге құкығы жоқ.

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі осы кағидаға түсініктеме берді. Парламент депутатының басқа өкілдік органдардың депутаты бола алмайтындарға жергілікті өкілді органдар - Мәслихатттар жаткызылған. Депутаттар ақылы негізле косалкы түрде атқара алатын оқытушылық ғылыми және өзге шығармашылық қызмет деп, осы салада басшылық лауазымнан басқа, тәртіп бойынша, депутаттың Парламенттегі жұмыс уақытынан тыс кезінде атқаратын қызметі ұғынылады. Кәсіпкерлік қызметке табыс табуға немесе тауарға, жұмысқа, қызмет көрсетуге сұранысты қанағаттандыру жолымен жеке кіріске бағытталған қызмет жатады. Депутат кез келген басқа органның немесе депутаттың ол ушін акы алатын, алмайтынына қарамастан коммерциялық ұйымдардың құрамына кіруге құқығы жоқ[19] .

Осы ережені бұзу депутаттың өкілеттігін тоқтатуына әкеліп соқтырады. Парламент депутатының өкілеттігі тоқтатылған жағдайда немесе өкілеттік мерзімінің өтуі бойынша оның бұрыңғы қызметінің сакталуына кепілдік берілмейді.

Депутаттың өкілеттігі Қазақстан Республикасы Конституииясымен, Президенттің «Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық заң күші бар Жарлығымен және басқа нормативтік кұкыктық актілермен белгіленеді.

Парламент депутатының өкілеттігі республиканың Орталык сайлау комиссиясы оны Парламент депутаты етіп тіркеген кезден басталады. Парламенттің бірінші сессиясында оның Палаталарының бірлескен отырысында депутаттар: «Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының тұтастығы мен тәуелсіздігін нығайтуға, оның Конституциясы мен заңдарына сөзсіз бағынуға, маған жүктелген жоғары депутаттық міндетті адал атқаруға ант етемін» деп Қазақстан халқына ант береді. Ант қабылдауды Президент жүзеге асырады және ол Үкімет, Конституциялық Кеңес мүшелерінің, Жоғарғы Сот судьяларының, Республиканың экс-Президентінің қатысуымен салтанатты түрде өткізіледі[20] .

Парламент депутатының өкілеттігін қолданылу ауқымына карай екі топқа бөлуге болады: 1) Қазақстан Республикасының лауазымды адамдарына, органдарына қатысты өкілеттік; 2) басқа мемлекеттердің лауазымды адамдары мен мемлекеттік органдарына қатысты Парламент атынан берілетін арнайы өкілеттік.

Депутат Парламент сессияларында және ол оның құрамына кіретін органдарының отырыстарында қаралатын барлық мәселелер бойынша шешуші дауыс құқығын пайдаланады. Депутат өз дауысын беруді өзі жүзеге асырады. Жоқ депутаттың орнына дауыс беруге тыйым салынады. Депутат өз дауысын басқаға берген жағдайда Палата бюросының шешімімен оған жалақы төленбейді[21] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.