Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің ұйымдық құрылымы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 86 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

I. Тарау Зейнетақымен қамсыздандырудың теориялық және құрылымдық аспектілері

1. 1 Зейнетақы жүйесі және оның даму мәселелері 8

1. 2 Зейнетақы реформасының қалыптасу жолдары 25

1. 3 Зейнетақы заңнамасындағы толықтырулар мен өзгерістер және оның себептері 34

II. Тарау Халықты зейнетақымен қамсыздандырудың негіздері

2. 1 Зейнетақы тағайындаудың негізгі көрсеткіштері мен құжаттары . . 38

2. 2 Зейнетақы төлеу және тағайындау тәртібіне сипаттама . . . 52

2. 3 Орталықтан зейнетақымен қамсыздандыру ерекшеліктері 82

Қорытынды 89

Қолданылған әдебиеттер тізімі 92

Қосымшалар

Кіріспе

Өзектілігі: Зейнетақымен қамсыздандыру елімізде 1997 жылғы Қазан ревалюциясынан кейін, Кеңес Өкіметінің орнауымен қатар дүниеге келді. Өкімет осы жылы Прага конференциясыда бекітілген ережеге сүйене отырып, әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін қалыптастыра бастады. 1917 - 1922 жылдар аралығында халықтық әлеуметтік қорғау жөнінде жүзге жуық декреттермен қаулылар қабылданды.

Қазақстан Республикасының Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі дамуының жаңа кезеңі 1991 жылдан, еліміз егемендік алғаннан басталады. 1991 ж 17 маусымда "Қазақ ССР-інде азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заң қабылданды. Заң қазақ ССР-де тұратын еңбекке жарамсыз азаматтардың бәріне мемлекеттік зейнетақы беру арқылы оларды материалдық қамсыздандырылу құқығына кепілдік береді. Заң талаптарына сай еңбек зейнетақысы, жасына байланысты, асыраушысынан айырылуына байланысты, еңбек сіңірген жылдары үшін және әлеуметтік зейнетақы тағайындалады. Қаржыландыру зейнетақы қоры мен Республикалық бюджеттен жүзеге асырылады.

Зейнетақы тағайындау кезінде жеңілдіктер санының көптігі көптеген адамдарға зейнеткерлікке ерте шығуға кейбір жағдайларда әлде қайда жоғары жеңілдікті зейнетақы алуға құқық берді. Еліміздегі зейнеткерлердің әр бір төртіншісі жеңілдік шартпен зейнетақы алды, өкімет зейнеткерлердің ең төменгі деңгейіндегі қажеттіліктерін қамтамасыз ете алмады. Осындай қалыптасқан ескі құрылым мемлекеттік зейнетақы қорының қаржы жағдайын дағдарысқа әкеліп, тығырыққа тіреді. Себебі заңның экономиклық қаржылық жағынан негізделмеген тұстарымен жеңілдіктері көп болды.

Қорыта айтқанда, ҚР өкіметі зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін реформалау арқылы ел экономикасын дамыту және зейнетақылармен басқа да әлеуметтік қамсыздандыру нысандарының ара - жігін ажырату арқылы еңбекке қабілетті азаматтардың қартайған шағында өзінің зейнетақымен қамсыздандырылуы үшін жеке жауапкершілігін арттыруды, сөйтіп әлеуметтік әділеттілікті орнықтыруды көздеді. 1997 ж 20 маусым өкімет бекіткен тұжырым негізінде " ҚР - да зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заң қабылданды: ҚР - да азаматтарды зейнетақымен қамсыздандырудың құқықтық және әлеуметтік негіздерін белгіледі, мемлекеттік органдардың меншік нысандарына қарамастан жеке және заңды тұлғалардың, азаматтардың зейнетақымен қамсыздандырылуға конституциялық құқығы іске асыруына кепілдік берді. Елбасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру аясында “Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әлеуметтік қамсыздандыру және еңбек мәселелері бойынша толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы’’ Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 желтоқсандағы Заңы қабылданды. Заң зейнетақы төлемдерінің мөлшерін арттыруды көздейді. Осы құжаттарды енгізумен 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап халықтың әлеуметтік деңгейін көтеру үшін мынадай шараларды жүзеге асыруды көздеді.

1. Зейнетақыны есептеу үшін алынатын ең жоғарғы табысты шектеу 15 айлық есептік көрсеткіштен 25-ке дейін арттырылады.

Осыған орай, зейнеткерлік іс-қағаздарда тиісті еңбекақысы бар зейнеткерлердің зейнетақы мөлшері арттырылады. Бұған дейін қолданылып келген шектеуге байланысты олардың табысы толық ескерілмей келген.

Аталған арттыруға байланысты азаматтардың зейнетақысы 9 пайызға индекстелетін болады. Жылдың басынан бастап базалық-зейнетақы 3000 теңгеден 4210 теңгеге, яғни күнкөріс денгейінің 40% деңгейіне дейін артады.

Сонымен, жалпы зейнетақы төлемдерінің артуы ең жоғары зейнетақы 26110 теңгеге дейін (немесе 71%-ға) көбейтеді. Осы зейнетақы 784 мыңнан астам адам алатын болады деп күтілуде.

Республика бойынша орташа зейнетақы төлемі 17870 теңгені құрайды. (29%-ға артады) Бұл зейнетақы мөлшерін 530-ға жуық адам алатын болады. Зейнетақының ең төменгі мөлшері 12110 теңгені құрайды(18%ға артады), зейнетақының осындай мөлшерін 320 мыңға жуық адам алады. Бұған қоса, егер зейнеткер, мысалы тыл еңбеккері, жеңілдіктердің орнына арнайы мемлекеттік жәрдемақыны алса, онда оған төленетін орташа әлеуметтік төлем 20206 теңгені құрайды.

2. 2-ші тізім бойынша зиянды және ауыр өндірістерде еңбек стажы бар азаматтар үшін мемлекеттік арнайы жәрдемақы енгізіліп отыр. Жәрдемақының мөлшері 8 айлық есептік көрсеткішті немесе 9344 теңгені құрайды.

Аталған жәрдемақы:

- ер кісілерге -58 жасқа толғанда және 1998 жылдың 1 қаңтарына кемінде 25 жыл жалпы еңбек стажы, оның ішінде 12, 6 айы 2 тізім бойынша;

- әйелдерге -53 жасқа толғанда және 1998 жылдың 1 қаңтарына кемінде 20 жыл жалпы еңбек стажы, оның ішінде 10 жылы 2 тізім бойынша болған жағдайда тағайындалады.

Үкімет аталған жәрдемақыға ие болу құқығын беретін өндірістер, жұмыстар, кәсіптер, қызметтер және көрсеткіштердің тізімін бекітті. 2008 жылы осы жәрдемақы құқығына 27, 3 мың адам ие болады. Бұл ретте, 2 тізім бойынша мемлекеттік арнайы жәрдемақыға құқық жеңілдік шартпен зейнеткерлікке жыққан азаматтарға қолданылмайды.

ҚР - сы өз тәуелсіздігін алғаннан бері бұл сала бойынша көптеген реформалар өзгерістер жасалды, дағдарыс жылдарда, яғни нарықтық экономикаға көшу кезеңінде зейнетақы саласы бюджеттік саладан мүлдем қаражат алмады. Республика азаматтарына зейнетақы ақшалай түрде емес, материалды заттар түрінде немесе берілген жоқ. Алайда, уақыт өте келе еліміз басқа елдерге қарап, тәжірибені бойына сіңіре бастады. Соның нәтежиесінде зейнетақы саласында өзгерістер жасалып, жағдай жақсара түсті. Кейінгі жылдары зейнетақының мөлшері өсірілді, зейнетақы уақытымен беріле бастады.

Жас ерекшелігіне байланысты зейнеткерлікке шығу мерзімі төмендетілді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың "Жаңа әлемдегі, жаңа Қазақстан " атты Қазақстан халқына жолдауында қазақстандықтардың өмір сапасының артуына айрықша назар аударылған, нақтырақ тоқтала кетсек, Елбасымыз зейнетақы қорына көбірке көңіл аударып, онда іргелік зейнетақының мөлшері ұлғайтылсын және таяудағы жылдары оның тұрмыстық ең төменгі қажеттіліктің 40 пайыздық деңгейінде сақталуын қамтамасыз ету қажеттілігін көрсеткен.

Осыларға қарамастан бұл салада әлі де болса қаралмай қалған ахуалдар бар. Міне осыларды шешу, қарастыру біздің дипломдық жұмысымыздың өзектілігі болып таблады.

Мақсаты: Халықты зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы негізгі өзекті мәселелерді ашып көрсету, сонымен қатар мемлекет тарпынан белгілі бір көмек пен қолдауды қажет ететін еңбекке қабілетсіз аз қамтылған азаматтарға зейнетақымен қамсыздандырылу заңдылықтарымен және олардың тағайындалу жолдарымен таныстыру негізгі мақсат бролып отыр.

Міндеті:

- азаматтарда зейнетақы жүйесі туралы түсінікті қалыптастыру;

- зейнетақы заңында көзделген жағдайларға байланысты берілетін зейнетақы, жәрдемақы түрлерімен таныстыру;

- зейнетақы тағайындаудағы негізгі көрсеткіштер мен құжаттар туралы мағлұматтар беру;

- зейнетақы заңнамасындағы соңғы өзгерістер мен толықтырулар туралы хабар беру;

- зейнетақы қорларының қызметтерімен, міндеттерімен таныстыру.

Диплом жазудағы негізгі идея: ҚР - ның тәуелсіздік алғаннан осы күнге дейінгі зейнетақы жүйесінің жай - күйін анықтау және халықты зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңының қаншалықты дәрежеде тиімді орындалуын көрсету. Сонымен қатар зейнетақы саласын реформалаудағы мемлекеттің негізгі мақсаттарын айқындау және азаматтардың зейнетақы жарналарын жинаумен айналысатын зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін инвестициялаудағы ролін анықтау.

Зерттеу обьектісі: ҚР - ның халықты зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесі және заңда көрсетілген әртүрлі жағдайларға байланысты тағайындалатын зейнетақы мөлшері, оны есептеу жолдары.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Біздің бұл дипломдық жұмысымыз екі тараудан үш бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды. Бірінші тарау, зейнетақымен қамсыздандырудың теориялық мәселесіне негізделген. Мұнда отандық зейнетақымен қамсыздандырудың даму тарихы мен кезеңдері көрсетілген. Сондай-ақ зейнетақы реформасының қалыптасу жолдары және зейнетақы заңнамасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар қарастырылған. Екінші тарауында халықты зейнетақымен қамтамасыз етудің негіздері көрсетілген. Яғни зейнетақы тағайындаудың негізгі көрсеткіштері мен құжаттары, оның ішінде еңбек стажының көлемімен, сол еңбек жолын растайтын құжаттар тізімі және зейнетақы төлеу тәртібі сипатталған. Сонымен қатар халықты Орталықтан зейнетақымен қамсыздандырудың ерекшеліктері көрсетілген.

I. Тарау Зейнетақымен қамсыздандырудың теориялық және құрылымдық аспектілері.

Зейнетақы жүйесі және оның даму мәселелері.

Еңбекке қабілеттігі жоқ азаматтарды әлеуметтік қамсыздандырудың қажеттігін теориялық тұрғыдан негіздеу 19 ғасырдың соңында - 20 ғасырдың басында, яғни өндірістің жедел қарқынмен даму және жалданбалы еңбек қызметкерлерінің санының өсу кезеңінде басым көпшілік елдерде жасалды. Жалданбалы қызметкерлердің санының өсуі еңбекке қабілетті халықтың жастық құрылымының өзгеруімен қатар орын алды: оның құрамында әлеуметтік қорғауды қажет ететін қарт адамдардың үлесі жүйелі түрде өсіп тұр. Құқықтық нормалардың белгілі бір жүйесі ретіндегі жаңа кешенді құқық саласы әлеуметтік қамсыздандыру құқұғы туралы ой елеуінші жылдардың ортасында заңгер ғалымдардың белсенді - таластары негізінде пайда болды. Дәл осы кезде бұрынғы КСРО - да әлеуметтік қамсыздандырудың бірыңғай мемлекеттік жүйесін құруға бастама болған негізгі заң шығарушылық актілер жасалып қабылданды.

Кеңестік Одақты қаншама сынға алсақта, мойындайтын бір жайт, Қазақстанда Қазан революциясына дейін зейнетақылар туралы қандай да бір заңдар болған емес, тіпті "зейнетақы" түсінігінің өзіде болған емес. Әдетте, ата-аналары қартайған шағында балаларының асырауында болатын. Кенже ұл ата-анасымен тұруы тиіс болған. Жалғызбастылар, науқас, әлсіз жандар қандайда бір туыстарының қолында, ал олар болмаған жағдайда - өз руының адамдарымен тұрған. Осы орайда қазақтың ойшылы және ағартушысы Абайдың бастамасы бойынша 1885 жылы мамыр айында Шар қаласында өткен билердің төтенше съезінің материалдары аса зор мәнге ие. Бұл материалдарда жалғызбасты тұлғаларға және егде тартқан қарт адамдарға материалдық көмек көрсету қажеттігі туралы ой айқын көрініс табады. (Тулепбаева К. Казахская модель пенсионного обеспечения населения. Алматы. Ғылым. 2003. с. 3)

Зейнетақы туралы бірінші заң 1918 - 1922 жылдары В. И. Лениннің жетекшілігімен қабылданды. Осы заңға сәйкес мүгедектік бойынша және асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақылар еңгізілді. Зейнетақылар туралы екінші заң 1929 жылы қабылданды, бұл заңға сәйкес өнеркәсіптің жекелеген салаларының қызметкерлері үшін жасына байланысты зейнетақылар еңгізілді. Кейінірек, бұл зейнетақылар барлық қызметкерлер мен жұмысшыларға таратылатын болды. 1956 жылы 14 шілдеде КСРО-ның Жоғары Кеңесі зейнетақылар туралы үшінші заңды - маңызды әлеуметтік акт болып табылған және зейнетақының деңгейін әлдеқайда көтеріп, осы зейнетақыларға құқылы тұлғалардың шеңберін кеңейткен "Мемлекеттік зейнетақылар туралы " заңды қабылдады. 19647 жылы 15 шілдеде осы заңға қосымша ретінде "Колхозшыларға берілетін зейнетақылар мен жәрдемақылар туралы" заң қабылданды, мұнда шаруаларды әлеуметтік қамсыздандырудың ерекшеліктері бекітілді. *(Вестник Московского университета. Серия "Право" 7 1983 №4-С 46) .

Байқап отырғанымыздай әлеуметтік қамсыздандыру құқығы бұрынғы Кеңестік Одақта зейнетақымен қамсыздандыру ретінде пайда болды Кеңестік Одақтың зейнетақылық жүйесі екі түрлі зейнетақыларды төлеуді көздеген: әлеуметтік және еңбек зейнетақысы. Еңбек зейнетақыларын зейнетақылық жасқа жеткен және қажетті еңбек стажы бар тұлғалар алатын. Еңбек зхейнетақысының мөлшері еңбек стажына және жұмысының соңғы жылдарындағы орташа жалақысының мөлшеріне қарай анықталады. Мұндай зейнетақылар негізінен мемлекеттік бюджеттен, сонымен қатар заңшығарушылық тұрғыдан белгіленген, жұмыс берушілер, қызметкерлер және кәсіподақтар төлейтін міндетті төлемдер есебінен қаржыландырылатын. Әлеуметтік зейнетақылар еңбек зейнетақыларына құқықты иеленбеген, көмекке мұқтаж азаматтарға (жетімдерге, мүгедектерге, азаматтардың кейбір өзгеде санаттарына) еңбек стажына қарамастан берілетін. Мұндай зейнетақылар толығымен мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылады. Аталған зейнетақылардың мөлшері өмір сүру деңгейінің төменгі мөлшеріне тәуелді болмайтын, оларды мемлекет белгілейтін.

Сипатталып отырған зейнетақылық жүйе толыққанды сипатқа ие болды, халықтың жұмыс істемейтін бөлігі - зейнеткерлерге зейнетақы төлеу мүмкіндігін елдің жұмыс істейтін бөлігі беретін. Мұндай зейнетақылық жүйе тек жоспарлы әкімшілік экономикаға, еңбекке қабілетті халықтың толығымен жұмыспен қамтылуы және зейнеткерлер мен жұмыс істейтін азаматтар санының оңтайлы арақатынасы жағдайында ғана мүмкін болатыны белгілі: он төлеуші - бір алушы.

Бірақ, Қазақстанда 90- жылдары тіпті өзгеше жағдай орын алды. Бұл кезде өндіріс құлдырап жұмыссыздық пайда болды. Оның деңгейі күн санап өсе бастады, еңбектің көлеңке нарығы бірден кеңейіп, жалақы мөлшері біршама төмендеді, тіпті қызметкерлерге жалақы айлап төленбейтін болды. Мұндай жағдайда жоғарыда аталған пропорцияның сақталуы туралы сөзде болмайтын. Сондықтан, 1991 жылы тәуелсіздікке қол жеткізгеннен бастап отандық зейнетақылық жүйені әлеуметтік - экономикалық өзгерістерге қарй сәйкестендіру талпыныстары жасалды.

1991 жылғы 15 маусымда тәуелсіз Қазақстанның тарихында зейнетақы туралы алғашқы заң "Қазақ КСР-де азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заң қабыланды. Бұл заңның басты мақсаты болып зейнетақылардың мөлшерін жұмыс стажына және орташа айлық жалақыға тәуелдірек ету, сонымен қатар зейнетақылық жүйені арнайы құрылатын зейнетақы қорларының есбінен қаржыландыруды ұйымдастыру табылды. Соған қоса, зейнетақыларды тағайындау және төлеу тәртібі елеулі түрде өзгерді. Алайда, аталған заң басты мәселені - зейнетақылық жүйені қаржылық қамтамасыз етуді тұрақтандыруды шеше алмады.

Мұның өз себептері болды: алдыңғы жылдардың жинақ қорлары болмады, салық төлеушілердің сандары және олардың табыстары төмендеді, мемлекеттік бюджет Зейнетақы қорының шығындарын жеткіліксіз жабатын. Осылардың нәтежиесінде құрылған Зейнетақы қоры өзін -өзі қамтамасыз етуді тоқтатты және оның табыстары тіпті ағымдағы төлемдерге де жетпейтін болды.

Қазақстан Республикасының зейнетақылық жүйесінің дамуындағы келесі кезең болып 1994 жылы "1994 жылға нақтыланған республикалық бюджет туралы " заңды қабылдау болды. Бұл заңды қабылдау нәтежиесінде зейнетақылық жүйеде біршама өзгерістер орын алды: жасына байланысты зейнетақыларды және мүгедектігіне, асыраушысынан айырылуына байланысты жәрдемақыларды және әлеуметтік зейнетақыларды функционалдық және қаржылық тұрғыдан бөлу жүргізілді, зейнетақылық қор Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің қарауына берілді. Осылай, зейнетақымен қамсыздандыру мемлекеттік бюджет тарапынан қаржыландырылудан алып тасталды, жасына байланысты зейнетақылар жұмыс берушілермен және қызметкерлердің өзімен қаржыландырылатын болды. Адам қайтыс болуымен немесе оның еңбекке қабілеттілігінің жоғалтумен байланысты жәрдемақылар мемлекеттік бюджеттен тиісті жәрдемақылар мемлекеттік бюджеттен тиісті жәрдемақы түрінде төленетін болып қала берді.

Қазақстан Республикасының зейнетақылық жүйесінде 1997 жылы "ҚР- дағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заңды қабылдауының нәтижесінде біршама өзгерістер орын алды. Бұл заң зейнетақымен қамсыздандырудың мемлекеттік толыққанды жүйесінен - белгіленген міндетті жарналармен және ерікті қосымша жарналармен байланысты жинақтаушы зейнетақы жүйесіне біртіндеп өтуді бекітті.

Жеке зейнетақылық жинақ қорларын қалыптастыру үшін жинақтаушы зейнетақы қорларының екі түрі құрылды: мемле кеттік жинақтаушы зейнетақы қоры және мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары.

1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша кем дегенде алты айлық еңбек стажына ие азаматтар зейнетақыны толыққанды жүйеден де және егер зейнетақылық жарналарды төлеп отырса, жинақтаушы зейнетақы қордан да алатын болады. Жинақтаушы жүйеге толығымен ауысу Зейнетақыларды төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық төлемдерді төлеуді тоқтатқан кезде, тек 2045 жылға қарай ғана орын алуы мүмкін.

Зейнетақымен қамсыздандырудың қазіргі кезгі жүйесінің ерекшеліктері болып мыналар табылады:

- зейнетақылық төлемдер бұрынғыдай ұрпақтар арасында емес, бір ұрпақтың өз ішінде ғана көзделген, яғни әр бір азамат еңбекке қабілетті жасында өз қаражатынан болашақ зейнетақыға жарналар салады;

- зейнетақы қоры жинақ қорларына, инвестицияларға және зейнетақы төлемдеріне өзі билік жасайды;

- мемлекет әлеуметтік көмек көрсетуге мұқтаж тұлғаларға тек әлеуметтік зейнетақыларды береді, бюджет қызметкерлері үшін зейнетақы жарналарын есептейді және жеке зейнетақы жүйесінің заңды жұмысының кепілдігін қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасында зейнетақының негізгі түрлері болып жасына, мүгедектігіне, асыраушысынан айырылуына байланысты, еңбек жылдары үшін төленетін және заңдарда көзделген өзге де зейнетақылар жатады.

Қазақстандық зейнетақы реформасының негізгі параметрлері болып мыналар табылады:

- барлық артықшылықты зейнетақылар жойылады. Зейнетақыны алуға қойылатын талаптар барлық азаматтар үшін бірдей;

- зейнетке шығу жасы еркектер үшін 63 жасқа дейін, әйелдер үшін 58 жасқа дейін өсті;

- жинақтаушы зейнетақы қорында әрбір қызметкерге жеке зейнетақы шот ашылады, бұл шотқа қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналары және инвестициялық табысы аударылады;

-мемлекеттік емес зейнетақы қорлары жабық түрдегі акционерлік қоғамдар түрінде құрылады және екі түрде болуы мүмкін - ашық және корпоративтік.

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 20 маусымдағы "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заңның 67- бабында Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының белгілі бір жасқа толғанда еңбек стажына қарамастан зейнетақы алу құқығы бекітілген.

Бұл әлеуметтік зейнетақы - зейнетақымен қамсыздандырудың бірінші деңгейі. Аталған зейнетақы мемлекеттік немесе жергілікті бюджеттен қаржыландырылады, өмір сүру деңгейінің ең төменгі мөлшерін кепілдейді және қандай да бір себептермен еңбек зейнетақысына құқықты иеленбеген барлық азаматтарға еңбек стажының бар - жоқ екндігіне және оның мөлшеріне қарамастан беріледі. Азаматардың бұл санатына мүгедектер, жетімдер, еңбек стажына ие емес қарт азаматтар жатады. Зейнетақымен қамсыздандырудың екінші деңгейі - ҚР " Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заңның 7-12 баптарымен ретелетін міндетті мемлекеттік зейнетақы. Бұл зейнетақы еңбек стажын және жалақы мөлшерін ескереді, заңды және жеке тұлғалардың міндетті зейнетақы жарналарының, сонымен қатар елдің мемлекеттік бюджетінен бөлінетін тікелей қаржылардың есебінен қаржыландырылады. Заңды тұлғалар жарналарды еңбекке ақы төлеу қорының 15% мөлшерінде, ал кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар - айлық табысының 5 % мөлшерінде төлейді. Арнайы тізімдегі ұйымдар еңбек ақы төлеу қорынан 3 % мөлшерінде жарна аударады.

Зейнетақымен қамсыздандырудың толыққанды жүйесінің қалдықтары елімізде осыған дейін зейнеткерлер атанған тұлғалар және 1998 жылдың 1 қаңтарына кем дегенде 6 айлық еңбек стажын иеленген тұлғалар өмір сүргенге дейін өз күшін сақтап қалады. Олар зейнетақының бір бөлігін өздерінің жинақтаушы қорынан алады. Олар зейнетақының бір бөлігін Зейнетақыларды төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан, ал екінші бөлігін өздерінің жинақтаушы қорынан алады.

Мемлекеттік орталықтан төленетін төлемдер шамамен 2045 жылы тоқтатылады. Үшінші деңгей-бұл азаматтардың өздерінің міндетті және ерікті жарналарының есебінен құралатын мемлекеттік емес зейнетақылар.

Бұл қатынастар зейнетақы туралы заңның 22-59 баптарымен реттеледі. Аталған жарналар адамның белсенді еңбекке қабілетті өмірінің басында оның өзінің кәрілігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік зейнетақы қорына салған жарналары есебінен қалыптасады.

Осылай, Қазақстан Республикасының тұрғындары 3 түрлі зейнетақыны иеленуі мүмкін.

Алайда, бізге уәделенген жарқын болашақ әлі алыста сияқты, ал ерікті зейнетақымен қамсыздандыру тоқтатылған.

Алайда, басында халықтың жинақтаушы зейнетақы қорларына ауысуына жағдай жасайтын аралық институтты құру көзделген болатын.

Мұндай аралық буынның рөлі Мемлекеттік жинақтаушы қорға берілген болатын, бұл қорға зейнетақы жинақтарының сақталуының мемлекеттік кепілдіктері таралады және зейнетақы активтерін инвестициялаудың арнайы шектері белгіленген [1]

1991 жылдан бастап Қазақстанда зейнетақымен қамсыздандыру әрекетінің принціптері мен құрылымы жаңа экономикалық қатынастарға сәйкестендіріле жүргізіле бастады. Қазақстанда зейнетақылық қайта құру бағдарламасының бастапқы кезеңі "1994 жылға нақтыланған Республикалық бюджет туралы "Заңын қабылдаудан басталады. Мұнда ең алғаш рет зейнетақыны жасына байланысты және мүгедектігіне байланысты жәрдемақыға, әлеуметтік зейнетақыға және асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақыға бөлу еңгізілді. Бұл кезде зейнетақы қоры халықты әлеуметтік қорғау және еңбек министрлігінің қарамағында болды. Зейнетақымен қамсыздандырудағы реттеушіліктер бюджеттен жарты ауыртпашылықты алып тастауға мүмкіндік берді. Жасына байланысты зейнетақыны құратын қаржыны аудару жұмыс берушілерге және жұмыс істеушілердің өздеріне жүктелді Бірақта, қабылданған дефиниция шынайылыққа сәйкес келмейді. Кейбір мамандықтар бойынша жұмыстар жас мөлшеріне негізделмеген зейнетақыға ерте шығуды болжайды. Зейнетақыны құрайтын және оны алу уақытын анықтайтын орташа еңбек ақы болды. Еңбек етушіні қамтамасыз ететін еңбекақының бұл түрі әлеуметтік тәртіптегі зейнетақыдан ерекшклігі "еңбек зейнетақысы " ретінде бөлінеді. Келесі қадам 1995 жылғы зейнетақымен қамсыздандыру Концепциясының бекітілуі болды, ал 1997 жылы "ҚР- ғы зейнетақымен қамсыздандыру туралы " заңы қабылданды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.